Varna
Uluslararası
şehircilik
yarışması
Yarışmaya katılamayan bir proje Müellifler : Iginio CAPPAI, Graziano CHIODINI, Antonio FOSCARI, Giuseppe GAMBIRASIO, Pietro MAINARDIS, Mau-rizio MEO, Sergio PRADO, Franz PRATI, Luciano ROSSI, Gianni VALENTINIS.
Jüri raporundan derleyen : Mimar Dr. Baran ÇAĞA Varna Belediyesi tarafından şehrin mer-kezinin yenilenmesi için yapılmış olan ulus-lararası yarışmaya katılan Venedikli mimar-ların projesi maket geç gönderildiği için UIA kararı ile yarışma dışı bırakılmıştır. Fakat proje, gerek jüri gerekse derece alan müel-lifler tarafından çok ilgi çekici bulunduğun-dan Varna Belediyesi tarafınbulunduğun-dan satın alın-mıştır. Genel olarak şehir problemini çok
ce-sur bir revizyona tabi tutarak hazırlanmış olan bu çalışmayı yarışma raporunun özeti ile okuyucularımıza sunuyoruz.
«Bütün Avrupa şehirleri gibi Varna da, sebepleri objektif olduğundan kaçınılmaz bir hadise olan metropoliten gelişme ile karşı karşıyadır. Varna'ya bağlı bölgedeki gelişme-leri görmemezlikten gelerek Varna'nın prob-lemlerini dış tesirlerden sıyırmak imkânsız olacağından teklifimiz yarışmanın belirttiği sınırları aşmıştır. Fakat böylece yarışmanın esas gayesine daha çok yaklaşmış olduğu-muza eminiz.
Kuzeyde Köstence ve güneyde Burgaz yönünde 100 km. sahil boyunca gelişen tu-rizm; batıda, göl boyunca 25 km. derinlikte yerleşmiş olan endüstri Varna'yı sıkıştırmak-tadır. Bu iki yöndeki gelişme Varna'nın merkezinde kesişmektedir. Tarih boyunca, iki veya daha çok hattın kesişmesinden do-ğan şehir merkezleri zamanla halkın ilgisini kaybederek belirli bir işe yaramayan tüken-miş tarihî merkezler halini almış, çevrelerin-deki büyük nüfuslaşmanm sıkıştırması ile gitgide büsbütün önemlerini kaybetmişler ve
şehirlerin yağ lekesi şeklinde büyümesini hız-landırmışlardır.
Şehir çapı, bugün artık millî değil, ulus-lararası ve hatta kıt'alar arasıdır. Bunun için, müdahale kıstaslarının problemlerin çapına uygun olması şarttır.
İstatistiklere göre; dünya nüfusu 1960 da 3 milyar iken 2000 yılında 6 - 7 milyar, 2100 yılında ise 31 milyar olacaktır. 1950 yılında şehirde yaşayanlar % 20 iken 2000 de % 45, 2050 de % 90 olacaktır. Şehirsel yo-ğunlaşma kaçınılmaz bir toplum olayı ol-duğuna göre, mevcut arazinin en iyi şekilde kullanılması ve büyük sayıda insanın en az yer ve güç kaybı ile yaşayabilmesini sağlaya-cak yeni bir düzen bulmak gerekiyor. Bu çe-şit fikirler çoğu zaman fantezi olarak kabul edilmektedir. Fakat, ziraat için gerekli arazi dışında kalan mahdut bir alanda 30 - 40 yıl içinde 3 - 4 milyar insanı barındırmak zo-runda olduğumuzu düşünürsek eleştirmelerin yersiz olduğu besbellidir. Kaldı ki, mevcut problemlerin halli için insanın en basit ihti-yaçlarının bugünkü durumunun analizinden hareket etmek yerine gerçekleri
görmemez-likten gelip bazı rahat alışkanlıklarla düşün-meye devam ederek her şeyin halledileceğini sanmak boş bir hayaldir. Şehirsel yoğunlaş-ma, sadece fizik bir mecburiyet olmayıp, çe-şitli fonksiyon, faaliyet ve ilişkilerin, şehir yapısının manasız yere parçalanmasını önle-mek üzere toplanmasını sağlamak için lü-zumludur.
Diğer birçok şehir gibi Varna'nın da problemlerinin halli için merkezinin kökün-den değiştirilmesi gerekiyorsa; müdahale şehir sınırını aşıyor ve olağanüstü bir yo-ğunlaşma doğuyorsa; şehrin yeni boyutları üretici strüktürlerinin yayılması ile beliri-yorsa: Bütün bu sebeplerden, muhafazakâr bir düşünce ile doğmuş olan, modası geçmiş komşuluk nisbetlerini altüst ederek eski şe-hir görünüşünü kökünden değiştirecek yeni bir şehir yapısı doğacaktır. Bu da, şehre ni-hayet canlı bir fonksiyon sağlamak ve yeni çapına uygun münasebetler tesisi için şarttır. Şehrin yaşamaya başlaması, büyümesi, kontrol ve bakımını sağlayacak olan bu özel tesise «şehir endüstrisi» diyoruz. Şehir, yep-yeni bir manada, tüketim yeri olmaktan
çı-kıp üretim yeri olacaktır. Dağılma ve parça-lanma tehlikesine karşı yaşamayı seçecek şe-hirlerin kaderi bulunması gereken bu yeni strüktüre bağlıdır ve bu strüktür modern şehrin ta kendisidir.
Varna şehrinin bugünkü durumunun analizi, iyi bir teşkilâtlanmanın ancak şeh-rin tümünün yenilenmesi ile mümkün olabi-leceğini ve bir şehrin varlığını itham eden ağır tezadları ortaya çıkardı. Meselâ, 200.000 kişilik bir konut dağılarak yayılmış ve bütün şehir tesisleri de bu 200.000 kişiye uymak için parçalanmış ve dağıtılmış. Çalışma, eği-tim, turizm ve dinlenme alanlarında bu şehir-den muhtelif şekillerde yararlanan milyonlar-ca insan düşünülmemiştir.
Şehir, sunî bir arzu değil, fakat kültürel bir davranış neticesidir. İşte bu kültürel dav-ranışı yeniden en kısa zamanda icad etme-miz, bu davranışa sahip olmaız gerekiyor. Aksi halde, yakın gelecek bizi «canlı şehir» den vazgeçerek bayat önyargı ve şekil kısıt-lamaları içinde kalmış olmakla itham ede-cektir.
Bir deniz şehri olan Varna zamanla an-lamını kaybetmiştir. Çünkü, deniz, bir boş-luk, bir negatif değil, özel bir şehir parçası ve planlamanın en önemli elemanlarından biri olarak ele alınmak gerekir. Teklifimizde, Karadeniz ile Varna gölünü en kısa ve do-ğal şekilde bağlayan bir kanal ile denizi şehre sokmak istedik. Karadeniz ve özellikle Varna koyunun iskandil haritalarının ince-lenmesinde aynı yerde çok eskiden doğal bir birleşmenin mevcut olduğu anlaşıldı. Kanal, şehrin en dağınık yerinde canlı bir unsur, kıyılarında birçok faaliyetin yoğunlaştığı basit bir geçit değil, bir organizmadır. Eni 80 m. derinliği 11 m., üzerindeki en alçak inşaat 30 m. dir. Bu ölçüler her çeşit açık deniz vasıtası için yeterlidir.
Bütün hava, kara ve deniz ulaştırma ve muhabere tesisleri Varna'nın merkezinde top-lanmıştır. Bütün bu teknikler zamanında re-vizyona tabi tutulmazsa tabiî bazı mahzur-lar doğabilir. Hava alanı, demiryolu ve ka-nal belli jeografik sebeplerden aynı yönde (Doğu-batı) bulunuyorlar. Esas yol sistemi kanala diagonaldir. Bu da liman ile bütün
m e m l e k e t arasındaki e k o n o m i k faktörlerden d o ğ m u ş t u r . Kara u b ı l ı r m a s ı d a i m a S o f y a y ö n ü n d e gelişmiştir. A y n ı z a m a n d a sahil bo-y u n c a g e l h e n ve di^er (tırizm bölgelerini
Vlir-im" b a Ş h y n n bir s i s t i m teklif edilmiştir.
Varım, n î h a y e l bir sınır noktası o l m a k t a n kurtularak, t u r i / m s a y e s i n d e e k o n o m i k b;ı-ğırnsızHJia erişecektir,
Ş-'hir planlamasının, sekilet v e daireyle i s p a t l a n m a m ı ş genel bir fikrin d o n d u r u l m a s ı değil, hir «olucum" o l d u ğ u n ı i n a n d ı ğ ı m ı z d a n teksiflerimizde şehir d o k u s u ayrıntılarına gi-r i l m e m i ş t i gi-r Z a m a n l a kuvvetli bigi-r kagi-raktegi-r k a z a n m ı ş o l a n D i m i t r o v e;ı;fdesi d e n i z ü / : -rinde ilerleyerek şehrin beyni ol i n y ü z e n bir sîrükiıire kadar uzatılmıştır ki bu biltün K ı l g ı n ı n idare, kontrol ve teşkilatlandırılm isi, elektronik b ; y i n , teşkilatlandırılm e k a n o g r a f i , ü k k o -m i i -m k a s y e n , v s . -merkezîdir. Y e n i l e n -m e n i n d ü z e n ve karakteri, kanal, h a v a alanı, d e m i n y c ' u ve k a r a y r l l a r ı n d a n m e y d a n a gelen is-ke! hl üzerinde b.-iireesk vc b u t î n ı e l sistem
İğinde ve etrafında * şehir endüstrisi» dediği-m i z o r g a n i z dediği-m a gelişecektir.
A R K lî'dıj c Jilen ı ı c ı i c : , kun.d itj di^^r
alaj-tırma tesislerinin y a l n ı z servis deŞîl, aynı / a m a n d a konut, ticaret, idare, kültür v j din-l e n m e scrüfcüirdin-leri o din-l d u ğ u n u göstermiştir. Her şeyi p l a n l a m a k bizi iki d e f a yanılta-caktı : Hir o r g a n i z m a olan y;hrin gjli.ıimini deneyle i s p a t l a n m a m ı ş şemalarda do-n.lıımn.ık ve vasıta 1 l ü z u m l u Süha) ile gayeyi
(ihtiyar-ları e s f a s i a yerleştirme,! birbirine karıştı; ııı,»k. G a y ; herhangi bir alanı bazı çirgiletl d . M t u m a k d i j i l , problemleri boyutIandımı, şekillendirme ve yerleştirmedir. Ayrıe.ı, tel lif edilen yeni striiktür ite m e v c u t şehir a h s m d a k İ b a ğ l a n t ı n ı n bajka bir yarışma kı m IMI o l a c a ğ ı n a inanıyoruz.*
Firmamız Üstün evsaf,
bol ışık ve en son
mo-dern tipferl ile
aydınlat-ma mevzuunda daiaydınlat-ma
emrin izdedir.
N U R İ A K D E M İ R
Ndfitılıey Cıd. Çatıl* n u r g « > >ı u ı ı • u « *•
