Medeniyet ve Şehir Medeniyet ve Şehir Medeniyet ve Şehir Medeniyet ve Şehir

(1)

Medeniyet ve Şehir Medeniyet ve Şehir Medeniyet ve Şehir Medeniyet ve Şehir

(Bağdat Örneği)

(2)

GİRİŞ

• Şehir, genel bir tanımla, çok sayıda insanın çeşitli etkinlikler yapmak için veya doğal sebeplerle bir araya geldiği bir mekandır.

• Her şehir kendi tarihsel şartları içinde vücuda gelmiştir.

Şehirlerin oluşmasında esas olarak sembolik–manevi değerler ve fiziki-sosyal ihtiyaçlar rol oynamıştır.

• Her toplum ve hatta her medeniyet farklı şehirleşme

tecrübeleri yaşamış ve şehirler kurmuştur. Bu

farklılaşmada coğrafya/mekân, kültür, dinî ve siyâsî

şartlar etkili olmuştur.

(3)

GİRİŞ

• Müslümanlar kendilerine mahsus İslâm şehri olarak adlandırabileceğimiz bir şehir tipi geliştirmişlerdir. İslâm şehri Müslümanların hayat anlayışları ve mekan tasavvurlarının ürünüdür.

• İslâm şehri; merkezden muhite/çevreye

doğru dairesel olarak genişleyen bir mekân,

başka bir ifade ile somuttan soyuta açılan

kapıdır.

(4)

GİRİŞ

İslam şehrini oluşturan unsurlar

• Hendek, kanal ve surlar

• Şehir kapıları

• Cami

• Dâru’l-İmâre

• Yol şebekesi

• Çarşı ve pazarlar

• Mahalleler

• Evler

• Hamam

• Mezarlık ve türbeler

• Park ve bahçeler

• Spor ve eğlence yerleri

(5)

(6)

BAĞDAT - KRONOLOJİ

• Abbâsi hakimiyeti: 766-945

• Büveyhî hakimiyeti: 945-1055

• Selçuklular: 1055-1258

• Moğol/İlhanlı hakimiyeti:1258-1339

• Celâyirliler: 1339-1410

• Karakoyunlular: 1410-1467

• Akkoyunlular: 1467-1508

• Safevîler: 1508-1534

• Osmanlılar: 1534-

• İngiliz İşgali 1917-

• Irak Krallığı 1921-

(7)

(8)

TARİHSEL SÜREÇ

• Ebü’l-Abbas es-Seffâh: Kûfe-Enbâr

• Mansur: Hâşimiyye- Bağdat; (iklim, ekonomik imkan, askerî

• önem, güvenlik)

• İsimler: Medinetü’s-Selâm

(9)

FİZİKİ YAPI

• İnşa: 762-766. Mansur

• Hendek-iskele-57 m. boşluk-9 m.h duvar-asıl sur- 170 m. genişliğinde

• (askerler ve halifenin yakınlarına) evler için alan- Halife sarayı

• (Bâbü’z-Zeheb)-Camii Kebîr-Şurta.

• Kolayca kontrol ve savunma için daire şeklinde planlanıyor.

• Askerler genelde surların dışında oturuyor.

• Şehrin planı için 4 mimar çalışıyor.

• Şehrin çapı:yaklaşık 2,5 km.

(10)

Bağdad Mustansırıyye Üniversitesi

(11)

FİZİKİ YAPI

• Câmiin mimarı Haccâc b. Ertât idi.

• Şehrin inşası için 100.000’e yakın işçi ve usta çalışıyor.

• 4 yol boyunca 4 pazar vardı; pazar daha sonra güvenlik için,

• Mansur zamanında Kerh’e taşınıyor.

• Tüccar ve sanatkarlar Kerh’te oturuyordu.

• Burada her meslek grubu için çarşılar vardı.

• (Manav, bakkal, sarraf, kitapçı)

(12)

FİZİKİ YAPI

• Mansur daha sonra Huld, peşinden Rusâfe (Mehdi) sarayını yaptırdı.

• Dolayısıyla daha onun zamanında şehir surların dışına taştı.

• Bermekîler de saraylar yaptırdı.

• Daha sonra Me’mun bir yarış alanı ve hayvanat bahçesi yaptırıyor.

• Mu’tasım’dan itibaren (836) Mu’temid’e kadar (892) Samerrâ başşehir oldu. Ancak Bağdat ticaret ve kültür merkezi olmaya devam etti.

• Daire şeklindeki şehrin surları X. yüzyıl

başlarında harap olmaya başladı.

(13)

FİZİKİ YAPI

• 9. ve 10. Yüzyılda halkın çalışkanlığı, devletin ticareti teşviki, halifelerin itibarı, Bağdat’ı büyük ticaret merkezi haline getirdi.

• Çeşitli pazarlar: Meyve pazarı, pamuk pazarı, 100’den fazla dükkanın bulunduğu kitapçılar çarşısı, attarlar, kuyumcular, koyun, çiçek, deri, kağıt pazarları.

• Her çarşı ve meslek erbabının hükümet tarafından tayin edilen reisi vardı.

• İki katlı evler bulunmakla birlikte genel olarak halkın oturduğu evler tek katlı idi.

• 860 belgeli hekim bulunuyordu.

(14)

HALK UNSURU

• Bu dönemde yaklaşık nüfusu 1,5 milyondu.

• Halk, farklı ırk, renk ve mezheplere mensup insanlardan oluşuyordu.

• Mesela 12. Yüzyılda kendilerine ait 10 okula sahip 40.000

yahudi yaşıyordu.

(15)

KÜLTÜR

• Bağdat 9. Ve 10. Yüzyıllarda İslam dünyasının en büyük şehriydi.

• Büyük bir kültür ve tercüme merkezi idi.

• İslam kültürünün yaratıcı devri Bağdat damgasını taşır.

• Beytülhikme buradaydı.

• Camiler ve özellikle Mansur camii büyük bir öğretim merkezi idi.

• Zaman zaman 4 tane, 6 tane cuma camii görülüyor.

• Köprüler: Hârûnürreşîd zamanında 3 tane.

• 1209’da Ramazan ayında Bağdat’ın her yerinde fakirlere hizmet için

• Dâru’z-Ziyâfe’ler kuruldu.

• Bağdat Avrupa medeniyetinin doğuşuna zemin hazırladı.

• Bağdat hakkında yazılan çeşitli eserlere birkaç örnek:

• İbn Tayfûr, Kitâbu Bağdâd; Hatîb el-Bağdâdî, Târîhu Bağdâd.

(16)

BAĞDAT’TA GELİŞEN İLİMLER

MATEMATİK

• İbrahim el-Fezârî, Hârizmî, Habeş el-Hâsib, Benî Mûsâ, Haccâc b. Ertât (sonuncusu geometri

uzmanıdır, Bağdat camii mimarı).

(17)

TIP

• Hastaneler: Mansur, körler için hastane, yaşlılar için Dârülaceze,

• Hârûnürreşîd, pratik tıp eğitimi için tam teşekküllü hastane yaptırdı.

• -Bîmâristân-ı Adudî ve diğerleri-.

• Tabipler: Göz hekimi Yuhanna b.

Mâseveyh, Buhtîşû ailesi,

• Huneyn b. İshak, Kindî, Ebû Zeyd el-Belhî,

• Ali b. Rabben et-Taberî*, Ebû Bekir er-

Râzî, Ali b. Abbas

(18)

ASTRONOMİ

• 771’den itibaren Fezârî’nin çevirileriyle başladı.

• Me’mun, Yahyâ b. Mansur idaresinde bir rasathane kurdu.

• Fergânî, Bettânî, Bîrûnî, Ömer Hayyâm.

(19)

KELÂM

• Bağdat, Mu’tezile, Selefiyye, Eş’ariyye, Şîa gibi mezheplerin gelişip yayıldığı bir kültür

merkezidir.

• Bağdat Mu’tezilesi:Bişr b. Mu’temir

• Selefiyye-Hanbeliyye: Ahmed b. Hanbel

• Eş’ariyye: Bâkıllânî, Abdülkâhir Bağdâdî, Gazzâlî

(20)

FELSEFE

• Felsefî eserlerin tercüme edildiği, şerh ve hâşiyelerin yazıldığı en önemli merkezdi.

• Felsefenin bütün alanlarına dair kısmen Hint ve İran, daha çok Yunan kaynaklı pek çok eser Arapçaya çevrildi.

• Kindî, Ebû Bekir er-Râzî,

• İbnü’r-Râvendî, İhvân-ı Safâ, Yahyâ b. Adî.

• Fârâbî, felsefe eğitimini Bağdat’ta görmüş ve hayatının önemli bir kısmını burada

geçirmiştir.

(21)

TASAVVUF

• Erken tarihlerden itibaren tasavvufun önemli bir merkezi.

• Ma’rûf-i Kerhî, Cüneyd-i Bağdâdî, Serî es-Sakatî, Hâris el-Muhâsibî Bağdat ve çevresinde

yetişmişlerdir.

• Tarîkat faaliyetlerinde de önemliydi. Kâdiriyye tarikatının kurucusu Abdülkâdir-i Geylânî

Bağdat’ta medfundur.

(22)

FIKIH

• Bağdat İslam hukuk tarihi

bakımından önemli bir merkezdir.

• İmam-ı A’zam, Ebû Yûsuf ve Ahmed b. Hanbel Bağdat’da medfundurlar.

• Hanefî ve Hanbelî mezhepleri burada gelişip güçlendi.

• Bunun yanısıra çok sayıda Mâlikî ve Şâfiî uleması yetişti.

• Hârûnürreşîd zamanında ilk defa

Kâdilkudâtlık kuruldu.

(23)

TEFSİR

• Kâsım b. Sellâm, Taberî, Zeccâc, Cessâs,

Zemahşerî, Hâzin, Âlûsî.

(24)

(25)

HADİS

• Ahmed b. Hanbel’in yaklaşık 40.000 hadisi içeren Müsned’i

• Bağdat’ta kaleme alındı.Yahyâ b. Maîn,

Dârekutnî…

(26)

TARİH

• İbn İshak, Vâkıdî, Medâinî, İbn Sa’d, İbn

Kuteybe, İbn Tayfûr, Taberî, İbnü’l-Cevzî…

(27)

DİL VE EDEBİYAT

• Kisâî, Sibeveyh, Zemahşerî, Câhız…

(28)

EĞİTİM KURUMLARI

• Medreseler: Hem proğram, hem de mimari açıdan önemlidir.

• Bağdat, Nizamiye, Ebû Hanîfe ve Mustansıriyye medreseleri.

• 12. Yüzyılda Doğu Bağdat’ta 30 medrese bulunuyordu.

• Bu medreselerden herbiri 4 fıkıh mezhebi üzerinde ihtisaslaşmıştı.

• Ancak, Mustansıriyye(1233) ve

Beşîriyye(1255) medraseleri ise 4

mezhebe göre öğretim yapıyordu.

(29)

KİTAP VE

KÜTÜPHANELER

• İlk kütüphaneyi Hârûnürreşîd kuruyor.

• Beytülhikme. Saray kütüphaneleri. Medrese kütüphaneleri. Halk kütüphaneleri de vardı.

• 794-5’te İslam dünyasında ilk kağıt fabrikası

Bağdat’ta kuruldu.

(30)

SANAT

• Mimari, hat ve minyatür gibi alanlarda Bağdat’ta yetişen

sanatkarlar değerli eserler vücuda getirmişlerdir. Kuyumculuk, cam, çini, ahşap işçiliği son derece

gelişmişti.

(31)

BAĞDATLI BİLGE HANIMLAR

• Giriş

• Kadını dışlayan bir toplum gelişemez. İslam

medeniyetinde kadın istikrarın, eğitimin, kültürel mirasın korunmasının baş unsuru olmuştur.

• Aynı zamanda kadın ailenin direğidir.

• İslam toplumlarında kimi aileler medeniyetin banisi ve taşıyıcısı olmuşlardır. Bazı ailelerden, mesela Bermekiler gibi, yönetici, bazı ailelerden, Candarlı ailesi gibi, ulema, bazı ailelerden asker çıkmıştır.

• Bunun yanında bazı aileler ilme ve kültüre önem vermekle tanınmışlardır.

• Nitekim İslam medeniyetinin günümüze kadar

bazı kütüphaneleri ve medresleri başlangıçta bir

aile vakfı olarak kurulmuşlardır.

(32)

BAĞDATLI BİLGE HANIMLAR

• İslam aile yapısının İslam medeniyetine şu katkıları olmuştur:

• 1. Değerlerin nesilden nesile

geliştirilerek aktarılmasını sağlamıştır,

• 2. Sosyal ve siyasal istikrara yardımcı olmuştur,

• 3. Ekonomik faaliyetlere ve

dayanışmaya kaynaklık etmiştir.

• 4. İçten ve dıştan gelen yıkıcı etkilerin en az zararla atlatılmasını temin etmiştir.

• İslamiyet ilim öğrenmede kadın erkek

ayırımı yapmamıştır.

(33)

BAĞDATLI BİLGE HANIMLAR

• Bağdat’ta yetişmiş çok sayıda bilge hanım mevcuttur. Bunlardan

yüzlercesinin biyografisi Bağdat tarihi ile ilgili eserlerde ve

tabakât kitaplarında bulunmaktadır.

(34)

BAĞDATLI BİLGE HANIMLAR

• Birkaçı:

• Hayzurân(173/789): Mehdi’nin hanımı. Hâdî ve Hârûnürreşîd’in annesi.

• Hayırseverliğiyle ünlüdür. Yoksulları giydirir, yetimleri evlendirirdi.

• Bir haccında birçok kişiye bol miktarda hediye dağıtmıştır.

• Ayrıca Mekke’de Hz. Peygamber’in doğduğu evi tamir ettirerek mescide

• çevirmiştir. Kocasının kendisine bağışladığı Safâ Tepesi yakınındaki

• Dârülerkam’ı da yeniletmiştir. Bu iki bina bir müddet onun adıyla

• anılmıştır. Evzaî’den fıkıh okumuştur.

• Cenazesinin defnedildiği kabristan, onun adına nispetle günümüze

• kadar “Makberetülhayzurân” adıyla anılmıştır.

• Türbesi günümüze ulaşmıştır.

(35)

BAĞDATLI BİLGE HANIMLAR

• Zübeyde bint Câfer (ö. 216/831):

Mansur’un torunu. Hârûnürreşîd’in

• hanımı. Emîn’in annesi. İhtişama düşkündü. Şuarâ ve ulemâya

• karşı cömertti. Halkın yararına

çalışmalarıyla en az kocası kadar

• ünlüdür. Mekke’yi bir yıl perişan eden kuraklık sırasında 10 mil

• uzunluğunda bir kanal yaptırarak

şehre su getirmiştir.

(36)

BAĞDATLI BİLGE HANIMLAR

• Âliye bint Hârûnürreşîd: Hârûnürreşîd’in kızı zekâsı, isabetli ve

• ileri görüşleri ile ünlüdür. Bu özelliklerinden dolayı Babasının

• sırdaşı ve sık sık görüşlerine başvurduğu bir

hanım.

(37)

BAĞDATLI BİLGE HANIMLAR

• Abbâse bint Fazl: Ahmed b. Hanbel’in hanımı.

Kocasından önce vefat etti. Ahmed b. Hanbel onun hakkında şöyle demiştir: “30 yıllık

evliliğimizde hiçbir sözde aramızda muhalefet

olmadı”.

(38)

BAĞDATLI BİLGE HANIMLAR

• Arîb el-Me’mûniyye (ö. 277): Edebiyatçı.

• Abde bint Abdurrahman (ö. 331/942):

Hadis alimi.

• Cevhere bint ed-Devâmî (604/1207):

Muhaddis ve vaize

• Acîbe el-Bağdâdiyye (ö. 647/1249): Hadis alimi.

• Buhârî’nin et-Târîhu’l-Kebîr’I okuduğu kitaplardan birisidir.

• Âişe bint Muhammed(641/1243): Vâize

• Râbia el-Bağdâdiyye (ö. 518): Zâhide

(39)

BAĞDATLI BİLGE HANIMLAR

• Emetü’l-Vâhid bint Hüseyin (377/ 987) Şafiî

fıkıh bilgini, ferâiz uzmanı. Matematik ve nahiv

biliyor. Hayır/hasenâtı ile ünlü. .

(40)

BAĞDATLI BİLGE HANIMLAR

• Hatîce bint Kayyım(699/1299) Vaize, fıkıh, hadis ve kıraat alimi,

• ayrıca edîbe. Makâmât-ı Harîrî’yi okutmasıyla ünlü.

• Makâmât: (tekili: Makâme), hikaye kahramanı olarak seçilen

• gösterişsiz, kalender, kayıtsız dolaşan bir şahsın her biri başka bir

• macerasını anlatan hikâyeler mecmuası.

• Harîrî'nin (ö. 516/1122) Makâmât 'ı ünlüdür. Müellif adı geçen

• eserde toplumdaki eksiklik ve çelişkilere dikkat çekmek amacıyla,

• Ebû Zeyd es-Serûcî adlı hayali kahraman adına uydurulmuş

• maceraları ravi rolündeki Hâris b. Hemmâm'ın dilinden akıcı

• bir üslupla anlatır. (Türkçe terc. Sabri Sevsevil, İst. 1952).

• 99 yaşında vefat ediyor.

(41)

SONUÇ YERİNE

• Zaman zaman Bağdat, iç karışıklıklar, sel,

yangın, dış saldırılar yüzünden tahribata uğradı.

• 1258’de Moğol saldırısı. Halife teslim oldu.

• Halk kılıçtan geçirildi. Şehir yağmalandı, camiler ahır haline getirildi.

• Kütüphaneler tahrip edildi, kitapların bir kısmı yakıldı, bir kısmı Dicle nehrine atıldı. Bununla beraber Bağdat tamamen yıkılmaktan kurtuldu.

• Timur tarafından 1392 ve 1401’de iki defa işgal edildi ve ikincisinde katliam ve tahribat yapıldı.

• Ve 3. tahrip

(42)

BAĞDAT’TAKİ TÜRK-İSLAM ESERLERİ

• 1. İmam-ı Azam Ebû Hanife Külliyesi: (Bağdad/Azamiye)

• 2. Ma’ruf El Kerhi Külliyesi (Bağdad/Eski Halife Mezarlığı/Tren İstasyon yanı)

• 3. Abdülkadir Geylânî Külliyesi (Bağdad/Bâb-üş-Şeyh Mahallesi)

• 4. Musa Kâzım Külliyesi (Bağdad/Kâzımiye)

• 5. Şeyh Ömer Sühreverdî Külliyesi (Bağdad/Bâb-ül Vüstani yanı)

• 6. Zümrüt Hatun Camii (Bağdad/Mustansıriye Medresesi yanı/Kapalı Çarşı içi)

• 7. Kumrulu Mescid (Mescid-i Kumriyye) (Bağdat/Kerh Mahallesi/Dicle Kıyısı)

• 8. Akûli Camii (Bağdad/Şorca/Akûliye Mahallesi)

• 9. Sultan Ali Camii (Bağdad/Sâhat-ül Hallani/Reşid Cad. üzeri)

• 10. Murad Paşa (Muradiye) Camii (Bağdad/Meydan Mah./Savunma Bakanlığı karşısı)

• 11. Saray Camii (Bağdad/Rusafe/Emniyet Genel Müdürlüğü yanı)

• 12. Ahmediye (Meydan) Camii (Bağdad/Meydan)

• 13. Haydarhane Camii (Bağdad/Reşid Caddesi)

• 14. Asafiye Camii (Bağdad/Şüheda Köprüsü, Mustansıriye Medresesi yanı)

• 15. İmam Ebu Yusuf Camii (Bağdad/Kâzımiye/Musa Kâzım Külliyesi bitişiği)

(43)

BAĞDAT’TAKİ TÜRK-İSLAM ESERLERİ

• 16. Mustansıriye Medresesi (Bağdad/Şüheda Köprüsü, Asafiye Camii Yanı)

• 17. Mercan Medresesi (Bağdad/Reşid Caddesi/Rafideyn Bank karşısı)

• 18. Halife Camii (Suk-ul Gazel) Minaresi (Bağdad/Cumhuriyet Caddesi)

• 19. Zümrüt Hatun Türbesi (Bağdad/Eski Halife Mezarlığı/Tren İstasyonu Yanı)

• 20. Bab-ül Vistani (Bağdad/Şeyh Ömer Sühreverdi Külliyesi Yanı)

• 21. Cevzak-ül Hakanî (Bağdad/Samerra)

• 22. Bağdad Sarayı ve Kışlası (Bağdad/Saray Mahallesi)

• 23. Kasr-ül Abbasi (Şarabiye Medresesi) (Bağdad/Savunma Bakanlığı İçi/Dicle Kıyısı)

• 24. Mercan (Örtme) Han (Bağdad/Bezzazlar Çarşısı İçi/Eski Üçler Pazarı)

• 25. Cığalazade Hanı (Bağdad/Şorca/Mercan Han Karşısı)

• 26. Halife Camii (Bağdad/Cumhuriyet Cad./Eski İplikçiler Pazarı)

• 27. Vezir Küçük Hasan Paşa Camii (Bağdad/Şüheda Köprüsü Yanı/Saray Çarşısı İçi)

• 28. Haseki Camii (Bağdad/Reşid Cad. ile Nehr Cad. Arası)

• 29. Özbek Camii (Bağdad/Meydan Mah./Savunma Bakanlığı İçi)

• 29. Ali Efendi Camii (Bağdad/Bab-ül Muazzam/Cumhuriyet Cad.)

• 30. Büyük Adile Hatun Camii (Bağdad/Mustansır Caddesi)

(44)

BAĞDAT’TAKİ TÜRK-İSLAM ESERLERİ

• 31. Numan Paşa (Mahalle) Camii (Bağdad/Emniyet Genel Müdürlüğü Karşısı)

• 32. Süleyman Paşa Mescidi (Bağdad/Emniyet Genel Müdürlüğü Yanı)

• 33. Bağdad Kalesi (Bağdad)

• 34. Azamiye Kalesi (Bağdad/Azamiye)

• 35. Rusafe Camii (Bağdad)

• 36. Sultan Melikşah Camii (Bağdad)

• 37. Terken Hatun Camii (Bağdad)

• 38. Kale Mescid (Bağdad)

• 39. İskender Paşa Camii (Bağdad)

• 40. Şeyh Seraceddin Camii (Bağdad)

• 41. Kaplan Camii (Bağdad)

• 42. Baba Gurgur Camii (Bağdad)

• 43. Şeyh Mehmed Camii (Bağdad)

• 44. Boşnak Ahmed Paşa Mescidi (Bağdad)

• 45. İsmail Paşa Mescidi (Bağdad)

(45)

BAĞDAT’TAKİ TÜRK-İSLAM ESERLERİ

• 46. Vefa Hatun Camii (Bağdad)

• 47. Hacı Fethi Camii (Bağdad)

• 48. Kara Pir Camii (Bağdad)

• 49. Pir Davud Camii (Bağdad)

• 50. Naciye Hatun Camii (Bağdad)

• 51. Hasan Bey Mescidi (Bağdad)

• 52. Hacı Emin Paçacı Camii (Bağdad)

• 53. Fazl Camii (Bağdad)

• 54. Aşağı Numaniye Camii (Bağdad)

• 55. Davud Paşa Mescidi (Bağdad)

• 56. Esma Hanım Camii (Bağdad)

• 57. Naime Paçacı Mescidi (Bağdad)

• 58. Nazende Hatun Mescidi (Bağdad)

• 59. Münevver Hatun Camii (Bağdad)

• 60. Ayşe Hatun Camii (Bağdad)

(46)

BAĞDAT’TAKİ TÜRK-İSLAM ESERLERİ

• 61. Arif Ağa Camii (Bağdad)

• 62. Kanber Ali Mescidi (Bağdad)

• 63. Cüneyd-i Bağdadî Camii (Bağdad)

• 64. Naile Hatun Camii (Bağdad)

• 65. Şabender Mescidi (Bağdad)

• 66. Süreyya Hanım Camii (Bağdad)

• 67. Hızır Bey Camii (Bağdad)

• 68. Kâhya Camii (Bağdad)

• 69. Nizamiye Medresesi (Bağdad)

• 70. Terken Hatun Medresesi (Bağdad)

• 71. Tac-ül Mülk Medresesi (Bağdad)

• 72. Tutuşiye Medresesi (Bağdad)

• 73. Adûdî Medresesi (Şifahanesi) (Bağdad)

• 74. Sultan Melikşah Medresesi (Bağdad)

• 75. Mugisiddin Mahmud Medresesi (Bağdad)

(47)

BAĞDAT’TAKİ TÜRK-İSLAM ESERLERİ

• 76. Gıyasiye Medresesi (Bağdad)

• 77. Mucureddin Abak Medresesi (Bağdad)

• 78. Benefşe Hatun Medresesi (Bağdad)

• 79. Zümrüt Hatun Medresesi (Bağdad)

• 80. Vefaiye Medresesi (Bağdad)

• 81. Şarabiye Medresesi (Bağdad)

• 82. Süleyman Paşa Medresesi (Bağdad)

• 83. Selçuka Hatun Türbesi (Bağdad)

• 84. Munis el Muzaffer Konağı (Bağdad)

• 85. Sebük Tigin Konağı (Bağdad)

• 86. Tuğrul Bey Sarayı (Bağdad)

• 87. Emir Sungur Porsuk (Mucureddin Abak) Konağı (Bağdad)

• 88. Ömer Paşa Konağı (Bağdad)

• 89. Eyyubi Ahmed Paşa Konağı (Bağdad)

• 90. Süleyman Paşa Konağı (Bağdad)

(48)

BAĞDAT’TAKİ TÜRK-İSLAM ESERLERİ

• 91. Kâzım Paşa Konağı (Bağdad)

• 92. Hüseyin Paşa Konağı (Bağdad)

• 93. Ahmed Seyyid İsa Konağı (Bağdad)

• 94. Hadım Ribatı (Bağdad)

• 95. Benefşe Hatun Ribatı (Bağdad)

• 96. Selçuka Hatun Ribatı (Bağdad)

• 97. Zümrüt Hatun Ribatı (Bağdad)

• 98. Yeni Murat Hanı (Bağdad)

• 99. Gümrük Hanı (Bağdad)

• 100. Levend Hanı (Bağdad)

• 101. Ahmed Ağa Hanı (Bağdad)

• 102. Hacı Mehmed Hanı (Bağdad)

• 103. Defterdar Hanı (Bağdad)

• 104. Keten Hanı (Bağdad)

• 105. Paçacı Hanı (Bağdad)