- ANLATIM BOZUKLUKLARI

4. HAFTA: ANLATIM BOZUKLUKLARI

- ANLATIM BOZUKLUKLARI

4. HAFTA: ANLATIM BOZUKLUKLARI

Duygu ve düşüncelerimizi karşımızdakine aktarırken kurduğumuz cümlelerin açık ve anlaşılır olması, gereksiz unsurlar taşımaması, çelişkili anlatımlardan uzak olması ve dil bilgisi açısından doğru olması gerekir. Cümlelerimiz bu özellikleri taşımadığında, anlatım bakımından bozuk olur; iletişim tam olarak gerçekleşmez.

İşlenen konuya uygun dil kullanılması, yazının başarısında oldukça önemlidir.

Her bilim dalının kendine özgü bir dili (jargonu) vardır. Kullanılan dil, disiplinle

ilgili olmalı ve kullanılan kelimelerin anlamları iyi bilinmelidir.

ANLATIM BOZUKLUKLARI

Yazılarda anlatım bozuklukları, bilim dalına göre bir dil kullanmamaktan kaynaklanmaktadır. Hikaye diliyle hukuk, ekonomi diliyle de yönetim anlatılamaz. Disipline uygun bir dil kullanılması önemlidir.

Özel ve resmi yazışmalarda kısaltmaların bilinen kurallara göre yapılmaması dil

ve anlatım bozukluğuna yol açmaktadır. Resmi yazışmalarda bilinen kısaltmalar

kullanılmalıdır. Yazışmalarda sürekli tekrarın yapılması da anlatım bozukluğuna

neden olmaktadır. Anlatımdaki bozukluklar, cümlenin anlatımı ve anlaşılmasında

olumsuz rol oynar.

ANLATIM BOZUKLUKLARI

Anlamsal anlatım bozuklukları

 Gereksiz kelime kullanımı: Bir cümlede aynı anlama gelen birden

fazla kelime kullanılmamalıdır. Örneğin; 1) Hükümet bu kanunu

Meclis’ten aynen, olduğu gibi geçirmek istiyordu. 2) Okula her gün

iki kilometre yaya yürüyerek giderdi. 3) Almanya’daki arkadaşımla

karşılıklı mektuplaşırız.

Anlamsal anlatım bozuklukları

 Sözcüğün yanlış anlamda kullanılması: Birbirlerine yazılış ve okunuş

bakımından çok benzeyen veya aralarında ilgi ya da yakınlık bulunan kelimeler

bazen birbirlerinin yerine kullanılabilirler. Aradaki farkı bilmemek ya da buna

dikkat etmemek anlatım bozukluğuna yol açar. Örneğin; 1) Babasına soru

sorarken oldukça çekimser davranıyor. 2) Öğrencilerin sınavda başarılı olması,

derslerle ilgilenmelerine bağımlıdır. 3) Türkiye’de birçok göl kuraklık tehlikesi

yaşıyor.

Anlamsal anlatım bozuklukları

 Deyimin yanlış anlamda kullanılması: Deyimler, dilin anlatım gücünü ve söyleyiş güzelliğini zenginleştiren unsurlardır. Deyimler, kısa ve özlü sözlerdir.

Deyimlerin kalıplaşmış anlamları vardır ve deyimler bu kalıplaşmış anlamları

çerçevesinde kullanılır. Kalıplaşmış belli bir anlamı karşılayan deyimin başka

bir anlamda kullanılması, anlatım bozukluğuna yol açar. Örneğin; 1)

Müfettişlerin geleceğini öğrenen müdürün etekleri zil çalıyordu. 2) Şimdi

anlatacaklarıma dikkatlice kulak kabartın. 3) Kadıncağız öyle kötü bir adamla

karşılaşmış ki dostlar başına.

Anlamsal anlatım bozuklukları

 Mantık ve sıralama hatası: Cümlede verilen kavramların önem sırasının karıştırılması ya da cümlenin mantık açısından yanlış oluşturulması sonucunda ortaya çıkan anlatım bozukluklarıdır.

Örneğin; 1) İlk kez gerçekleşen gösteriye katılım rekor düzeydeydi.

2) Bırak patates doğramayı, yemek bile yapamaz o.

Anlamsal anlatım bozuklukları

 Anlamca çelişen sözcüklerin kullanılması: İyi bir cümle, karşıladığı yargıyı tam olarak

anlatmalıdır.. Yani cümleden bir anlam çıkarılmalıdır. Böyle olmaz da cümle çeşitli

anlamlara gelirse; hem öyle bir anlam, hem böyle bir anlam çıkarsa ve birden çok

yoruma yol açarsa, o cümlede çelişkili anlatım söz konusudur. İyi bir cümle açık

olmalıdır. Cümledeki açıklık ise anlamın kolayca anlaşılır olması demektir. Anlamca

birbiri ile uyuşmayan sözcüklerin bir arada kullanılması, cümlede çelişkili ifadenin

doğmasına neden olur. Örneğin; 1) Tam üç yıla yakın bir zaman insanlık dramı yaşandı

burada. 2) Elbette Selim de ağabeyleri ile gitmiş olabilir. 3) Bu iş tam olarak bitti

sayılır.

Anlamsal anlatım bozuklukları

 Sözcüğün yanlış yerde kullanılması: Cümledeki sözcüklerin yerinde

kullanılmaması, söylenmek istenenin karşıtı bir anlamın ortaya çıkmasına ya da

cümlenin anlaşılmamasına yol açar. Örneğin; 1) Yeni okula geldim ki ders zili

çaldı. 2) Fizik dalında yapılan yarışmada ülkemizi üç üniversiteli genç temsil

edecek. 3) Ağrısız kulak delinir. 4) Sırada bekleyen hastalar içinde ilk odaya

ben girdim.

Anlamsal anlatım bozuklukları

 Anlam belirsizliği: Kişilerden ya da onlarla ilgili durumlardan söz ederken, o kişilerin yerini tutan zamirleri kullanmayız. Bundan dolayı cümlede kişi bakımından bir belirsizlik ortaya çıkar. Anlam belirsizliği dediğimiz bu ifade bozukluğunu gidermek için cümlede sözünü ettiğimiz kişinin yerini tutacak zamiri mutlaka kullanmalıyız. Örneğin; 1) Okula gitmediğini bugün öğrendim.

2) İhtiyar adama yardımcı oldu. 3) Borçlarını bir an önce öde.

Anlamsal anlatım bozuklukları

 Mantık ve sıralama hatası:

 Anlamca çelişen sözcüklerin kullanılması:

 Sözcüğün yanlış yerde kullanılması:

 Özne-yüklem uyumsuzluğu:

 Öğe eksikliği:

 Tamlama yanlışları:

Yapısal anlatım bozuklukları

 Özne-yüklem uyumsuzluğu: İlk cümlede bulunan özne, birinci

yükleme uyarken diğer yüklemlere uymazsa özne eksikliğinin neden

olduğu anlatım bozukluğu meydana gelir. Örneğin; 1) Biz ağaçları

hiç ilaçlamadık, yine de meyve verdi. 2) O, kalemleri sinirli bir

şekilde kırıyorlardı. 3) Bu soruyu ancak ben ve sen çözebiliriz.

Yapısal anlatım bozuklukları

 Öğe eksikliği: Cümlede kullanılması gereken bir öğenin

bulunmaması, anlatım bozukluğuna yol açar. Örneğin; Ben

öğretmenime inanır ve severim. 2) İnsanlar gazetelere inanmıyor bu

nedenle de çok az okuyor. 3) Neden en çok şairlere kızarlar,

korkarlar.

Yapısal anlatım bozuklukları

 Eklerle ilgili yanlışlar: Cümlede eklerin eksik ya da fazla kullanılması anlatım

bozukluğuna yol açar. Örneğin; 1) Biz okumasını sevmeyen bir milletiz. 2)

Hayat kimine mutluluk verdiğini, kimini mutsuz ettiğini görüyoruz. 3) Yemek

yapmasını çok severdi. 4) 1975′lerde ne eğlenirdik bu sokaklarda. 5) Bu

yoldaki çalışan araç şoförleri eylem yaptılar.

Yapısal anlatım bozuklukları

 Tamlama yanlışları: Çoğunlukla ad ve sıfatların aynı tamlanana bağlanması

sonucu oluşan bir anlatım bozukluğudur. Bu nedenle isimlerle sıfatların aynı

tamlanana bağlandığı kullanımlara dikkat etmek gerekir. Örneğin; 1) Özel ve

kamu kuruluşları iki gün tatil edildi. 2) Derste belgisiz ve işaret sıfatlarını

işledik. 3) Öğrenciye bir şeyler öğretmeden sınavı kazanmasını bekleme. 4)

Alçak binalar ve bahçeler gözümüze çarptı.

Yapısal anlatım bozuklukları

 Yüklem eksikliği: Sıralı ve bağlı cümlelerde iki cümlenin bir yükleme bağlanması sonucu anlatım bozukluğu meydana gelir. Yüklem eksikliği, bazen ikinci bir eylemin kullanılmaması ya da ek eylemin ortak kullanılması ile oluşur. Örneğin; 1) Beşiktaş iskelesine geldiğimizde o işine, ben evime gittim.

2) İyi biri olduğundan dün de, bugün de kuşkuya düşmüyorum. 3) Bugün ben

yemek, o ise temizlik yaptı.

Yapısal anlatım bozuklukları

 Bağlaç yanlışları: Bağlaçlardan bazıları olumlu ve olumsuz yargıları

birbirine bağlar. Bu duruma uymayan kullanımlarda anlatım

bozukluğu meydana gelir. Örneğin; 1) Ahmet Bey oğlunu çok

seviyor fakat bir dediğini iki etmiyordu. 2) Televizyonu kapattım

ama sevdiğim bir program yoktu. 3) Yarın gelemem çünkü sonra

gelebilirim.