• Sonuç bulunamadı

ÇİNKO (Zn)

N/A
N/A
Protected

Academic year: 2021

Share "ÇİNKO (Zn)"

Copied!
54
0
0

Yükleniyor.... (view fulltext now)

Tam metin

(1)

Yetişkin vücudunda 2-3 g Zn bulunur Bunun;

% 60’ı iskelet kaslarında

% 30’u kemiklerde

Kalanı: karaciğer, pankreas, böbrek, göz, prostat bezi, deri, saç, tırnaklardadır

ÇİNKO (Zn)

(2)

Çinko intrasellüler iyondur, ekstrasellüler sıvılarda nispeten daha düşük oranda bulunur

Çinkonun ekstrasellüler sıvı, doku ve organ dağılımı hormonal denge ve stres durumundan etkilenir

Karaciğer yeniden dağılımda önemli rol oynar

(3)

FONKSİYONLARI

Çinkonun major kimyasal fonksiyonu;

* Metalloenzimlerin bileşeni olmasından, * Organik bileşenler ile membranların

yapısında olmasından kaynaklanmaktadır

Bitki ve hayvan dokularında, >300 farklı Zn

içeren enzim saptanmıştır. Karbonik anhidraz ilk tanımlanan Zn içeren enzimdir

(4)

Çinko içeren enzimler:

Alkol dehidrogenaz

Süperoksit dismutaz

DNA polimeraz

RNA polimeraz

Alkalin fosfataz

Karbonik anhidraz

** Çinko yetersizliğinde kemik, böbrek ve testislerde bu enzimlerin miktarı azalır

(5)

Nükleik asit sentezi

RNA ve DNA’nın yapısı ve ribozomların stabilizasyonunu sağlar

Protein sindirimi, protein sentezi

Karbonhidrat metabolizması

Karanlığa adaptasyon

Oksijen taşınması

Serbest radikallerin hasarına karşı korunma

(6)

Kemik metabolizması

Kemiğin kristal yapısında, kemik enzimlerinde (alkalin fosfataz) bulunduğu için yeterli

osteoblastik aktivite ve kalsifikasyon için gereklidir

(7)

İnsülin hormonlarının bileşiminde yer aldığından insülinin depolanması ve salgılanmasında rolü

vardır

İmmun sistemde hücresel bağışıklık için elzemdir

BÜYÜME VE GELİŞME

(8)

EMİLİMİ

Çinko diffüzyon ve taşıyıcı (pikolinik asit *) ile emilir

Açlık durumunda çinkonun % 60-80’i emilir.

Normalde %5-40’ı emilir

* Pankreastan sentezlenir, ince barsağa salınır

(9)

Emilimi azaltan etmenler

Fitat

Posa

Demir, bakır, kalsiyum, fosfor, alüminyumun diyet ile fazla alınması ( Fe:Zn = 1:1 olmalı, 2:1, 3:1’de emilim azalır)

Kadmiyum, Bakır

Crohn’s hastalığı veya pankreas yetmezliğinde emilim azalır.

Düşük Zn alımında folik asit emilimi azalır

(10)

Emilimi arttıran etmenler

Proteinden zengin diyet amino asit şelatları oluşturarak emilimi arttırır

Hayvansal yiyeceklerdeki çinkonun emilimi, bitkisel yiyeceklerden daha fazladır

* Bitkisel besinlerde……….. % 10

* Karışık diyet ………... % 40

Anne sütündeki çinkonun emilimi inek sütündekinden yüksektir

(11)

TAŞINMASI

Albümin en önemli plazma taşıyıcısıdır

Transferrin

Αlfa-2-makroglobulin

* Kandaki çinkonun çoğu, eritrosit ve lökositlerde bulunur

* Emilen Zn önce karaciğere oradan diğer dokulara gider

(12)

ATIM

ATIM (böbrek, deri, barsak) (böbrek, deri, barsak)

Çoğunlukla feçes yoluyla atılır.

Endojen intestinal kayıp 0.5-3 mg/gün

(sindirim sıvıları, ölü-dökülen ince barsak hücreleri)

Böbrek ile kayıp 0.5-0.7 mg/gün,

Deri ile kayıp 0.5-0.7 mg/gün

Menstrüasyonda 0.01 mg/gün

* İltihaplı barsak hastalıklarında

* Böbrek hastalıklarında

* Alkoliklerde (idrarla) kayıp artar

(13)

Besinlerdeki çinko İntestinal hücreler

Albümin ve transferrin ile birleşir

Kanda çinko albümin ve transferrin ile taşınır

Pankreas çinkoyu sindirim enzimlerinin yapısında kullanır

ve sindirim sistemine salar

Kan çinkoyu albümin ile diğer vücut dokularına taşır

Karaciğer

İdrar, deri, kan ile kayıp Fazlası metallothionin

olarak depo Fazlası metallothionin

olarak depo

Bazıları feçes ile intestinal hücrelerde kayba uğrar

(14)

YETERSİZLİĞİ YETERSİZLİĞİ

kısa boy

hipogonadizm

orta derecede anemi Nedeni:

Nedeni: Diyet ile yüksek oranda rafine

edilmemiş tahıl ve mayalandırılmamış ekmek tüketimi

(15)

Yetersizliği Yetersizliği

Parenteral solüsyon ile devamlı beslenen hastalarda,

Malnütrisyonlu çocuklarda

Enfeksiyonda görülür

Akrodermatitis Enteropatika Akrodermatitis Enteropatika

Zn malabsorsiyonu ile karakterize otozomal resesif gen hastalığıdır

alopecia diyare

bakteriyal ve maya enfeksiyonları (geç tedavi edilirse ölümle sonuçlanan)

(16)

Yetersizlik belirtileri

Büyüme geriliği

Seksüel olgunlukta gecikme

Hipogonadizm ve hipospermia

Alopecia

Deri lezyonları

Yara iyileşmesinde gecikme

İmmün yetersizlik

Davranış değişikliği

Gece körlüğü

Tat almada bozulma

(17)

KAYNAKLARI

Et

Tavuk gereksinmenin çoğunu karşılar

Balık

Süt ve ürünleri

Karaciğer

Peynir

Kabuklu deniz ürünleri

Tam taneli tahıllar

Yağlı tohumlar

Kuru baklagiller

(18)

TOKSİSİTE

Akut etki; mide bulantısı, kusma, diare, ateş,

letarji-uyuşukluk vb

Aşırı alıma nadir rastlanır (100-300 mg/gün)

Fazla alınması bakır emilimini bozar.

Yüksek Zn alımında (450-660 mg/gün) düşük Cu ve seruloplazmin düzeyleri ve anemi gözlenir

(19)

MANGANEZ (

MANGANEZ (Mn)Mn)

İlk olarak 1931 yılında kemirgenlerde büyüme için esansiyel olduğu gösterilmiştir

İnsanlarda yetersizliği ilk kez 1972 yılında bildirilmiştir

(20)

FONKSİYONLARI

Mn bazı metalloenzimlerin anahtar bileşenidir

Arginaz, piruvat karboksilaz, mitakondrial superoksit dismutaz enzimlerin bileşiminde bulunur

Enzim aktivatörüdür

Hidroksilaz, kinaz, dekarboksilaz, fosfotransferaz, glutamin sentetaz aktiviteleri için gereklidir

(21)

Mn intestinal ve pankreatik salgılarda bulunur

Bağ dokusunun oluşumu

İskelet dokusunun oluşumu

Büyüme

Lipid ve karbonhidrat metabolizması için gereklidir

Hücreyi kimyasal ve radyasyonun oluşturduğu karsinogenezden korur

(22)

YETERSİZLİĞİ YETERSİZLİĞİ

Laboratuvar hayvanlarında

Büyüme geriliği

Kemiklerde yapısal ve kimyasal anormallikler

Lipid metabolizmasında bozukluk

(23)

İnsanlarda

Ağırlık kaybı

Geçici demans

Bulantı, kusma

Saç renginde değişme ve saçın yavaş uzaması

YETERSİZLİĞİ

YETERSİZLİĞİ

(24)

EMİLİM- TAŞINMA

Diyet ile günlük 2.0-3.0 mg Mn alınır.

Bazen 8.3 mg’a ulaşabilir

İnce bağırsaklardan % 10’u emilir

Düşük alımlarda emilim artar

(25)

Emilimi olumsuz etkileyen faktörler:

Fitat

Yüksek düzey kalsiyum

Yüksek düzey fosfor

Kanda; +2 değerlikli Mn, +3 değerliğe okside olur ve β-1-globuline bağlanarak taşınır. Transferrinin de Mn taşıdığı bildirilmiştir.

Hücre içi ve dışı sıvılarda Mn dinamik dengededir.

Safra ile salgılanır ve tekrar geri emilir veya feçes ile atılır.

(26)

KAYNAKLARI KAYNAKLARI

En iyi kaynak:En iyi kaynak: Tohumların embriyo kısmıdır (tahılların saflaştırılmaması)

Kuru baklagiller

Yağlı tohumlar (ceviz, fındık, fıstık..vb)

Çay

Orta derecedeki kaynaklar:Orta derecedeki kaynaklar: Sebze ve meyveler

Fakir kaynaklar:Fakir kaynaklar: Hayvan dokuları, deniz ürünleri, süt ve süt ürünleri

(27)

KROM (

KROM (Cr)Cr)

Laboratuvar hayvanlarında glikozun kullanılmasında gerekli olduğu 1950 yıllarında yapılan çalışmalarda gösterilmiştir

İnsan vücudunda milyonda 0.02-0.64 ppm Cr bulunur

En çok karaciğerde, nükleoproteine bağlı olarak bulunur

(28)

EMİLİM

Diyetle alınan kromun % 0.5-2.0’si emilir

Emilim:Emilim:

10 mcg alındığında ... % 2

20 mcg alındığında ... % 0.5’dir.

Emilim mekanizması bilinmiyor.

Amino asitler emilimi arttırır.

(29)

TAŞINMASI

Krom ve demir trasferrin ile taşınır

Yüksek demir transferrin saturasyonununda, albümin bu görevi yapar

ATIMI

Organik krom hızla emilir, hızlı atılır

Basit şeker alımı, fazla egzersiz veya fiziksel travma idrarda atımı arttırır

(30)

FONKSİYONLARI

Glikozun vücutta kullanılmasında rolü vardır (insülinin etkisini arttırır )

İnorganik krom (Cr+3)+ niasin + a.a =“glikoz tolerans etmeni”

Sentezin ince barsaklar veya karaciğerde yapıldığı düşünülmektedir.

Krom suplementasyonu, HDL-lipoprotein konsantrasyonunu arttırmıştır

Kanda insülin artışına yanıt olarak

salgılanır ve kan ile perifere taşınarak glikoz kullanım hızını arttırır.

(31)

KAYNAKLARI

Etler

Tam tahıllar

Yağlı tohumlar

Kuru baklagiller

Yaş maya

Su

* Rafine ürünlerin Cr içeriği düşüktür

* Saflaştırılmış (çekirdek ve kepek kısmı ayrılmış) tahıllardaki Cr miktarı azalır

(32)

YETERSİZLİĞİ YETERSİZLİĞİ

Uzun süre parenteral beslenen çocuklarda görülür

Laboratuvar havyanlarında Cr yetersizliğinde;

kanda kolesterol miktarı artmış ve damar sertliği gösterilmiştir

TOKSİSİTE TOKSİSİTE

Hexavalent krom, trivalent kromdan daha toksiktir

Hayvanlarda 50 mcg/g alımı böbrek ve karaciğer nekrozuna ve büyüme geriliğine neden olur

(33)

MOLİBDEN (

MOLİBDEN (Mo)Mo)

Vücutta çok az miktarda bulunur (milyonda 0.1 kısım’dan azdır)

İnce barsaklardan yaklaşık % 80 oranında emilir, böbreklerden anion (molibdat) olarak atılır

Atım emilime bağlı olarak değişir

Doku Mo konsantrasyonu coğrafik bölgeye bağlıdır

(34)

FONKSİYONLARI

Prostetik grup (kofaktör ) olarak;

* Ksantin oksidaz

* Aldehit oksidaz

* Sülfid oksidaz ...Mo’e ihtiyaç vardır

Metionin ve sistein metabolizmasında

Pürin ve pirimidin sentezinde

Pürinin ürik aside yıkımında görev alır

(35)

YETERSİZLİĞİ

Günlük 25 mcg alındığında yetersizlik belirtileri görülmüştür

Sinir sisteminde bozukluklar

Böbrekte ksantin taşları

Dişlerde çürüme görülür

(36)

KAYNAKLARI

Organ etleri

Kuru baklagiller

Tahıllar

Maya

* Yiyeceklerdeki Mo yoğunluğu da bölgenin özelliğine göre değişir

(37)

TOKSİSİTE TOKSİSİTE Aşırı alımda;

Gut hastalığı

Sindirim sistemi bozuklukları

Kemikte bozukluklar

* Mo yüksek diyete kükürt eklendiğinde zehirlenme belirtileri ortadan kalmıştır

GEREKSİNME GEREKSİNME

2 mcg/kg yeterlidir

Molibden ile bakır, çinko, demir ve kükürt arasında etkileşim vardır

(38)

KOBALT (

KOBALT ( Co) Co)

İnsanda 1.1 mg kobalt bulunur Bunun;

% 43’ ü kaslarda

% 13’ ü kemiklerde kalanı diğer dokulardadır

***Vitamin B12’ nin % 4’ü kobalttır***

(39)
(40)

EMİLİM EMİLİM

Demir ile aynı intestinal transport mekanizması ile emilir

ATIMATIM

Kobaltın çoğu idrar ile atılır

Az bir kısmı feçes, ter ve saç ile atılır

(41)

FONKSİYONLARI

Kükürtlü amino asitlerin metabolizması

Demirin kullanılması

Tiroid hormonunun sentezi

Hipertansiyon

(42)

YETERSİZLİĞİ YETERSİZLİĞİ

İnsanlarda ve laboratuvar hayvanlarında yetersizliği görülmemektedir.

Yetersizlik belirtileri sığır ve koyunlarda da görülebilmektedir

Nedeni: Sığır ve koyunlar, kobaltı vitamin B12 sentezinde kullanmaktadırlar

Oysa insanlar vitamin B12 sentez edemediklerinden dışarıdan almak zorundadırlar

(43)

Yeteri kadar B12 vitamini alındığında kobalt yetersizliği söz konusu değildir

Yetersizliğinde;

Yetersizliğinde; Vitamin B12 yetersizliğinde olduğu gibi pernisiyöz anemi görülür

(44)

SELENYUM (

SELENYUM (Se)Se)

Yetişkin bir bireyin vücudunda 3-30 mg Se vardır

Bu coğrafik çevre ve diyetsel alıma göre değişir

Besinlerde selenomethioninselenomethionin ve selenosistein selenosistein olarak bulunur

Enerji gerektiren, Na-transportNa-transport mekanizması ile emilir

Kanda α-2-globulinα-2-globulin, , β-globulinlerβ-globulinler ve ve glikoproteinlere

glikoproteinlere bağlı olarak taşınır

(45)

FONKSİYONLARI FONKSİYONLARI

Memelilerde glutation peroksidaz glutation peroksidaz enzimi için elzemdir

Bu enzim; Hidrojen peroksiti (H2O2) etkisizleştirerek

* Lipilerin oksidasyonunu önler

* Hücre zarının dayanıklılığı arttırır

Bazı selenyum bileşikleri etkin antioksidanttır

* Organizmada tekli oksijeni etkisizleştirdiğinden kansere karşı koruyucudur

(46)

Proteinlerin biyosentezinde rolü vardır

T4 T3’e dönüşmesini sağlayan deiodinaz enzimideiodinaz enzimi için Se gereklidir

* Selenyum yetersizliği iyot hastalıklarının

* Selenyum yetersizliği iyot hastalıklarının şiddetini arttırır

şiddetini arttırır

(47)

Diyetle yeterince E vitamini bulunduğunda, selenyumun büyüme etkeni olduğu bildirilmiştir

Se  E vitamini

(48)

Selenyum Yetersizliği

Epidemik olmayan selenyum yetersizliği:

* Yaygın değildir. Uzun dönem parenteral ve enteral beslenen bireylerde görülür.

* Selenyum içeriği düşük bebek mamalar ile beslenen bebeklerde, günlük alım 0.5 mcg’nin altına

düştüğünde görülür

(49)

Selenyum Yetersizliği

Keshan Hastalığı: Keshan Hastalığı:

İlk olarak Çin tıp literatüründe 100 yıl önce tanımlanmıştır

Yaygın gözlendiği, 1935 yılında etiyolojisinde selenyum yetersizliğinin olduğu keşfedilmiştir

0-12 yaş arası çocuklar ve doğurganlık çağındaki kadınlarda, Çin’in kuzey-doğusundan güney-batısına coğrafik bölgesinde endemiktir

(50)

Keshan’s Kardiyomiyopati hastalığı

* İştah kaybı

* Kardiyak aritmi, kalp kasında bozulma, kalp yetmezliği

* İskelet kaslarda hasar (doku bozulması), zayıflama

* Lipid oksidasyonunda artma sonucu, hücre zarının fonksiyon ve işlevi bozulur

(51)

Kaschin-beck hastalığıKaschin-beck hastalığı

* Çinde ve daha az yaygın olarak güneydoğu Sibirya’da 5-13 yaş grubu çocuklarda görülen selenyuma duyarlı kemik ve eklem hastalığı

(osteoatrofi) dır

* Bu hastalıkta kol ve bacak eklemlerinde eklem nekrozu, epifizyal dejenarasyon sonucu parmak ve uzun kemiklerde yapısal kısalma, büyüme geriliği ve bodurluğa neden olmaktadır

(52)

Selenyum düzeyi ve enfeksiyona duyarlılıkSelenyum düzeyi ve enfeksiyona duyarlılık

* Se yetersizliğinde sadece Keshan hastalığı değil, aynı zamanda Coxsackie virüs enfeksiyonları da gözlenmektedir

* Yine selenyum düzeyi azaldığında Hepatit B gibi virüs enfeksiyonları ve hemolitik anemi

gelişebilmektedir

(53)

Selenyum ve tiroid hormonları Selenyum ve tiroid hormonları

*

Se tiroid hormon metabolizmasında etkilidir. Bebek ve yaşlılarda orta derecede Se yetersizliği T3-T4

oranını değiştirmektedir

(54)

KAYNAKLARI KAYNAKLARI

Zengin kaynaklar:

Zengin kaynaklar:

Deniz ürünleri

Organ etleri

Etler

* Normal diyet 36 mcg/1000 kkal Se sağlar

* Topraktaki selenyuma bağlı olarak diyet ile yetişkinlerde günlük alım 20-300 mcg/gün’ dür

* Pişirirken buhar ile Se kaybı oluşur

Referanslar

Benzer Belgeler

Ancak Le- onards ve Levy (39) ASA'nın emi- liminin, ince partiküllü ASA içeren tabletten, iri partiküllü ASA içerene göre daha hızlı olduğunu, fakat mide barsak

2012 yılında Türkiye sanayi sektörü katma değeri temel fiyatlarla %2 oranında artış gösterirken, İSO 500 kapsamındaki özel kuruluşların cari ve sabit

ye üye ülkelerin beynelmilel turizm gelirleri duraklama göstermiştir. Son altı sene zarfında senelik ortalama gelişme indeksi % 13 iken 1967 de sadece % 3 ora- nında bir

Human Herpesvirus 8 (Kaposi’s Sarcoma-associated Herpesvirus) DNA in Kaposi’s Sarcoma lesions, AIDS Kaposi’s Sarcoma cell lines, endothelial Kaposi’s Sarcoma simulators, and

Yenidoğandan sonraki dönemde, sağ ilc sol potan- siyeller sol lehine geliştiği için, QRS ekseni de bir aylıktan sonra sola meyletmektedir < 4·6 >.

Her ülke kendi ulusal kurallarına göre şekilsel değerlendirme yapacak olup Türkiye’den başvuru yapacak araştırmacıların “1001-Bilimsel ve Teknolojik

Küresel bozunma (spheroidal weathering): Sütun yapıları ve blokların üst yüzeylerinde gelişen on- ların yuvarlaklaşmasına ve kubbemsi görünüm kazanmasına neden

Zamklı maddelerin kimyasal metodla giderilmesi için rami lifleri sulandırılmış asit veya alkalilerle muamele edilir. Bu işlem de genel olarak sodyum