YAPTIRIM TEORİSİ

(1)

YAPTIRIM TEORİSİ

Özgür KÜÇÜKTAŞDEMİR

(2)

CEZA TEORİLERİ

(3)

FORTUNA JUSTITIA(Themis )

(4)

CEZA TEORİLERİ

MUTLAK CEZA TEORİLERİ

(ÖDETİCİ) Ceza bir amaçtır.

NİSBİ CEZA TEORİLERİ (YARARCI) Ceza bir araçtır.

KARMA TEORİLER

Küçüktaşdemir

(5)

CEZALANDIRMANIN ÜÇ AMACI

GENEL ÖNLEME (Caydırıcılık)

ÖZEL ÖNLEME (Rehabilitasyon)

ÖDETME

Sonuççular/consequentialists (Faydacılar/Nisbi Ceza

Teorileri)

Ödeticiler/Retributivists (İdealistler/Mutlak Ceza Teorileri)

Gelecek

Geçmiş

(6)

BAŞLICA ÖDETİCİ ADALET KURAMLARI

Geri Ödetme(Re-tribuo/payment)- Lex tailonis Hakediş (Desert)

Kefaret-Kant

İlga(Annulment)-Hegel Minimalist-Hart

(7)

 Karşılıklılık/Misilleme

 İhlale Odaklanır

 Fail gerçekleştirdiği eylemle orantılı bir kayba veya acıya uğratılmalıdır.

 Üçüncü Bir Tarafın Varlığı Söz Konusu Olur

 Devlet her suçun mağdurudur.

 Adaleti Sağlamak İçin Genel Kavram ve İlkelerden Yola Çıkar

 Fail Odaklıdır

 Tenkil/Bastırma

 Kefaretçidir.

(8)

ÖDETİCİ ADALET



Ahlaki bir

zorunluluk mu?



Fiili bir zorunluluk mu?

NEMESIS

(9)

(10)

FAYDACI CEZA TEORİLERİ

BECCARIA

• Cezalandırma konusunda toplumsal yararı esas alan ilk düşünürdür.

• İnsanlar bir topluma girerken hürriyetlerinden bir kısmını feda ederler.

• Ceza topluma faydalıysa meşrudur. Cezadan kaçınılamayacağı fikri caydırıcıdır.

BENTHAM

• İnsan iki zıt gücün etkisi altındadır: acı ve haz. Matematikle ifade etmeye çalışır.

• Failin suçtan aldığı hazla, cezadan elde edeceği acı daha fazla olmalıdır.

• Topluma daha büyük miktarda fayda sağlamalıdır.

JHERING

• Kant’ın tartışmalarını özel hukuka uygulamıştır.

• Sosyal ve bireysel çıkarların gerçekleştirilmesi ihtiyacı sosyal yaşamın dayanağıdır

• Haksız fiil, hukuka aykırılık, kusurluluk gibi kavramlar üzerinde çalışmıştır^.

FEUERBACH

• Kanunsuz suç ve ceza olmaz ilkesini Latinceyle ilk ifade eden.

• Devletin amacı kendini var eden hukuk düzeninin korunmasıdır.

(11)

FAYDACI CEZA TEORİLERİ

Cezanın uygulanmasındaki toplumsal yarar esas alınır.

(Bentham)

• Cezanın kanunda bulunması korkutucu bir etki yapar.

• Psikolojik bir zorlamaya yol açar. (Feuerbach)

Genel Önleme

• Fail ileride tekrar suç işlememeli, topluma kazandırılmalı, ıslah edilmelidir. (Von List)

Özel Önleme:

Küçüktaşdemir

11

(12)

KARMA (UZLAŞMACI) TEORİLER

GÜNÜMÜZ CEZA HUKUKU

Ceza kefaret teşkil eder ama bunun yanında başka amaçları da gerçekleştirir.

CEZA KORKTUCULUĞUYLA GENEL ÖNLEME İŞLEVİNE SAHİP OLMALIDIR.

CEZA ÖZEL ÖNLEME İŞLEVİNE DE SAHİP OLMALI VE SUÇLUYU ISLAH EDİP ONU YENİDEN SOSYALLEŞTİRMELİDİR.

Küçüktaşdemir

(13)

CEZA MÜEYYİDESİ (YAPTIRIMI)

Küçüktaşdemir 13

(14)

MÜEYYİDE (YAPTIRIM)



Bir hukuk normunun ihlaline verilen cevaptır/tepkidir.

 Beşeri bir yoksunluktur.



Kanunun himayesine çalışılan bir çaredir.



İhlalle müeyyide arasında isnadi bir ilişki vardır.

Küçüktaşdemir

(15)

ÖRGÜNLEŞME

İhlale Tepki Olarak Cezanın Örgünleşmesi

TOPLUMSAL AMACI

• Esirgeme, koruma veya savunmadır.

KORUMANIN KONUSU

• Toplumun himayesi.

ARAÇSAL OLMASI

• Toplumun hukuksal himayesinin bir aracıdır.

Küçüktaşdemir

15

(16)

MADDİ BAKIMDAN CEZA

TEHDİT ve ÖNLEME

• İHLALDEN ÖNCE

• MANTIKSAL

BASTIRMA VE UYGULANMA

• İHLALDEN SONRA

• ZAMANSAL

Küçüktaşdemir

Hukukun güvence altına aldığı ortak hayatı koruduğundan adildir ve devletin egemenliğini yansıttığından meşrudur.

(17)

CEZANIN İŞLEVİ

TEHDİT ANINDA CEZANIN İŞLEVİ

• Manevi baskı oluşturulur. Harici bir neden olarak iradeyi etkiler.

• Suçun meydana getirdiği hazdan daha ağır bir acıyı uygulama tehdidiyle karşı psikolojik baskı yaratır.

• Suçluluk tehlikesini önler. Kanunlara saygılı vatandaşlar açısındansa sükunet yaratır.

TEHDİDİN GERÇEKLEŞMESİ ANINDA İŞLEVİ

• Fiziki bir baskı oluşturulur.

• Bastırır ve ödetir.

• Adaletin emri gereği kötülüğü kötülükle ödetir.

• Suçlunun kazanılması da amaçlanır.

Küçüktaşdemir

17

(18)

CEZANIN ÖZELLİKLERİ

 Suçsuz ceza olmaz.

 Suç fiili ile nedenseldir.

 Bastırıcı bir tepkidir.

 Kişiseldir.

 Kötülüğe karşı kötülüktür. Kötülükle ödetmedir.

 Elemdir, yoksunluktur, acıdır.

 Orantılıdır.

Küçüktaşdemir

(19)

CEZANIN NİTELİĞİ

 Yerine getirilmesi esnasında ceza ne onarıcı ne de ödetici bir tepkidir (her ikisidir):

 Bir savunma tepkisidir.

 Bütün cezalar hem amaçsal hem de ödeticidir.

 Toplumu suç tehlikesine karşı savunur.

 Psiko-sosyal sonuçlarıyla ortaya çıkan bir savunma tepkisidir.

 Bastırarak önler.

 Suçlunun sosyal kötülüğünü, cezanın kişisel kötülüğü ile ödetir. Suçun doğurduğu toplumsal tepki(kınama) ile

orantılıdır.

 Ceza özü bakımından ödetici bir tepkidir. Ama bunu aşar ve aynı zamanda önleyici niteliktedir.

(20)

CEZANIN DİĞER YAPTIRIMLARDAN FARKLARI



Ceza kişinin kendisine veya cismine verilen bir kötülüktür.

 «Nakdi cezaların, ödenmemeleri halinde, hürriyeti bağlayıcı cezaya çevrilebilmesinden ötürü, cezanın

neden olduğu kötülük, sonunda daima kişinin kendisine veya cismine bir zarar veya kötülüktür.»



Ceza, devlet tarafından verilen bir ceza veya kötülüktür.



Ceza, diğer yaptırımlardan farklı bir şekilde kurumsallaşmıştır.

 Yer aldığı düzenleme(ceza kanunları), uygulayan

Küçüktaşdemir

(21)

CEZALANDIRMADA GENEL KURALLAR

TEMEL HAKLARIN KORUNMASI GEREKLİLİĞİ

• Temel hak ve özgürlüklerin korunması.

TEMEL HAKLARIN KORUNMASINDA AŞIRILIK YASAĞI

• Abartılı ve gereksiz koruma amaçlı müdahaleler yapılmamalıdır.

• Ceza hukuku «ultima ratio»dur.

TEM HAKLARIN KORUNMASINDA ORANTILILIK

• Fail açısından söz konusu olan aşırılık yasağıdır. Cezalar insan onuruna uygun ve amacı aşan cezalar uygulanmamalıdır.

Küçüktaşdemir

21

(22)

CEZALAR

ADLİ PARA CEZASI

HAPİS CEZALARI

MÜEBBET HAPİS CEZASI

Müebbet Hapis

Ağırlaştırılmış Müebbet

SÜRELİ HAPİS CEZALARI

Kısa Süreli

Uzun Süreli

(23)

GÜVENLİK TEDBİRLERİ

(24)

GÜVENLİK TEDBİRLERİNİN CEZA HUKUKUNDAKİ

YERİ, AMACI, İŞLEVİ

 Geleneksel ceza sistemini tamamlayan hukuki himaye vasıtalarıdır.

 Bastırma değil, özgül nitelik bakımından salt önleme vasıtasıdırlar.

 Bir kötülük nedeniyle değil, bir kötülük dolayısıyla uygulanan ödetme amacı taşımayıp fail tarafından işlenebilecek yeni suçların önlenmesini amaçlayan vasıtalardır.

 Amacı toplumsal savunmadır.

 Ceza gibi eza/cefa verici ve zorlayıcıdırlar.

(25)

GÜVENLİK TEDBİRLERİNİN NİTELİĞİ



Suça bir karşılık veya tepki değildir.



Failin tehlikeliliği esas alınır.

 Kusur değerlendirilmesi bu nedenle yapılmaz.

 Esnek tedbirlerdir.

 İsnat yeteneğine sahip olmayanlara ve tüzel kişilere de uygulanırlar.



Failin suç işleme nedenlerini ortadan kaldıran faili suça iten nedenlerden psikolojik kurtarma

vasıtalarıdır.



Bir müeyyide değildirler. Önleme tedbirleridirler.

(Hafızoğulları/Özen)Maddi bakımdan idari, şekli

bakımdan yargısal(kazai) tedbirlerdir.

(26)

GÜVENLİK TEDBİRLERİ

Müsadere

Çocuklara Yönelik Güvenlik Tedbirleri Akıl

Hastalarına Yönelik Güvenlik Tedbirleri

Tekerrür

Yabancılara Yönelik Güvenlik Tedbiri (Sınır Dışı

Tüzel Kişilere Yönelik Güvenlik Tedbirleri Belirli Hakları

Kullanmaktan Yoksun Bırakılma

(27)

CEZA

(28)

CEZALAR

ADLİ PARA CEZASI

HAPİS CEZALARI

MÜEBBET HAPİS CEZASI

Müebbet Hapis

Ağırlaştırılmış Müebbet

SÜRELİ HAPİS CEZALARI

Kısa Süreli

Uzun Süreli

(29)

HAPİS CEZALARI

(30)

MÜEBBET ve AĞIRLAŞTIRILMIŞ MÜEBBET HAPİS CEZASI



İnfaz hükümlü ölünceye kadar devam eder.



İnfaz Kanunu’nun 107.maddesine göre belirli bir süreyi cezaevinde geçirmelerinden sonra koşullu salıvermeden yararlanmaları olanağı vardır.



Ağırlaştırılmış müebbet hapis cezası, yüksek

güvenlikli infaz kurumlarında sıkı güvenlik rejimi altında infaz edilir.

 Firara karşı elektronik, fiziki engellerle donatılmıştır ve

(31)



Ağırlaştırılmış Müebbet Halinde:

-Hükümlü tek kişilik odada kalır.

-Günde bir saat açık hava ve spor hakkı

-15 günde 1 kez 10 dk telefon eder (eş,alt ve üstsoy, )

-15 günde 1 kez 1 saat ziyaret(yakınlar) -İnfaza hiçbir şekilde ara verilmez.

-30 yıl sonunda iyi halden şartlı salıverilebilirler.

Özgür KÜÇÜKTAŞDEMİR 31

AĞIRLAŞTIRILMIŞ MÜEBBET

(32)

SÜRELİ HAPİS CEZALARI

UZUN SÜRELİ HAPİS CEZASI

• -Bir yıldan uzun süreli cezalardır.

• -20 yıldan fazla olamaz.

KISA SÜRELİ HAPİS CEZASI

• -Bir yıl ve daha az süreli hapis cezasıdır.

• -Paraya ve tedbire çevrilebilir. (TCK 50/3’de belirtilen hallerde zorunlu olarak çevrilir.)

• -Özel İnfaz Şekilleri Vardır:

• a. Oturduğu yede infaz

• Kadın veya x>65 yaş 6 ay, x>70 1yıl, x>75 3yıl ve daha az süreli hapis cezaları söz konusu olduğunda.

(33)

KISACA İNFAZ KURUMLARI

33

KAPALI CEZA İNFAZ KURUMLARI

• YÜKSEK GÜVENLİKLİ

• Müebbet hapis öngörülen suçlarla TCK’da belirtilen kimi suçlar.

• NORMAL GÜVENLİKLİ

• Uzun süreli hapis cezaları gerektiren suçlar.

• x>2 ceza alanlar, cezaevine gönderilmeden önce gözleme tabi tutulurlar.

AÇIK CEZA İNFAZ KURUMLARI

• Dış güvenlik görevlisi bulunmaz. Meslek edindirme, rehabilitasyon odaklıdır.

• İlk kez suç işleyen ve 2 veya daha az hapis cezası alanlar.

(34)

KISA SÜRELİ HAPİS CEZASINA SEÇENEK YAPTIRIMLAR



Kısa süreli hapis cezası seçenek yaptırımlar:

 suçlunun kişiliğine,

 sosyal ve ekonomik durumuna,

 yargılama sürecinde duyduğu pişmanlığa,

 suçun işlenmesindeki özelliklere göre belirlenir.

(35)

ADLİ PARA CEZASINA ÇEVİRME

• Basit taksirle işlenen suçlarda hükmolunan hapis cezası uzun süreli de olsa adli para cezasına çevrilebilir.

MAĞDURUN VEYA KAMUNUN UĞRADIĞI ZARARIN GİDERİLMESİ

• Maddi zararlar karşılanır. Etkin pişmanlıkla bir arada uygulanmaz.

EN AZ 2 YIL SÜREYLE BİR EĞİTİM KURUMUNA DEVAM ETMEK

• Meslek ve sanat edindirmek amacı esastır.

MAHKUM OLUNAN CEZANIN YARISINDAN BİR KATINA KADAR SÜREYLE BELİRLİ YERLERE GİTMEKTEN VE ETKİNLİKLERİ YAPMAK YOKSUN BIRAKILMA

MAHKUM OLUNAN CEZANIN YARISINDAN BİR KATINA KADAR SÜREYLE GÖNÜLLÜ YARARLI İŞTE ÇALIŞTIRILMA

• Gönüllülük esastır.

MAHKUM OLUNAN CEZANIN YARISINDAN BİR KATINA KADAR SÜREYLE BELLİ BİR MESLEK VE SANATI YAPMAKTAN YASAKLANMA

• Yargıtay'a göre mahkum olunan suç fiili belirli bir meslek veya sanatla ilgili olmalıdır.

KISA SÜRELİ HAPİS CEZASINA

SEÇENEK YAPTIRIMLAR

(36)

HAPİS CEZASININ ERTELENMESİ

Ceza bir hapis cezası olmalıdır.

Failin kasıtlı bir suçtan kesinleşmiş 3 aydan daha fazla süreli hapis

cezası olmamalıdır.

Mahkeme nezdinde failin pişman olduğu ve bir daha suç işlemeyeceği yönünde

bir kanaat oluşmalıdır.

Süreli hapis cezası olmalıdır. Süresi 2 yıl ve

daha az olmalıdır.

(37)

HAPİS CEZASININ ERTELENMESİ



18 yaşını doldurmamış olanlar ve 65 yaşını

doldurmuş olanlar bakımından cezanın ertelenmesi sınır 3 yıl ve daha az süreli ceza alınmasıdır.



Kesinleşmiş taksirli suçlar ertelemeye engel olmamaktadır.



Hakim cezayı ertelemek zorunda değil.



1-3yıl denetim süresi(zorunlu) + yükümlülük(ihtiyari)



Süre iyi halli geçirilmişse sonunda ceza infaz edilmiş sayılır.

37 Özgür KÜÇÜKTAŞDEMİR

(38)



«Hükmedilen hapis cezasının belirli bir kısmını cezaevinde tamamlamış olan hükümlüye, cezasının geri kalan kısmını cezaevi dışında sınırlı özgürlük içinde geçirdikten sonra, özgürlüğünü tam olarak kazanma olanağını sağlayan bir tür infaz seçeneğidir.» (İÇEL)

 Koşullu salıverme mahkumların bir tür ümit ışığıdır.

 Mahkumun belirli süreyi iyi halli geçirmesi, dışarıda da bunu denetim altında sürdürmesi gerekir.

KOŞULLU SALIVERME

(39)

(40)

KOŞULLU SALIVERMENİN KOŞULLARI



1.Cezanın Belirli Bir Kısmının İnfaz Edilmiş Olması

 Süreli Hapis Cezasında 2/3lük kısım

 Müebbette 24 yıl

 Ağırlaştırılmış Müebbette 30 yıl



2.İnfaz süresinin İyi Halli Geçirilmesi

 Cezaevi kurallarına içtenlikle uymalı, haklarını iyi niyetle kullanmalı, yükümlülüklerini eksiksiz yerine getirmelidir.



3. Bazı suçlular koşullu salıvermeden

(41)

ADLİ PARA CEZALARI

(42)

ADLİ PARA CEZASI

 Türk Ceza Kanunu’nun 52/1.maddesinde öngörülen usulle belirlenen paranın devlet hazinesine

ödenmesidir.

 «(1) Adlî para cezası, beş günden az ve kanunda aksine hüküm bulunmayan hâllerde yediyüzotuz günden fazla olmamak üzere belirlenen tam gün sayısının, bir gün karşılığı olarak takdir edilen miktar ile çarpılması suretiyle hesaplanan meblağın hükümlü tarafından Devlet Hazinesine ödenmesinden ibarettir.»

 TCK’da gün-para cezası sistemi kabul edilmiştir.

(43)

ADLİ PARA CEZASININ BELİRLENMESİ

GÜN SAYISI VE PARA MİKTARI ÇARPILIR

Hakim bir yıl ödenme için mehil verebilir veya taksite çevirebilir. Ödenmeyen miktar hapis cezasına çevrilir.

GÜNE KARŞILIK GELECEK PARA MİKTARI BELİRLENİR.

20TL<X<100TL sınır dahilinde, kişinin ekonomik ve diğer kişisel durumu göz önüne alınarak belirlenir.

GÜN SAYISI BELİRLENİR

Kanunda alt ve üst sınırlar

belirlenmiş olabilir. Belirlenmemişse, 5<x<730 günlük sınır uygulanır.

Cezanın belirlenmesi ve bireyselleştirilmesi gün üzerinden

yapılır.

43

(44)

ADLİ PARA CEZASININ İNFAZI

Ceza ve Güvenlik Tedbirlerinin İnfaz Hakkında Kanun mdde 106

Adlî para cezasını içeren ilâm Cumhuriyet Başsavcılığına verilir. Cumhuriyet savcısı otuz gün içinde adlî para cezasının ödenmesi için hü küm lüye 20 nci maddenin üçüncü fıkrası uyarınca bir ödeme emri tebliğ eder.

Hükümlü, tebliğ olunan ödeme emri üzerine belli süre içinde adlî para cezasını ödemezse, Cumhuriyet savcısının kararı ile ödenmeyen kısma karşılık gelen gün miktarınca hapsedilir.

Ço cuklar hakkında hükmedilen; adlî para cezası ile hapis cezasından çevrilen adlî para cezasının ödenmemesi hâlinde, bu cezalar hapse çevrilemez. Bu takdirde onbirinci fıkra hükmü uygulanır.

Adlî para cezası yerine çektirilen hapis sü resi üç yılı geçemez. Birden fazla hükümle adlî para cezalarına mahkûmiyet hâlinde bu süre beş yılı geçemez.

Hükümlü, hapis yattığı günlerin dışındaki günlere karşılık gelen parayı öderse hapisten çı kartılır.

Türk Ceza Kanununun 50 nci maddesinin birinci fıkrasının (a) bendi saklı kalmak üzere, adlî para cezasından çevrilen hapsin infazı ertele nemez ve bunun infazında koşullu salıverilme hükümleri uygulanamaz. Hapse çevrilmiş olmasına rağmen hak yoksunlukları bakımından esas alına cak olan adlî para cezasıdır.

(45)

KAYNAKÇA

 HAFIZOĞULLARI/ÖZEN, Türk Ceza Hukuku Genel Hükümler, US-A Yayıncılık, Ankara.

 DEMİRBAŞ, Ceza Hukuku Genel Hükümler, Seçkin, Ankara.

 İÇEL, Ceza Hukuku Genel Hükümler, Beta, İstanbul.