RADYOTERAPİ TEKNİKERİNİN GÖREVİ VE
RADYASYONDAN KORUNMA
KANSER
DOKTOR RADYOTERAPİ
FİZİKÇİSİ TEKNİKER
RADYOTERAPİ KEMOTERAPİ
CERRAHİ
Çalışma Prensibi:
1- Planlama Tomografisi
Hastaya pozisyon verme
Uygun aparat kullanımı 2- Tedavi Seçimi
3- Tedavi Planlaması
APARATLAR
Baş – Boyun Maske
Yastık
Meme Board
Akciger Wing Board
Vakum Yatak
Bellyboard
Pelvis Diz Altlığı
TEDAVİ VERME - GÖRÜNTÜLEME
KV – ON BOARD İMAGER – kemik yapı
MV – PORTAL İMAGE – hedef bölge
CONE BEAM COMPUTERİZED
TOMOGRAPHY – organ
Radyasyon Onkolojisi uzmanının belirlediği tedavi şekli ve sağlık
fizikçisinin belirlediği ölçü ve hesaplara
göre hastalara radyoterapi uygular.
Doktor ve sağlık fizikçisi tarafından
belirlenen fokalize blok dökümü ve diğer
mould uygulamaları ile bolus,
termoplastik maske ve aparatlarını
uygulamaya hazır hale getirir ve
uygulamada görev alır.
Tüm simülatör cihazlarında radyasyon onkolojisi uzmanı ve sağlık fizikçisi ile birlikte simülasyon işlemlerine katılır ve cihazları kullanır. (set-up ct çekimi)
Hastanın doktoru tarafından belirlenen
tedavi alanlarının simülasyon, portal ve
dijital filmlerinin çekimi ile ilgili iş ve
işlemlerini yapar.
-Gün içerisinde kullanılacak cihazları kullanıma hazır hale getirir.
-Radyoterapi sırasında hastayı kamera
sistemi ile izler, beklenmeyen bir durumun
oluşması halinde ilgili hekim ve sağlık
fizikçisine haber verir.
Uygulanan tedaviyi, hasta dosyasına yazılı ve elektronik ortamda kaydeder.
Radyoterapide kullanılan cihaz ve
ekipmanların düzenli çalışmasını ve
muhafazasını sağlar.
Görev yaptığı cihazın arızalarını en kısa sürede cihaz sorumlusuna bildirir.
Herhangi bir nedenle bozulan, kırılan
veya kaybolan tedavi aletleri ya da
demirbaş malzemeleri birim sorumlusuna
bildirir.
Radyoterapi esnasında radyasyon güvenliği açısından gerekli tedbirleri alır/alınmasını sağlar.
Tehlike anında radyasyon güvenliği
kurulunca hazırlanmış olan acil durum
planını uygular.
RADYASYON NEDİR ?
Radyasyon, atomların çekirdeklerinin kararsız olmasıyla ortaya çıkar. Atom kararlı hale gelene dek parçacık veya elektromanyetik dalga yayınlar.
Yayınlanan enerji RADYASYON’ dur. Enerji yayınlayan bu maddelere de RADYOAKTİF MADDELER denir.
Kararsız durumdaki atom veya çekirdeklerin fazla
enerjilerini parçacık veya elektromanyetik dalga
olarak yayınlayarak gidermeleri olayına
RADYOAKTİVİTE, bu çekirdeklere ise
RADYOAKTİF ÇEKİRDEKLER denir.
İYONİZE (GİRİCİ) RADYASYON
Doğal ve yapay olmak üzere çok sayıda radyoaktif madde bulunmaktadır. Radyasyon madde ile etkileşerek onları iyonlaştırır. Madde ile etkileşmesi durumunda iyonlaşma meydana getiren radyasyonlara da İYONLAYICI RADYASYONLAR
denir.
İnsanlar bugün iyonlaştırıcı ve iyonlaştırıcı olmayan radyasyonlara maruz kalmaktadır. İyonlaştırıcı radyasyon olarak;
Alfa Işınları
Beta Işınları
X ve Gamma Işınları
Alfa Işınları, kütlesi ağır olduğundan oldukça yavaş
hareket eder. Bunların giriciliği çok küçük olup enerjisine bağlı olarak havanın bir kaç cm si veya cildin ölü tabakası veya bir kağıt tarafından durdurulabilir.
Beta Işınları, alfa taneciklerine nazaran kütlesel olarak
çok daha hafif, hızlı ve girgin olmasına rağmen
enerjisine bağlı olarak bir kaç metre hava, oldukça ince
bir plastik veya alüminyum tabaka tarafından
durdurulabilir. İnsan vücuduna ancak 1 - 2 cm
X ve Gama Işınları, çok girgin olup insan vücudundan kolayca geçerler. X ve gama ışınları enerjilerine bağlı olarak oldukça kalın beton duvarlarla veya kurşun gibi ağır metallerden yapılmış zırhlarla durdurulabilir.
Nötronlar, çok girici olup nükleer reaktörlerde
meydana getirilir. X ve gama ışınlarının aksine su
ve hidrojen ağırlıklı diğer bazı hafif elementler
nötronların durdurulmasında çok etkindir.
RADYASYONDAN KORUNMANIN AMACI
RADYASYONA MARUZ KALMAYA NEDEN OLABİLECEK FAYDALI UYGULAMALARI AKSATMADAN, KİŞİLERİN VE TOPLUM ÜYELERİNİN MARUZ KALACAĞI RADYASYON DOZUNU MÜMKÜN OLABİLDİĞİ KADAR DÜŞÜK DÜZEYE İNDİREREK KİŞİLERİN VE TOPLUMUN KORUNMASINI SAĞLAMAKTIR
ICRP DOZ SINIRLARI
Doz Sınırları
Mesleki Toplum
Etkin Doz 20 mSv/yıl *
Tek bir yılda 50 mSv
1 mSv/yıl*
Tek bir yılda 5 mSv Yıllık Eşdeğer Doz
Göz Merceği 150 mSv 15 mSv
Cilt 500 mSv 50 mSv
Radyasyonun İnsan Vücuduna Etkisi
3 mSv – yıllık ortalama normal
50 mSv – sağlığa etkilerinin ölçülebildiği en düşük seviye. kanser oranı %0.3 artış
1000 mSv – kanser riski %5 artar
10000 mSv -- yaklaşık 2 hafta içinde
ölüm
Dış Radyasyondan Korunmak İç Radyasyondan Korunmak
RADYASYONDAN KORUNMA
YÖNTEMLERİ
Radyasyon Tehlikeleri;
Vücudun dışında bulunan kaynakların meydana getirdiği DIŞ IŞINLANMA
Vücuda giren radyoaktif maddelerin
meydana getirdiği İÇ IŞINLANMA
Vücut dışında bulunan radyasyon kaynaklarından alınan radyasyon dozlarının, temel radyasyon korunması standartlarıyla öngörülen sınırlar içinde tutulmaları için uzaklık, zaman ve zırhlama olmak üzere üç fiziksel korunma yönteminden yararlanılır.
DIŞ RADYASYONDAN KORUNMA
MESAFE : (radyasyon kaynağından uzaklık) Radyoaktif madde veya radyasyon üreten cihazlarla çalışırken mümkün olduğunca uzakta durmak gerekmektedir.
ZAMAN : (ışınlama süresi) Radyoaktif madde veya radyasyon üreten cihazların yanında, çalışma esnasında gerekenden fazla sürede kalmamak
ZIRHLAMA : Radyoaktif madde veya radyasyon yayınlayan cihazlar ile çalışırken radyasyon kaynağı
ile çalışılacak yer arasına radyasyonu
DIŞ RADYASYONDAN KORUNMA
Radyasyon şiddeti, uzaklığın karesi ile ters orantılı olarak azalır.
Kaynaktan 100 cm uzaklıktaki radyasyon şiddeti 10 cm’ deki radyasyon şiddetinden 100 kere daha az olacaktır.
Örneğin, 1 Ci’ lik Co-60 kaynağının 1 cm uzaklığındaki radyasyon şiddeti 13500
R/saat, 100 cm uzaklıktaki ise 1.35 R / saat’
tir.
Doz= (Doz Şiddeti)x(Zaman)
Bir ölçüm cihazının 50 mSv/saat’lik radyasyon dozunu gösterdiği bir bölgede kalınması halinde maruz
kalınacak doz; saatte 50 mSv, 2 saatte 100 mSv, 3 saatte 150 mSv, vs. dir.
Radyasyon alanında çalışırken gereksiz radyasyon dozu almamak için çalışma süresi mümkün olduğu kadar kısa tutulmalıdır.
Bunun için de çalışmaya başlamadan önce
Kaynağa olan uzaklığın ve kaynakyakınında çalışma süresinin sınırlanması radyasyon
dozunu yeteri kadar azaltmıyorsa zırhlama yapılması gereklidir.
Dış radyasyon tehlikesinin
önlenmesinin en etkin yöntemidir.
Esası radyasyon kaynağı ile çalışılacak yer arasına radyasyonu tamamen yutacak veya şiddeti azaltacak nitelikte bir engel
konmasıdır.
Kaynaktan çıkan radyasyon önce zırh
maddesi ile etkileşeceğinden enerjisinin büyük bir kısmını kaybeder, şiddeti azalır ve zırh tarafından yutulur
Hızlı hareket edilmeli Temastan kaçınılmalı
Amaca uygun zırh malzemesi kullanılmalı
Birim alandaki X ışınları yoğunluğu uzaklık ile ters orantılıdır.
Uzaklık arttıkça doz %75 azalır.
Bariyer, kurşun bloklar, kurşun elbiseler (önlük, tiroid koruyucu)
Yüzük dosimetre (cilt dozu)
DIŞ RADYASYONDAN KORUNMA
İç ışınlanma, radyoaktif partiküllerin gıda yolu ile, solunum, yara ve kesiklerden vücut içerisindeki belirli doku ve organlara yerleşerek etrafına ışıma yapmasıdır.
İç ışınlanmanın oluşumunu engellemek için açık radyoaktif maddelerle çalışılırken uyulması gereken kurallara titizlikle dikkat etmek gerekmektedir.
İÇ RADYASYONDAN KORUNMA
Radyasyon alanında çalışan personel dozimetre kullanmalı,
Çeker ocaklarda çalışılmalı ve eldiven kullanılmalı,
İlgili alanın havalandırılması sağlanmalıdır.
