TÜRKİYE’NİN ENERJİ KAYNAKLARI TÜRKİYE’NİN ENERJİ KAYNAKLARI
cografyahocasi.com
NELER ÖĞRENECEKSİNİZ
Bu bölümde ülkemizdeki yenilenemeyen ve yenilenebilir enerji kaynaklarını ve özelliklerini, Türkiye'nin madenleri ve enerji kaynaklarının etkili kullanımını öğreneceksiniz.
Kazanım: 11.2.17. Türkiye'nin madenleri ve enerji kaynaklarının dağılışını açıklar.
Kazanım: 11.2.18. Türkiye’nin maden ve
enerji kaynaklarının etkin kullanımını ülke
ekonomisine katkısı açısından değerlendirir.
Nüfus artışı, sanayileşme, insanların refah seviyesinin yükselmesi ve teknolojik gelişmelere
bağlı olarak ilerleyen yıllarda Türkiye'de enerji talebi daha da artacaktır. Linyit haricindeki fosil
yakıtlar bakımından zengin olmayan Türkiye, yenilenebilir enerji kaynakları açısından ise
potansiyeli yüksek bir ülkedir.
TAŞ
KÖMÜRÜ
Taş kömürü yatakları I. Jeolojik zamanda oluşmuştur. Taş kömürü, yüksek
kalorili olduğundan çoğunlukla demir-çelik sanayisinde yakıt olarak
kullanılmaktadır.
ÜLKEMİZDEKİ TAŞ KÖMÜRÜ YATAKLARI
Ereğli-Zonguldak-Amasra Havzası Taş kömüründen Çatalağzı Termik
Santrali’nde elektrik üretilmektedir.
Çatalağzı Termik Santrali Demir-Çelik Fabrikası
LİNYİT
III. Jeolojik Zaman’da oluşmuş ve taş kömürüne göre daha düşük kalorili bir madendir. Türkiye, linyit yatakları bakımından oldukça zengindir. Türkiye'de üretilen linyitin yarıdan fazlası termik santrallerde, geriye kalan kısmı ise konutların ısıtılmasında ve sanayide kullanılmaktadır.
ÜLKEMİZDE LİNYİT ÇIKARILAN ÖNEMLİ YERLER
Elbistan (Kahramanmaraş), Soma (Manisa), Tunçbilek, Seyitömer, Tavşanlı (Kütahya), Çan (Çanakkale), Yatağan (Muğla), Çeltek (Amasya), Nallıhan, Çayırhan (Ankara), Dodurga (Çorum) ve Aşkale (Erzurum)
Elbistan Soma
Tunçbilek
Seyitömer Tavşanlı
Çan
Yatağan
Çeltek Çayırhan
Nallıhan Dodurga
Aşkale
Tufanbeyli Saray
Afşin-Elbistan Termik Santrali
Linyitle çalışan termik santrallerimiz:
Soma (Manisa), Seyitömer ve Tunçbilek (Kütahya), Yatağan, Yeniköy ve Kemerköy (Muğla), Afşin-Elbistan (Kahramanmaraş), Çayırhan (Ankara) ve Orhaneli (Bursa)PETROL
III. Jeolojik Zaman’da oluşmuş bir yer altı kaynağıdır. Türkiye’de ilk kez 1940 yılında Raman Dağı’nda (Batman) çıkarılmıştır. Türkiye petrol tüketiminin %10,3’lük kısmı yerli üretim olup geri kalan kısmı ithalat yoluyla karşılamaktadır.
Türkiye'nin petrol ithalatı büyük oranda İran, Irak, Rusya, Suudi Arabistan, Kazakistan gibi ülkelerden yapılmaktadır.
ÜLKEMİZDE PETROL ÇIKARILAN YERLER
Batman, Adıyaman, Siirt ve Diyarbakır
Adıyaman
Diyarbakır
Batman
Siirt
PETROL RAFİNERİLERİMİZ
Batman Kırıkkale
İzmit
İzmir
İzmit Petrol Rafinerisi
DOĞAL GAZ
Kükürt bileşikleri, kül gibi partikülleri yaymadığı için diğer fosil yakıtlara göre daha temiz bir enerji kaynağıdır. Tüketimin sadece %0,8’lik kısmı yerli üretim olup geri kalan kısmı ithalat yoluyla karşılanmaktadır.
ÜLKEMİZDE DOĞAL GAZ ÇIKARILAN YERLER
Hamitabat (Kırklareli) ve Çamurlu (Mardin)
Mardin Kırklareli
Türkiye'deki doğal gaz ile elektrik elde edilen termik santraller;
Hamitabat (Kırklareli), Ambarlı
(İstanbul) ve Ovaakça (Bursa)
Hamitabat Termik Santrali
Elektrik üretiminin kaynaklara göre dağılımı (2017)
Ülkelere göre doğal
gaz ithalatı (2016)
NÜKLEER ENERJİ
Büyük atomların (uranyum, plütonyum) parçalanması ya da küçük atomların (hidrojen) birleşmesi (füzyon) sonucu açığa çıkan enerjidir. Türkiye’nin yaklaşık 10 bin ton uranyum, 380 bin ton da toryum rezervi bulunmaktadır.
Türkiye’nin en önemli toryum yatağı Sivrihisar’dadır (Eskişehir).
Türkiye, Akkuyu (Mersin) ve Sinop’ta nükleer santral kurmak için çalışmalara başlamıştır.
HİDROLEKTRİK (SU GÜCÜ)
ENERJİSİ
Yenilenebilir temiz enerji kaynaklarındandır. Türkiye'nin yüksek ve engebeli olması, hidroelektrik potansiyelinin yüksek olmasını sağlamıştır. Ortalama yağış miktarının yıllara göre değişmesi, hidroelektrik enerji üretiminin dalgalanmasına neden olmaktadır.
Türkiye elektrik üretiminin %24,7'sini 597 adet hidroelektrik santralinden karşılamıştır. (2016)
Video
Sıra
No Santral Adı İl Kurulu Güç
1 Atatürk Barajı ve HES Şanlıurfa 2.405 MW
2 Karakaya Barajı ve HES Diyarbakır 1.800 MW
3 Keban Barajı ve HES Elazığ 1.330 MW
4 Ilısu Barajı ve HES Mardin 1.209 MW
5 Altınkaya Barajı ve HES Samsun 703 MW
6 Birecik Barajı ve HES Şanlıurfa 672 MW
7 Deriner Barajı ve HES Artvin 670 MW
8 Yukarı Kaleköy Barajı ve HES Bingöl 627 MW
9 Beyhan Barajı ve HES Elazığ 582 MW
10 Oymapınar Barajı ve HES Antalya 540 MW
Türkiye’nin En Büyük Hidroelektrik Santralleri
Atatürk
Barajı
Karakaya
Barajı
GÜNEŞ ENERJİSİ GÜNEŞ ENERJİSİ
Çevre temizliğine olan katkısından dolayı fosil yakıtlara alternatif bir enerji kaynağıdır.
Günümüzde konut, iş yeri ve seraların ısıtılması, sıcak su temini, tarım ürünlerinin kurutulması gibi birçok alanda kullanılan bu enerji kaynağı elektrik enerjisine çevrilebilmektedir .
Türkiye'de son yıllarda güneş santrallerinde önemli bir artış söz konusudur.
Türkiye'deki toplam elektrik üretiminin yaklaşık %1'i güneş enerjisinden karşılanmıştır. (2017)
Türkiye Güneş Enerjisi Potansiyeli Haritası
www.enerjiatlasi.com
Sıra
No Santral Adı İl Kurulu Güç
1 Karapınar YEKA-1 GES Konya 65 MW
2 Kayseri OSB Güneş Enerjisi Santrali Kayseri 50 MW
3 Naturel Yenilenebilir Enerji GES Ankara 44 MW
4 Özkoyuncu Madencilik Balıkesir GES Balıkesir 40 MW
5 Teksin Enerji Güneş Enerjisi Santrali Karaman 33 MW
6 Cıngıllı Güneş Enerjisi Santrali Niğde 26 MW
7 Küçükköy Güneş Enerjisi Santrali Antalya 19 MW
8 Alibeyhöyüğü Güneş Enerjisi Santrali Konya 18 MW
9 Konya Karatay Kızören Güneş Enerjisi Santrali Konya 18 MW
10 Derinkuyu Güneş Enerjisi Santrali Nevşehir 17 MW
Türkiye’deki En Büyük Güneş Enerjisi Santralleri
Kayseri OSB Güneş Enerjisi
Santrali
RÜZGAR ENERJİSİ
Çevreyi kirletmeyen temiz ve tükenmez bir enerji kaynağıdır. Rüzgâr enerjisinden özellikle Balıkesir, İzmir, Manisa, Hatay, Osmaniye, İstanbul ve Çanakkale illerinde elektrik üretme amaçlı yararlanılmaktadır.
Sıra
No Santral Adı İl Kurulu Güç
1 Soma Rüzgar Santrali Manisa 288 MW
2 Karaburun Rüzgar Santrali İzmir 223 MW
3 Dinar Rüzgar Santrali Afyonkarahisar 200 MW
4 Geycek Rüzgar Santrali Kırşehir 168 MW
5 Balıkesir Rüzgar Santrali Balıkesir 143 MW
6 Osmaniye Gökçedağ RES Osmaniye 135 MW
7 Kangal Rüzgar Santrali Sivas 128 MW
8 Bergama Rüzgar Santrali İzmir 120 MW
9 Bilgin Enerji Soma Rüzgar Santrali Manisa 120 MW
10 Şamlı Rüzgar Santrali Balıkesir 114 MW
Türkiye’deki En Büyük Rüzgar Enerjisi Santralleri
Soma Rüzgar Enerjisi Santrali
JEOTERMAL ENERJİ
Yer altı suyu sıcaklığına bağlı olarak elektrik üretiminin yanı sıra konut ve seraların ısıtılması, termal turizm ve endüstri gibi birçok alanda kullanılmaktadır. Türkiye aktif bir tektonik kuşak üzerinde olduğu için jeotermal kaynaklar açısından zengindir.
Türkiye'de yer alan jeotermal kaynaklar ve santraller (MTA)
Sıra
No Santral Adı İl Kurulu Güç
1 Kızıldere 3 Jeotermal Enerji Santrali Denizli 165 MW
2 Efeler Jeotermal Enerji Santrali Aydın 115 MW
3 Kızıldere 2 Jeotermal Enerji Santrali Denizli 80 MW
4 Pamukören Jeotermal Santrali Aydın 68 MW
Mis 3 Jeotermal Enerji Santrali Manisa 48 MW
5 Galip Hoca Germencik JES Aydın 47 MW
6 Alaşehir Jeotermal Enerji Santrali Manisa 45 MW
7 Maren Jeotermal Enerji Santrali Aydın 44 MW
8 Dora 3 Jeotermal Enerji Santrali Aydın 34 MW
9 Melih Jeotermal Enerji Santrali Aydın 33 MW
Türkiye’deki En Büyük Jeotermal Enerji Santralleri
Kızıldere 3 Jeotermal
Enerji Santrali
BİYOKÜTLE ENERJİSİ
Biyokütle enerjisi, bitki ve hayvan atıklarının uygun teknoloji ve yöntemler kullanılarak enerjiye dönüştürülmesi ile elde edilir. Örneğin odun, tarımsal atıklar (saman, mısır koçanları, pamuk atıkları vb.), kanalizasyon atıkları, endüstriyel organik atıklar (kâğıt endüstrisindeki siyah likör, şeker sanayisindeki küspe) vb.
Biyokütlenin enerji kaynağı olarak bilinmesi, birkaç bin yıllık bir süreci kapsamaktadır. Örneğin odunun direkt yakılmasıyla elde edilen ısı enerjisi, yemek pişirmede ve ısınmada kullanılmaktadır. Modern biyokütle enerjisi kullanımı; hayvansal ve evsel atıklarla sanayi atıklarının katı, sıvı ve gaz yakıtlara çevrilmesiyle elde edilir.
Sıra
No Santral Adı İl Kurulu Güç
1 Odayeri Çöp Gazı Santrali İstanbul 34 MW
2 Toros Tarım Samsun Atık Isı Santrali Samsun 31 MW
3 Mutlular Biyokütle (Orman Atığı) Enerji Santrali Balıkesir 30 MW
4 Mamak Çöplüğü Biyogaz Tesisi Ankara 25 MW
5 Çadırtepe Biyokütle Sanrali Ankara 23 MW
6 Sofulu Çöplüğü Biyogaz Santrali Adana 16 MW
7 Akçansa Çimento Atık Isı Santrali Çanakkale 15 MW
8 ITC Antalya Biyokütle Santrali Antalya 14 MW
9 Kömürcüoda Çöplüğü Biyogaz Santrali İstanbul 14 MW
10 Eti Alüminyum Atık Isı Elektrik Santrali Konya 13 MW
Türkiye’deki Biyogaz, Biyokütle, Atık Isı Santralleri
Odayeri Çöp Gazı
Santrali
MADEN KAZALARI
Doğadaki madenlerin çıkarılması, işlenmesi vb. süreçlerde meydana gelen kazalara maden kazası denir. Türkiye'de artan maden kazaları ve buna bağlı olarak yaşanan can kayıpları, iş sağlığı ve güvenliğine ne derece önem verilmesi gerektiğini açıkça ortaya koymaktadır.
Türkiye’de Maden Kazaları (1980-2017)
Türkiye'de Madenler ve Enerji
Kaynaklarının Etkin Kullanımı
Madencilik sektörü, sanayi ve enerji sektörünün çeşitli kollarına ham madde sağlamaktadır. Ülkelerin gelişmişlik düzeyleri madencilik sektörü üzerinde önemli bir etkiye sahiptir. Gelişmiş ülkeler;
madenleri ham madde olarak ithal eder, sanayi tesislerinde işleyerek
mamul maddeye dönüştürür ve satar. Bu sayede ekonomiye daha
fazla gelir sağlanmış olur. Gelişmekte olan ve az gelişmiş ülkelerde ise
madenleri işleyecek sanayi kolları yeterince gelişmemiştir. Bu yüzden
madenleri ham madde olarak ihraç etmek bu tür ülkelerin
ekonomilerine pek katkı sağlamaz. Gayrisafi yurt içi hasıla (GSYH)
içinde madenciliğe düşen pay; gelişmiş ülkelerde %4, dünya
genelinde %2, Türkiye'de ise %0,82 civarındadır (2016 yılı).
• Madenciliğin GSYH içindeki payı yıllara göre nasıl bir değişim göstermiştir?
Cevap: Madenciliğin GSYH içindeki oranı son yıllarda düşmüştür.
• Madenciliğin GSYH içindeki miktarı artarken oranının düşmesi nasıl açıklanabilir?
Cevap: Diğer sektörlerdeki miktarlar daha fazla arttığı için madenciliğin GSYH içindeki oranı düşmüştür.
• Hangi enerji kaynaklarının kullanım oranları artmıştır?
Cevap: Taş kömürü, doğal gaz, yenilenebilir atık, hidrolik, jeotermal, rüzgar ve güneş enerjisinin kullanım oranı artmıştır. Linyitte de çok az bir artış oranı vardır.
• Yenilenebilir enerji kaynaklarının kullanım oranlarındaki değişimi açıklayınız.
Cevap: Yenilenebilir atık, hidrolik, joetermal, rüzgar ve güneş enerjisinde çok yüksek oranda artışlar vardır. Gelecekte bu enerji kaynaklarını daha da artırmamız gerekmektedir.
Divriği ...
Elbistan ...
Emet ...
Akseki ...
Mazıdağı ...
Adıyaman ...
Amasya ...
Tokat ...
Yatağan ...
Murgul ...
Fethiye ...
Afyonkarahisar ...
Gazipaşa ...
Batman ...
Zonguldak ...
Bursa ...
...
İzmir ...
………..
Çankırı ...
Soma ...
Demir Linyit Bor
Boksit (Alüminyum) Fosfat
Petrol
Linyit, Kurşun-Çinko
Antimon Linyit Bakır Krom
Mermer Barit
Petrol
Taş Kömürü Bor, Linyit,
Asbest, Mermer
Tuz, Cıva, Altın Antimon, Barit
Kaya tuzu Linyit
Aşağıdaki kutulara bazı yer altı kaynakları yazılmıştır. Size yöneltilen soruları kutulardaki numaralar ile cevaplandırınız. Cevaplarınızı soruların karşısındaki noktalı yerlere yazınız.
1. Divriği, Hekimhan ve Hasançelebi’de çıkarılan yer altı kaynağı hangisidir? ...
2. Türkiye’nin en çok ihraç ettiği maden hangisidir? ...
3. Fethiye, Köyceğiz, Guleman ve Kop Dağı’nda çıkarılan, demir çelik
sanayisinin önemli bir ham maddesi olan maden hangisidir? ...
4. Türkiye’nin elektrik enerjisi üretimindeki payı en fazla olan yer altı kaynağı hangisidir? ...
5. Dünya rezervlerinin yarısından fazlasının Türkiye’de bulunduğu maden hangisidir? ...
6. Ergani, Maden, Küre, Murgul ve Çayeli’nde çıkarılan, elektrikli ve
elektronik eşyalar üreten fabrikaların önemli bir ham maddesi olan maden hangisidir? ...
7. Denizli Sarayköy’de elektrik enerjisi üretiminde kullanılan doğal kaynak hangisidir? ...
8. Adıyaman, Diyarbakır, Batman ve Siirt’te çıkarılan yer altı kaynağı hangisidir? ...
9. Petrol ve doğal gaz sondajlarında kullanılan; Antalya, Kahramanmaraş, Muş, Giresun, İzmit ve Eskişehir’de çıkarılan maden hangisidir? ...
5-Demir
8-Mermer
3-Krom 7-Doğal Gaz
2-Bor Mineralleri
4-Bakır
9-Jeotermal Enerji 6-Petrol
1-Barit
I. Petrol II. Linyit
III. Su gücü IV. Doğal gaz
Türkiye’de yukarıdaki enerji kaynaklarının hangilerinden elde edilen elektriğin diğerlerinden daha ekonomik olması beklenir?
A) I ve II B) I ve III C) II ve III D) II ve IV E) III ve IV
2004 – ÖSS
Türkiye’de bugüne kadar yapılan ve yapılması planlanan enerji santralleriyle ilgili bir çalıştayda, aşağıdaki görüşlere yer verilmiştir.
• Yeni yatırımların yapılması var olan kaynakların rezervine ve kalitesinin yüksekliğine bağlıdır.
• Bugüne kadar yapılan yatırımların bir kısmı ham maddeye yakınlık göz önüne
alındığından, enerji santrallerinin bölgeler arasındaki dağılımı farklılık göstermektedir.
• Ham madde çeşitliliği Anadolu’nun coğrafi konumu, jeolojik yapısı, iklimi ve yer şekilleriyle ilgilidir.
• Çevreyi daha az kirleten enerji kaynakları ve payları artmıştır.
Bu bilgilere göre aşağıdakilerden hangisine ulaşılabilir?
A) Bazı bölgeler her türlü enerji kaynağına sahiptir.
B) Yenilenemeyen enerji kaynaklarının kullanımı artmıştır.
C) Yeni doğal kaynakların kullanımı ile ticaret artmıştır.
D) Artan gereksinime bağlı olarak, kullanılan enerji kaynakları çeşitlenmiştir.
E) Gelişen teknolojiyle birlikte kaynakların kullanım alanı çeşitlenmiştir.
2011-LYS3
Dört yatırımcı, kurmayı planladığı tesisleri ve bu tesisleri kurarken dikkate alacağı unsurları aşağıdaki gibi belirtmiştir.
I. “Kuracağım tesisin İstanbul’da olması önemli. Böylece ürünleri pazarlama konusunda bir sıkıntı yaşamayacağım.”
II. “Kuracağım işletmede enerji kaynağı olarak linyiti kullanacağım. Bu nedenle tesisi Soma’da kurmayı planlıyorum.”
III. “Son yıllarda, tarihî ev ve konaklara olan ilgi çok fazla. Bu nedenle Safranbolu’da açacağım otelin büyük bir gelir sağlayacağını düşünüyorum.”
IV. “Kuracağım enerji santrali rüzgârla elektrik üreteceği için bu tesisi Çeşme’de kurmayı düşünüyorum.”
Buna göre, yatırımcılardan hangilerinin kuracağı tesislerde beşerî etmenler daha belirleyici rol oynamıştır?
A) I ve II B) I ve III C) II ve III D) II ve IV E) III ve IV
2011-LYS4
Bu alanlardaki potansiyel enerji kaynakları aşağıdakilerin hangisinde verilmiştir?
I II III
A) Rüzgâr Güneş Jeotermal B) Güneş Jeotermal Rüzgâr C) Jeotermal Güneş Rüzgâr D) Rüzgâr Jeotermal Güneş
E) Güneş Rüzgâr Jeotermal
2016-LYS4
Aşağıdaki haritada, Türkiye’de yenilenebilir enerji kaynakları açısından önemli potansiyele sahip üç alan numaralandırılarak koyu renkle gösterilmiştir.
Bu yerlerdeki maden ve enerji kaynaklarıyla ilgili olarak aşağıdaki bilgilerden hangisi yanlıştır?
A) I numaralı yer, Türkiye’de taş kömürü üretiminde büyük bir paya sahiptir.
B) II numaralı yerde Türkiye’nin en büyük doğal gaz çıkarımı yapan tesisi bulunmaktadır.
C) III numaralı yer, Türkiye’nin önemli krom rezervine sahip sahalarından biridir.
D) IV numaralı yer, Türkiye’nin önemli demir cevheri sahalarından biridir.
E) V numaralı yerde Türkiye’nin önemli bakır işletmelerinden biri kurulmuştur.
2018-AYT
Aşağıdaki haritada bazı alanlar numaralandırılarak koyu renkle gösterilmiştir.
