Yeryüzüne gelen ışık miktarı ve ışıklanma süresi;

Yeryüzüne gelen ışık miktarı ve ışıklanma süresi;

• Enlem dereceleri

• Mevsimler

• Günün saatleri

• Atmosfer özellikleri

• Arazinin yönü ve meyili

• Arazinin deniz seviyesinden olan yüksekliği

• Kara ve su yüzeyleri

• Kar örtüsü

• Toprak renginden etkilenmektedir.

Enlem Derecesi

Ekvatorda yılın her mevsiminde günlük ışıklanma süresi 12 saat 7 dakika iken, bu süre 60.

kuzey enlem derecesinde 21 aralık’ ta (en kısa gün) 5 saat 52 dakika iken 21 Haziran’da (en uzun gün) 18 saat 54 dakikadır.

23.5 derece kuzey ve güney enlemleri arasında kalan tropik bölgeye gelen ışık enerjisi miktarı hem yükseklik hem de mevsimlere göre oldukça az değişiklik göstermektedir.

Işıklanma süresi ve ışık enerjisi bakımından en büyük farklılık 66,5

’ nin üzerindeki enlem

derecelerinde görülmektedir.

Atmosfer Özellikleri

Atmosferde bulut ve duman gibi partiküllerin bulunması yeryüzüne ulaşan ışık miktarını

büyük ölçüde azaltmaktadır. Aşırı bulutlu bir günde ışık yoğunluğu normalin ancak %4’ ü

kadar olmaktadır. Yine kış aylarında özellikle büyük kentler üzerinde oluşan kalın duman

tabakaları bazen gün ışığının %90’ ından fazlasını tutabilmektedir.

Arazinin yönü ve meyili

Işıklanma süresi ve yoğunluğuna etkide bulunmaktadır. Kuzey yarımkürede kuzeye bakan dik

yamaçlarda dikey ışınlanma hemen yok denecek kadar azdır. Işıklanma dikey güneş ışığı ile

ışıklanmanın ancak %17’ si kadardır.

Arazinin deniz seviyesinden olan yüksekliği

Yükseklik arttıkça gelen ışığın yoğunluğu ve ışıklanma süresi ile yansıyan ışık miktarı artar.

Her 1000 m yükseklikteki ışık yoğunluğunun %45 arttığı kabul edilmektedir. Bu artış ışığın

daha az kalınlıkta atmosfer katından geçmesi, yükseklerdeki hava tabakası içinde su

buğusu ve katı parçacıkların daha az bulunması sonucu ortaya çıkmaktadır.

Kara ve su yüzeyleri

Açık su yüzeylerinde ışığın tutulması kara yüzeylerine göre daha az buna karşılık yansıma

yüksek olmaktadır. Bu nedenle su içerisinde ancak az ışığa gereksinimi olan bitki cins ve

türleri yetişebilmektedir

Toprak rengi

Toprak renginin koyu yada açık oluşu. Kar örtüsünün toprak üzerinde bulunup bulunmayışı

gibi özellikleri de tutulan ve yansıyan ışık miktarını etkilemektedir. Kar örtüsü bulunan

yüzeylerde gelen ışığın %90’ ından fazlası yansıtılmaktadır. Buna karşılık siyah renkli toprakta

yansıtma oranı ancak %10 kadardır.

Işığın Bitki Morfolojisi ve Fizyolojisi Üzerine Etkileri

1. Büyüme ve gelişme olaylarını yönlendiren enzim hormonlar ile başta klorofil olmak üzere renk pigmentlerinin oluşumunu sağlar.

2. Bitkilerde dal sayısı artar

3. Bitki boyu ve boğum araları kısalır, dal sağlamlığı artar.

4. Kökler uzun ve çok dallı olur, kök/gövde oranı artar.

5. Yapraklar normal şekil, irilik ve kalınlıkta oluşur. Yaprak yüzeyinde birim alanda hücre, stoma ve tüy sayısı artar.

6. Meyvelerde güzel kabuk rengi meydana gelir.

7. Bitkilerde fotosentez oranının artışından dolayı kuru madde oranı yüksek olur. Belirli bir

sürede birim yaprak alanında az ışıklı yerde yetişen bitkiye oranla 2-2.5 katı kadar fazla kuru

madde meydana gelmektedir.

8. Hücrelerde tuz şeker oranı artar, ozmotik basınç yükselir, hücre suyunun asitliği azalır.

9. Generatif gelişme devresi kısalık ve böylece çiçeklenme, meyve tutumu ve tohum oluşturma çok hızlı seyreder.

10. Bol ışığa adapte olmuş bitkilerde sıcağa, kurağa, soğuğa ve hastalıklara dayanım artmaktadır.

11. Yaprak hücre zarları kalınlaşır, Hücre ve stomalar küçülür ve birbirlerine daha yakın

olurlar: yaprak damarları incelir, yapraklar daralır ve dikleşir, yaprak rengi koyulaşır, belli

yaprak yüzeyinde hücre stoma ve tüy sayısı artar.

KAYNAK

Ağaoğlu, S. ve ark. 1995. Genel Bahçe Bitkileri. Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi Eğitim, Araştırma ve geliştirme Vakfı Yayınları No:4.

Dokuzoğuz, M. 1974. Meyve Ağaçları ve Çevre İlişkileri. Ege Üniversitesi Ziraat Fakültesi yayınları, İzmir.

Top, N. ve Zincirlioğlu, Ö. 1987. Bitkilerin Ekolojik Girdi İstekleri.

Eser, D. 1997. Tarımsal Ekoloji. Ankara Üniv. Ziraat Fak. Yayın No.1473, 176 s., Ankara.

Akman, Y., Güney, K. 2006. Bitki Ekolojisi Botanik, Palme Yayınları No: 345.

Akman, Y., Ketenoğlu, O., Kurt, L., Güney, K., Tuğ, M., Bitki Ekolojisi, Palme Yayınları No: 300.