IO 01 – Engelli bireylerin kariyer danışmanlığı için JobCircuit modelinin kapsamı ve mevcut politik
düzenlemelerin sunumu için rehber.
Yönetim Özeti
Engelli İnsanların Avrupa İşgücü Piyasasına Entegrasyonu için JobCircuit Yenilikçi Bütünsel Rehberlik Modeli
JOBCIRCUIT
Project Number: 2017-1-PT01-KA202-035821
Ortak Kuruluşlar:P1: Consultis - Consultoria Empresarial, Unipessoal Lda., Portekiz P2: Associação Portuguesa de Emprego Apoiado, Portekiz
P3: Rumo, Cooperativa de Solidariedade Social, Crl, Portekiz P4: Cumhuriyet Üniversitesi Rehabilitasyon Enstitüsü, Slovenya P5: Viesoji Istaiga Valakupiu Rehabilitasyon Merkezi, Litvanya P6: Marie Curie Derneği – MCA, Bulgaristan
P7: PHOENIXKM BVBA, Belçika
P8: Uluslararası Mesleki Eğitim Araştırma ve Geliştirme Derneği, Türkiye
İçerik:
ÖZET ... 3 1. GİRİŞ... 3
2. HERBİR ÜLKE İÇİN BENZERLİKLER VE FARKLILIKLAR & YASAL
ZORLUKLARIN ÜSTESİNDEN GELME ... 6 3. SONUÇLAR ... 10
4. JOB CIRCUIT MODELİNİN UYGULANMASI İÇİN BAŞVURU ÖNERİLERİ ... 18
Özet
Bu rapor, engelli insanların Avrupa işgücü piyasasına entegrasyonu için JobCircuit yenilikçi bütünsel rehberlik modeli isimli projenin ilk çıktısıdır. (2017-1- PT01-KA202-035821). Raporun amacı, engelli bireyler için ortak ülkelerde bulunan mesleki eğitim ve istihdam hakkında mevcut uygulamaları sunmaktır. Bu uygulamalar: Engelli bireylerin istihdamına yönelik yetenek, beceri ve ilgiyi belirleyen değerlendirme yöntemleri, takip hizmetleri (iş başında takip ve destek); İşverenler ile verimli işbirliği için anahtar araçlar; Destekli istihdam; İş yeri ve ekipmanın engelli bireye uygun ayarlanması; Engelli birey istihdam kotası; İş piyasasındaki kilit paydaşlar arasında sektörel işbirliği modelleri (Sosyal, eğitim, rehabilitasyon, işveren), vb. Raporda verilen mevcut yasal düzenlemeler ilgili yasal otorite, yürürlüğü girme tarihi, tür, içerik, ilgi, hedef grup, engelli bireye olan faydaları ve uygulamalardır. Raporda, ortak ülkelerdeki en iyi uygulamalar sunulmaktadır. Rapor, ortak ülkelerde uygulanan yasal düzenlemelerin, mesleki eğitim içindeki engelli bireylerin motivasyonlarını ve istihdamlarını nasıl etkilediği ile bitmektedir.
1. GİRİŞ
Küresel ekonomik kriz, işletmeleri (KOBİ'leri) ve özellikle engelli bireylerinde içinde olduğu en savunmasız insan gruplarını etkilemektedir. Genç ve genellikle iş deneyimi olmayan artan bir engelli nüfusu vardır. Mesleki rehberlik ve eğitim sistemleri, sorumlu kamu kurumları ile işgücü piyasasındaki kilit aktörler arasındaki yetersiz koordinasyondan olumsuz etkilenmektedir.
Avrupa'daki (ve dünyadaki) ülkelerde, engelli insanların eğitim ve istihdamı konusu, Avrupa yönergelerine uygun olarak ulusal mevzuatlarında düzenlenmiş olmasına rağmen, işverenlerin, engelli kişilerin istihdamı konusunda hala önyargıları bulunmaktadır. Ek olarak, engelli insanların eğitim ve istihdam sürecine dahil olması gereken ilgili paydaşların katılımları yetersizdir.
AB ülkelerinde, pek çok girişim, engelli insanların işgücü piyasasına entegrasyonu için uygulanmış olsa da(rehberlik, iş yerinde destek, destekli istihdam koçluğu), proje konsorsiyumu, engelli bireylerin bir işe başvurmaya hazır olmalarının yanı sıra, potansiyel işverenlerin ilgisinin çekilmesinin ve özellikle iş başında takip ve desteğin iyileştirilmesinin hala gerekli olduğunu vurgulamaktadır.
Proje, bütünsel disiplinler arası yaklaşımdan faydalanarak, günümüz işveren ihtiyaçlarını gözününde bulundurarak, ulusal seviyede uzmanlıklara göre uyarlanmış, iş ediniminden sonra yapılacak takip ve desteği içererek, engelli işsizlere işgücü piyasası oluşturacak ve eşit fırsatları doğrudan geliştirecektir.
Engelli bireylerin fırsatlarını arttırmak amacıyla kullandığımız metodolojiyi, JobCircuit olarak adlandırılmaktayız. İş piyasası (şirketler), eğitim/öğretim kurumları, danışmanlık kurumları, STK'lar ve sosyal yardım kurumları arasındaki işbirliği, işgücü piyasasındaki dezavantajlı grup için ortak bir yaklaşım oluşturarak, yenilikçi rehberlik ve destek modeli ile engellilerin piyasadaki sorunlarına çözüm olacaktır.
Çıktı 1'in amacı, herbir ortak ülkenin yasal çerçevesine bağlı Jobcircuit modeli rehberini oluşturmaktır. Çıktı, ortak ülkelerde uygulanan iyi örneklerin ortak bir politika bağlantısı haline gelme potansiyeline sahiptir. Çıktı 1'de oluşturulan rehber, ortak ülkelerindeki kariyer destek hizmetlerinde yer alan tüm profesyonellerin çalışmalarına aktarılabilir.
Yasal bağlantı, her bir ülkenin yasal çerçevesini temel almış Jobcircuit rehberinden oluşmaktadır:
İlgili mevzuat hakkında, ülkelerdeki referanslar;
Ülkeler arasındaki benzerlikler ve farklılıklar & yasal zorluklarla nasıl başa çıkıldığı;
Uygulamaya başvurma önerileri: Engelli kişilerin mesleki eğitim ve işgücü / istihdam sistemindeki en güncel duruma dayalı model;
Yasal bağlantı-her bir ortak ülkenin yasal çerçevesini temel almış Jobcircuit rehberi;
Projenin ana sonucu, kariyer rehberliği sağlayıcılarının (VET öğrencileri, kariyer danışmanları, mesleki rehabilitasyon görevlileri, Dİ danışmanları, iş koçları, danışmanlar ve şirket içi eğitmenler) beceri ve yetkinliklerinin geliştirilmesi olacaktır. Kariyer rehberliği sağlayıcıları, engelli bireylerin becerilerini, işe olan bakışlarını, istihdamlarını ve mesleğe uyumlarını kolaylaştıracak Jobcircuit modelini uygulamak için ellerinde pratik bir araçları olacaktır.
Jobcircuit metodolojisi, Leonardo da Vinci Pilot projesinde geliştirilmiştir.
JobCircuit - Gençler için Geliştirilmiş Fırsatlar(Oct. 2006-Nov. 2008).
Metodolojinin karakteristiğini, işgücü piyasası (KOBİ), eğitim ve sosyal yardım
kurumlarının arasındaki işbirliği oluşturmaktadır. Bu işbirliği ve rehberlik ile engelli bireylere iş imkanları yaratmak amaçlanmaktadır. JobCircuit metodolojisi, bireysel takip hizmetlerinin ve bir iş rotasyonu kavramının birleşimidir. Hedef grup, okuldan ayrılanlar ve öğrenme güçlüğü çeken genç işsiz kişilerdir.
JobCircuit metodolojisi, hedef grubu, farklı iş aktivitelerinde, kısa aralıklarla desteklemektedir. Jobcircuit metodolojisi, kurum içi iş rotasyonu sürecinde ve farklı şirketler arasında kullanılabilir. Mesleki eğitim ve çıraklık süreçlerinde, korunmasız bireylerin beceri ve yetenekleri geliştirilmektedir.
JobCircuit metodolojisi, iş ve toplum faaliyetlerine tam katılım için kişisel gelişim sürekliliğini içermekte ve işgücü piyasası (KOBİ'ler), eğitim ve sosyal yardım kuruluşları arasındaki işbirliğini özellikle vurgulamaktadır. Savunmasız gruplar, farklı iş aktivitelerde desteklenir. Böylece farklı şirket ve iş imkanlarında deneyim ve fırsat bulmuş olurlar. Savunmasız grupların yetenek ve becerileri mesleki eğitim ve iş sürecinde yapılan destek ile gelişir.
Jobcircuit metodolojisinin temel karakteristiği:
Sektörler arası işbirliği (yerel tüm organizasyonlar ve farklı departmanlar, bölgesel ve ulusal seviyede, yasa ile gençlerden sorumlu olanlar);
Takip hizmetleri (kişi merkezli danışmanlık, eylem planı)
Hedef grubun, beceri ve yeteneklerinin, işle ilgili eğitim vererek geliştirilmesi
JobCircuit Programı şunları içermektedir: işe alım, kayıt (herbir katılımcı için planlanmış özel program içeriği), tanıtım programı (staj ve eğitim için katılımcı hazırlığı), kamuda, özel işyerlerinde veya gönüllü kuruluşlarda 1-3 yıl eğitim/stajerlik (takip ve gözden geçirme toplantıları) ve kendilerine uygun iş veya eğitim bulamamaları durumunda katılımcıların diğer programlara aktarılması veya istihdam edilmesini içermektedir.
Bu metodolojinin temel amacı, dezavantajlı gruplara mesleki nitelik kazandıran eksiksiz bir program sunmak ve Avrupa iş gücü piyasasında istihdam edilmeleridir.
2. HERBİR ÜLKE İÇİN BENZERLİKLER VE FARKLILIKLAR & YASAL ZORLUKLARIN ÜSTESİNDEN GELME
SLOVENYA
Slovenya’da, istihdamın rehabilitasyonu, özürlülerin istihdam edilmesi ile ilgili konular, önlemler ve teşvikler ve bunların finansman işlemleri İstihdamın Rehabilitasyonu ve Engelli İstihdamı (ZZRZI) isimli bir yasa ile belirlenmiştir. Bu yasa aynı zamanda, denetim türlerini ve bu yasanın uygulanmasından sorumlu kurum ve kuruluşları da tanımlar.
Raporda, Slovenya’da bulunan beş adet teşvik ve tedbir sunulmaktadır: Bunlar Engelli istihdamında finansal teşvikler, Engelli istihdamı kota sistemi, Destekli istihdam, İstihdam amaçlı rehabilitasyon ve Slovenya aktif işgücü politika tedbirleridir. Bu teşvik ve tedbirler, kariyer danışmanlığı, rehabilitasyon ve istihdam ile bağlantılı farklı hedef gruplar olan kayıtlı işsizler, engelliler, mesleki rehabilitasyon sağlayıcıları, işverenler, engelli istihdam eden özel şirketler ve iş merkezleri için tasarlanmıştır.
Engellilikten kaynaklı, iş verimliği-maaş ilişkisi arasındaki fark, ücret tazminatı adı ile yapılan finansal destek ile giderilerek engelli istihdamı teşvik edilmektedir.
Slovenya İstihdam Servisi, çeşitli tedbirler ve eğitimli profesyoneller ile, özellikle engellilerin istihdamı ve iş dünyasına entegre olmaları konusunda önemli bir rol oynamaktadır. Servis aynı zamanda, engelli ve işverenlere, işyeri ve çalışma araçlarının uyarlanması, kotanın doldurulması, çeşitli belge ve taleplerin hazırlanması gibi farklı konularında da yardımcı olmaktadır.
BELÇİKA
Belçika’nın federal yapısı göre, engelli politikası için dört kurum yetkilidir. Bu kurumlar, Engelli kişilerin sosyal entegrasyonu için Flaman ajansı, Engelli kişilerin entegrasyonu için Valon ajansı, Engelli kişiler için Brüksel Francophone servisi ve Almanca konuşan engelliler bürosudur.
Rapor, Belçika, Flaman Bölgesinde bulunan engellierin eğitim ve istihdamından sorumlu kurumları sunmaktadır. Rapor, Belçika Flaman Bölgesinde, engellilerin eğitim ve istihdamından sorumlu kuruluşlar hakkındadır. Raporda ayrıca, istihdama yönelik yetenek, beceri ve ilgiyi belirlemek için ICF tabanlı
değerlendirme metodları hakkında detaylarda bulunmaktadır. İş arayanlar ve işverenler için destekleyici önlemler vurgulanmaktadır.
VDAB (Flaman İstihdam ve Mesleki Eğitim Bürosu) 'nin temel görevi, engelli veya engelsiz, dezavantajlı ya da olmayan herkese istihdam sağlamaktır. Ek olarak üç destek hizmet birimlerinin görevi (GTB - Uzman İş Rehberlik Servisi, GOB- Uzmanlık eğitimi, rehberlik ve arabuluculuk merkezi ve İş Koçluğu) girişimleri tamamlamaktadır.
İş Koçluğu Birimi, ücretsiz iş koçluğu için uygun kişilere yönelik hizmet vermektedir. Ek olarak, işveren, işyerinde iş koçluğu sağlamayı kabul etmelidir.
İş koçu, bireye iş yerinde maksimum altı ay süreyle rehberlik hizmeti verebilir.
Bu hizmet, kişinin, doğru çalışma şeklini öğrenmesine, takım içinde çalışma ve iş ortamına uyum sağlaması gibi konuları kapsamaktadır. Amaç, kişinin, işinde iyi hissetmesini ve niteliksel olarak çalışmasını sağlamaktır.
BULGARİSTAN
Engellilerin işgücü piyasasına dahil olmaları konusundaki ulusal politika, Bulgaristan Çalışma ve Sosyal Politika Bakanlığı tarafından yönetilmektedir.
İstihdam Teşvik Kanunu ve İstihdam Teşvik Kanunu'nun Uygulanmasına İlişkin Kurallar olmak üzere iki önemli kanun vardır.
Kanuna göre, ruhsal ve zihinsel engelli olanlar dahil olmak üzere engelli insanlar grubu, işgücü piyasasında en savunmasız gruptur ve ulusal iş politikasının öncelikli gruplarından biridir. Engelliler, Ulusal İstihdam Ajansı tarafından geliştirilen ve uygulanan Avrupa Sosyal Fonu, devlet bütçesi tarafından finanse edilen ulusal projeler kapsamında, mesleki yeterlilik veya yeniden yeterlilik için Mesleki Eğitim alabilirler. Ulusal İstihdam Ajansı, engellilerin işgücü piyasasında daha rekabetçi olabilmelerini amaçlamaktadır.
Ayrıca, İstihdam Teşvik Kanunu kapsamında, aşağıda verilen gruplara, özel istihdam sağlayacak her bir işverene finansman için teşvik programları ve tedbirleri geliştirilir:
• Ulusal İstihdam Ajansı'nın ilgili birimi tarafından yönlendirilerek işe alınan, savaş veya askeri kaza sonucu engelliler de dahil olmak üzere
29 yaşın altındaki işsiz daimi engelli kişi ve sosyal sığınma evlerinden eğitimini tamamlamış olan genç insanlar
• Ulusal İstihdam Ajansı'nın ilgili birimi tarafından yönlendirilerek, daimi engelli işsiz bireylerin yarattığı iş ve meslekler
• Ulusal İstihdam Ajansı'nın ilgili birimi tarafından yönlendirilerek, işsiz daimi engelli bireyler tarafından yaratılan, geçici, mevsimlik veya saatlik işler
Raporda, iki ulusal yasa ve üç ilgili program olmak üzere beş iyi uygulama yer almaktadır. Bunlar, İstihdam Teşvik Kanunu ve Engellilerin Entegrasyonu Kanunu, “Aktif Olmayan Kişilerin Aktivasyonu” ulusal programı, Ulusal İstihdam ve Kalıcı Engellilerin Eğitimi Programı ve engelliler için faizsiz kredilerdir.
İstihdamı Destek Yasası, Bulgaristan'daki istihdam ve sosyal güvenlik alanındaki değişimi göstermektedir.
“Aktif olmayan kişilerin aktivasyonu” ulusal program, Bulgaristan'da engelliler için oldukça yeni fırsatlar yaratmaktadır. Bu program kapsamında, engelliler istihdamın tüm süreci boyunca bireysel destek alırlar.
İstihdam ve Kalıcı Engellilerin Eğitimi Ulusal Programı, özürlülerin istihdamı alanındaki öncelikli ulusal programlardan biridir.
Özürlülerin serbest çalışmasını teşvik eden engelliler için faizsiz krediler programı, Bulgaristan'da herkes tarafından bilinmemektedir.
PORTEKİZ
Başlangıçta Portekiz'de, Destekli İstihdam Metodolojisi ile, engellilerin veya ağır akıl hastalıklı olan bireylerin topluma, sosyal ve ekonomik olarak katılımına odaklanarak, bu amaçla bir dizi proje uygulanmıştır.
Bu raporda, Portekiz’de 1990 yılından beri uygulanan Destekli İstihdam Hareketi/Metodolojisi’nin tarihini yansıtan sadece dört iyi uygulamadan bahsedilmiştir.
IEFP Kaynak Merkezlerinin, ağ kuruluşlarına finansal destek sağlayan ulusal üç yasa/düzenleme vardır. Bunlar, Engelli Bireylerin Yeterlilik Ölçütleri; Destekli İstihdam ve Engelli Bireylerin Yeterliliğidir. Sunulan dördüncü iyi uygulama,
Ekonomik ve Destekli İstihdam Metodolojilerini birleştiren, Portekiz'deki bir diğer yenilikçi uygulama olan Girişimci+Girişimcilik Destek Programı'dır.
İstihdam Hizmetleri Kaynak Merkezleri aracılığıyla, temel becerilerin ve diğer sertifikalı modüler eğitimin kazanılması için eylemler geliştirilir. Ayrıca, engellilerin mesleki / sosyal / kişisel gelişimleri ile ilgili değerlendirme ve uygun yönlendirme önlemlerini de belirlenir. Engellilerin yeterliliklerinin geliştirilmesi için destek, başlangıçtan başlayan ve devam eden eğitim eylemleriyle gerçekleştirilir.
Bu eylemler engelliler, işverenler ve mesleki rehabilitasyon merkezleri için tasarlanmıştır.
Desteklenen İstihdam Yasası, istihdam politikalarının geliştirilmesinde teknik ve mali destek sağlayarak engellilerin yeterliliklerinin geliştirilmesi için gerekli konularında yasal içeriği belirler. Bu amaçla sosyal ve istihdam alanlarında düzenlemler yayınlanır.
TÜRKİYE
Raporda beş ulusal yasa sunulmaktadır. Türkiye'de Engelliler Yasası ve Türkiye'deki Engellilere Destek Hizmetlerine İlişkin Mevzuat ve Politika Çerçevesinde yapılacak düzenlemelerde Aile ve Sosyal Politikalar Bakanlığı'nın görüşü alınır.
İlk yasa, engelliliğin önlenmesi, engellilerin sağlık, eğitim,rehabilitasyon, istihdam, bakım ve sosyal güvenliğine ilişkin sorunlarının çözümü ile her bakımdan gelişmelerini ve önlerindeki engelleri kaldırmayı sağlayacak tedbirleri alarak topluma katılımlarını sağlamak ve bu hizmetlerin koordinasyonu için gerekli düzenlemeleri yapmaktır.
İkinci Yasa, Türkiye'de engelliere destek hizmetlerine ilişkin mevzuat ve politika çerçevesini belirler. Devlet, insan onur ve haysiyetinin dokunulmazlığı temelinde, engellilerin ve engelliliğin her tür istismarına karşı sosyal politikalar geliştirir.
Engelliler aleyhine ayrımcılık yapılamaz; ayrımcılıkla mücadele engellilere yönelik politikaların temel esasıdır.
Üçüncü yasa, bu Kanun kapsamındaki hizmetlerin yerine getirilmesinde takip edilen ilkeleri düzenler. Bunlar engelli istihdam etme zorunluluğu, geçici engelli, engelli istihdam etme zorunluluğunun ihlali ve kronik rahatsızlıklar için ücretsiz işten ayrılma konularını içerir.
Türkiye'de iş kanununun ana kaynakları resmi ve özel olarak ayrılabilir. Resmi kaynaklar Türkiye Anayasası, tüzük, ikincil yasalar ve mahkeme kararlarından oluşurken; özel kaynaklar ise toplu iş sözleşmeleri, iş sözleşmeleri, iç düzenlemeler ve işyeri uygulamaları sayılabilir.
LİTVANYA
Litvanya’da Engellilerin Toplumsal Bütünleşmesi, (kanun sayılacaktır) aşağıda verilen konular için temel yasadır: Bu konular, toplumda engelliler için eşit hak ve imkanlar; engellilerin toplumsal bütünleşmesinin ilkelerinin belirlenmesi;
sosyal bütünleşme sisteminin belirlenmesi; önkoşul ve durumlar; engelli bireyin toplumsal bütünleşmesinden sorumlu kurumlar; çalışma yeterlilik seviyesinin ve engelliliğin değerlendirilmesi; mesleki rehabilitasyonda hizmetlerin sağlanması ve engellilerin özel ihtiyaçlarının tespiti ve karşılanması için ilkeler başlıkları altında toplanır.
Bu kanun eskiden kullanılan ‘sakat’ ve ‘sakatlılık’ yerine ‘engelli’ ve ‘engellilik’
kavramlarını ve tanımlarını getirmiştir. Engelli bir bireyin seçiciliğini vurgulayan tüm ayrımcı hükümler kaldırılmıştır. Engellilerin sosyal entegrasyon modeli kapsamında gerçekleştirilen bu gibi değişimlerle, AB Üye Devletlerinin modellerine daha yakın hale gelinerek, toplumda engellilerin eşit hak ve fırsatları yasal olarak sağlanmaktadır.
Kanun, yeni engelli değerlendirme sisteminin ve çalışma kapasitesi seviyesinin bir sunumu olarak öngörülmektedir. Önceden kullanılan 'sakatlılık değerlendirme testi' yerine şu an 'çalışma kapasitesinin değerlendirilmesi' isimli yeni bir test kullanılmaktadır. Böylece bireysel kapasiteyi daha objektif bir şekilde değerlendirerek, tıbbi, mesleki rehabilitasyon hizmetleri ve yardımları almak için daha fazla olanak yaratılarak, 18 yaşın altındaki bireyler için sakatlık seviyesinin farklılaşması, ağır ve orta derecede engelli çocukları yetiştiren ve emziren aileler için daha elverişli koşullar belirlenmektedir.
3. SONUÇLAR
Engellilerin Eğitim ve İstihdam alanı, proje ortak ülkelerinde (Slovenya ve Türkiye) şemsiye yasa ile veya içerik veya bölgesel koşullar açısından düzenleyen özel yasalar ile belirlenir. Engellilerin istihdamına katkıda bulunmak için ülkeler, işverenlere belirli sayıda engelli çalıştırma zorunluluğu getiren bir kota sistemi kullanıyor (Slovenya, Türkiye, Portekiz ve Litvanya). İki proje ortağı
ülkenin (Slovenya ve Portekiz) engelli insanlar için düzenlenmiş bir destekleyici istihdam programı vardır.
Desteklenen istihdam, Avrupa Engelli Stratejisi 2010-2020 (engellilerin tam ekonomik ve sosyal katılımı, iş piyasasında istihdam) ve BM Engelli Hakları Sözleşmesi (madde 27) gibi farklı ulusal ve uluslararası belgelerle uyumludur.
Destekli istihdam modeli, engelliler ve diğer dezavantajlı gruplar için açık işgücü piyasasında ücretli istihdama erişim sağlamak ve bunları korumak için bir metoddur. Avrupa'da Desteklenen İstihdam tanımı, (EUSE tarafından belirlenen) 'açık işgücü piyasasında ücretli istihdamı güvence altına almak ve korumak için engellilere veya diğer dezavantajlı gruplara destek sağlamak' olarak verilir.
Ülkeler arasında tanımlarda küçük farklılıklar vardır. Ancak, Desteklenen İstihdam modeli için üç unsur temeldir:
1. Ücretli iş - bireyler yürütülen iş için orantılı ücret almalıdır.( Eğer bir ülkede ulusal asgari ücret uygulaması varsa, o zaman bir kişiye en azından bu miktar veya iş için bununla orantılı ücret ödenmesi gerekir) 2. Açık işgücü piyasası (Engelliler, kamu, özel veya gönüllülük esaslı olan
sektörlerdeki işlerde/kuruluşlarda çalışan diğer çalışanlarla aynı ücret, şart ve koşullara sahip düzenli çalışanlar olmalıdır.)
3. Devam eden destek (Geniş kapsamlı iş desteğini ifade eder. Destek bireyselleştirilmiştir. Bu destek hem çalışan hem de işveren için ihtiyaç bazında yapılır.)
Açık işgücü piyasasında ücretli istihdamın sağlanması ve sürdürülmesi için destek çok önemlidir. Desteklenen istihdam hizmetleri, engelli çalışanlara göre uyarlanmalı, çalışma anında veya bu süre dışında çeşitli desteklerde bulunulmalıdır. Çalışanların, tüm tanıtım, deneme, performans ve gelişim prosedürlerine katılması desteklenir. Çalışana doğrudan destek vermenin yanı sıra, iş arkadaşlarının, engellinin eğitilmesi ve desteklenmesi için de destek sağlaması önemlidir. Şirket prosedürlerini ve olanaklarını engelliler için erişilebilir hale getirerek, çalışanın yeni bir profesyonel rol üstlenmesine ve potansiyellerini geliştirmesine destek verilmelidir.
Avrupa'da hatta dünyada, engellilerin eğitimi ve istihdamı, ulusal mevzuatlarda ve Avrupa yönergeleri doğrultusunda düzenlenmesine rağmen, bazı engellilerin
işverenleri, engelli istihdamı konusunda önyargılara sahiptir. Ayrıca, engelliler için eğitim ve istihdam sürecinde yer alan ilgili paydaşların katılımı yetersizdir.
Her ne kadar AB ülkelerinde birçok girişim, engellilerin işgücü piyasasına entegrasyonuna yönelik olsa da, hala engellileri istihdam edecek işverenlerin dikkatinin çekilmesine, engellilerin iş başvuru sürecine hazırlanmasına, özellikle iş sürecinde takip ve destek konularında ilerlemeye ihtiyaç olduğu görülmektedir.
Tablo 1: Engellilerin eğitimi ve istihdamı alanında mevzuat ve metodolojiler – herbir ortak ülke
Belçika Bulgaristan Litvanya Portekiz Slovenya Türkiye İstihdama Özel Mevzuat
Ayrımcılık EVET / 1 EVET /1 EVET / 1 EVET / 1 EVET / 1 EVET / 1
Eşit Fırsatlar EVET / 1 EVET / 2 EVET / 1 EVET /
½
EVET / 1 EVET / 1 Destekli İstihdam EVET / 2 KISMEN /3 EVET / 2/3 EVET / 3 EVET / 1 EVET / 1 Engelli İstihdamı EVET / 2 EVET / 4 EVET / 2/3 EVET / 3 EVET / 1 EVET / 1 Engellilere Finansal Destek EVET / 3 EVET / 4 EVET / 2/3 EVET / 3 EVET / 1 EVET / 1 İşverenlere Finansal Destek EVET / 4 EVET / 4 EVET / 2/3 EVET / 3 EVET / 1 EVET / 1 Engelliler için İstihdam Birimleri EVET / 2 EVET / 5 EVET / 2 EVET / 3 EVET / 1 EVET / 1 Bireysel Becerilerin
Değerlendirilmesi
Kişi Merkezli Yaklaşım EVET / 2 EVET / 6 EVET / 4 EVET / 3 EVET / 2 EVET / 1 İşlevsellik, Yetiyitimi ve Sağlığın
Uluslararası Sınıflandırması
EVET / 2 EVET / 7 HAYIR EVET / 3 EVET / 2 EVET / 1 İşlevsellik, Yetiyitimi ve Sağlığın
Uluslararası Sınıflandırmasında bulunan kategoriler
43 / 2 N/A HAYIR ALL ? 36
Psikososyal Becerilerin Değerlendirilmesi
EVET / 2 EVET / 6 EVET / 4 EVET / 3 EVET / 2 EVET / 1 Fiziksel Kapasitelerin
Değerlendirilmesi
EVET / 2 EVET / 6 EVET / 4 EVET / 3 EVET / 2 EVET / 1 İşyeri Gereksinimlerinin
Değerlendirilmesi
EVET / 2 EVET / 8 EVET / 4 EVET / 3 EVET / 2 EVET / 1 Bireysel Plan EVET / 2 EVET / 9 EVET / 4 EVET / 3 EVET / 2 EVET / 1 Mesleki Oryantasyon
ve Danışmanlık
Motivasyonu artırma çalışmaları EVET / 2 EVET / 10 EVET / 4 EVET / 3 EVET / 2 EVET / 1 Eğitim \ Öğrenme ve İstihdam
için Fırsatlar
EVET / 2 EVET / 9 EVET / 4 EVET / 3 EVET / 2 EVET / 1 İstihdam Planı EVET / 2 EVET / 9 EVET /4 EVET / 3 EVET / 2 EVET / 1
İş Arama\Bulma Yardımı
İşgücü Piyasasınsa Kişisel Danışmanlık
EVET / 2 EVET / 11 EVET / 4 EVET / 3 EVET / 2 EVET / 2 İş Arama Becerilerinin
Geliştirilmesi
EVET / 2 EVET / 11 EVET / 4 EVET / 3 EVET / 2 EVET / 2 İş Arama Hizmetleri
(veritabanları, uzmanlık ofisleri, kaynak merkezleri)
EVET / 2 EVET / 11 EVET / 2 EVET / 3 EVET / 2 EVET / 2
İş Analizi EVET / 2 EVET / 11 KISMEN
(Mevzuat yok)
EVET / 3 EVET / 2 EVET / 2
İş Eşleştirme EVET / 2 EVET / 11 KISMEN
(Mevzuat yok)
EVET / 3 EVET / 2 EVET / 2 İş
Rotasyonu/Değiştirme
EVET / 2 HAYIR KISMEN (Mevzuat yok)
HAYIR
İş Tasarımı \ Yeniden Tasarlama
EVET / 2 EVET / 11 KISMEN / 2 EVET / 3 EVET / 2 EVET / 3 İşyeri/Çalışma Ortamı Ayarlama
Danışmanlığı
EVET / 2 EVET / 12 EVET / 2 EVET / 3 EVET / 2 EVET / 3 İşverenle İrtibat EVET 2 EVET / 11 EVET / 2 EVET / 3 EVET / 2 EVET / 3 İşte Destek
Çalışma Ortamı Tanıtımı EVET / 2 EVET / 11 EVET / 4 EVET / 3 EVET / 2 EVET / 3 Uyum (işveren ve çalışanlarla) EVET / 2 EVET / 11 EVET / 4 EVET / 3 EVET / 2 EVET / 3 Çalışma Ortamına Adaptasyon
Desteği
EVET / 2 EVET / 11 EVET / 4 EVET / 3 EVET / 2 EVET / 3 Çalışan Takibi EVET / 2 EVET / 11 EVET / 4 EVET / 3 EVET / 2 EVET / 3 İş Dışı Destek
Aile ile Arabuluculuk EVET / 2 EVET / 11 KISMEN (Mevzuat yok)
EVET / 3 EVET / 2 EVET / 3 Bireysel/Sosyal Destek EVET / 2 EVET / 11 KISMEN(Mevzuat
yok)
EVET / 3 EVET / 2 EVET / 3
Belçika (Flaman Bölgesi):
1. 10 MEI 2007. - Wet ter bestrijding van bepaalde vormen van discriminatie - http://www.ejustice.just.fgov.be/cgi_loi/change_lg.pl?language=nl&la=N&table_n ame=wet&cn=2007051035
2. 7 MEI 2004. - Decreet tot oprichting van het publiekrechtelijk vormgegeven extern verzelfstandigd agentschap " Vlaamse Dienst voor Arbeidsbemiddeling en Beroepsopleiding " -
http://www.ejustice.just.fgov.be/cgi_loi/change_lg.pl?language=nl&la=N&table_n ame=wet&cn=2004050753
3. 7 MEI 2004. - Decreet tot oprichting van het intern verzelfstandigd agentschap met rechtspersoonlijkheid Vlaams Agentschap voor Personen met een Handicap - http://www.ejustice.just.fgov.be/cgi_loi/change_lg.pl?language=nl&la=N&table_n ame=wet&cn=2004050762
4. 18 JULI 2008. - Besluit van de Vlaamse Regering betreffende de professionele integratie van personen met een arbeidshandicap -
http://www.ejustice.just.fgov.be/cgi_loi/change_lg.pl?language=nl&la=N&table_n ame=wet&cn=2008071804
Bulgaristan:
1. Ayrımcılığa karşı koruma yasası:
https://lex.bg/bg/laws/ldoc/2135472223 2. Ayrımcılığa karşı koruma yasası:
https://lex.bg/bg/laws/ldoc/2135472223; Engellilerin entegrasyon yasası:
http://www.noi.bg/images/bg/legislation/laws/ZIXY.pdf 3. İstihdam teşvik kanunu:
https://www.mlsp.government.bg/ckfinder/userfiles/files/politiki/zaetost/zakoHAY IRdatelstvo/ZAKON_za_nasyrcavane_na_zaetostta_12_2015.docx.
4. İstihdam teşvik kanunu , Engellilerin entegrasyon yasası, İşgücü piyasasında savunmasız grupların istihdamı için ulusal programlar
5. Ulusal İstihdam Ajansı - Ulusal İstihdam Ajansının çalışma kuralları:
https://www.az.government.bg/pages/pravilnitsi, Çalışan ve çalışmayan kişiler için ulusal program, Engellilerin istihdam ve eğitimleri için ulusal programlar 6. İş gücü piyasasında çalışan savunmasız bireylerle arabulucuların çalışma
metodolojisi.
7. Çalışma ve sosyal politika bakanlığı – Proje İş kapasitesi ve performans uzmanlığı (2017-2019)
8. İş gücü piyasasında çalışan savunmasız bireylerle arabulucuların çalışma metodolojisi. Engellilerin entegrasyon yasası
9. İstihdam teşvik kanunu; İş gücü piyasasında çalışan savunmasız bireylerle arabulucuların çalışma metodolojisi.
10. İstihdam teşvik kanunu; İşsizlere psikolojik destek sağlama metodolojisi 11. İstihdam teşvik kanunu; İş gücü piyasasında çalışan savunmasız bireylerle
arabulucuların çalışma metodolojisi; Aktif olmayan kişilerin aktivasyonu için ulusal program
12. Engellilerin entegrasyon yasası, Engelli Ulusal Ajansı - Engelliler için Ulusal Ajansın prosedür kuralları: http://www.ahu.mlsp.government.bg/portal/page/3
Litvanya:
1. Litvanya Cumhuriyeti Engellilerin Sosyal Bütünleşmesi Hakkında Kanun;
2. İstihdam Yasası;
3. Litvanya Cumhuriyeti Sosyal İşletmeler Kanunu;
4. Kriter tanımlarının onaylanması. Rehabilitasyon hizmeti gereksinimleri için profesyonel tedarik ve finansman kuralları
Portekiz:
1. Portekiz’de engellilik temelli ayrımcılık yasağı, Engelliler için Önlemler ve Rehabilitasyon Çerçeve Kanunu (18 Ağustos tarihli 38/2004 sayılı Kanun) ve 26 Ağustos tarihli 46/2006 sayılı Kanun ile düzenlenmiştir.
Daha spesifik olarak, 2004 Çerçeve Kanunu, engelli bireylerin eğitim, mesleki eğitim ve istihdam alanlarında nitelikleri, rehabilitasyonu ve katılımları için genel çerçeveyi belirlemektedir. Bu kanunda, genel eşit muamele, ayrımcılık yapmama ve istihdam ve mesleki eğitime erişim ilkelerinden bahsedilmekte fakat daha spesifik önlemlerden bahsedilmemektedir.
Ayrımcılıkla Mücadele Yasası (46/2006 sayılı Yasa), eğitim ve istihdam dahil olmak üzere sosyal yaşamın tüm alanlarında ayrımcılığa izin vermez ve kamu binalarının ve kamu kullanım tesislerinin engelli kişilerin erişimine açık olmasını şart koşar (Madde 4 (e)). Bu Kanunun 4 (H) Maddesi, açıkça “ engelli öğrencilerin, kamu veya özel eğitim kurumlarına, ihtiyaçlarına uygun tazminat / destek araçlarına erişiminin reddedilmesi veya sınırlandırılmasını ayrımcı bir uygulama olarak kabul edildiğini” açıkça belirtir.
Özellikle Ayrımcılıkla Mücadele Yasası, sadece okul çağında değil diğer durumlarda da engellilik temelli doğrudan ve dolaylı ayrımcılık biçimlerini yasaklar. Bu nedenle bu yasak mesleki beceri programlarında da uygulanır.
2. Yukarıda belirtilen yasalara ek olarak (18 Ağustos tarihli 38/2004 sayılı Kanun ve 26 Ağustos tarihli 46/2006 sayılı Kanun), 26 Ocak tarihli 13/2015 sayılı Kanun Hükmünde Kararname - istihdam politikasının amaç ve ilkeleri tanımlanmakta ve programlarının tasarımı, uygulanması, izlenmesi, değerlendirilmesi ve finanse edilmesi belirtilmektedir. Mesleki rehabilitasyona ve savunmasız grupların istihdama erişiminde eşit fırsatların sağlanması için genel ilkeleri tanımlar.
3. Bu önlemlerin birçoğu, 12 Ekim 290/2009 Sayılı Kanun Hükmünde Kararname ile düzenlenmiş ve Engellilerin Yeterliliği için İstihdam ve Destek Programı 2009'dan bu yana uygulanmaktadır. Mesleki Entegrasyon Forumu, istihdam politikalarının geliştirilmesi ve engelli bireylerin niteliklerinin desteklenmesi için teknik ve finansal destek verilmesi için çalışmalarda bulunur. 12.06.2009 tarih ve 290/2009 sayılı Kanun Hükmünde Kararname, 16.06.2013 tarihli ve 24/2011 sayılı Kanun ile değiştirilmiştir. 11 Eylül - 131/2013 ve Kanun Hükmünde Kararname (değişikliklerle birlikte) 108/2015, 17 Haziran. 30 Temmuz tarihli 8376-B / 2015 sayılı madde 20 Temmuz tarihli 9251/2016 sayılı emir ile değiştirilmiştir. (yeterlilik ve istihdama ilişkin bilgi, değerlendirme ve rehberlik, işyerine entegrasyon için destek, işe yerleştirme takibi konuları hakkındadır) 22 Haziran 2015 El Kitabı(işyeri düzenlemeleri ve mimari engellerin kaldırılması). Engelli Destekli İstihdamı, 12 Ekim tarihli 290/2009 Sayılı Kanun Hükmünde Kararname ile özel olarak kurulmuştur.
Engelliler için geçerli olan mesleki eğitim programları (stajyerlikler ve işe yerleştirmeler), yasal çerçeve ve önlemler içine dahil edilebilir. Kanun 149-B / 2014/24 Temmuz ve 9841-A / 2014/28 Temmuz 2014 (İstihdam stajları), Yönetmelik 34/2017, 18 Ocak (İş sözleşmesi), Yönetmelik 20-B / 30 Ocak 2014.
Madde 1573-A / 30 Ocak 2014 (Yerleştirme İstihdam Sözleşmesi), Madde 1573-A / 2014 30 Ocak ve Yönetmelik 20-B / 2014 (30 Ocak) (Yerleştirme İş Sözleşmesi +).
Slovenya:
1. Engelli İstihdamı ve mesleki rehabilitasyon yasası (Uradni list RS, št. 16/07-UPB2, 87/11 in 96/12-ZPIZ-2)
2. İstihdam için rehabilitasyon hizmetlerinin standartları (Executive act of ZZRZI), 6.5.2016
Türkiye:
1. http://turkishlaborlaw.com/turkish-labor-law-no-4857/19-4857-labor-law-english- by-article
2. http://turkishlaborlaw.com/images/turkish-social-security-law/social-security-law- 5510.pdf
http://www.iskur.gov.tr/portals/0/dokumanlar/kurumsal%20bilgi/mevzuat/Kanunl ar/T%C3%BCrkiye%20%20%C4%B0%C5%9F%20Kurumu%20Kanunu%20-
%20T%C3%BCrk%C3%A7e.pdf
4. JOB CIRCUIT MODELİNİN UYGULANMASI İÇİN BAŞVURU ÖNERİLERİ
JobCircuit metodolojisi işgücü piyasası temsilcileri, eğitim kurumları ve sosyal hizmet sağlayıcıları arasındaki işbirliğini, engelliler için çalışma olanakları sağlamak ve yaratmak amacı ile güçlendirmeye odaklanır. JobCircuit metodolojisi, bireysel takip hizmetlerinin ve iş rotasyonu konseptinin bir kombinasyonudur. Hedef kitle, ilgili iş tecrübesine ihtiyaç duyan engellilerdir.
JobCircuit metodolojisi, kısa süreli farklı iş aktivitelerinde hedef kitleyi destekler.
Engelliler, aynı şirket içinde farklı işleri deneyebilirler. Böylece iş rotasyonu sırasında farklı iş olanakları yaşarlar. Engellilerin, beceri ve yetkinlikleri, mesleki eğitim-çıraklık ve takip desteği ile yapılacak bağlantılı çalışmalarla geliştirilir.
JobCircuit metodolojisinin ana özellikleri şunlardır:
• Sektörler arası işbirliği (şirketler, eğitim kurumları ve sosyal hizmet sağlayıcıları);
• Takip Hizmeti (kişi merkezli danışmanlık, iş tasarımı/yeniden tasarlama, işte ve iş dışı destek)
• Eğitim yoluyla hedef grubun işle ilgili beceri ve yeterliliklerinin geliştirilmesi.
JobCircuit modeli, işe alım, kayıt (her katılımcı için özel program içeriğini planlamak), tanıtım programı (staj / eğitim için katılımcıları hazırlamak), farklı kamu veya özel işyerlerinde veya gönüllü kuruluşlarda (takip ve inceleme toplantıları) çıraklık süresi için destek içerecektir. Katılımcı, istihdam edilemediğinde veya uygun bir iş veya eğitim bulamadığında varsa diğer programlara transfer edilecektir.
Bu metodolojinin temel amacı, engellilerin Avrupa İşgücü Piyasasında istihdam edilmeleri ve işle ilgili deneyime ulaşmak ve çalışmak için eksiksiz bir program sunmaktır.
