Kafe Şantan'dan rock bara

kapak konusu

_Hurriye

TT- ^ -2 .^

SALI, 30 Mart 1999 S

Kabare, kulüp, diskotek derken artık gece hayatına barlar egemen oldu

Barlar son

yıllarda Türkiye'nin

bütün büyük

şehirlerinde hızla

yaygınlaştı. Ö nce

Bodrum'da,

Ankara'da ardarda

açıldı barlar.

O nları İzmir izledi.

Yine de bar kültürü

demek İstanbul

demek oldu her

zaman. Bugün

Cihangir, Beyoğlu,

Etiler, Ortaköy ve

Bağdat Caddesi

semtlerinde

giderek yoğunlaşan

barların sayısı, gece

yaşamının

renkliliğiyle ünlü

New York kenti

barlarıyla yarışacak

durumda. Canlı

müzik yapılan ve

dans edilen rock

barlar, DJ'lerin

müzik yaptığı ve

yine dans

edilebilen rock

barlar, fonda

hafif bir müzik

eşliğinde sakin

sakin içki içilip

sohbet edilen

barlar, 70'li yılların

"diskotek"

modasının

papucunu dama

atmış görünüyor.

İstanbul'un gece

hayatının bunca

çeşit sunması

hiç de şaşırtıcı

değil. Çünkü

İstanbul'da barların

tarihi yüzyılı

geçiyor.

■ Berran TÖZER

Kafe Santan'dan

rock

t i

i

*

\ V

i

Mî .. .

90'lı yılların techo diskoteklerinden Millenium, yalnızca gençlere hitap ediyor.

Eskiden gece gidilen mekanların net tanımları vardı. Lokantalarda yemek yenirdi, 70'li yılların barlarında sohbet edilip içki içilirdi. Gece kulüplerinde yemekli ya da yemeksiz dans edilirdi. Diskoteklere yalnızca gençler gider, yalnızca dans ederlerdi. Şimdi her şey karıştı. Hangi mekana bar, hangisine diskotek, hangisine kulüp dendiği tartışmak bir durum arzediyor artık. Bugün gece gidilen mekanlarda isteyen yemek yiyor, isteyen yalnızca içki içiyor, kimi masada oturuyor, kimi ayakta duruyor, bir kısım insan dans ediyor, bir kısım insan hiç etmiyor. Kimi mekanda canlı müzik var, kimisinde DJ. Bar sözcüğü bugün yukarıdaki tüm mekanlar için kullanılıyor ve çok geniş bir müşteri yelpazesini kapsıyor. Peki yüzyılı aşkın bir tarihi olan bar ve dandng kültürü, bugünkü haline nerelerden geçerek geldi?

“Eski İstanbul Barları" adlı çalışmasmda yüzyıl öncesine ilişkin olarak, "Önce kafe şantanlar vardı" diyor Vefa Zat. Daha çok

yabancıların gittiği, atraksiyonlu, revülü, müzikli, danslı, içkili bu mekanları ilk bar örneği olarak kabul ediyor. Ardmdan kabareler açılıyor. 1900'lerin ilk çeyreğinde ise gece hayatı iyice çeşitleniyor. Bu çeşitlenmede, Rusya'dan 1917'den itibaren kaçarak İstanbul'a gelen Be­ yaz Ruslar'm payı büyük. Maksim, Gardenbar hem dansedilen

Rock bar türünün Ankara'daki en gözde mekanı Manhattan. Yerli ve yabancı gruplar jazz ağırlıklı programlar yapıyor.

1970'LER

70’lerde sayıları çok kısıtlı olan Kulis, Papirüs gibi barlar yalnızca bar hizmeti veriyordu. Dans edilen yerler ise daha çok "gece kulübü" tabir edilen türlerdi. Ayten Alpman gibi caz söyleyen

sanatçıların canlı müzik yaptıkları Çatı, Reşat, Kulüp 12 gibi mekanlar bu türe giriyordu. Aynı dönemde ilk kez gençlerin gidebileceği, Elmadağ’da Hidromel, Suadiye'de 33 gibi az sayıda diskotek açıldı. Ankara'nın en gözde diskotekleri ise MET ve Apple'dı.

Müzik türü: Gece kulüplerinde

caz ve latin. Diskoteklerde disko müziği, slow parçalar, rock'n'roll.

Dans: Belli bir dans kategorisine

girmeyen ancak herkesin aynısını grup halinde yaptığı figürler, rock'n'roll.

Yaş: Kulüplerde 30-70,

diskoteklerde 18-25.

İçki: Cin fizz, cin tonik, votka ve

vişne portakal.

Giyim: Gece kulüplerinde çok

şık, diskoteklerde m odem ama şık.

Mekan: Pist çevresinde

oturmak, muhabbet mümkün.

1980'LER

Bugün hala gözde mekanlardan olan Zihni Bar ve Çiçek Bar İstan­ bul'da, Karpiç ve Siyah Beyaz Ankara'da, barların

yaygınlaşmasında öncü olurken 80'li yıllar ekt kesimin gittiği dansk gece kulüplerinin sonu oldu. Buna karşılık Ece, Korukent gibi canlı mü­ ziğin olduğu caz barlar açıldı ama ömrü 90’larda bitti. Rock bar türü­ nün ük tohumlan Etiler'de Star 88'le, Ankara'da A Barla atıldı.

Müzik türü: Rock Dans: Serbest hareket Yaş: 20-50

İçki: JB, bira

Giyim: Spor ve grange Mekan: Yan oturmak,

muhabbet mümkün

1990'LER

90'lar her tür barın mantar gibi ürediği yıllar oldu. Rock barlardan İstanbul'da Sis Bar, Kemancı, Hayal Kahvesi, Mojo, Roxy, Ankara'da Sakk Kent, Manhattan, İzmir’de Punto en bihnenleri. Aym dönemde İstanbul’da The North Shields, Arizona, Deep, Touchdown gibi canlı müziğin olmadığı barların sayısı New York’la yanşacak hale geldi. Talimhane'deki Kulüp 20, Galatasaray'daki Magma, Etiler'deki Millenium, Ankara'da Complex, İzmir'de Outside ise techno barlar kategorisinde türediler. Ayrıca 'Gay bar'lar ilk kez 90'larda açıldı.

Müzik türü: Rock, Rap, techno,

Drum and Bass, Türk Popu

Dans: Rock Barlar'da serbest,

Techo Barlar'da zıplanıyor

Yaş: Rock Barlar'da 25 ve üstü,

Techno'larda 15-25

İçki: Bira, bira, bira ve beyaz

şarap

Giyim: Cool

Mekan: Rock Barlar yan

oturmak, Techno Barlar oturmasız, muhabbet hiçbir türde mümkün değil.

Eski kafe şantanlar, kabarelerde yalnızca müzik değil her türlü atraksiyon vardı. Kravatsız ve damsız girmenin pek mümkün olmadığı bu mekanlardaki birbirinden güzel Beyaz Rus kızlar erkeklerin hayallerini süslüyordu. Gardenbar, Maksim, Stella Dansing bunların en ünlüleriydi. (Beyoğlu in the üffs, Selahattin Giz arşivi, Çağdaş Yayıncılık)

hem içki içilen, '"bar" kavramına en yakın örnekler oluyor.

G

40'k yılların sonu, 50'lilerin başma gelindiğinde ise Gondola, Tabu, Melodi, Anjelik gece hayatındaki yerlerini birer birer akyorlar. 50'lerin sonunda yeni bir akım başlıyor ve Hilton, Divan gibi otellerin barları sosyetede çok rağbet görüyor. Ama Türkiye'de "bar" kavramı asıl 1960’k yılların sonlarına doğru yerleşiyor. 70'lerde de yaşamaya devam eden Çatı, Osmanbey Kafe Bar, Kulüp Reşat, Kulüp 12 bar-dancing-gece kulübü olarak insanların akınına uğruyor. Buralara damsız ve kravatsız girmek mümkün değil. Mekanların 70’lere de taşan bir diğer özelliği de gençlere matineler ve dans yarışmaları yapmaları.

70'lere gelindiğinde ise bar

kültüründe önemli bir değişim olur. Gece hayatına genç kuşak da katılır. Ancak dönem Beatles, Animals, Abba dönemidir. Böylece diskotek kavramı hayatımıza girer.

İstanbul'da Hidromel ve Kulüp 33'de gönüllerince dans edebilir gençler. Ankara'da Modem, Met diskotekler bu bürokrat şehrinin gençleri için tam bir hediye olur. Barlarsa hayatiyetini sürdürür ama biraz kimlik değiştirerek. Papirüs ve Kulis içki içmeyi seven, müzik ve dansla pek ilgileri olmayan sanatçı ve yazarların uğrak yeridir.

80'lerde bu tür barlar çoğalır, gece kulübü kavramı silinir gider. Bugün hala dolup taşan Çiçek Bar, sinemacı ve tiyatrocuların gözde yeri olurken Zihni ve Ece'ye biraz daha "şıkça" bir kesim rağbet etmektedir. Korukent Jazz Bar yabancı caz starlarını getirir. Ancak bu arada yeni bir rüzgar hafiften esmeye

başlamıştır. Ankara'daki A Bar, İstanbul'da Star 88, bugün inanılmaz sayıdaki rock barların ilk örnekleri olurlar. Diskoteklerin papucu dama atılır. Ancak Bodrum'daki

Halikamas Disco'nun popülaritesi giderek katlanacak, yaz ayları, bayram ve seyran günlerinde paparazzilerin konuşlandığı en önemli mekan olacaktır.

D iB İN E KADAR EĞLENCE

90'lara geldik. Bu da birçok şeyin tümden silindiği, hiç denenmemiş yepyeni türlerin ve karışımların gece hayatına girdiği anlamına geliyor. Genç-yaşh, zengin-fakir, sosyetik mekan-bohem mekan, her şey içiçe. Bir gün önce bir magazin dergisinde Pascha'da çekilmiş fotoğrafları yayınlanan bir star, bir bakmışsınız ertesi gece bir gay barda göbek atıyor. Kabataş’taki Sardunya'da bir

masada eski tüfekliğiyle ünlü, Çiçek Bar müdavimi bir tiyatrocu, arka masada sosyete sayfalarından tanıdığımız bir sima.

Bütün bunlara rağmen devir aslmda rock bar devri. Müşteri ve yaş yelpazeleri farklılık gösterse de müzik seçiminde, adı üstünde rock bar bu, tutarlılar. Tutarh ve yepyeni bir bar türü ise türkü kafe barlar. Kategori dışı barlarda ise her şey karışık. İstanbul'daki en tipik örnekleri Andon, Taksim Sanat, Safran, 5. Kat. Her telden müzik çalınıyor. Jacques Brel'in "N e me quitte pas" diyen sesmin yarattığı hüzünlü atmosfer, bir saniye geçmeden "Arkanı dön ve çık" diyen Ajda Pekkan'la dağılıyor. Bu barlar müşteri profili açısından farklılık, müzik açısından da şizofrenik bir durum arzediyor gibi görünse de, buralarda çok

eğlenildiği söyleniyor.

"1911'de 'Garden Petits-Champs’ (Gardenbar) açıldı. Tepebaşı bahçesinin içinde açılan Gardenbar, 1914'de bir yangmda kül oldu. Ancak aym yıl yeniden inşa edilip 'Cafe Cocert Parisiana' tarzında işletilmeye başlandı. Mütareke yıllarında (1918- 1920) İstanbul'a Beyaz Ruslar'm sığınmasıyla değişik bir kimlik kazandı. Çarlık Rusyası'm en büyük ve en ünlü bar-lokantasımn sahibi olan Tomas İstanbul'a geldiği ilk yıllarda Şişli'de Stella bahçesinde bir dancing-bar açtı. Tomas 'Stella Dansing'de görev alacak olan hostesleri ve artistleri en çarpıcı ve çekici Beyaz Rus kızlarından seçmişti. Seçilen kızlar fokstrot, shimmey ve çarliston danslarının acemisiydiler. Ancak usta

kavalyelerinin kollarında kısa süre içinde bu danslarm tüm inceliklerini öğrenmişlerdi.

(Vefa Zat, Gurme, Ekim 1998)

Kişisel Arşivlerde İstanbul Belleği Taha Toros Arşivi