lxÜ äx ç
lxÜ äx ç ≤ ≤ ~áx~ áxä|çx ~áx~ áxä|çx {tÜ|àtÄtÜ
{tÜ|àtÄtÜ ð ð Ç Ç ð ð Ç É~âÇÅtá Ç É~âÇÅtá ð ð
Barotropik modeller Barotropik modeller
Siklon ve antisiklonlarda izobar Siklon ve antisiklonlarda izobar ve izotermler kesi
ve izotermler kesi ş ş miyorlarsa bu miyorlarsa bu modellere barotropik modeller modellere barotropik modeller denir.
denir. Ö Ö zellikle al zellikle al ç ç ak ak merkezlerle ele al
merkezlerle ele alı ı nan bu ş nan bu şekil o ekil o siklonun hareketinde b
siklonun hareketinde bü ü yü y ük etki k etki yapar.
yapar.
Barotropik siklonlarda Barotropik siklonlarda adveksiyon olmad
adveksiyon olmad ığı ığı ndan ya hi ndan ya hi ç ç hareket etmezler ya da
hareket etmezler ya da hareketleri
hareketleri ç çok azd ok azdı ır. Bu tip r. Bu tip modellerde genelde yer
modellerde genelde yer
seviyesindeki siklonlar ile yukar seviyesindeki siklonlar ile yukarı ı atmosfer seviyesindeki siklonlar atmosfer seviyesindeki siklonlar bulunduklar
bulundukları ı bö b ö lgede gü lgede g ünlerce nlerce hareketsiz kal
hareketsiz kal ırlar. ı rlar.
Baroklinik modeller Baroklinik modeller
Siklon ve antisiklonlarda Siklon ve antisiklonlarda izobar ve izotermler
izobar ve izotermler birbirleriyle kesi
birbirleriyle kesiş şiyorlarsa iyorlarsa diğ di ğer bu tip modeller er bu tip modeller
baroklinik modellerdir. Bu baroklinik modellerdir. Bu tipteki siklonlar
tipteki siklonlar hareketlidir. Yer hareketlidir. Yer
seviyesindeki siklon ve seviyesindeki siklon ve antisiklonlar yukar
antisiklonlar yukar ı ı
seviyelerdeki siklon veya seviyelerdeki siklon veya antisiklonlarla geriye
antisiklonlarla geriye doğ do ğru e ru eğ ğim yapan bir im yapan bir eksen
eksen ü üzerinde zerinde
bulunurlar.Siklonlar d
bulunurlar.Siklonlar dü üş şen en
sı s ı caklı cakl ık antisiklonlar artan k antisiklonlar artan
sı s ı caklı cakl ık y k y ö ö nü n ünde e nde eğ ğimlidir. imlidir.
Adveksiyon (yatay hava hareketi) Adveksiyon (yatay hava hareketi)
Adveksiyon, yatay hava hareketidir.
Adveksiyon, yatay hava hareketidir.
Yukar
Yukar ı ı seviye haritalar seviye haritalar ı ı nda nda izobarlarla, izotermler kesi
izobarlarla, izotermler kesi ş ş irse o irse o b b ö ö lgelerde adveksiyon vard lgelerde adveksiyon vard ı ı r. r.
İ İ zobarlar boyunca akan r zobarlar boyunca akan r ü ü zgarlar zgarlar adveksiyon noktalar
adveksiyon noktalar ı ı na ya daha s na ya daha s ı ı cak cak ya da daha so
ya da daha so ğ ğ uk hava ta uk hava ta şı şı rlar. rlar.
So So ğ ğ uk adveksiyon uk adveksiyon
Bir izobar d Bir izobar d üş ü şü ük de k değ ğ erli izotermden y erli izotermden y üksek ü ksek
değ de ğ erli izoterme doğ erli izoterme do ğ ru ak ru ak ı ı yorsa ve izobarlar ile yorsa ve izobarlar ile izotermler kesi
izotermler kesi ş ş iyorlarsa o noktada so iyorlarsa o noktada so ğ ğ uk uk adveksiyon vard
adveksiyon vard ı ı r denir. So r denir. So ğ ğ uk adveksiyon uk adveksiyon nedeni ile o noktan
nedeni ile o noktanı ın izoterm de n izoterm de ğ ğ eri dü eri d üş ş ecektir. ecektir.
S S ı ı cak adveksiyon cak adveksiyon
Bir izobar ak Bir izobar ak ışı ışı y y ü ü ksek de ksek de ğ ğ erli izotermden d erli izotermden d ü ü ş ş ü ü k k değ de ğ erli izoterme doğ erli izoterme do ğ ru ise ve izobarlar ile ru ise ve izobarlar ile
izotermler kesi
izotermler kesi ş ş iyorlarsa kesi iyorlarsa kesi ş ş me noktalar me noktalar ı ı nda nda sı s ı cak adveksiyon vard cak adveksiyon vard ı ı r anlam r anlam ındad ı ndadı ır. O r. O
noktalar
noktalar ı ı n izoterm de n izoterm de ğ ğ erleri y erleri y ü ü kselecektir. kselecektir.
Oluklar (
Oluklar ( Troflar Troflar - - Trough Trough ) )
Alç Al çak merkezlerde olu ak merkezlerde oluş şan ve merkezden itibaren cep veya oluk an ve merkezden itibaren cep veya oluk gibi
gibi ç çevreye uzanan, bas evreye uzanan, bası ın nç ç değ de ğerleri i erleri iç çten d ten dış ışa do a doğ ğru art ru artış ış gö g österen modellerdir. Her ya steren modellerdir. Her yağış ğış ta bir cephe aranmamas ta bir cephe aranmamas ına ı na
rağ ra ğmen cephesel d men cephesel d ışındaki ya ışı ndaki yağış ğışlarda bir oluk veya buna ba larda bir oluk veya buna bağ ğl l ı ı bir bir al al ç ç ak bas ak bas ı ı n n ç ç merkezi veya al merkezi veya al ç ç ak merkez aranmal ak merkez aranmal ı ı d d ı ı r. Oluklar r. Oluklar
rü r ü zgar akışı zgar ak ışına do na doğ ğru i ru iç ç bü b ükey kesik key kesik ç ç izgi ile belirlenir. izgi ile belirlenir.
OLUKLARDA ARANAN KISTASLAR OLUKLARDA ARANAN KISTASLAR
Her olukta mutlaka rü Her olukta mutlaka r üzgar zgar şiftinin ş iftinin bulunması bulunmas ı gerekir. Oluk ö gerekir. Oluk ö n n ü ü ve ve gerisindeki r
gerisindeki rü üzgarlara paralel zgarlara paralel ç çizgiler izgiler ç ç izdi izdi ğimizde, bu ğ imizde, bu çizgilerin ç izgilerin kesiş kesi ş melerinden meydana gelen aç melerinden meydana gelen a çı ın nı ı n aç n a çı ı ortayı ortay ı ndan oluk hattı ndan oluk hatt ı nı n ı geç ge çirmek gerekir. irmek gerekir.
Atı At ı lan her oluğ lan her olu ğun un ü ü zerinde, biraz ö zerinde, biraz ön nü ü veya gerisinde izoterm oluğ veya gerisinde izoterm olu ğu u (soğ (so ğuk hava) g uk hava) g örmemiz gerekir. So ö rmemiz gerekir. Soğ ğuk hava ile beslenmeyen uk hava ile beslenmeyen
oluklar dolarak kaybolur.
oluklar dolarak kaybolur.
Yap Yap ı ı lar lar ı ı na g na g ö ö re oluklar re oluklar
ANA OLUKLAR ANA OLUKLAR
Bu oluklar
Bu olukları ın n ö önlerinde g nlerinde gü üneybat neybatı ıl lı ı, arkalar , arkaları ında kuzeybat nda kuzeybatı ıl lı ı tam ü tam üzerinde ise zerinde ise batı bat ıl lı ı (2700 (2700
oo) rü ) r üzgar ak zgar akış ışlar ları ı vardı vard ır. Tahminde esas ve aktif olan oluklar ANA r. Tahminde esas ve aktif olan oluklar ANA OLUKLAR
OLUKLAR ’d ’ dı ır r. Bu oluklar . Bu olukları ın n ö ön nü ünde g nde gü üneybat neybatı ıl lı ı akış ak ışlar olmas lar olması ı nedeniyle nedeniyle konvektif faaliyete m
konvektif faaliyete mü ü saittir, baş saittir, ba şka bir ifade ile ka bir ifade ile ö önlerinde dikine hareket vard nlerinde dikine hareket vardı ır. r.
Bu sahalar pozitif
Bu sahalar pozitif vortisiti vortisiti sahaları sahalar ıd dı ır. Oluk gerisine gidildik r. Oluk gerisine gidildikç çe pozitif e pozitif vortisiti vortisiti sahalar
sahaları ın nı ın yerini negatif n yerini negatif vortisiti vortisiti sahası sahas ı alı al ır. Tam oluk r. Tam oluk ü üzeri ise pozitif ve zeri ise pozitif ve negatif
negatif vortisiti vortisiti sahaları sahalar ın nı ın birle n birleş ş imi olan belirsiz sahalardı imi olan belirsiz sahalard ır. Bu nedenle oluk r. Bu nedenle oluk üzeri ya ü zeri yağış ğış tahmini y tahmini y ön ö nü ü nden limit sahalar olup yağış nden limit sahalar olup ya ğış olası olas ıl lığı ığı % 50’ % 50 ’dir. dir.
Oluk gerisi
Oluk gerisi vortisiti vortisiti sahaları sahalar ı ise rü ise r üzgar ak zgar ak ışlar ış ları ın nı ın kuzey ve kuzeybat n kuzey ve kuzeybatı ıl lı ı olmas
olması ından ndan subsidans subsidans sahaları sahalar ıd dı ır. A r. Aş şa a ğı ğı doğ do ğru ru çök çö kü üş ş ten dolayı ten dolay ı dikine faaliyetin dikine faaliyetin olmamas
olmaması ın nı ın nedeni ile oluk gerisinde aktivite yoktur ve ya n nedeni ile oluk gerisinde aktivite yoktur ve yağış ğış olası olas ıl lığı ığı azdı azd ır. r.
TALİ TAL İ OLUKLAR OLUKLAR
Özellikle kopmu Ö zellikle kopmuş ş derin alç derin al çak bas ak bası ın nç ç veya alç veya al çak merkezlerde ana ak merkezlerde ana oluklar
olukları ın yan n yanı ı sı s ıra g ra gü üneybat neybatı ı –g – gü üneydo neydo ğu, g ğ u, gü üneydo neydo ğu ğ u – – kuzeydoğ kuzeydo ğu, u, kuzeydo
kuzeydoğ ğu u – – kuzeybat kuzeybat ıl ı lı ı rü r üzgar ak zgar ak ışlar ış ları ın nı ın ve r n ve rü ü zgar ş zgar ş iftinin iftinin meydana meydana getirdi
getirdiğ ği i üç üç adet tali oluk da atmak mü adet tali oluk da atmak m ümk mkü ünd ndü ü r. Bundan da anlaşı r. Bundan da anla şılaca lacağı ğı üzere en fazla 4 adet oluk hatt ü zere en fazla 4 adet oluk hatt ı ı atı at ılabilir. Tali oluklarda ana oluk kadar labilir. Tali oluklarda ana oluk kadar etkili aktivite, buna ba
etkili aktivite, buna bağ ğl lı ı olarak yağış olarak ya ğış yoktur. Di yoktur. Di ğer bir deyi ğ er bir deyiş ş le tali le tali oluklardaki ya
oluklardaki ya ğışlar kuvvetli de ğış lar kuvvetli değ ğildir. ildir. Ö Ön ve arkalar n ve arkaları ındaki kuvvetli ndaki kuvvetli sı s ırtlardan dolay rtlardan dolayı ı hareket edemeyip istasyoner hareket edemeyip istasyoner olarak kalan alç olarak kalan al çak ak merkezlerdeki hareket k
merkezlerdeki hareket k ütlesel olmay ü tlesel olmayı ıp, ana ve tali oluklar p, ana ve tali olukları ın yer n yer
değ de ği iş ş tirmesi ş tirmesi ş eklindedir. Ö eklindedir. Örne rneğ ğin in ö öndeki tali olukla yer de ndeki tali olukla yer değ ği iş ş tiren ana tiren ana oluk tali oluk olurken ana oluk gerisindeki tali oluk ana oluk d
oluk tali oluk olurken ana oluk gerisindeki tali oluk ana oluk durumuna urumuna
dü d üş şer. er.
Ş Ş ekillerine g ekillerine g ö ö re oluklar re oluklar
KESKİ KESK İN (V) OLUKLAR N (V) OLUKLAR
İzobarlar İ zobarları ın (V) n (V) ş şeklini ald eklini ald ığı ığı oluklardı oluklard ır. Hareketleri olduk r. Hareketleri oldukç ça a sü s üratli ve aktiftirler. ratli ve aktiftirler.Ç Çok h ok h ızl ı zlı ı hareketleri nedeni ile etkili hareketleri nedeni ile etkili fakat k
fakat k ısa s ı sa sü ü reli ya reli ya ğış ğış bı b ırak rakı ı rlar. Genelde oluk geç rlar. Genelde oluk ge çi iş şi ile oluk i ile oluk sahas
sahası ın nı ı n dar olması n dar olmas ı nedeniyle yağış nedeniyle ya ğışlar derhal kesilir. Bu lar derhal kesilir. Bu olukta r
olukta rü üzgar zgar ş şifti kuvvetlidir. ifti kuvvetlidir.
YAYVAN OLUKLAR YAYVAN OLUKLAR
R R ü ü zgar zgar şiftinin ş iftinin az olduğ az oldu ğ u geni u geni ş ş bir alana yay bir alana yay ı ı lan lan oluklard
oluklard ır. Bu oluklarda hareket az, aktiviteleri de ı r. Bu oluklarda hareket az, aktiviteleri de azdı azd ır. (U) harfine benzer r. (U) harfine benzer ş şekilleri vard ekilleri vardı ı r. Oluk r. Oluk
eteklerinde genellikle hadise yoktur.
eteklerinde genellikle hadise yoktur.
S S ı ı rtlar ( rtlar ( Ridge Ridge ) )
Bas Bas ı ı n n ç ç de de ğ ğ erleri ortas erleri ortas ı ı nda y nda y ü ü ksek, dil ksek, dil g g ö ö r r ü ü n n ü ü ml ml ü ü , arkas , arkas ı ı nda g nda g ü ü neybat neybat ı ı
ö ö n n ü ü nde kuzeybat nde kuzeybat ı ı l l ı ı r r ü ü zgarlar zgarlar ı ı olan ve olan ve r r ü ü zgar zgar ş ş ifti bu ifti bu ş ş ekilde olu ekilde olu ş ş an an
modellerdir. R
modellerdir. R ü ü zgar d zgar d ö ö n n ü ü ş ş leri leri antisikloniktir. Her s
antisikloniktir. Her s ı ı rt rt ı ı n beslendi n beslendi ğ ğ i i bir s
bir s ı ı cak hava cak hava ü ü zerinde zerinde ö ö n n ü ü nde ve nde ve gerisinde s
gerisinde s ı ı cak dili vard cak dili vard ı ı r. S r. S ı ı rtlar k rtlar k ı ı r r ı ı k k
ç ç izgilerle belirtilirler. izgilerle belirtilirler.
Ş Ş ekillerine g ekillerine g ö ö re s re s ı ı rtlar rtlar
KESKİ KESK İ N SIRTLAR N SIRTLAR
İ İ zobarlar zobarlar ı ı oldukca oldukca daralan bir dil daralan bir dil ş ş eklinde eklinde uzanan s
uzanan s ı ı rtlard rtlard ı ı r. r.
BASIK SIRTLAR BASIK SIRTLAR
İ İ zobar aral zobar aral ı ı klar klar ı ı a a ç ç ı ı k, s k, s ı ı rt sahas rt sahas ı ı geni geni ş ş olan olan sı s ırtlard rtlard ır. Bu tip s ı r. Bu tip s ırtlar so ı rtlar soğ ğ uk adveksiyon uk adveksiyon tesiri ile so
tesiri ile so ğ ğ uk havalar taraf uk havalar taraf ı ı ndan fazlaca ndan fazlaca etkilenmezler.
etkilenmezler.
Beking
Beking ve ve veering veering durumlar durumlar ı ı
Beking Beking ve ve veering veering durumlar durumlar ı ı oluk ve oluk ve s s ı ı rtlar rtlar ı ı n yerlerinin do n yerlerinin do ğ ğ ru bir ru bir ş ş ekilde ekilde
saptanmas
saptanmas ı ı i i ç ç in in ö ö nemli bir etkendir. nemli bir etkendir.
Ayr Ayr ı ı ca adveksiyon durumlar ca adveksiyon durumlar ı ı n n ı ı n n saptanmas
saptanmas ı ı i i ç ç in de gerekir. Bu in de gerekir. Bu istasyonda gerek yer r
istasyonda gerek yer r ü ü zgar zgar ı ı n n ı ı n n gerekse dikey r
gerekse dikey r ü ü zgarlar zgarlar ı ı n n beking beking ve ve veering
veering yapmalar yapmalar ı ı o istasyonu o istasyonu
etkileyecek adveksiyonun cinsini etkileyecek adveksiyonun cinsini
tespit etmek i
tespit etmek i ç ç in gereklidir. in gereklidir.
Beking
Beking durumu durumu
Rü R üzgar zgarı ı n zamana ve mekana bağ n zamana ve mekana ba ğl lı ı olarak saatin tersi istikamette olarak saatin tersi istikamette dö d ön nü üş ş yapması yapmas ı dı d ır. Bu durum bir istasyonun yer veya y r. Bu durum bir istasyonun yer veya yü üksek ksek
seviye r
seviye rü üzgar zgarı ı nı n ın zamanla siklonik d n zamanla siklonik dö ö nü n üş ş yapması yapmas ı şeklinde de ş eklinde de olabilir (Oluk
olabilir (Oluk ö ö n ve arkası n ve arkas ındaki r ndaki rü üzgarlar zgarları ın yapt n yapt ığı ığı dö d ön nü üş şler gibi). ler gibi).
Gerek bir istasyonun yer veya y
Gerek bir istasyonun yer veya yü üksek seviye r ksek seviye rü üzgarlar zgarları ın n ı ı n, n, gerekse farkl
gerekse farklı ı istasyonları istasyonlar ın r n rü üzgarlar zgarları ın n ı ı n beking n beking yapması yapmas ı o o istasyon i
istasyon iç çin bir oluk veya siklonik merkezin yakla in bir oluk veya siklonik merkezin yaklaşı şım m ın ı nı ı ve hava ve hava sı s ıcakl caklığı ığın nı ı n dü n d üş şece ece ğini g ğ ini g österir ö sterir
Bir istasyonda zamana bağlı beking
Üç istasyonda alana bağlı beking
Veering
Veering durumu durumu
Rü R üzgar zgarı ı n zamana ve mekana bağ n zamana ve mekana ba ğl lı ı olarak saat istikametinde olarak saat istikametinde dö d ön nü üş ş yapması yapmas ı dı d ır. Bir istasyonun yer veya y r. Bir istasyonun yer veya yü üksek seviye ksek seviye
rü r ü zgarları zgarlar ı nı n ın antisiklonik d n antisiklonik dö ö nü n üş ş yapmas yapmas ı ı gibi, farklı gibi, farkl ı istasyonları istasyonlar ın n rü r ü zgarları zgarlar ı nı n ın antisiklonik d n antisiklonik dö ö nü n üş ş yapmas yapmas ı ı şeklinde de olur (s ş eklinde de olur (sı ı rt ö rt ö n n ve gerisindeki r
ve gerisindeki r ü ü zgarlar zgarlar ı ı n yapt n yapt ığı ığı gibi). Gerek bir istasyonun gibi). Gerek bir istasyonun gerekse farkl
gerekse farklı ı istasyonları istasyonlar ın n veering veering yapması yapmas ı o istasyona sı o istasyona s ı cak bir cak bir havan
havanı ı n veya sı n veya s ı rt rt ın yakla ı n yaklaş ş tığı t ığın nı ı gö g österir. Bu durum ise s sterir. Bu durum ise s ıcak ı cak adveksiyon pozisyonudur.
adveksiyon pozisyonudur.
Bir istasyonda zamana bağlı
veering Üç istasyonda alana bağlı veering
Adveksiyon durumlar
Adveksiyon durumlar ı ı na g na g ö ö re re oluklar
oluklar ı ı n n hereketleri hereketleri
Duralar (Hareketsiz) Tip Duralar (Hareketsiz) Tip Bir olu
Bir olu ğ ğ un un ö ö n n ü ü nde s nde s ı ı cak, gerisinde so cak, gerisinde so ğ ğ uk uk adveksiyon bulunmas
adveksiyon bulunmas ı ı nedeniyle soğ nedeniyle so ğ uk hava oluk uk hava oluk gerisine akaca
gerisine akaca ğı ğı ndan hareketleri ndan hareketleri ç ç ok az veya ok az veya duralar
duralar ş şeklinde olacakt eklinde olacakt ır. Bu durumlarda bu ı r. Bu durumlarda bu ş şekil ekil oluklar
oluklar ı ı n gerileyen tiplerini g n gerileyen tiplerini g ö ö rmemiz olas rmemiz olas ı ı d d ı ı r. r.
Normal Hareketli Tip Normal Hareketli Tip Bir olu
Bir oluğ ğun so un so ğ ğ uk havası uk havas ı genelde oluk genelde oluk üzerinde ise ü zerinde ise ve so
ve so ğ ğ uk adveksiyonlar uk adveksiyonlar ı ı n n ı ı ö ö n n ü ü ne alm ne alm ış ış sa bu tip sa bu tip oluklar normal bir hareket g
oluklar normal bir hareket g österirler. Oluk ö sterirler. Oluk gerisinde ise adveksiyon ya yoktur ya da gerisinde ise adveksiyon ya yoktur ya da seyrektir.
seyrektir.
Ç Ç ok S ok S ü ü ratli Tip ratli Tip
Ö Ö n n ünde so ü nde so ğ ğ uk, gerisinde sı uk, gerisinde s ıcak adveksiyon cak adveksiyon bulunan oluklard
bulunan oluklardı ır Olukla birlikte adveksiyonlarla r Olukla birlikte adveksiyonlarla soğ so ğ uk havada hareket edeceğ uk havada hareket edece ği i i iç çin in ç çok h ok hı ızl zlı ı
hareket g
hareket g ö ö sterirler. Bu tip oluklar genelde keskin sterirler. Bu tip oluklar genelde keskin oluklard
oluklard ı ı r. r.
Adveksiyon durumlar
Adveksiyon durumlar ı ı na g na g ö ö re re s s ı ı rtlar rtlar ı ı n hareketleri n hareketleri
