MATERYALLER
Okuma-yazma öğretim sürecinde çeşitli kitap ve araç gereçler kullanılmaktadır.
Bunların başında okuma yazma öğretim kitabı gelmektedir.Ardından etkinlik kitabı, hikâye,fıkra,tekerleme vb. kitapları,yardımcı kitaplar,büyük ve küçük harfler,yazı defteri, kartonlar, kâğıtlar,yazı kalemleri, boya kalemleri, silgi, kalemtıraş, kum, oyun hamuru,çeşitli resimler,küpler,plâstik harfler,ses kasetleri,CD, görseller, vb. olmaktadır.
Okuma-yazma öğretiminde kullanılacak kitaplarla araç-gereçlerin hazırlanması ve seçilmesinde bazı ilkelere dikkat edilmelidir.Bunların iyi seçilmesi okuma-yazma öğretim sürecini kolaylaştırmakta ve öğrencinin okuma-yazmayı sevmesini getirmektedir. Aşağıda kitaplarla araç-gereçlerin seçimi,hazırlanması ve kullanılmasına ilişkin bazı bilgiler verilmektedir.
I. OKUMA-YAZMA ÖĞRETİM KİTABI
Öğrenci açısından önemli bir yeri olan okuma-yazma kitabında bulunması gereken özellikler çeşitli araştırmalarla belirlenmiştir.Bunların başında kitabın sürükleyici,anlaşılır ve çekici olması gelmektedir.
Okuma-yazma öğretim kitabı sürükleyici olmalıdır.Okuma-yazma kitabı,çeşitli görsellerle,alıştırmalarla ve tekrarlarla öğrenciye sesleri,heceleri,kelimeleri ve cümleleri tanıma fırsatı vermeli,her öge aşamalı ve düzenli bir şekilde verilmelidir.
Okuma-yazma öğretim kitabı anlaşılır olmalıdır.Kitapta seçilen görseller, etkinlikler heceler, kelimeler, cümleler,vb. öğrencinin ilgisini çekmeli,anlayacağı şekilde olmalı ve öğrenciyi okuma-yazmaya güdülemelidir.
Okuma-yazma öğretim kitabı çekici olmalıdır. Okuma-yazma kitabı bilimsel ve eğitimsel özellikleri taşımalı, basım yönüyle çekici ve öğrencinin seveceği türde hazırlanmalıdır.
Bu genel özelliklerin yanı sıra okuma-yazma kitabı eğitim, öğretim,görsellik, sosyolojik ve basım yönüyle bazı özelliklere sahip olmalıdır. Bu özellikler aşağıda sırasıyla açıklanmaktadır.
a.Eğitim Özellikleri
Okuma-yazma öğretim kitabı, öğrencinin okuma-yazma ve anlama becerilerini geliştirici olmalıdır.Ayrıca kitap çeşitli yaratıcı etkinliklerle öğrencilerin bilgileri zihinlerinde yapılandırmalarını sağlamalıdır.Bunun için sıralama, sınıflama, ilişkilendirme, karşılaştırma, sorgulama vb etkinliklere ağırlık vermelidir.Öğrencilerin okuma-yazma öğrenmesini sağlayarak bağımsız öğrenmeye yönlendirmelidir. Gerçek öğrenme ile ilgili modeller sunmalı ve öğrenme alışkanlığı vermelidir.
Ayrıca eğitim yönüyle üç önemli işleve sahip olmalıdır. Bunlar bilgilendirme, öğrenmeyi düzenleme ve rehberlik etmedir.
1.Bilgilendirme : Okuma-yazma öğretim kitabı, öğrencilerin bilgileri seçme, önemlilerini ayıklama,sıralama,anlama ve zihninde yapılandırma gibi konularda yardımcı olmalıdır.
2.Öğrenmeyi Düzenleme :Okuma-yazma öğretim kitabı, öğrenmeyi düzenleyecek şekilde hazırlanmalıdır.Öğrencinin edindiği becerileri çeşitli etkinliklerle zihninde düzenlemesine yardım etmelidir. Bunun yanında,öğrenciye “görsel okuma, inceleme ve sorgulama”becerileri kazandırmalı, bunun için çeşitli resim,şekil, sembol vb. örnekler sunmalıdır.
3.Rehberlik Etme :Okuma-yazma öğretim kitabı aşağıdaki konularda rehberlik etmelidir:
Okuma-yazma becerilerinin öğrenilmesinde yol ve yöntemler göstermeli,
Öğrenilen becerilerin gelişmesine katkı getirmeli,
Öğrencilerin becerilerini birleştirerek yaratıcılıklarını geliştirmeli,
Öğrenilenlerin tekrarını kolaylaştırmalı,
Gerçek öğrenme ile ilgili modeller sunmalı ve öğrenme alışkanlığı vermeli,
Öğrencilere dış dünyayı anlama konusunda rehberlik etmelidir (Güneş,2000).
b. Görsel Özellikler
Okuma-yazma öğretim kitabında görsellerin önemli bir yeri bulunmaktadır.
Görseller, seslerin,hecelerin,kelimelerin ve cümlelerin anlamlarını kuvvetlendirmekte, öğrencilerin bu ögeleri tanımasına yardım etmektedir.Görseller, verilen ögelerin daha kolay öğrenilmesini, sembollerin anlaşılmasını,ana hatların zihinde iyi yapılandırılmasını ve canlanmasını sağlamalıdır. Okuma-yazma öğretim kitaplarında kullanılan görseller öğrenmenin tamamlayıcısı olmalı ve unutmayı önlemelidir.
Moles,ders kitaplarında yer alacak görsellerin bilimsel bir sıralamasını yapmıştır. Bu sıralamaya göre ders kitaplarında kullanılacak görseller, fotoğraf,resim ve şema şeklinde sıralanmaktadır.Fotoğraflar, nesnelerin görüntülerini olduğu gibi yansıttıklarından. etkileme güçleri yüksek olmakta ve anlamayı kolaylaştırmaktadır.Bu nedenle öncelikle fotoğraflara yer verilmelidir.Gerçeğe yakın çizim ve resimler de zengin bilgi vermekte ancak etkileme güçleri düşük olmaktadır.Ders kitaplarında fotoğraf kullanılmadığı zaman resimlere yer verilmelidir. Şemalar etkileme ve bilgi sunmada zayıf kalmaktadırlar. Fotoğraf ve resimlerin kullanılmadığı durumlarda şemalar tercih edilmelidir.
Görüldüğü gibi okuma-yazma öğretim kitabına konulacak görseller rastlantıya bırakılmamalı, eğitici, etkileyici ve bilgi verici özelliklerine göre seçilmelidir.Okuma-yazma öğretim kitabında önemli olan öğrencinin anlayabileceği resimlerin kullanılmasıdır.
Resim,gerçeği ifade etmeli,açık ve net olmalı,öğrencinin hoşlanacağı türden seçilmelidir.
Ayrıca resim,öğrencinin günlük yaşamını da yansıtmalıdır.Resimde ayrıntı ile fazla çizgiden kaçınılmalıdır. Yerleştirilen resmin veya resimdeki ögelerin büyüklüğü öğrencilerin algılarına zarar verecek biçimde olmamalıdır.Resimler,öğrencilerin küçük bir nesneyi büyük bir şekilde algılamalarına neden olmamalıdır. Okuma-yazma ders kitabının resmi iyi hazırlanırsa kitap çekici olmaktadır.Resimler seçilirken, konuları iyi anlatan ve anlamayı sağlayan resimlere ağırlık verilmelidir.
Araştırmalar”renkli resimlerin” öğrencilerin ilgisini çektiğini ve onlara yararlı olduğunu göstermektedir.Bu konuda Paul Fraisse,ortalama 8 yaşındaki 160 öğrenci üzerinde bir araştırma yapmıştır. Araştırma sonucu, “resim ve renklerin öğrencilerin anlama ve hatırlama oranını artırdığını”, göstermektedir.Bu nedenle okuma-yazma kitabında cümlenin anlamını güçlendirecek resimler kullanılmalıdır.
Yine, “şekil ve resimlerle anlatımların bellekte kalıcılığı” ile ilgili S.Dalfen Denburg yaptığı araştırmada önemli sonuçlar elde etmiştir. Denburg , yapığı araştırmalarda “ilköğretim öğrencilerinin kelime ve cümlelerin anlamlarını resimlerle daha iyi öğrendiklerini, ancak resimsiz verilen kelime ve cümlelerin anlamlarını ise öğrenmede zorlandıklarını,” ortaya çıkarmıştır.Denburg, “çeşitli bilim dallarına özgü yeni kelime ve kavramların resimlerle daha kolay öğretildiğini” de belirlemiştir (Güneş,2000).
c.Öğretim Özellikleri
Okuma-yazma öğretiminde kullanılacak kitapların ses,harf,hece,kelime ve cümle yönünden şu özellikleri taşıması gerekmektedir:
1.Sesler
1.Okuma-yazma öğretim kitabında verilen sesler Programdaki ses grupları ile sırasına uygun olmalıdır.
2.Sesler bir sesli,bir sessiz olarak verilmeli,bunların birleştirilmesi gösterilmelidir.
3.Sessizler ,bir sürekli bir süreksiz sessiz olarak verilmelidir.
4.Seslerin bulunduğu kelimelerin görsel örnekleri verilmelidir.
5.Öğretilen sesleri vurgulayan etkinlikler içermelidir.
6.Kelimeleri ilk ve son seslerine göre seçme, sınıflama, sıralama, ilişkilendirme vb.
etkinlikler içermelidir.
7. Görsellerden yararlanarak sesleri ayırt etme çalışmaları sunmalıdır(Sesin bulunduğu ve bulunmadığı kelimelerin resimleri verilerek, öğrencilerden bu kelimelerde ilgili sesin geçip geçmediğini belirlemeleri istenmelidir).
8.Seslerle ilişkilendirilen hareketler vermelidir.Örneğin el,baş,göz ,ağız hareketleri vb.
2. Harfler
1.Okuma-yazma öğretim kitabında verilen harfler, Programdaki ses grupları sırasına uygun olmalıdır.
2.Yazılışları birbirine benzeyen, birbirinin tam tersi olan ve öğrencilerin karıştırabilecekleri, “b” ile “ d” ,”n” ile“m” ,”n” ile “u” gibi harflerin peş peşe verilmemesine dikkat edilmelidir.
3.Okuma-yazma öğretim kitabında,daha çok sesli harflerden oluşan hecelere, kelimelere ve cümlelere yer verilmelidir. Okuma-yazma kitabında kullanılan sesli harflerin oranı % 40’ın altına düşmemeli,%60’ın üzerine de çıkmamalıdır.
4.Okuma-yazma öğretim kitabının ilk temasında verilen cümlelerde harf sayısı 8-9’u geçmemeli,tamamında ise 23 harfin üzerine çıkmamalıdır.
5. Büyük harfler verilirken kelime ve cümlelerden yararlanılmalı,özel adların yazım kuralından, cümleye büyük harfle başlama kuralından hareket edilmelidir.
6.Bitişik eğik yazıda” C,Ç,I,İ,J,O,Ö,P,S,Ş,U,Ü,V,Z “harflerinin büyük ve küçükleri benzerdir. Bunlara ilişkin örnekler verilmelidir.
7.Bitişik eğik yazıda harflerin noktaları ve noktalama işaretleri kelime yazımı bittikten sonra konur. Bunlara ilişkin örnekler verilmelidir.
8.Bitişik eğik yazıda “F, N, P, V, T ” harfleri yazılış özelliği bakımından kendinden sonra gelen küçük harfle bağlanmaz. Bu harflerle ilgili yazı örneklerini içermelidir.
9.Bitişik eğik yazıda büyük harfler ile kelime yazılırken harfler birleştirilmez. Bunlara ilişkin örnekler verilmelidir.
10. Rakamlar, matematik dersi programı ile bağlantılı olarak birinci ses grubundaki ses öğretimi tamamlandıktan sonra aşamalı olarak verilmeye başlanmalıdır.
3. Heceler
1. Okuma-yazma öğretim kitabında önce bir sesli, bir sessiz harflerden oluşan kapalı heceler (Örneğin, “el,al” heceleri gibi) verilmeli,sonraki derslerde üç ve dört harfli hecelere geçilmelidir.
2.Hecelerin kolay okunması, dil de kullanım sıklığına sahip olması, anlamının açık ve somut olması,anlamı görselleştirilebilir olması (canlandırılabilir, resmedilebilir vb.),işlek hece yapısına sahip olmasına dikkat edilmelidir.
2.Okuma-yazma öğretim kitabının ilk temasında genellikle 2-3 harften oluşan heceler kullanılmalı,”tam”-“mat” ,”kay”-“yak” gibi birbirinin tersi hecelerden kaçınılmalıdır.
3.Gerekli olduğunda ve kullanılma durumuna göre açık heceye ulaşılmalıdır.
4.Öğrenmeyi sıkıcı duruma getiren anlamsız hecelere ve hece tablolarına yer verilmemelidir.
5.İlk temadaki cümlelerde 1 ve 2 heceli kelimeler kullanılmalı, sonraki temalarda ise 3 ve 4 heceli kelimelerden oluşan cümlelere geçilmelidir.
4. Kelimeler
1.Okuma-yazma öğretim kitabının ilk temasında 2 kelimeli cümlelere yer verilmeli,giderek 3 kelimeli cümlelere geçilmelidir.Diğer temalardaki cümlelerde en fazla 5 kelimeye yer verilmelidir.
2.Öğrencinin kolay anlayabileceği somut anlamlı kelimeler verilmelidir.Soyut kelimeler olabildiğince az olmalıdır.
3.Kullanılan kelimeler bir bakışta tanınan,özel biçimleri olan ve dilde çok tekrarlanan kelimeler olmalıdır.
4.Okuma-yazma öğretim kitabı öğrenciye yeni kelimeleri ve yeni kavramları öğretmek için de bir araçtır.Bu nedenle yeni kelimelere de yer verilmelidir.
5.Kelimeler olabildiğince görsellerle verilmeli,kelime öğretiminde somut ögelerden yararlanmaya ağırlık verilmelidir.
Faucambert 'in araştırmalarına göre, “Çocukların çoğu altı yaşına kadar ailesi ve çevresinden sözlü olarak öğrendiği kelimelerin dışındaki yeni kelimeleri, önce yazılı olarak tanımakta,ardından anlamını öğrenmektedir.Bu kelimeleri daha sonra sözlü olarak kullanmakta ve yazıya aktarmaktadır.” (Güneş,1997).Buradan hareketle okuma-yazma kitabında öğrencinin bildiği kelimelerin yanı sıra yeni kelimelere de yer verilmelidir.Ancak yeni kelimeler kolay kelimelerle çerçevelenmeli,açıklanmalı,birden fazla tekrarlanmalıdır.
5. Cümleler
1.Okuma-yazma öğretim kitabında kullanılan cümleler kısa,net ve basit olmalı,tam ve tek anlam ifade etmelidir.
2.Cümlelerde “ve” ,”ile”,”ki” gibi bağlaçların sınırlı sayıda kullanılmış olmasına dikkat edilmelidir.
3.Kullanılan cümlelerin aktif olmasına özen gösterilmeli pasif cümlelere yer verilmemelidir.
4.Cümleler kurallı cümle olmalı,cümlelerde ( özne+tümleç+yüklem ) sırası izlenmiş olmalıdır.Devrik ve soru cümlelerine çok az yer verilmelidir.
5.Okuma-yazma kitabının ilk temasında kullanılan cümleler kısa olması nedeniyle
“emir “ bildiren cümlelerden seçilebilir. Daha sonraki temalarda “-di’li geçmiş”,”şimdiki” ve
“gelecek zaman “ sırası izlenmelidir.
6.İlk temada çok az cümleye yer verilmeli, sonraki temalarda,cümle sayısı artırılarak ilerleme sağlanmalıdır.
7.Başlangıçta çocukların dikkatini okuma-yazmaya çekmek için noktalama işareti olarak sadece nokta( . ) ve virgül( , ) kullanılmalıdır.Diğer noktalama işaretleri ise belirli bir sıra içinde ve Programa uygun olarak kullanılmalıdır.
6.Metinler
1.Elde edilen kelime ve cümleleri içeren metinler verilmelidir.
2.Metinlerin anlamlı olmasına özen gösterilmeli, birbirinden kopuk cümlelerin sıralanması biçiminde metinler verilmemelidir.
3.Metinlerde farklı cümle yapılarına ve anlamlara ağırlık verilmelidir.Hep aynı cümlelerin tekrar edildiği metinler, öğrencilerde bıkkınlık yaratmakta ve ezberlemeye neden olmaktadır.Bu duruma dikkat edilmelidir.
4.Öğrencilerin de metin üretmeleri, üretilenleri okumalarını ve yazmalarını sağlayan etkinliklere yer verilmelidir.
d.Sosyolojik Özellikler
Okuma-yazma kitabı,öğrencilerin içinde yaşadığı sosyolojik özellikleri yansıtmalıdır.
Örneğin,öğrencilerin okula gitmesi,iletişimi,oyun oynaması, aile ve çevredeki rolleri vb.
konular işlenebilir.Öğrencilere sesleri hissettirmede kullanılacak tekerlemeler, oyunlar,fıkralar, hikâyeler vb. durumlarda da buna dikkat edilmelidir.Kelime,cümle ve metin oluşturmada da öğrencilerin içinde yaşadığı sosyolojik özelliklere önem verilmelidir.Okuma- yazma kitabının görsellerinde de sosyolojik özelliklere dikkat edilmelidir.
e.Basım Özellikleri
Basım yönünden çekici olarak hazırlanmış bir okuma-yazma kitabı, öğrenmeyi kolaylaştırmaktadır.Okuma-yazma kitabı, öğrenme çabası içinde bulunan bir öğrencinin gözünde her zaman yabancı ve değişiktir.Bu nedenle, başlangıçtan itibaren kitabı sevdirmek gerekmektedir.Bunun için kitabın basım yönüyle renkli,resimli,çekici ve kolay taşınabilir olması oldukça önemli olmaktadır.Kitabın sayfa düzeni, çocuğun görme,anlama ve zihinde yapılandırma etkinliklerine kolaylık sağlamalıdır.Bu nedenle okuma-yazma kitabının ilk sayfalarında sayfa düzeni geniş aralıklarla düzenlenmeli,yazılar birbirine karıştırılmamalı ve
öğrencinin gözünü yormayacak tasarımlar yapılmalıdır.Öğretilecek ögeler tek tek,açık ve net verilmelidir. Harflerin punto büyüklüğü, başlangıçta öğrencinin rahat görebileceği 36 punto olmalı , giderek 32 –24 puntoya düşürülebilmeli, ancak 24 puntodan küçük harfler kullanmamaya özen gösterilmelidir. Okuma-yazma kitabında kullanılan kâğıtlar dayanıklı ve ışığı emen türden olmalıdır.Kitap,cilt yönüyle kolay açılmalı ve açıldığı zaman kapanmayacak şekilde ciltlenmiş bulunmalıdır( Güneş,1997).
II.ETKİNLİK KİTABI
Etkinlik kitabı,okuma-yazma öğretim kitabının içinde veya ayrı olarak düzenlenebilir.Etkinlik kitabının okuma-yazma öğretim kitabıyla birlikte düzenlenmesi öğrencinin tek kitap taşımasını getirmektedir. Çalışmaların birlikte sürdürülmesini kolaylaştırmaktadır. Her iki durumda da etkinlik kitabı bazı özellikleri taşımalıdır.Bu özellikler şunlardır :
1.Etkinlik kitabının ilk sayfaları,öğrencileri okuma ve yazmaya hazırlık çalışmalarını kapsamalıdır.
2.Okuma-yazma kitabında verilen her ögenin etkinlik kitabında da verilmesine özen gösterilmelidir.
3.Etkinlik kitabının ilk sayfalarında,çizgi ve cümlelerin noktalı yazımları da verilmeli,öğrenci ,bu noktaları birleştirerek el alışkanlığı kazanmalıdır.
4.Etkinlik kitabındaki büyükçe çizilmiş harflerin üzerinden ok yönünde yazma çalışmaları verilerek öğrenciler harflerin yazılışına hazırlanmalıdır.
5.Öğrencilerin, satır aralıklarına (dört çizgi üç aralık) yazılmış harf örneklerinin üstünden kalemleriyle gitmeleri için örnekler verilmelidir.
6.Her ögenin ortalama üç kez yazılabilmesi için boş çizgiler bulunmalıdır..
8.Etkinlik kitabı,okuma-yazma kitabında verilen birleştirme etkinliklerinin ayrıntılarını içermeli, harflerle hece,hecelerle yeni kelime ve cümle oluşturma işlemlerini göstermelidir.
9.Etkinlik kitabında rakam ve sayıların yazılışına da yer verilmelidir.
10.Etkinlik kitabında yer yer eğlenceli oyunlar ve basit testler de yer almalıdır.
11.Etkinlik kitabı,rahat yazılabilen,ortadan iki dikişli,yaprakları kopmayacak ve çocuklar tarafından rahatça kullanılabilir nitelikte olmalıdır.
12.Etkinlik kitabındaki alıştırma çizgileri, Türkçe Öğretim Programı’nda belirtilen özelliklere uygun olmalıdır.
III. DİĞER ARAÇ VE GEREÇLER
Okuma-yazma öğretiminde kullanılan diğer araç ve gereçler, hikâye,fıkra,tekerleme kitapları,büyük ve küçük harfler tablosu,yazı defteri, kartonlar, kağıtlar, yazı kalemleri, boya kalemleri, silgi, kalemtıraş, kum, oyun hamuru,çeşitli resimler,küpler,plâstik harfler,ses kasetleri,cd, görseller, vb. olmaktadır.Bunların özellikleri ve kullanılması aşağıda verilmektedir.
a.Ses Araçları
Öğretim ortamında kullanılan ses araçları olarak ses CD ve kasetleri, kolay hazırlanabilen öğretim araçları arasında yer almaktadır. Ses CD ve kasetleri okuma-yazma öğretiminde, seslerin, hecelerin, kelimelerin, kelime yapılarının doğru söyleniş biçimiyle öğrenciye sunulmasına büyük katkı getirmektedir. Bunun yanında, ses CD ve kasetleri, öğretim ortamında bazı yetersizlikleri de beraberinde getirmektedirler. Ses CD ve kasetleri öğrencilerin dikkatini kısa süreli çekmektedir. Öğrencilerin dikkatini uzun süre korumakta başarılı olamamaktadır. Bu nedenle kısa süreli kullanılmalı ya da öğrencinin dikkatini korumak için çeşitli görsellerle birlikte kullanılmalıdır. Ses araçları kolaylıkla silinmekte ya da fiziksel hasara uğrayabilmektedir. Ses araçları iyi korunmalıdır.
b.Görsel Araçlar
Okuma-yazma öğretiminde görsel araç olarak resim,grafik,afiş vb.
kullanılmaktadır.Bunlar sözel mesajların anlamlı,somut ve sistemli hale getirilmesine yardım etmektedir.Ayrıca öğrencilerin iyi anlamasını, somutlaştırmasını,ön bilgileriyle birleştirmesini ve zihninde yapılandırılmasını kolaylaştırmaktadır. Resim ve grafikler öğrencinin kavramları anlamasına, yorumlamasına ve kavramlar arasındaki ilişkileri görmesine yardımcı olmaktadır.
Ayrıca, öğrenci dikkatinin okuma-yazma öğretimine çekilmesine katkı getirmektedir. Görsel araçlar, öğretmen ve öğrenci tarafından kolaylıkla üretilebilir ve sınıf ortamına taşınabilmektedir. Görsel araçların gerçeğe uygun,renkli ve öğrenciler tarafından kolay anlaşılabilir olmasına dikkat edilmelidir.
c.Gerçek Nesneler ve Modeller
Okuma-yazma öğretiminde gerçek hayattan alınmış nesnelerin ya da modellerin öğretim amaçlı kullanılması, süreci kolaylaştırıcı ve etkili kılmaktadır. Öğrencilerin gerçek nesne ve modellerle çalışması öğrenmeyi eğlenceli hale getirmektedir. Örneğin, “s” sesini öğretirken sınıfa balon getirilerek sesi hissettirme,”k” sesini öğretirken tik,tak seslerini vermek için masa saati, elma kelimesini öğretirken elma getirilmesi gibi.Bu tür araçlar öğretimin etkinliği, bilginin kalıcılığı ve zihinde yapılandırılması açısından büyük önem taşımaktadır. Ayrıca öğrencinin işitme,görme,dokunma,koklama,tatma gibi bütün duyu organlarına yönelmektedir.
d.Büyük ve Küçük Harfler
Ses Temelli Cümle Yöntemiyle okuma-yazma öğretimine sesler ve harflerle başlanmaktadır.Harfler, temel araçlardan biri olmaktadır. Büyük ve küçük harfler,”okuma- yazma öğretimini kolaylaştırarak sürükleyici ve çekici hale getirmek,öğrencinin dikkatini çekerek harfin doğru yazılışını göstermek,öğrencinin harfleri sürekli görmesini ve anımsamasını sağlamak,okuma ve yazma çalışmalarını kolaylaştırmak ve birleştirme çalışmalarında birleştirmeyi somut işlemlerle göstermek amacıyla,” kullanılmaktadır.
e. Kum ve Oyun Hamuru
Kum ve oyun hamuru okuma-yazmaya hazırlık sırasında öğrencilerin el ve parmak kaslarını çalıştırmak,şekillendirme becerilerini geliştirmek ve güzel yazı yazmaya hazırlamak
için kullanılan araçlardır.Kullanılacak oyun hamurunun öğrencinin elinde kir bırakmayan türden seçilmesine dikkat edilmelidir.
Yazma çalışmalarında kum üzerine yazma da kullanılmaktadır.Ucuz ve pratik bir araçtır.
f. Yazı Defteri ve Kâğıtlar
Yazı defteri,çizgi,harf,kelime ve cümle yazma alıştırmaları amacıyla kullanılmaktadır. Yazı defteri iki formadan fazla olmamalıdır.Çünkü kalın deftere yazı yazmak zordur.Yazı defteri kaliteli beyaz kâğıttan ve çizgili olmalıdır.Çizgiler ise küçük,büyük ve eğik temel harflerin gövde ve uzantılarına göre hazırlanmalıdır.Bu çizgilerin aralıkları Programda belirtilmektedir.Çizgiler, güzel yazı yazma alışkanlığı edinmede oldukça yararlıdır.Yazı defterleri kullanılırken boş satır bırakılmamalı,sayfa dolmadan diğer sayfalara geçilmemelidir.
g. Yazı Kâğıt ve Kartonları
Öğrencilerin el kaslarını geliştirmek ve yazı çalışmalarına hazırlamak amacıyla,ambalaj kâğıdı,dosya kâğıdı,fon kâğıdı,karton vb. kâğıtlar kullanılmaktadır.Bu kâğıtların üzerine çizgi çizmek,resim yapmak,süslemelerde bulunmak öğrenciyi yazmaya hazırlamaktadır.Ayrıca bu kâğıt ve kartonlardan kâğıt kesme,yapıştırma ve katlama gibi çalışmalar için de yararlanılmaktadır.
h. Büyük ve Küçük Harfler Tablosu
Alfabemizdeki harflerin küçük ve büyük yazılışlarının sıralandığı ve çizgiler üzerine yerleştirildiği tablodur.Bu tablo,sınıfta öğrencilerin rahatça görebilecekleri bir yere asılmakta ve yazı çalışmalarında,öğrencinin dikkatini çekmek için kullanılmaktadır.Bu tablonun hem bitişik eğik yazı hem de dik temel yazıyı içermesine dikkat edilmelidir.
ı. Yazı Kalemleri
Yazı öğretimi çalışmalarında kullanılan temel araç kurşun kalemdir.Tükenmez ve mürekkepli kalemler kesinlikle kullanılmamalıdır.Kurşun kalem olarak kolay açılabilen ve içi normal koyulukta olanlardan seçilmelidir.İçi soluk ve kalitesiz olan kurşun kalemler, öğrencinin göz ve yazı gelişimine olumsuz etkisi nedeniyle kullanılmamalıdır.Kurşun kalemler,çok ince ya da çok kalın,çok kısa ya da çok uzun,yassı ya da köşeli olmamalıdır.Bu tür kalemler,öğrencinin kalem tutmasını ve rahat yazı yazmasını engellemektedir. Öğrencinin el ve parmak kaslarına en uygun kalem,yuvarlak olan kalemlerdir.Bunun yanında, süsleme boyama,başlık yazma vb. çalışmalar için renkli kalemler vb. kullanılabilir.
i. Yazı Tahtası ve Tebeşirler
Öğrencinin gözüne uygun,ışığı yansıtmayan,tebeşiri kaydırmayan özelliklerdeki yazı tahtası seçilmelidir.Yazı tahtası mat koyu yeşil renkli olmalı ve öğrencinin yazı yazabileceği yükseklikte bulunmalıdır. Ayrıca,birden fazla öğrencinin yazı yazabileceği genişlikte olması
çalışmaları kolaylaştırıcı olmaktadır.Çalışmalarda kullanılan tebeşir ise kolay kırılmayan,fazla toz yapmayan ve yumuşak türden olmalıdır.
j. Kalemtıraş ve Silgiler
Kalemi kırmadan açan kalemtıraşlar, ekonomik ve kullanışlı olduğu için tercih edilmelidir.Bunun yanında sınıfta öğrencilerin sürekli kalem açmalarına ve bunu bir oyun haline getirmelerine,kalemtıraş kullanmak için günde bir kalem bitirmelerine,sınıf ve sıraları kirletmelerine de izin verilmemelidir.
Silgi olarak,yumuşak ve kâğıtta iz bırakmayanlar tercih edilmelidir.Kokulu silgiler, sağlık ve kullanma açısından uygun olmadığından kullandırılmamalıdır. Öğrenciler, güzel ve düzgün yazı yazmaya,olabildiğince az silgi kullanmaya özendirilmelidirler.
k.Yardımcı Kitap ve Kaynaklar
Çocuklara okumayı sevdirmek, bu yolla dil ve zihinsel becerilerini geliştirerek bilgi edinmeleri, çevreleriyle iletişim kurmaları, sosyalleşmeleri ve toplumla bütünleşmelerini sağlamak gerekmektedir. Bunun için çeşitli kitap, gazete ve dergilerden yararlanılmalı, bunların seçimine dikkat edilmelidir.
Öğrencilerin okumaları, okuduklarını anlamaları, bunlar üzerinde düşünmeleri, eleştirmeleri, dil ve zihinsel becerilerini geliştirmeleri, analiz-sentez ve değerlendirme yapabilmeleri için iyi kitaplar seçilmelidir. Çocuklar için hazırlanan her kitabın bu amaçlara hizmet etmeyeceği unutulmamalıdır. Kitapların Türkçe’yi doğru, etkili ve güzel kullanma, eleştirel düşünme, yaratıcı düşünme, iletişim kurma, sorun çözme, girişimci olma, karar verme, kişisel ve sosyal değerlere önem verme gibi becerileri geliştirecek özellikte olmasına dikkat edilmelidir.
Kitap seçiminde dikkate alınacak bir diğer konu ise okuma ilgisidir. Bir öğrencinin okuduğu kitaptan ne öğrenip öğrenmediği, zekâsından çok okuma ilgisine bağlıdır. Bu nedenle okuma ilgisi ,öğrencinin kitabı okumasında doğrudan belirleyici olmaktadır. Örneğin, ilgiye dönük bir kitap, aynı güçlük düzeyindeki diğer bir kitaba göre daha kolay anlaşılmakta ve öğrenci bu kitabı daha kolay okumaktadır. İlgi çekici olmayan bir kitap öğrenciye zor gelmekte ve öğrenci kitabı okumamaktadır. Buradan hareketle, kitap seçerken öğrencilerin okuma ilgilerinin türüne ve niteliğine dikkat edilmelidir.
İlköğretim düzeyindeki öğrencilerin ilgi türleri incelendiğinde gelişimlerine ve zekâ alanlarına göre genel olarak dört grupta toplandığı görülür. Bunlar:
İlk Okuma İlgileri: Öğrencinin ilk okuma-yazmayı öğrendikten sonra, okuma becerilerini geliştirme sürecinde sık sık okuması, bunu eğlence haline getirmesi ve okuma işleminden zevk alması, ilk okuma ilgilerini oluşturmaktadır. Bu aşamada öğrencileri heyecanlandıran kitaplar seçilerek, onların hem iyi okuyucu olmalarına hem de okuma ilgilerini geliştirmelerine katkı sağlanmalıdır.
Kişilik ve Beceri Geliştirme İlgileri: Bunlar çocukta hayal, düşünce, irade, sempati, dil ve zihinsel becerilerini geliştirme ilgileri olmaktadır.
Çevreyi ve Dünyayı Anlama İlgileri: Çevresinde olup bitenleri ve dünyayı anlama, kendi fikirlerini zenginleştirme, zihinsel deneyimlere sahip olma ve giderek hayat anlayışı oluşturma ilgileridir.
Geçici İlgiler: Bunlar ilginç kimselere ve bilinmeyenlere ilgi, gerçeklerden kaçma, hayal dünyasında yaşama ihtiyacı, kendini kabul ettirme ihtiyacına dönük ilgiler, ideal model arayışı, bilgi edinme, eğlence, spor gibi çeşitli okuma ilgileridir. İlköğretim düzeyinde görülen bu okuma ilgileri, çoğu zaman birbiri ile iç içedirler. Aileler ve öğretmenler bu ilgileri doğru belirlemeli ve buna göre kitap seçmelidirler.
Ülkemizdeki çocuk kitaplarının büyük çoğunluğunda anlatılmak istenilen konular hayvanların ağzından verilmektedir. Örneğin "öküze özenen kurbağalar, kemancı ayılar,leylekler, ördekler vb.” çocuk kitapları, sanki orman hayvanlarını tanıtım kitapları gibidir. Çocuklar hayvanlara ilgi duyabilir ama bunun da bir derecesi olmalıdır.Çocuklar, sürekli hayvan hikâyeleri okuyarak geleceklerine yön veremezler. Bu kitapların çoğunda düz anlatım ve düz mantık yer almaktadır.Oysa çocuk, kitapla özdeşleşebilmeli,hem dil hem de zihinsel becerilerini geliştirebilmeli, sorgulama yapabilmeli ve yaşama dönük çıkarımlarda bulunabilmelidir.
Diğer taraftan araştırmalar “özellikle erkek çocukların hayvan hikâyelerine ilgi duymadıklarını, birkaç kitaptan sonra okumayı bıraktıklarını,” göstermektedir.Çocuk kitaplarında yeni teknolojiler, görsel unsurlar, tasarımlar yer almalı ve gelecek nesiller daha akıllı yetişmelidir. Bu kitaplarda erken yaşlarda karşılaşılan sorunların çözümüne yönelik, sorun çözme yollarını gösteren hikâyeler,düşünme ve akıl yürütmeye yönelik hikâyeler, sorgulayıcı, girişimci, kişisel ve sosyal değerleri geliştirici hikâyeler,vb. olmalıdır. Çocuk bu hikâyeleri okumalı, kendini geliştirmeli ve geleceğine yön vermelidir.
Okuma-yazma öğretiminde kullanılan ve yukarıda sıralanan bu araç-gereçlerin her biri özenle hazırlanmalı ve öğretimde aynı özenle kullanılmalıdır.
