TR71 Bölgesi İlçeleri Sosyo-Ekonomik Gelişmişlik Analizi

(1)

TR71 BÖLGESİ İLÇELERİ SOSYO-EKONOMİK GELİŞMİŞLİK ANALİZİ

Hazırlayan:

Planlama, Programlama ve Koordinasyon Birimi

(2)

2 3

10 10 10 10 10 10 10 10 10 10

5.1.4. İlçelerin Gösterge Gruplarındaki Değişkenlerde Aldıkları Değerler ve Sıralaması

5.2. İlçelerin Bulunduğu İl İçerisinde İncelenmesi 5.2.1. Aksaray

5.2.2. Kırıkkale 5.2.3. Kırşehir 5.2.4. Nevşehir 5.2.5. Niğde

6. GENEL DEĞERLENDİRME 7. HARİTALAR

8. KAYNAKÇA 1. GİRİŞ

2. AMAÇ 3. KAPSAM 4. YÖNTEM

4.1. Kullanılan Değişkenler 4.1.1. Demografik Göstergeler 4.1.2. Eğitim Göstergeleri 4.1.3. Sağlık Göstergeleri

4.1.4. Rekabetçi Kapasite ve İstihdam Göstergeleri 4.1.5. Tarım Göstergeleri

4.1.6. Mali Göstergeler

4.1.7. Yaşam Kalitesi Göstergeleri 4.2. KULLANILAN TEKNİKLER 4.2.1. Temel Bileşenler Analizi

4.2.2. Temel Bileşenler Analizinin Uygulanması ve Bulgular 5. ANALİZ

5.1. İlçelerin Bölge İçerisinde İncelenmesi

5.1.1. İlçelerin Bölge İçerisinde Gelişmişlik Endeksi Sıralaması 5.1.2. Gösterge Gruplarına Göre Endeks Sıralaması

5.1.3. Gelişmişlik Gruplarına Göre İlçe Sınıflandırılması 10

10 10 10 10 10 10 10 10 10 10 10 10 10 10

10 10 10 10

İÇİNDEKİLER

(3)

10 10 10 10

Harita 6: İlçelerin Bitkisel Üretim Değeri Sıralaması Harita 7: İlçelerin Hayvansal Üretim Değeri Sıralaması Harita 8: İlçelerin Mali Göstergeler Endeksi Sıralaması Harita 9: İlçelerin Yaşam Kalitesi Endeksi Sıralaması

BAŞKENT EDAŞ: Başkent Elektrik Dağıtım Anonim Şirketi

CPA: Classification of Products by Activity (Faaliyete Göre Ürünlerin İstatistiki Sınıflaması) DPT: Devlet Planlama Teşkilatı

GİB: Gelir İdaresi Başkanlığı GSYİH: Gayri Safi Yurtiçi Hasıla KMO: Kaiser-Meyer-Olkin testi KWh: Kilo watt saat

MEDAŞ: Meram Elektrik Dağıtım Anonim Şirketi

NACE: Avrupa Topluluğunda Ekonomik Faaliyetlerin İstatistiki Sınıflaması PC: Temel bileşen

SGK: Sosyal Güvenlik Kurumu TL: Türk Lirası

TR71 Bölgesi: Türkiye İstatistiki Bölge Birimleri Sınıflandırmasına göre Aksaray, Kırıkkale, Kırşehir, Nevşehir ve Niğde illerinden oluşan Düzey 2 Bölgesi TÜİK: Türkiye İstatistik Kurumu

KISALTMALAR

Tablo 1: Kullanılan Değişkenler

Tablo 2: KMO ve Bartlett Testi

Tablo 3: Temel Bileşenler ve Varyans Açıklama Oranları Tablo 4: Temel Bileşenler Katsayı Matrisi

Tablo 5: Değişkenlerin Birinci Temel Bileşendeki Ağırlıkları

Tablo 6: TR71 Bölgesi İlçeleri Sosyo-Ekonomik Gelişmişlik Sıralaması ve Gelişmişlik Endeksi

Tablo 7: TR71 Bölgesi İlçeleri Demografik Gelişmişlik Sıralaması ve Endeksi Tablo 8: TR71 Bölgesi İlçeleri Eğitim Gelişmişlik Sıralaması ve Endeksi Tablo 9: TR71 Bölgesi İlçeleri Sağlık Gelişmişlik Sıralaması ve Endeksi Tablo 10: TR71 Bölgesi İlçeleri Rekabetçi Kapasite ve İstihdam Gelişmişlik Sıralaması ve Endeksi

Tablo 11: TR71 Bölgesi İlçeleri Bitkisel ve Hayvansal Üretim Değerleri ve Sıralaması Tablo 12: TR71 Bölgesi İlçeleri Mali Gelişmişlik Sıralaması ve Endeksi

Tablo 13: TR71 Bölgesi İlçeleri Yaşam Kalitesi Göstergeleri ve Sıralaması Tablo 14: İlçelerin Gelişmişlik Endekslerine Göre Sınıflandırılması

Harita 1: İlçelerin Sosyo-ekonomik Gelişmişlik Sıralaması

Harita 2: İlçelerin Demografik Yapı Göstergeleri Endeksi Sıralaması Harita 3: İlçelerin Eğitim Göstergeleri Endeksi Sıralaması

Harita 4: İlçelerin Sağlık Göstergeleri Endeksi Sıralaması

Harita 5: İlçelerin Rekabetçi Kapasite ve İstihdam Göstergeleri Endeksi 10

10 10 10 10 10

10 10 10 10

10 10 10 10 10

TABLOLAR - HARİTALAR - KISALTMALAR

TABLOLAR

HARITALAR

(4)

6 7

GİRİŞ 1

5449 sayılı Kanunun birinci maddesinde ifade edildiği üzere Kalkınma Ajansları, kamu kesimi, özel kesim ve sivil toplum kuruluşları arasındaki işbirliğini geliştirmek, kaynakların yerinde ve etkin kullanımını sağlamak ve yerel potansiyeli harekete geçirmek suretiyle, ulusal kalkınma plânı ve programlarda öngörülen ilke ve politikalarla uyumlu olarak bölgesel gelişmeyi hızlandırmak, sürdürülebilirliğini sağlamak, bölgelerarası ve bölge içi gelişmişlik farklarını azaltmak amacıyla kurulmuş kurumlardır. Ajansların bu amaçlarına ulaşmak için doğru politikalar üretmek, he- defler koymak ve bütçelerini doğru alanlara aktarmaları gerekmektedir. Temel bir dayanağın olması tüm bu hedeflere ulaşmak için önemlidir. Bilgi ve belgelere dayanarak üretilen politikalar, daha sağlam adımlarla hedeflere ulaşılmasına yardımcı olur. Yapılan araştırma, analiz ve çalışmalar, uygulanan politika ile sağlanan desteklerin gerekçesini ve doğruluğunu da gösteren belgelerdir. Bölgeye yönelik yapılan çalışmalar sonucunda ortaya çıkan belgeler dikkate alınarak politikalar üretilir, destekler sağlanır ve yatırımlar yönlendirilirse daha verimli ve hızlı sonuçlar alınabilir. Dolayısıyla Ajans faaliyetlerinin analizlere dayandırılarak planlı bir şekilde yapılması önem arz etmektedir.

Ajansların sadece bölgelerarası değil bölge içi gelişmişlik farklarını azaltmaları da öngörülen görev- leri arasında yer almaktadır. Bu sebeple öncelikli

olarak bölge içi gelişmişlik farklarını tespit etmek ve sonrasında çıkan sonuçlara göre politikalar üretmek önem arz etmektedir.

TR71 Bölgesi için gerçekleştirilen sosyo-ekonomik gelişmişlik analizi de yukarıda bahsedilen sebeplerden dolayı önem taşımaktadır. Bölgeyi daha iyi tanımak, bölgenin eksikliklerini görmek ve ona göre politikalar üretmek, yapılan çalışmanın nihai hedefidir.

Yedi farklı başlık altında toplanan veriler doğrultusunda ilçelerin değerlendirmesinin yapıldığı bu çalışma ile ilçelerin hangi alanlarda eksikliğinin olduğunu tespit etme imkanı doğmuştur.

Sosyo-ekonomik gelişmişlik analizi bölgeye yönelik gerçekleştirilecek diğer çalışmalara ve analizlere temel teşkil edecektir. Bu analiz sonucu ortaya çıkan bilg- ilerin, yapılması gereken diğer çalışmalara ışık tutması beklenmektedir.

2 AMAÇ

Çalışmanın öncelikli amacı, çeşitli alanlardan seçilen değişkenler baz alınarak, ilçelerin sosyo-ekonomik gelişmişlik seviyelerini tespit etmek ve bu tespit doğrultusunda gelişmişlik sıralamalarını yapmaktır.

İkinci amaç, aynı veri setini kullanarak, benzer özel- likleri taşıyan ilçeleri gruplandırarak bölge ilçeler-

ini gelişmişlik derecelerine göre sınıflandırmaktır.

Üçüncü amaç ise ilçelerin veri setindeki değişken grupları bazında (demografik, eğitim, sağlık, reka- betçi kapasite ve istihdam, tarım, mali ve yaşam kalitesi) gelişmişlik sıralamalarını yapmaktır.

Lorem Ipsum

KAPSAM

Araştırma, Ajans hizmet alanı olan TR71 Bölgesindeki Aksaray, Kırıkkale, Kırşehir, Nevşehir ve Niğde illerine ait ilçelerini kapsamaktadır.

1 3

(5)

YÖNTEM

Gelişme kavramının ölçülmesini temel alan bu çalışmada gelişmişliğin mümkün olduğunca çeşitli boyutları göz önünde bulundurulmaya çalışılmıştır.

Çalışmanın başlangıcında sosyo-ekonomik gelişmişliği olumlu ve olumsuz yönde etkilediği ya da sosyo-ekonomik gelişmeden olumlu ya da olumsuz etkilendiği düşünülen 50 farklı değişken belirlenmiştir. Ancak ülkemizde resmi kuruluşlarca pek çok alanda henüz ilçe düzeyinde istatistiki veri üretiminin gerçekleştirilmemesi ve ilçe düzeyinde tutarlı veri bulunmaması değişkenlerin seçiminde kısıtlayıcı ve belirleyici faktörler olmuştur.

Bu çerçevede sosyo-ekonomik gelişmişliğin temel unsurları olarak kabul edilebilecek 41 değişkene ilişkin veriler, ilgili kurum ve kuruluşlardan temin edilmiştir. Temin edilen verilerin tutarlılığı ve analize uygunluğu incelenmiş olup Tablo-1’de yer alan 35 değişken esas alınarak analizin gerçekleştirilmesi uygun görülmüştür.

Değişkenlere ait verilerin istatistiksel açıdan daha tutarlı hale getirilmesi ve nüfus, yüz ölçümü gibi büyüklüklerin etkisini ortadan kaldırmak için mevcut değerler yardımcı veriler aracılığıyla oranlanarak değişken haline getirilmiştir.

Bu kapsamda verilerin büyük bir kısmı ilçe nüfuslarıyla veya bu etkileri ortadan kaldıracak çeşitli büyüklüklere bölünerek oransal hale getirilmiştir.

Böylece ilçelerin gelişmişliğinin, yüzölçümleri ya da nüfuslarıyla orantılı olarak değil büyük ölçüde fert başına düşen refah payı olarak değerlendirilmesi sağlanmıştır.

Kullanılan tüm değişkenlerin nüfusa oranlanıp, fert başına düşen değerler ölçeğinde kullanılması halinde, nüfusu oldukça fazla olan ilçeler aleyhinde bir durum ortaya çıkabilecektir. Bu nedenle, göstergelerin duyarlılığını artırdığı durumlarda değişkenler; orantılı ya da fert başına düşen değerler olarak, bunun dışında ise ilçeler itibarıyla toplam mutlak büyüklükler olarak kullanılmış ve denge sağlanmaya çalışılmıştır. Böylece, bir taraftan, nüfusu fazla olan ilçelerin bu nedenle üst sıralarda yer almaları önlenirken, diğer taraftan bazı ilçelerin aynı nedenle daha alt sıralarda yer almaları sakıncası giderilmiştir.¹ Değişkenler ilişkili oldukları gelişmişlik boyutuna göre demografik, eğitim, sağlık, rekabetçi kapasite ve istihdam, tarım, mali ve yaşam kalitesi göstergesi gruplarında sınıflandırılmıştır.

KULLANILAN DEĞİŞKENLER 4.1

4

Kullanılan Değişkenler Tablo-1

Gösterge Grubu Gösterge Adı Yıl Birim Kaynak

1. Toplam Nüfus 2010 Kişi TÜİK

2. Şehirleşme Oranı 2010 Yüzde TÜİK

3. Yıllık Ortalama Nüfus Artış Hızı 2010 Binde TÜİK

4. Nüfus Bağımlılık Oranı 2010 Yüzde TÜİK

5. Okur-Yazar Nüfus Oranı 2010 Yüzde TÜİK

6. Okur-Yazar Kadın Nüfusun Toplam Nüfusa Oranı 2010 Yüzde TÜİK 7. Okur-Yazar Kadın Nüfusun Toplam Kadın Nüfusa Oranı 2010 Yüzde TÜİK 8. Ortaöğretim Mezunu Nüfusun +18 Yaş Nüfusa Oranı 2010 Yüzde TÜİK 9. Ortaöğretim Mezunu Kadın Nüfusun +18 Yaş Kadın

Nüfusa Oranı

2010 Yüzde TÜİK

10. Yüksek Okul- Fakülte Mezunu Nüfusun +22 Yaş Nüfusa Oranı

2010 Yüzde TÜİK

11. Anne Ölüm Hızı 2010 Yüz binde İl Sağlık Müd.

12. Bebek Ölüm Hızı 2010 Binde İl Sağlık Müd.

13. Fert Başına Düşen Hastane Yatak Sayısı 2010 On binde İl Sağlık Müd.

14. Fert Başına Uzman Hekim Sayısı 2010 On binde İl Sağlık Müd.

15. Fert Başına Düşen Eczane Sayısı 2010 On binde İl Sağlık Müd.

16. Yeşil Kart Sahibi Nüfusun İl Nüfusu İçindeki Payı 2010 On binde Sağlık Bakanlığı 17. İmalat Sanayi İş Kolunda Çalışanların Bölgedeki

Toplam İstihdama Oranı

2010 Binde SGK

18. Hizmetler Sektöründe Çalışanların Bölgedeki Toplam İstihdama Oranı

2010 Binde SGK

19. Çalışma Çağındaki Nüfusun (15-64 yaş) İlçe Nüfusuna Oranı

2010 Yüzde TÜİK

20. Ortalama Günlük Kazanç 2010 TL SGK

21. Ortalama Günlük Kazanç-Kadın 2010 TL SGK

22. İmalat Sanayi İşyeri Sayısının Bölge İçindeki Payı 2010 Yüzde SGK 23. Lisans Üstü Eğitim Derecesine Sahip Nüfusun 30+ Yaş

Nüfusa Oranı

2010 Yüzde TÜİK

24. Fert Başına İmalat Sanayi Elektrik Tüketimi 2010 KWh Medaş &

Başkent Edaş

25. Bitkisel Üretimin Parasal Değeri 2010 TL TÜİK

26. Hayvansal Üretimin Parasal Değeri 2010 TL TÜİK

Demografik Göstergeler

Eğitim Göstergeleri

Sağlık Göstergeleri

Rekabetçi Kapasite ve

İstihdam Göstergeleri

Tarım Göstergeleri

(6)

1 1

1 01 0 1 1

Tablo-1 Devamı

27. Banka Şube Sayısı 2010 Adet Bankalar Birliği

28. Fert Başına Genel Bütçe Gelirleri 2010 TL İl Defterdarlığı 29. Fert Başına Genel Bütçe Giderleri 2010 TL İl Defterdarlığı 30. Genel Bütçe Gelirlerinin Giderlere Oranı 2010 Yüzde İl Defterdarlığı

31. Fert Başına Gelir Vergisi 2010 TL İl Defterdarlığı

32. Fert Başına Kurumlar Vergisi 2010 TL İl Defterdarlığı

33. Gelir ve Kurumlar Vergisinin Türkiye İçindeki Payı 2010 Yüz binde İl Defterdarlığı

& Gib 34. Kırsal Kesim Asfalt-Beton Köy Yolu Oranı 2010 Yüzde İl Özel İdaresi 35. Kişi Başı Mesken Elektrik Tüketimi 2010 KWh Medaş &

Başkent Edaş Mali

Göstergeler

Yaşam Kalitesi Göstergeleri

Araştırmada kullanılan demografik göstergeler nüfu- sun; sayısal yönü, büyüme hızı ve mekansal dağılımı gibi unsurları içermektedir. Demografi ile ilgili gelişmişlik unsurlarını açıklamak için; toplam nüfus, şehirleşme oranı, yıllık ortalama nüfus artış hızı ve nü- fus bağımlılık oranı değişken olarak alınmıştır.

2010 yılına ait nüfus verileri TÜİK’ten temin edilmiş olup bu verilerle analizde kullanılan demografik değişkenler oluşturulmuştur. Toplam nüfus değişkeni ilçenin nüfusunu; şehirleşme oranı değişkeni ilçe merkezinde yaşayan nüfusun ilçenin toplam nüfu- suna (ilçe merkezi ve ilçeye bağlı belde ve köylerde yaşayan nüfusa) oranını; yıllık ortalama nüfus artış hızı değişkeni ilçedeki nüfusun bir önceki yıla göre göstermiş olduğu artış hızını; nüfus bağımlılık oranı çalışma çağında bulunmayan (0-15 yaş ve 64 yaş) nü- fusun çalışma çağındaki nüfusa (15-64 yaş) oranını ifade etmektedir.

DEMOGRAFİK GÖSTERGELER

4.1.1 4.1.2 EĞİTİM GÖSTERGELERİ

Araştırmada kullanılan eğitim göstergeleri nüfu- sun sosyo-kültürel gelişmişlik düzeyini yansıtabilen unsurları içermektedir. Okur-yazar nüfus oranı, okur- yazar kadın nüfusun toplam nüfusa oranı, okur- yazar kadın nüfusun toplam kadın nüfusa oranı, ortaöğretim mezunu nüfusun 18+ yaş nüfusa oranı, ortaöğretim mezunu kadın nüfusun 18+ yaş kadın nüfusa oranı, yüksekokul/fakülte mezunu nüfusun 22+ yaş nüfusa oranı değişken olarak alınmıştır.

Araştırmada anne ölüm hızı, bebek ölüm hızı, fert başına düşen hastane yatak sayısı, fert başına uzman hekim sayısı, fert başına düşen eczane sayısı ve yeşil kart sahibi nüfusun il nüfusu içindeki payı değişken olarak alınmıştır.

2010 yılına ait anne ölüm hızı, bebek ölüm hızı, hastane yatak sayısı, uzman hekim ve eczane sayıları Ak-

SAĞLIK GÖSTERGELERİ 4.1.3

1 ÖZASLAN, M., & DİNÇER, B. (2004). İlçelerin Sosyo-Ekonomik Gelişmişlik Sıralaması Araştırması Ankara: DPT 2 Taner Kavasoğlu, 2. Bölgesel Kalkınma ve Yönetişim Sempozyumu 25-26 Ekim 2007, İzmir 3ÖZASLAN, M., & DİNÇER, B. (2004). İlçelerin Sosyo-Ekonomik Gelişmişlik Sıralaması Araştırması An- kara: DPT 4 ÖZASLAN, M., & DİNÇER, B. (2004). İlçelerin Sosyo-Ekonomik Gelişmişlik Sıralaması Araştırması Ankara: DPT 5 Taner Kavasoğlu, 2. Bölgesel Kalkınma ve Yönetişim Sempozyumu 25-26 Ekim 2007, İzmir

2010 yılına ait eğitim verileri TÜİK’ten temin edilmiş olup bu verilerle yapılan çeşitli oranlamalarla analizde kullanılan eğitim değişkenleri oluşturulmuştur.

Neden-sonuç ilişkisi bakımından, ekonomik ve sosyal gelişmişlik düzeyi ile toplumu oluşturan fertlerin genel eğitim seviyesi arasında güçlü bir bağ bulunmaktadır. Ekonomik ve sosyal gelişmenin sağlanmasında en önemli araçlardan birisi, yeterli ve nitelikli insan gücüdür.

Nitekim, insan gücünün bilgi ve becerilerinin artırılması ile sosyal yaşama katılımın asgari gereği olarak kabul edilen, okur-yazarlık oranı değişkeni il- çelerin genel eğitim düzeyini göstermesi açısından önem taşımaktadır.²

Diğer taraftan, ekonomik ve sosyal faaliyetler itibariyle çeşitlilik gösteren gelişmiş iller, yüksek öğretim görmüş nitelikli işgücü için çekim merkezi olmaktadırlar. Dolayısıyla, sosyo-ekonomik gelişmişlik düzeyinin artmasına paralel olarak, yüksek öğrenim görmüş nüfus oranı da artmaktadır.³

saray, Kırıkkale, Kırşehir, Nevşehir ve Niğde İl Sağlık Müdürlükleri’nden; yeşil kart sahibi kişi sayısı ise Sağlık Bakanlığı’ndan temin edilmiştir.

Anne ölüm hızı, yıl içinde meydana gelen anne ölüm- lerinin gerçekleşen canlı doğumlara oranını yüz binde olarak; bebek ölüm hızı, yıl içinde meydana gelen bir yaşından küçük bebek ölümlerinin o yıl içinde meydana gelen canlı doğumlara oranını binde olarak;

fert başına düşen hastane yatak sayısı, on bin kişi başına düşen hastane yatak sayısını (özel hastaneler dahil); fert başına düşen uzman hekim sayısı, her on bin kişinin yararlanabileceği uzman hekim sayısını;

fert başına düşen eczane sayısı her on bin kişinin yararlanabileceği eczane sayısını; yeşil kart sahibi nüfusun il nüfusu içindeki payı ise ilçedeki yeşil kart sahibi nüfusun ilin nüfusuna oranını ifade etmektedir.

Bireylerin yaşamlarını sağlıklı sürdürebilmeleri bakımından, sağlık hizmetleri arzı ve bu hizmetlerden yararlanma potansiyeli, sosyal gelişme düzeyini yansıtan unsurlar arasında bulunmaktadır.⁴ Anne ölüm hızı ve bebek ölüm hızı, ilçelerdeki sağlık hizmetlerinin yaygınlığı, eğitim ve kültür düzeyi, ekonomik olanaklar gibi sosyo-ekonomik unsurlar açısından bir gösterge niteliğinde olup, gelişmeyle ters orantılıdır.⁵

(7)

REKABETÇİ KAPASİTE VE İSTİHDAM GÖSTERGELERİ 4.1.4

Araştırmada imalat sanayi iş kolunda çalışanların bölgedeki toplam istihdama oranı, hizmetler sek- töründe çalışanların bölgedeki toplam istihdama oranı, çalışma çağındaki nüfusun (15-64 yaş) ilçe nü- fusuna oranı, ortalama günlük kazanç, ortalama gün- lük kazanç-kadın, imalat sanayi işyeri sayısının Türkiye içindeki payı, lisansüstü eğitim derecesine sahibi nü- fusun 30+ yaş nüfusa oranı, fert başına imalat sanayi elektrik tüketimi değişken olarak alınmıştır.

Çalışma çağındaki nüfusun (15-64 yaş) toplam nüfusa oranı ve lisansüstü eğitim derecesine sahip nüfusun 30+ yaş nüfusa oranı TÜİK verilerinden derlenirken, fert başına imalat sanayi elektrik tüketimi Meram Ele- ktrik Dağıtım A.Ş. ve Başkent Elektrik Dağıtım A.Ş.’den temin edilmiştir. Bu değişkenler haricindeki rekabetçi kapasite ve istihdam değişkenleri Sosyal Güvenlik Kurumu’ndan temin edilen verilerle oluşturulmuştur.

Verilerin tamamı 2010 yılına aittir.

• İmalat sanayi iş kolunda çalışanların bölgede- ki toplam istihdama oranı, NACE (Avrupa Topluluğunda Ekonomik Faaliyetlerin İstatistiki Sınıflaması) faaliyet kodlamasına göre ilçede imalat alanında istihdam edilen nüfusun bölgede istihdam edilen toplam nüfusa oranını;

• Hizmetler sektöründe çalışanların bölgedeki toplam istihdama oranı, NACE faaliyet kodlamasına göre ilçede hizmetler sektöründe istihdam edilen nüfusun bölgede istihdam edilen toplam nüfusa oranını;

• Çalışma çağındaki nüfusun (15-64 yaş) ilçedeki nüfusa oranı, ilçede aktif iş gücüne katılabilecek nüfusun ilçe nüfusu içindeki yüzdesini;

• Ortalama günlük kazanç, çalışan nüfusun TL cinsinden günlük ortalama kazancını;

• Ortalama günlük kazanç-kadın, çalışan kadın nü- fusun TL cinsinden günlük ortalama kazancını;

• Fert başına imalat sanayi elektrik tüketimi, yıl içinde imalat sanayiinde fert başına KWh cinsinden tüketilen ortalama elektrik miktarını ifade etmektedir.

Sanayi sektörünün gelişmesi tarım ve hizmetler sek- törlerini de olumlu yönde etkilemektedir. Tarım sek- törü, gelişmesini sürdürmek ve verimliliğini artırmak için sanayi sektöründen girdi almak zorunda olduğu gibi, bu sektöre hammadde de sağlamalıdır. Sa- nayinin gelişmesiyle beraber ticari ve mali kesim ile diğer hizmet sektörü faaliyetleri de canlılık ka- zanarak yaygınlaşmaktadır. Bunun yanında, sanayi, gerek yan sanayi dallarını gerekse iç ve dış sermaye kanallarını harekete geçirerek kendi kendini yeniley- en bir mekanizmanın oluşmasını sağlamaktadır. Bu anlamda, sanayileşme sosyo-ekonomik gelişme ya

MALİ GÖSTERGELER 4.1.6

TARIM GÖSTERGELERİ 4.1.5

da kalkınmanın temel dinamiğini oluşturmaktadır.

Bu noktadan yola çıkarak çalışmada ülke genelindeki toplam sanayi üretiminin büyük bir kısmını oluşturan imalat sanayi göstergeleri kullanılmıştır.

İstihdamın sektörel dağılımı, illerin temel ekonomik faaliyetlerinin yapısını göstermesi bakımından önem arz etmektedir. Sosyo-ekonomik gelişmeyle birlikte, toplam istihdam içinde, tarım sektörünün payı göreli olarak azalırken, sanayi ve hizmetler sektörlerinin payı artmaktadır.⁶ Bununla birlikte çalışan nüfusun gelir- indeki artış da ekonomik gelişmenin bir göstergesidir.

Bir bölgede bulunan imalat sanayi işyeri sayısı ve imalat sanayiinde fert başına düşen elektrik tüketimi, gerçekleşen üretim düzeyi hakkında bilgi vermektedir. Aynı zamanda bölgede bulunan çalışma po- tansiyeline sahip ve nitelikli işgücü, imalat sanayi ile birlikte bölgenin rekabetçilik kapasitesinin önemli bir bölümünü oluşturmaktadır.

değişkenler oluşturulmuştur.

Toplamda gerçekleşen bitkisel üretimin değeri her ilçede üretilen sebze (örtüaltı üretim dahil), meyve ve tarla ürünlerinin CPA ürün sınıflamasına göre üretim miktarlarının, Türkiye genelinde geçerli birim fiyatlar ile çarpılması yoluyla hesaplanmıştır. To- plamda gerçekleşen hayvansal üretimin değeri ise her ilçede üretilen hayvansal ürünlerin (et, süt, deri, yumurta, arıcılık) CPA ürün sınıflamasına göre üretim miktarlarının, Türkiye genelinde geçerli birim fiyatlar ile çarpılması sonucunda hesaplanmıştır.

Tarım sektörü, 2011 yılı TÜİK verilerine göre GSYİH içinde %7,9’luk paya sahip olup, TR71 Bölgesi içinde toplam istihdamın %35,8’ini sağlamaktadır.

Araştırmada değişken olarak banka şube sayısı, fert başına genel bütçe gelirleri, fert başına genel bütçe giderleri, genel bütçe gelirlerinin giderlere oranı, fert başına gelir vergisi, fert başına kurumlar vergisi ile gelir ve kurumlar vergisinin Türkiye içindeki payı alınmıştır. 2011 yılına ilişkin olarak ilçelerde bulunan banka şube sayıları Bankalar Birliği’nden, genel bütçe gelir ve giderleri, kurumlar ve gelir vergisi verileri Aksaray, Kırıkkale, Kırşehir, Nevşehir ve Niğde İl Defterdarlığı’ndan temin edilmiştir.

Fert başına düşen genel bütçe gelirleri, gelir ve kurumlar vergisi kişisel ve kurumsal gelir düzeyini yansıtırken, ilçede bulunan banka şube sayısı gelirin ekonomik işlemlerde kullanılması hakkında bilgi vermektedir.

Araştırmada bitkisel üretimin parasal değeri ve hayvansal üretimin parasal değeri değişken olarak alınmıştır. 2010 yılına ilişkin tarım verileri TÜİK’ten temin edilmiş olup bu veriler ile çalışmada kullanılan

6 Taner Kavasoğlu, 2. Bölgesel Kalkınma ve Yönetişim Sempozyumu 25-26 Ekim 2007, İzmir

(8)

1 5 1 4

Araştırmada kırsal kesim asfalt-beton köy yolu oranı ve kişi başı mesken elektrik tüketimi değişken olarak alınmıştır. 2010 yılına ait kırsal kesim asfalt ve beton köy yolu verileri Aksaray, Kırıkkale, Kırşehir, Nevşehir ve Niğde İl Özel İdaresi’nden ve kişi başı mesken elektrik tüketim miktarı Başkent Elektrik Dağıtım A.Ş. ve Meram Elektrik Dağıtım A.Ş.’den temin edilmiştir.

Enerji tüketimi ve özellikle elektrik tüketimi ile ekonomik büyüme arasındaki ilişki ekonomistler ve politika yapıcılar arasında uzun zamandır tartışılan konulardan birisidir. Elektrik tüketimi ülkelerin gelişmişlik düzeyinin en önemli göstergelerinden birisi olarak kabul edilmektedir. Diğer bir ifadeyle, elektrik kullanımının yaygınlığı ve tüketimindeki artışlar, toplu- mun refah artışının da bir göstergesi niteliğindedir. ⁷

KULLANILAN TEKNİKLER TEMEL BİLEŞENLER ANALİZİ 4.2.1

Gelişmişlik sıralamalarının yapıldığı çalışmalarda, önceleri endeksleme ve taksonomi gibi istatistik teknikleri kullanılmıştır. Bu gibi tekniklerde, gelişmişliği tanımlayan değişkenler, araştırmacı tarafından seçilmekte ve her değişken eşit değer taşımaktadır.

Böylece, araştırmacıya farklı değişken gruplarıyla, farklı gelişmişlik sıralamaları elde etme fırsatı tanınmaktadır. Belli bir değişken ya da değişkenler grubu açısından sıralama yapmak amaç olduğunda söz konusu teknikler kullanılabilir. Ancak, yapılmak is- tenen genel bir gelişmişlik sıralaması ise, kullanılacak tekniğin nesnelliği vazgeçilmez bir koşul olmaktadır.

4.2

Endeksleme ve taksonomi teknikleri, değişkenler için somut ve objektif bir ağırlıklandırma getirememiş olmaları yanında, ağırlıklandırma ve sonuçlar üzerinde de araştırmacıya çok fazla insiyatif tanımaktadır. Bu ned- enlerle, yerleşim birimlerinin gelişmişlik sıralamalarının yapıldığı araştırmalarda, söz konusu tekniklerin kullanılmasından vazgeçilmiştir. Bunların yerine, daha tutarlı sonuçlar verebilen, istatistiki anlamlılık testleri yapılabilen ve birçok ülkede değişik araştırmacılar tarafından benzer amaçlarla yaygın olarak kullanılan, temel bileşenler analizi (principal components analysis) tekniği kullanılmış ve kabul görmüştür.⁸

Birbiriyle ilişkili çok sayıdaki değişkeni az sayıda, anlamlı ve birbirinden bağımsız bileşenler haline ge- tiren ve yaygın olarak kullanılan çok değişkenli istatistik tekniklerinden birisi temel bileşenler analizidir.

Bu yöntemde, değişkenler arası maksimum varyansı açıklayan birinci temel bileşen hesaplanır. Kalan maksimum miktardaki varyansı açıklamak için ikinci temel bileşen hesaplanır. Bu durum böylece devam eder.

Burada önemli olan nokta analiz sonucu elde edilen faktörlerin arasında korelasyon olmaması, başka bir deyişle elde edilen faktörlerin ortogonal olmasıdır.

Temel bileşenler analizinde, bağımlı değişken ve bu değişkeni açıklamaya çalışan bağımsız değişkenler seti mevcut değildir. Temel bileşenler analizinde aralarında yüksek korelasyon olan değişkenler setinin bir araya getirilmesi suretiyle faktör adı verilen genel değişkenlerin oluşturulması söz konusudur.

Burada amaç;

• Değişken sayısını azaltmak (boyut indirgemek),

• Değişkenler arası ilişkilerde yapıyı ortaya çıkarmak,

YAŞAM KALİTESİ GÖSTERGELERİ 4.1.7

7 Türkiye’de Elektrik Tüketimi ve Ekonomik Gelişmişlik Düzeyi İlişkisi: Yatay Kesit Analizi, Hüseyin Ağır&Muhsin Kar, Sosyoekonomi Dergisi/2010- EN/10EN07 8 ÖZASLAN, M., & DİNÇER, B. (2004). İlçelerin Sosyo-Ekonomik Gelişmişlik Sıralaması Araştırması Ankara: DPT

başka bir ifade ile değişkenleri sınıflamaktır.

Temel bileşenler analizindeki temel aşamalardan ilki veri setinin temel bileşenler analizi için uygunluğunun değerlendirilmesidir. Veri setinin, temel bileşenler analizi için uygunluğunun değerlendirilmesi için kullanılan yöntemler korelasyon matrisinin oluşturulması, Bar- tlett testi ve Kaiser-Meyer-Olkin (KMO) testleridir. Bu çalışmada veri setinin analize uygunluğu Bartlett küre- sellik testi ve KMO örneklem yeterlilik testi kullanılarak araştırılmıştır.⁹

Küresellik testi özünde değişkenlere ilişkin korelasyon matrisinin (değişkenler arasında ilişki olmadığı varsayımına dayanan) birim matrise karşı test edilme ilkesine dayanır. Bu nedenle Bartlett testi aynı zamanda korelasyon matrisinin anlamlılığının bir testidir ve bir ki- kare istatistiğidir.¹⁰

Verilerin bir diğer ifade ile gözlem/değişken değerlerinin tutarlılığı için geliştirilen yaklaşım ise Kai- ser-Meyer-Olkin (KMO) istatistiğidir. KMO, Bartlett’in aksine bir test istatistiği değil, bir ölçüttür. KMO tüm gözlem/değişkenlerin oluşturduğu veri kümesi için geçerlidir.

Bu istatistik özünde faktör analitik modeli ile modellen- ip modellenemeyeceğine ilişkin bir ölçüt sunar. KMO için alt sınırın 0,50 olması gerektiği, KMO≤0,50 için veri kümesinin faktörlenemeyeceği ifade edilmektedir.¹¹

İkinci aşamada amaç, değişkenler arasındaki ilişkileri en yüksek derecede temsil edecek az sayıda bileşen elde etmektir. Elde edilebilecek temel bileşen ile ilgili özdeğer (eigenvalues) istatistiği, scree test, toplam

varyansın yüzdesi yöntemi gibi çeşitli kriterler söz konusudur. Çalışmada, temel bileşen sayısı, özdeğer büyüklüklerine göre belirlenmiştir.¹² P sayıda değişken içeren veri matrisinden yine en çok p sayıda temel bileşen (PC) elde edilebilmektedir.

PC₁=w₁₁x₁+w₁₂x₂+...+w_1p x_p PC₂=w₂₁x₁+w₂₂x₂+...+w_2p x_p .

. .

PC_p=w_p1x₁+w_p2 x₂+...+w_ppx_p

Burada PC₁, PC₂,…,PC_P p sayıdaki temel bileşeni ve w_ij, j. değişkenin i. temel bileşene ait ağırlığını göstermek- tedir. Temel bileşen ağırlıkları (wij) aşağıdaki koşullar sağlanacak şekilde hesaplanmaktadır:

Birinci temel bileşen en çok, diğer bileşenler ise gittikçe azalan miktarlarda toplam varyansa katkıda bulunurlar.

Görüldüğü gibi, temel bileşenler analizinde her bileşen analizdeki tüm değişkenlerin doğrusal bir fonksiyonu olarak hesaplanmaktadır. Türetilen temel bileşenler sırasıyla toplam varyansa maksimum katkıda bulunmaktadır. İkinci koşulun sağlanabilmesi için analizdeki tüm değişkenlerin varyanstan arındırılması gerekir.

Diğer bir anlatımla orijinal değişkenlerin temel bileşenler analizi öncesi standartlaştırılması gerekmektedir. Türetilen temel bileşenlerin birbirinden bağımsız olabilmesi için yukarıdaki koşulların sağlanması gerekmektedir. ¹³ w +w +...+w w +...+w w =0 (her i‡j için)._i²₁ ²_j₁ _j²₂ _j²₂ ²_j_p _j²_p w +w +...+w =1 (her i=1,2,...,p)._i²₁ ²_i₂ _i²_p

9 Johnson, R. A. (1992), Applied Multivariate Data Analysis, Prentice Hall, New Jersey. Kalaycı, Ş. (2010), SPSS Uygulamalı Çok Değişkenli İstatistik, Asil Yayınları, Ankara. 10 Bartlett, M.S. (1950), Tests of Significance in factor analysis. British Journal Of Psychology Statistical Section. 11 Field, A. (2000).

Discovering Statistical Using SPSS for Windows. London-Thousand Oaks-New Delhi: Sage Publications. 12 Dunteman, G. J. (1989), Principal Component Analysis, Thousands Oaks, CA: Sage Publications. 13 Tatlıdil, Hüseyin (1996), Uygulamalı Çok Değişkenli İstatistiksel Analiz, Cem Ofset, Ankara.

(9)

KMO ve Bartlett Testi Tablo-2

Kaiser-Meyer-Olkin

Bartlett Küresel- lik Testi

Kaiser-Meyer-Olkin Örneklem Yeterlilik Ölçütü 0,542

Ki-kare Test İstatistiği 1849,389

Serbestlik Derecesi 595

Anlamlılık Düzeyi 0,000

Çalışmada kullanılan değişkenlerin sayısal değerlerinin farklı birimlerde ve büyüklüklerde olması sebebiyle, analizde girdi olarak 35×35 boyutlu korelasyon matrisi kullanılmıştır. Yapılan testler sonucunda Tablo-2’de verilen sonuçlar elde edilmiştir.

• Bartlett küresellik testi ile % 95 anlamlılık düzeyinde değişkenler arasındaki ilişkinin anlamlı (değişkenlere ilişkin korelasyon matrisinin birim matristen farklı) olduğu, böylece temel bileşenler analizi uygulamasının anlamlı olacağı yorumu yapılabilir.

• KMO değeri 0,542 bulunmuş olup bu değer ile örneklem büyüklüğünün temel bileşenler analizine uygun olduğu söylenebilir.

Yapılan istatistiksel anlamlılık testlerinin sonuçlarının temel bileşenler analizinin uygulanmasının anlamlı olduğuna işaret etmesinin ardından değişkenlere ilişkin korelasyon matrisine uygulanan temel bileşenler analizine göre 8 tane önemli temel bileşen elde edilmiş olup, bu 8 temel bileşen birlikte toplam varyansın

%84,457’sini açıklamaktadır.

Aşağıdaki tabloda, önemli temel bileşenler, temel bileşenlerin ayrı ayrı varyans açıklama oranları ve toplam varyans içinde açıklanan varyansın birikimli yüzdeleri verilmiştir.

Tablo 4’de değişkenlerin önemli bulunan 8 temel bileşenin oluşumundaki ağırlıkları verilmiştir.

Birinci temel bileşen tek başına varyansın % 40,01’ini açıklayarak en büyük varyans açıklama oranına sahip temel bileşen konumundadır. Bu sebeple ilçelerin sosyo-ekonomik gelişmişlik sıralaması bu temel bileşene göre yapılacaktır. Bu amaçla değişkenlerin birinci temel bileşenin oluşumundaki ağırlıkları ve bu ağırlıkların yönü Tablo 5’te ayrıca verilmiştir.

Sosyo-ekonomik gelişmişlik boyutunu açıklayan birinci temel bileşende her bir değişkenin sahip olduğu ağırlıkların yönü incelendiğinde; nüfus bağımlılık oranı, anne ölüm hızı ve bebek ölüm hızı değişkenlerinin negatif, bunların dışında kalan 32 değişkenin ise pozitif ağırlıklar aldıkları görülmektedir.

TEMEL BİLEŞENLER ANALİZİNİN UYGULANMASI VE BULGULAR 4.2.2

Temel Bileşenler ve Varyans Açıklama Oranları Tablo-3

Temel

Bileşen Özdeğer

Toplam Varyans

İçinde Açıklanan Varyansın Yüzdesi

İçinde Açıklanan Varyansın Birikimli

Yüzdesi

Temel

Bileşen Özdeğer

İçinde Açıklanan Varyansın Yüzdesi

İçinde Açıklanan Varyansın Birikimli

Yüzdesi

1 14,003 40,01 40,01 19 0,155 0,443 98,623

2 4,841 13,832 53,841 20 0,109 0,312 98,934

3 3,014 8,611 62,452 21 0,085 0,242 99,176

4 2,109 6,025 68,477 22 0,081 0,232 99,408

5 1,648 4,708 73,185 23 0,056 0,159 99,567

6 1,57 4,484 77,67 24 0,051 0,146 99,713

7 1,296 3,704 81,374 25 0,029 0,083 99,796

8 1,079 3,083 84,457 26 0,025 0,07 99,867

9 0,976 2,787 87,244 27 0,016 0,045 99,912

10 0,808 2,308 89,552 28 0,014 0,04 99,953

11 0,693 1,979 91,53 29 0,006 0,017 99,97

12 0,571 1,63 93,16 30 0,004 0,012 99,981

13 0,362 1,036 94,196 31 0,002 0,007 99,988

14 0,35 1,001 95,197 32 0,002 0,006 99,994

15 0,308 0,879 96,076 33 0,001 0,004 99,998

16 0,277 0,79 96,867 34 0,001 0,002 100

17 0,254 0,725 97,591 35 0,00004 0 100

18 0,206 0,588 98,18

AÇIKLANAN TOPLAM VARYANS

(10)

1 9 1 8

1 2 3 4 5 6 7 8

Toplam Nüfus 0,058 0,103 0,034 -0,085 0,016 -0,098 0,044 -0,037

Şehirleşme Oranı 0,052 -0,079 -0,116 0,038 -0,006 -0,047 -0,01 0,055

Yıllık Ortalama Nüfus Artış Hızı 0,03 0,059 -0,138 0,056 -0,225 -0,14 0,09 0,097 Nüfus Bağımlılık Oranı -0,051 0,094 -0,002 0,042 0,076 -0,146 0,042 -0,148 Okur-yazar Nüfus Oranı 0,037 -0,002 0,156 -0,052 -0,299 -0,072 -0,005 0,048 Okur-yazar Kadın Nüfusun İlçe Nüfusuna Oranı 0,027 0,002 0,019 -0,123 0,099 0,365 0,117 0,099 Okur-yazar Kadın Nüfusun Toplam

Kadın Nüfusa Oranı 0,052 -0,104 0,025 -0,071 -0,113 0,106 -0,067 0,072

Ortaöğretim Mezunu Nüfusun

+18 Yaş Nüfusa Oranı 0,052 -0,109 -0,046 0,044 -0,073 0,035 -0,129 -0,072 Yüksek Okul/ Fakülte Mezunu Nüfusun

+22 Yaş Nüfusa Oranı 0,065 -0,056 -0,006 -0,042 0,04 -0,034 0,049 0,073

Anne Ölüm Hızı -0,021 -0,037 0,174 0,201 0,222 0,174 -0,156 0,029

Bebek Ölüm Hızı -0,005 0,067 -0,172 0,068 0,154 0,31 0,053 0,031

Fert Başına Düşen Hastane Yatak Sayısı 0,027 0,035 -0,134 0,053 0,123 -0,227 -0,239 0,483 Fert Başına Düşen Uzman Hekim Sayısı 0,051 0,051 -0,144 0,029 0,018 -0,041 -0,077 0,146 Fert Başına Düşen Eczane Sayısı 0,04 -0,029 -0,037 0,015 -0,163 0,21 -0,354 0,243 Yeşil Kart Sahibi Nüfusun İl Nüfusu İçindeki Payı 0,046 0,124 0,083 -0,063 0,028 -0,071 -0,029 -0,034 İmalat Sanayi İş Kolunda Çalışanların

Bölgedeki Toplam İstihdama Oranı 0,05 0,042 0,018 -0,17 0,095 0,211 -0,107 -0,222 Hizmetler Sektöründe Çalışanların

Bölgedeki Toplam İstihdama Oranı 0,053 0,073 0,088 -0,099 0,096 -0,026 -0,154 -0,027 Çalışma Çağındaki Nüfusun (15-64 yaş)

İlçe Nüfusuna Oranı 0,013 -0,017 0,226 0,277 0,015 -0,007 0,021 0,108

Ortalama Günlük Kazanç 0,032 -0,038 0,195 0,233 -0,067 -0,079 0,04 0,199 Ortalama Günlük Kazanç-Kadın 0,064 0,06 0,046 -0,067 0,019 -0,041 0,077 -0,002 İmalat Sanayi İşyeri Sayısının Türkiye

İçindeki Payı 0,065 0,04 -0,009 0,019 0,049 -0,052 0,045 -0,191

Lisans Üstü Eğitim Derecesine Sahibi

Nüfusun +30 Yaş Nüfusa Oranı 0,065 -0,049 -0,007 -0,072 -0,007 -0,007 -0,121 -0,126 Fert Başına İmalat Sanayi Elektrik Tüketimi 0,011 -0,066 0,041 -0,142 0,058 -0,079 0,491 0,338 Bitkisel Üretimin Parasal Değeri 0,037 0,122 0,151 0,027 0,126 0,026 -0,15 0,002 Hayvansal Üretimin Parasal Değeri 0,038 0,121 0,035 0,081 -0,019 -0,012 -0,034 -0,036

Değişkenler Temel Bileşenler

TEMEL BİLEŞENLER KATSAYI MATRİSİ Temel Bileşenler Katsayı Matrisi

Tablo-4

Değişkenlerin Birinci Temel Bileşendeki Ağırlıkları Tablo-5

1

Toplam Nüfus 0,058

Şehirleşme Oranı 0,052

Yıllık Ortalama Nüfus Artış Hızı 0,03

Nüfus Bağımlılık Oranı -0,051

Okur-yazar Nüfus Oranı 0,037

Okur-yazar Kadın Nüfusun İlçe Nüfusuna Oranı 0,027

Okur-yazar Kadın Nüfusun Toplam Kadın Nüfusa Oranı 0,052

Ortaöğretim Mezunu Nüfusun +18 Yaş Nüfusa Oranı 0,052

Yüksek Okul/ Fakülte Mezunu Nüfusun +22 Yaş Nüfusa Oranı 0,065

Anne Ölüm Hızı -0,021

Bebek Ölüm Hızı -0,005

Fert Başına Düşen Hastane Yatak Sayısı 0,027

Fert Başına Düşen Uzman Hekim Sayısı 0,051

Fert Başına Düşen Eczane Sayısı 0,04

Yeşil Kart Sahibi Nüfusun İl Nüfusu İçindeki Payı 0,046

İmalat Sanayi İş Kolunda Çalışanların Bölgedeki Toplam İstihdama Oranı 0,05 Hizmetler Sektöründe Çalışanların Bölgedeki Toplam İstihdama Oranı 0,053 Çalışma Çağındaki Nüfusun (15-64 yaş) İlçe Nüfusuna Oranı 0,013

Ortalama Günlük Kazanç 0,032

Ortalama Günlük Kazanç-Kadın 0,064

İmalat Sanayi İşyeri Sayısının Türkiye İçindeki Payı 0,065

Lisans Üstü Eğitim Derecesine Sahibi Nüfusun +30 Yaş Nüfusa Oranı 0,065

Fert Başına İmalat Sanayi Elektrik Tüketimi 0,011

Bitkisel Üretimin Parasal Değeri 0,037

Hayvansal Üretimin Parasal Değeri 0,038

Banka Şube Sayısı 0,06

Fert Başına Genel Bütçe Gelirleri 0,035

Fert Başına Genel Bütçe Giderleri 0,023

DEĞİŞKENLER TEMEL BİLEŞENLER

(11)

Birinci temel bileşeni elde etmeye yönelik eşitlik aşağıdaki gibidir:

y_i= (0,058xToplam Nüfus_i)+(0,052xŞehirleşme Oranı_i) + (0,03xYıllık Ortalama Nüfus Artış Hızı_i )

- (0,051xNüfus Bağımlılık Oranı_i)+...

+(0,064xKişi Başı Mesken Elektrik Tüketimi_i) (_i=tüm ilçeler (1,…,37) olmak üzere)

İlçenin değişkenlerde aldığı değerlerin denklemde yerine konmasıyla ilçeye ait birinci temel bileşen değeri elde edilmiştir. İlçelerin tamamında aynı işlemler uygu- lanarak her bir ilçe için birinci temel bileşen değeri hesaplanmış ve bu değer sosyo-ekonomik gelişmişlik endeksi olarak kabul edilmiştir. Bu değerlerin büyüklük sırasına göre dizilmesi suretiyle ilçelerin sosyo-ekonomik gelişmişlik sıralaması oluşturulmuştur.

Analizin bir sonraki aşamasında, değişkenler demografik, eğitim, sağlık vb. bulundukları grup içerisinde değerlendirilerek sadece gösterge grubunda yer alan değişkenlerin katkılarıyla oluşan endeks değerleri he- saplanarak ilçelerin daha özel düzeyde sıralamalarının elde edilmesi amaçlanmıştır.

Ancak burada istisnai iki durum söz konusu olmuştur.

Tarım göstergeleri grubunda bitkisel üretimin ve hayvansal üretimin parasal değeri olmak üzere iki değişken yer almakta olup, değişken sayısının az olması dolayısıyla boyut indirgemesi yapılarak daha özet bilgi elde edilmesi istatistiksel açıdan anlamlı değildir. Bu sebeple bir endeks değeri elde etmek yerine ilçelerin doğrudan değişkenlerde aldığı değerlere göre sıralamaları yapılmıştır. Aynı sebepten dolayı yaşam kalitesi göstergeleri grubunda da endeks hesaplaması yerine ilçelerin değişkenlerde aldığı değerlerin sıralamaları kullanılmıştır.

Analizin son aşamasında ise ilçelerin sosyo-ekonomik gelişmişlik endeksi değerlerinin sınıflandırılması ile kademeli gelişmişlik grupları elde edilmiştir.

Bu sınıflandırmada öncelikle istatistiksel bir yaklaşımla ilçe sayısına uygun sınıf sayısı tespit edilmiş ardından bu sınıf sayısına karşılık gelen sınıf aralıkları belirlenmiştir.

1. sınıf (2,13)-(1,54); 2. sınıf (1,53)-(0,94); 3. sınıf (0,93)- (0,34); 4. sınıf (0,33)-(-0,25); 5. sınıf (-0,26)-(-0,85) ve 6.

sınıf (-0,86)-(-1,46) endeks aralıklarıyla oluşturulmuş, ancak 2. sınıfta yer alan ilçe olmaması sebebiyle nihai sınıf sayısı 5 olarak belirlenmiştir.

Eşit aralıklarla oluşturulan bu beş sınıfa, tüm ilçelerin Tablo-5 Devamı

Fert Başına Gelir Vergisi 0,053

Fert Başına Kurumlar Vergisi 0,035

Gelir ve Kurumlar Vergileri Toplamının Türkiye İçindeki Payı 0,059 Ortaöğretim Mezunu Kadın Nüfusun +18 Yaş Kadın Nüfusa Oranı 0,059

Genel Bütçe Gelirlerinin Giderlere Oranı 0,015

Kırsal Kesim Asfalt-Stabilize Köy Yolu Oranı 0,008

Kişi Başı Mesken Elektrik Tüketimi 0,064

gelişmişlik endekslerini kapsayacak şekilde alt ve üst sınıf değerleri atanmıştır. Ardından ilçeler, gelişmişlik endeksi değerleri hangi sınıfın kapsamına giriyorsa o

sınıfa yerleştirilmiş olup aşağıda verilen Tablo-14’deki ilçelerin gelişmişlik endekslerine göre sınıflandırılması elde edilmiştir.

ANALİZ 5

İLÇELERİN BÖLGE İÇERİSİNDE İNCELENMESİ

5.1.1 Bölümünde;

4.2.1 ve 4.2.2 Bölümünde yer verilen yöntem, analiz ve elde edilen bulgular ışığında ilçelerin, tüm değişkenler kullanılarak elde edilen sosyo-ekonomik gelişmişlik endeksleri ve bölge genelindeki sıralamaları ele alınmıştır.

5.1.2 Bölümünde;

Değişkenler demografik, eğitim, sağlık vb.

bulundukları grup içerisinde değerlendirilerek sadece gösterge grubunda yer alan değişkenlerin katkılarıyla oluşan endeks değerleri hesaplanmış ve ilçelerin, bu endeks değerlerine göre sıralamaları yapılmıştır.

5.1.3 Bölümünde;

İlçelerin sosyo-ekonomik gelişmişlik endeksi değerlerinin sınıflandırılması ile oluşturulan kademeli gelişmişlik grupları ele alınmıştır.

5.1.4 Bölümünde;

İlçelerin, değişkenlerde aldığı değerler gösterge

Bu bölümde, TR71 Bölgesi kapsamındaki 37 ilçenin Bölge genelinde gelişmişlik sıralaması yapılmıştır.

Tablo-6’da her bir ilçenin 37 ilçe içerisindeki konumları yer almaktadır. İlçelerin bağlı bulundukları iller içer- isindeki konumunu gösteren tablolar ise “Gösterge Gruplarına Göre Endeks Sıralaması” bölümünde yer almaktadır.

Çalışmada elde edilen sosyo-ekonomik gelişmişlik sıralaması incelendiğinde; gelişmişlik endeks değeri 2,098 olan Aksaray merkez ilçesi ilk sırayı alırken gelişmişlik endeks değeri 1,46 olan Çelebi ilçes- inin son sırayı aldığı görülmüştür. TR71 Bölgesi kapsamındaki beş merkez ilçenin en üst sıralarda yer aldığı görülmektedir. Endeks değerlerinin birbirine

İLÇELERİN BÖLGE İÇERİSİNDE GELİŞMİŞLİK ENDEKSİ SIRALAMASI 5.1.1

gruplarına göre ayrı ayrı tablolaştırılmış olup ayrıca bu değerlerin de bölge genelinde yapılan büyüklük sıralamasındaki konumları parantez içerisinde ek bilgi olarak verilmiştir.

4.1

5.1

(12)

2 3 2 2

yakın olmasına dikkat edilerek illerin merkez ilçeleri arasında mutlak bir gelişmişlik farkı olduğu yoru- munu yapmak yanıltıcı olacağından çalışma sıralama niteliği itibariyle değerlendirilmelidir.

Yahşihan, Bor, Ürgüp, Kaman, Mucur, Avanos gibi il- çelerin bağlı bulundukları iller içerisinde de gelişmişlik olarak ilk sıralarda yer alan ilçeler olduğu görülmekte- dir. Bu ilçelerin genel olarak gösterge gruplarında da ön sıralarda yer aldığı görülmektedir. Nüfus bağımlılık oranı, anne ölüm hızı ve bebek ölüm hızı ile gelişmişlik arasında ters bir ilişki vardır. Gelişmişlik arttıkça bu üç değerin azaldığı görülmüştür.

Nüfus yoğunluğu, imalat sanayi işyeri sayısı, üretim sektörü ve hizmetler sektöründe çalışan sayısı ile bitkisel ve hayvansal üretimin parasal değerinin en yüksek olduğu ilçe olan Aksaray merkez ilçesi ilk sırada yer almakta; Aksaray merkez ilçesini şehirleşme

oranı en yüksek olan, fert başına düşen uzman hekim sayısı ile ortaöğretim mezunu sayısının 18 yaş ve üz- eri nüfusa oranının oldukça yüksek olduğu Kırıkkale merkez ilçesi izlemektedir. İmalat sanayi işyeri ve hizmetler sektöründe çalışan sayısı ile kırsal kesim asfalt/stabilize köy yolu oranı değerlerinde üst sıralarda yer alan Nevşehir merkez ilçe üçüncü sırayı alırken, dördüncü sırada yer alan Kırşehir merkez ilçesi ise yüksek okul/fakülte mezunu nüfusun 22 yaş ve üz- eri nüfusa oranının en yüksek olduğu ilçedir. Niğde merkez ilçe ise, hem bölge içerisinde hem de merkez ilçeler içerinde beşinci sırayı almaktadır. Fert başına düşen ortalama günlük kazanç bakımından Aksaray ve Kırıkkale merkez ilçeleri üst sıralarda yer alırken, diğer merkez ilçelerin bölge içerisinde alt sıralarda yer aldıkları görülmüştür.

Bölge İçi Gelişmişlik Sıralaması İl İlçe Gelişmişlik Endeksi Değeri

1 AKSARAY Aksaray Merkez 2,09756

2 KIRIKKALE Kırıkkale Merkez 1,99399

3 NEVŞEHİR Nevşehir Merkez 1,97837

4 KIRŞEHİR Kırşehir Merkez 1,84672

5 NİĞDE Niğde Merkez 1,77847

6 KIRIKKALE Yahşihan 1,55747

7 NEVŞEHİR Ürgüp 0,83616

8 NİĞDE Bor 0,68522

9 KIRŞEHİR Kaman 0,62404

TR71 Bölgesi İlçeleri Sosyo-Ekonomik Gelişmişlik Sıralaması ve Gelişmişlik Endeksi Tablo-6

10 KIRŞEHİR Mucur 0,52844

11 NEVŞEHİR Avanos 0,51545

12 AKSARAY Ortaköy 0,20321

13 NEVŞEHİR Hacıbektaş 0,03478

14 NEVŞEHİR Gülşehir 0,01387

15 KIRIKKALE Bahşılı -0,03637

16 KIRIKKALE Keskin -0,05794

17 NEVŞEHİR Kozaklı -0,07808

18 KIRŞEHİR Çiçekdağı -0,24197

19 NİĞDE Ulukışla -0,30945

20 KIRIKKALE Karakeçili -0,35279

21 AKSARAY Eskil -0,3558

22 AKSARAY Sarıyahşi -0,36841

23 NEVŞEHİR Derinkuyu -0,51758

24 KIRŞEHİR Akpınar -0,56999

25 AKSARAY Ağaçören -0,61982

26 KIRŞEHİR Boztepe -0,67101

27 NEVŞEHİR Acıgöl -0,68837

28 KIRIKKALE Balışeyh -0,72404

29 NİĞDE Çamardı -0,74626

30 KIRIKKALE Delice -0,79058

31 AKSARAY Güzelyurt -0,82941

32 NİĞDE Çiftlik -0,97301

33 KIRIKKALE Sulakyurt -1,01731

34 AKSARAY Gülağaç -1,03007

35 KIRŞEHİR Akçakent -1,09421

36 NİĞDE Altunhisar -1,16428

37 KIRIKKALE Çelebi -1,45703

Tablo-6 Devamı

(13)

GÖSTERGE GRUPLARINA GÖRE ENDEKS SIRALAMASI 5.1.2

Demografik Göstergeler Grubu 5.1.2.1

TR71 Bölgesi İlçeleri Demografik Gelişmişlik Sıralaması ve Endeksi Tablo-7

7 AKSARAY Sarıyahşi 0,51477

14 KIRIKKALE Keskin 0,16187

15 AKSARAY Eskil 0,11787

16 NİĞDE Ulukışla 0,05466

17 NEVŞEHİR Gülşehir -0,00593

19 NEVŞEHİR Hacıbektaş -0,10103

Tablo-7 Devamı

(14)

2 7 2 6

Eğitim Göstergeleri Grubu 5.1.2.2

TR71 Bölgesi İlçeleri Eğitim Gelişmişlik Sıralaması ve Endeksi Tablo-8

6 KIRIKKALE Bahşılı 0,96373

18 NEVŞEHİR Kozaklı 0,00056

Tablo-8 Devamı

(15)

Sağlık Göstergeleri Grubu 5.1.2.3

TR71 Bölgesi İlçeleri Sağlık Gelişmişlik Sıralaması ve Endeksi Tablo-9

10 KIRIKKALE Karakeçili 0,5915

14 KIRŞEHİR Akpınar 0,0595

27 NEVŞEHİR Avanos -0,63194

28 KIRIKKALE Yahşihan -0,65895

Tablo-9 Devamı

(16)

3 1 3 0

Rekabetçi Kapasite ve İstihdam Göstergeleri Grubu 5.1.2.4

TR71 Bölgesi İlçeleri Rekabetçi Kapasite ve İstihdam Gelişmişlik Sıralaması ve Endeksi Tablo-10

13 KAMAN Mucur 0,29325

15 NİĞDE Ulukışla 0,07786

33 AKSARAY Sulakyurt -1,01454

Tablo-10 Devamı

(17)

Tarım Göstergeleri Grubu 5.1.2.5

TR71 Bölgesi İlçeleri Bitkisel ve Hayvansal Üretim Değerleri ve Sıralaması Tablo-11

Bölge İçi

Sıralaması İlçe Bitkisel Üretim

Değeri-TL Bölge İçi

Sıralaması İlçe Hayvansal Üretim

Değeri-TL

1 Aksaray Merkez 454.683.978,96 1 Aksaray Merkez 192.796.817,10 2 Niğde Merkez 428.568.988,00 2 Kırşehir Merkez 161.297.606,70 3 Keskin 229.575.377,45 3 Niğde Merkez 91.943.783,93

4 Kırşehir Merkez 228.460.500,00 4 Kaman 68.066.588,33

5 Nevşehir Merkez 189.263.574,30 5 Çiçekdağı 58.295.669,22

6 Kaman 183.342.630,00 6 Kırıkkale Merkez 40.947.223,06

7 Ürgüp 151.405.580,54 7 Mucur 37.704.195,66

8 Eskil 151.208.691,50 8 Eskil 34.145.864,77

9 Çamardı 115.642.160,00 9 Bor 33.576.481,84

10 Avanos 110.163.962,42 10 Avanos 32.098.210,86

11 Bor 105.185.575,00 11 Boztepe 30.872.524,61

12 Derinkuyu 104.608.236,40 12 Kozaklı 19.553.367,31

13 Çiçekdağı 93.619.275,00 13 Gülşehir 18.207.790,23

14 Mucur 84.673.620,00 14 Ortaköy 16.308.014,62

15 Ulukışla 83.380.255,00 15 Akpınar 14.143.422,21

16 Kozaklı 74.986.877,58 16 Çiftlik 11.075.352,11

17 Gülşehir 66.308.187,37 17 Ürgüp 10.385.864,09

18 Çiftlik 60.938.420,00 18 Ağaçören 10.047.263,79

19 Güzelyurt 57.566.269,67 19 Ulukışla 9.978.090,75

20 Boztepe 56.618.690,00 20 Hacıbektaş 9.876.984,59

21 Acıgöl 56.076.156,50 21 Akçakent 9.771.655,13

22 Hacıbektaş 55.390.669,14 22 Keskin 9.188.896,38

23 Altunhisar 53.217.890,00 23 Gülağaç 8.634.823,73

24 Ortaköy 49.156.291,76 24 Derinkuyu 8.364.386,20

25 Akpınar 45.322.417,00 25 Altunhisar 8.341.094,15

26 Gülağaç 44.256.509,79 26 Balışeyh 7.959.849,79

27 Delice 39.930.901,82 27 Nevşehir Merkez 7.647.367,57

28 Sulakyurt 36.892.613,45 28 Çamardı 5.944.961,58

29 Yahşihan 36.892.613,45 29 Delice 5.765.539,46

30 Balışeyh 36.088.269,81 30 Acıgöl 5.454.044,03

31 Kırıkkale Merkez 24.280.736,10 31 Güzelyurt 5.313.996,10

32 Ağaçören 22.037.120,90 32 Sulakyurt 5.083.098,91

33 Akçakent 16.375.096,00 33 Karakeçili 4.216.945,76

34 Karakeçili 14.885.712,82 34 Yahşihan 2.704.068,17 35 Çelebi 13.921.279,16 35 Çelebi 1.661.267,10

36 Sarıyahşi 10.732.867,00 36 Sarıyahşi 1.099.217,75

37 Bahşılı 8.716.029,58 37 Bahşılı 624.258,74 Tablo-11 Devamı

(18)

3 5 3 4

Mali Göstergeler Grubu 5.1.2.6

TR71 Bölgesi İlçeleri Mali Gelişmişlik Sıralaması ve Endeksi Tablo-12

8 KIRIKKALE Bahşılı 0,98176

9 KIRIKKALE Karakeçili 0,71405

13 KIRIKKALE Balışeyh 0,19485

14 AKSARAY Ağaçören 0,12091

25 NİĞDE Bor -0,61584

(19)

Yaşam Kalitesi Göstergeleri Grubu 5.1.2.7

TR71 Bölgesi İlçeleri Yaşam Kalitesi Göstergeleri ve Sıralaması Tablo-13

Bölge İçi

Sıralaması İlçe

Kırsal Kesim Asfalt-Stabilize Köy Yolu Oranı

Bölge İçi

Sıralaması İlçe Kişi başı Mesken

Elektrik Tüketimi

1 Ürgüp 31,6 1 Merkez Aksaray 8791948

2 Merkez Nevşehir 10,14 2 Merkez Kırıkkale 8700437

3 Avanos 6,31 3 Merkez Niğde 6658875

4 Acıgöl 5,71 4 Merkez Nevşehir 5216716

5 Hacıbektaş 4,84 5 Merkez Kırşehir 5195991

6 Gülşehir 4,12 6 Yahşihan 3018446

7 Gülağaç 3,81 7 Bor 2080912

8 Boztepe 3,56 8 Ürgüp 1613406

9 Sarıyahşi 3,1 9 Avanos 1458462

10 Kozaklı 3 10 Kaman 1431639

11 Derinkuyu 2,94 11 Ortaköy 984633

12 Ortaköy 2,66 12 Eskil 978159

13 Akçakent 2,62 13 Balışeyh 883458

14 Ağaçören 2,58 14 Mucur 879476

15 Güzelyurt 2,41 15 Gülşehir 821029

16 Bor 2,35 16 Derinkuyu 688325

17 Çiftlik 1,9 17 Ulukışla 630914

18 Eskil 1,89 18 Çiçekdağı 570571

19 Ulukışla 1,89 19 Çelebi 552956

20 Çiçekdağı 1,68 20 Hacıbektaş 519271

21 Merkez Kırşehir 1,56 21 Kozaklı 517052

22 Mucur 1,44 22 Karakeçili 472784

23 Delice 1,29 23 Çiftlik 471615

24 Merkez Niğde 1,28 24 Acıgöl 467686

25 Akpınar 1,23 25 Gülağaç 445024

26 Çamardı 1,16 26 Delice 409448

27 Merkez Aksaray 1,04 27 Keskin 344859

28 Bahşılı 0,95 28 Sulakyurt 332382

29 Kaman 0,94 29 Çamardı 327904

30 Keskin 0,93 30 Bahşılı 303918

31 Merkez Kırıkkale 0,9 31 Altunhisar 282414

32 Sulakyurt 0,83 32 Güzelyurt 278600

33 Altunhisar 0,81 33 Akpınar 275727

34 Yahşihan 0,78 34 Ağaçören 246762

35 Balışeyh 0,62 35 Sarıyahşi 168171

36 Çelebi 0,56 36 Akçakent 149295

37 Karakeçili 0,05 37 Boztepe 121336

(20)

3 9 3 8

Bu bölümde, farklı gelişmişlik kademesinde bulunan ilçe grupları belirlenmiş ve kendi içerisinde ho- mojen gruplar elde edilmiştir. Bu gruplar elde edil- irken yalnızca ilçelerin gelişmişlik endeksi değeri göz önünde bulundurulmuş, endeks değerlerine göre istatistiksel bir sınıflama yapılmıştır.

4.2.2 Bölümünde verilen bilgiler ışığında elde edilen kademeli gelişmişlik sınıflandırması Tablo-14’te görülmektedir.

Yapılan sınıflandırmaya göre birinci kademede 6, ikinci kademede 5, üçüncü kademede 7, dördüncü kademede 13 ve beşinci kademede 6 ilçe yer almaktadır.

Birinci kademede merkez ilçeler ile Yahşihan il- çesinin yer aldığı görülmektedir. En gelişmiş grup olan birinci kademede nüfus yoğunluğu, eğitim ve sağlık koşulları, rekabet gücü ve yaşam kalitesi gibi gelişmişlik göstergeleri bakımından en üst değerlere sahip merkez ilçelerin yer alması beklenen bir sonuç- tur. Ancak Yahşihan ilçesinin, gelişmişlik endeksi değerinin merkez ilçelerin gelişmişlik endeksi

GELİŞMİŞLİK GRUPLARINA GÖRE İLÇE SINIFLANDIRILMASI

5.1.3

değerlerine yakın olması sebebiyle, merkez ilçelerle

aynı sınıfta yer alması dikkat çekicidir. İkinci kademede Ürgüp ilçesine ait gelişmişlik endeks değeri en büyük değeri almış olmasına karşın Yahşihan ilçes- inin gelişmişlik endeksiyle arasında önemli bir fark olması sebebiyle Yahşihan ilçesi merkez ilçelerin yer aldığı birinci kademede yer almıştır. Yahşihan, eğitim gelişmişlik endeksi değeriyle merkez ilçelerin üstünde yer almaktadır. Bölge nüfusunun yaklaşık %61’i birinci kademede yer alan ilçelerde yaşamaktadır.

İkinci kademede yer alan ilçeler Kırşehir, Nevşehir ve Niğde illerinin ilçeleridir. Bu kademede Aksaray ve Kırıkkale illerine ait herhangi bir ilçe bulunmamaktadır.

İkinci kademede yer alan ilçelerin gösterge grupları bazında elde edilen endeks değerlerinin merkez ilçel- erden sonra en yüksek değerleri alan ilçeler içerisinde olduğu görülmektedir.

Üçüncü kademede yer alan ilçelerin çoğunluğunun Nevşehir ve Kırıkkale illerinin ilçeleri olduğu görülme- ktedir. Dördüncü kademede Bölge illerinin hepsin- den ilçeler yer almakta olup ilçe sayısı bakımından en yoğun kademedir. Beşinci kademe ise Bölge illerinin en az gelişmiş ilçelerinin toplandığı ve nüfusun yaklaşık %5,4’ünün yer aldığı sınıftır.

Bölge İçi Gelişmişlik

Sıralaması İl İlçe Gelişmişlik Endeksi

Değeri Gelişmişlik Grubu

1 AKSARAY Aksaray Merkez 2,10 1

2 KIRIKKALE Kırıkkale Merkez 1,99 1

3 NEVŞEHİR Nevşehir Merkez 1,98 1

4 KIRŞEHİR Kırşehir Merkez 1,85 1

İlçelerin Gelişmişlik Endekslerine Göre Sınıflandırılması Tablo-14

5 NİĞDE Niğde Merkez 1,78 1

6 KIRIKKALE Yahşihan 1,56 1

7 NEVŞEHİR Ürgüp 0,84 2

8 NİĞDE Bor 0,69 2

9 KIRŞEHİR Kaman 0,62 2

10 KIRŞEHİR Mucur 0,53 2

11 NEVŞEHİR Avanos 0,52 2

12 AKSARAY Ortaköy 0,20 3

13 NEVŞEHİR Hacıbektaş 0,03 3

14 NEVŞEHİR Gülşehir 0,01 3

15 KIRIKKALE Bahşılı -0,04 3

16 KIRIKKALE Keskin -0,06 3

17 NEVŞEHİR Kozaklı -0,08 3

18 KIRŞEHİR Çiçekdağı -0,24 3

19 NİĞDE Ulukışla -0,31 4

20 KIRIKKALE Karakeçili -0,35 4

21 AKSARAY Eskil -0,36 4

22 AKSARAY Sarıyahşi -0,37 4

23 NEVŞEHİR Derinkuyu -0,52 4

24 KIRŞEHİR Akpınar -0,57 4

25 AKSARAY Ağaçören -0,62 4

26 KIRŞEHİR Boztepe -0,67 4

27 NEVŞEHİR Acıgöl -0,69 4

28 KIRIKKALE Balışeyh -0,72 4

29 NİĞDE Çamardı -0,75 4

30 KIRIKKALE Delice -0,79 4

31 AKSARAY Güzelyurt -0,83 4

32 NİĞDE Çiftlik -0,97 5

33 KIRIKKALE Sulakyurt -1,02 5

34 AKSARAY Gülağaç -1,03 5

35 KIRŞEHİR Akçakent -1,09 5

36 NİĞDE Altunhisar -1,16 5

37 KIRIKKALE Çelebi -1,46 5

(21)

Bu bölümde ilçelerin demografi, eğitim, sağlık, re- kabetçi kapasite ve istihdam, tarım, mali göstergeler ile yaşam kalitesi gösterge gruplarındaki değişkenler

İLÇELERİN GÖSTERGE

GRUPLARINDAKİ DEĞİŞKENLERDE ALDIKLARI DEĞERLER VE

SIRALAMASI 5.1.4

İlçe Adı Toplam Nüfus Şehirleşme Oranı % Yıllık Ortalama Nüfus

Artış Hızı % Nüfus Bağımlılık Oranı %

Merkez 262581 (1) 67 (8) 11,92 (3) 53 (12)

Ağaçören 10448 (27) 33 (24) -43,36 (29) 54 (11)

Eskil 26073 (12) 67 (8) 4,27 (6) 68 (3)

Gülağaç 21202 (16) 23 (28) -15,96 (16) 61 (7)

Güzelyurt 13302 (25) 20 (30) -38,93 (25) 61 (7)

Ortaköy 37595 (8) 50 (15) -22,83 (18) 51 (14)

Sarıyahşi 6304 (33) 72 (7) -65,24 (31) 43 (20)

Merkez 201517 (2) 96 (1) 0,67 (9) 44 (19)

Bahşili 7124 (31) 74 (5) -1,4 (10) 47 (18)

Balışeyh 7006 (32) 30 (25) -103,5 (36) 60 (8)

Çelebi 2177 (37) 36 (21) -15,95 (15) 71 (2)

Delice 9960 (28) 25 (27) -66,8 (34) 64 (5)

Karakeçili 3439 (36) 92 (2) -70,17 (35) 60 (8)

Keskin 20716 (18) 51 (14) -42,67 (27) 52 (13)

Sulakyurt 8575 (30) 33 (24) -191,32 (37) 64 (5)

Yahşihan 16133 (21) 79 (4) 8,47 (4) 34 (21)

5.1.4.1 Demografik Göstergeler

kapsamında aldıkları değerler verilmektedir. İlçelerin aldıkları değere göre bölge içindeki sıralamaları ise parantez içinde yer almaktadır.

Kırıkkale Aksaray

Merkez 124046 (4) 88 (3) 17,07 (1) 43 (20)

Akçakent 4982 (35) 20 (30) -66,58 (33) 64 (5)

Akpınar 9073 (29) 34 (23) -50,19 (30) 54 (11)

Boztepe 5679 (34) 49 (16) -37,84 (24) 50 (15)

Çiçekdağı 16497 (20) 40 (20) -31,92 (22) 55 (10)

Kaman 42568 (7) 52 (13) -35,47 (23) 50 (15)

Mucur 19031 (19) 65 (9) -11,7 (13) 51 (14)

Merkez 117890 (5) 73 (6) 4,79 (5) 49 (16)

Acıgöl 20865 (17) 28 (26) -27,65 (20) 65 (4)

Avanos 35145 (9) 35 (22) -19,36 (17) 48 (17)

Derinkuyu 22114 (15) 48 (17) -2,94 (11) 62 (6)

Gülşehir 24503 (13) 36 (21) -30,78 (21) 51 (14)

Hacıbektaş 11929 (26) 43 (19) -39,77 (26) 51 (14)

Kozaklı 15519 (22) 45 (18) -13,25 (14) 54 (11)

Ürgüp 34372 (10) 54 (12) 15,92 (2) 51 (14)

Merkez 196087 (3) 56 (11) 3,47 (8) 53 (12)

Altunhisar 14769 (24) 20 (30) -42,81 (28) 76 (1)

Bor 59919 (6) 64 (10) -5,48 (12) 56 (9)

Çamardı 15245 (23) 22 (29) -65,62 (32) 62 (6)

Çiftlik 29183 (11) 11 (31) -25,14 (19) 71 (2)

Ulukışla 22728 (14) 25 (27) 3,61 (7) 52 (13)