Hollanda, Finlandiya, Danimarka, Çek Cumhuriyeti ve Slovenya
Sosyal Güvenlik Sistemi
Hollanda
• Hollanda’da üç ayaklı bir emeklilik sistemi söz konusudur.
• Birinci ayakta tüm çalışanlara basit emeklilik imkanı tanıyan dağıtım esaslı bir uygulama mevcuttur.
• İkinci ayak tamamen fon hesapları şeklinde, özel kesim tarafından yönetilen ve her bir katılımcının bireysel hesaplarından oluşmaktadır.
• Üçüncü ayak ise, isteğe bağlı ortak emeklilik fonlarından ibarettir.
• Katılımcılar bu üç ayaktan hangisini seçecekleri konusunda serbest bırakılmaktadır.
• Ülkede emeklilik yaşları ise kadın ve erkekler için 65olarak uygulanmaktadır.
• 1996 yılından itibaren hükümet tarafından bireysel emeklilik sistemini
özendirici çalışmalar başlatılmış ve ülkede çalışanların %90’a yakın bir
kısmı bireysel emeklilik sistemine dahil edilmiştir.
Finlandiya
• Finlandiya 1 Ocak 1994’ten geçerli olmak üzere yaşlılık ve malullük aylıklarına hak kazanmak için 16 yaşından sonra 3 yıl ikamet etme şatını getirmiştir.
• Ayrıca, ülkede yaşlı, malul ve dulların emekli aylığı miktarları yardım
alan kimsenin ülkede oturma süresine bağlanmıştır.
• Öte yandan iş kazaları ve meslek hastalıkları sigortasında yararlanma koşulları nispeten daha zorlaştırılmakla birlikte, iş kazasına uğrayan bireylerin işyerlerine yeniden adaptasyonun kolaylaştırılmasına
yönelik çalışmalar yürütülmektedir.
• Ülkede emeklilik yaş sürelerine ilişkin yapılan çalışmalar neticesinde emeklilik yaşı kadın ve erkeklerde 63’den 65’e çıkarılmıştır.
• 1997 yılından itibaren ise erken emeklilik yaşı 55’den 58’e
yükseltilerek erken emeklilik maaşı azaltılmış ve çalışanları bireysel
hesaplara özendirmek için özel sektörde bireysel hesap uygulamasına
geçiş kademeli olarak başlatılmıştır.
Danimarka Sosyal
Güvenlik Sistemi
• 1992 yılında yapılan düzenlemeler kapsamında işsizlerin daha fazla mesleki eğitim alma imkânı elde etmeleri
• ya da
• devlet tarafından desteklenen istihdam fırsatlarına
kavuşturulması amacıyla çeşitli tedbirler alınmıştır.
• İşsizlik sigortası kapsamında yapılan yardımlar, devlet sorumluluğunda işçiye işveren primleri ile iş piyasası fonuna yatırılan primlerden karşılanmaktadır.
• Danimarka’da sosyal güvenlik sistemi devlet tarafından
vergilerle finanse edilmekte ve sosyal güvenliğin her
konusu devlet eliyle gerçekleştirilmektedir.
• Danimarka’da kadın-erkek için üst sınır olarak kabul edilen emeklilik yaşı 67,
• AB ülkelerinin çoğunda olduğu gibi 65 yaş olarak
belirlenmiş olup, uygulamada halen bu şekilde devam
etmektedir.
• Sistemin temel prensipleri:
• Herkesi kapsayıcılık- ihtiyacı olan tüm yurttaşlar hizmet ve maddi yardımlardan yararlanır.
• Vergiyle finansman- finansman kaynağı esas olarak gelir
vergisi üzerinden. Vergi oranı yüksektir.
Finansman:
• Sistemin finansmanında vergiler çok önemli.
• Toplam gelirin %64’ü vergilerden oluşmakta.
• 1994’ten bu yana hastalık-analık ödemeleri, işsizlik sigortası ödemeleri ve erken emeklilik maaşı artık vergilerle finanse edilmiyor.
• Sadece ücretli ve bağımsız çalışanların işgücü piyasası
fonuna ödedikleri primlerden karşılanıyor.
Hastalık sigortası:
• Sağlık tedavi ve bakım masrafları sosyal koruma giderlerinin %20’aini oluşturuyor.
• Sağlık sigortası herkesi kapsıyor.
• Yerel yönetimler sosyal hizmetlerin çoğundan
sorumludur.
Annelik-ebeveyn izni:
• Ebeveyn izni 28 haftadır. Bunun 4 haftası doğumdan önce, 24 haftası da doğumdan sonradır.
• Son 10 haftası babalara verilebilir. Babalar doğumdan
sonraki 14 hafta içerisinde isterlerse 2 haftalık babalık izni alabilirler.
Emeklilik:
• Tüm Avrupa ülkelerinde olduğu gibi, yaşlılık ve dul-
yetimlik harcamaları sosyal korumanın en büyük
bölümünü oluşturmaktadır.
Yaşlılık aylığı:
• İkamete bağlı emeklilik sigortası üniverseldir.
• Bunun yanında ücretliler için tamamlayıcı emeklilik sigortası vardır.
• Ulusal emeklilik sistemi ülkedeki ikamet süresine göre herkese tek biçimli bir emeklilik sağlıyor.
• Tam emeklilik hakkı 40 yıl ikametten sonra elde ediliyor.
• Emeklilik maaşı temel maaş ve emekli ile eşinin gelirleri belirli bir düzeyin altında kalıyor ise ilave bir emekli
maaşından oluşur.
Dul-yetim maaşları:
• Üniversel emeklilik hakkı başka birine hak olarak geçmez.
• Buna mukabil zorunlu tamamlayıcı emeklilik maaşını hak
edenler öldüğünde dul ve yetimleri bu haktan yararlanır.
Erken emeklilik:
• 1999’daki erken emeklilik reformunun amacı çalışan nüfusu işgücü piyasasında daha uzun süre tutmaktı.
• Emeklilik gelirinden yararlanmak için son 30 yıl zarfından 25 yıldır işsizlik sigortasına prim ödüyor olmak ve en az 60 yaşında olmak lazımdır.
• Tamamen devletin finanse ettiği kısmi emeklilik rejimi
ücretli ve bağımsız çalışanlara 60-65 yaş arasında kısmi
emeklilik maaşı alarak kısmi çalışma imkanı veriyor.
İş kazası ve meslek hastalığı:
• Tüm iş kazası ve meslek hastalıkları onay almış bir özel sigorta şirketi tarafından sigortalanmış olacak.
• Meslek hastalığı sigortası hamile annesinin karnında iş şartlarından dolayı zarar gören bebekleri de kapsıyor.
• İşe giderken yaşanılan kaza koruma dışındadır.
İşsizlik:
• Danimarka’da işsizlik Avrupa ortalamasından belirgin biçimde düşüktür.
• İşsizlik tazminatı toplam sosyal ödemelerin %10’unu oluşturuyor. Bu oranın Avrupa ortalaması %6,3’tür.
• İşsizlik sigortası isteğe bağlıdır.
• İşsizlik sigortası sandığı sendikalara bağlıdır.
• Her sektörde bir tane vardır.
• İşsizlik sigortasından yararlananlar primlerini kendileri
öderler.
Aile Yardımı:
• Tüm Avrupa ülkelerinde olduğu gibi Danimarka’da da sosyal koruma çerçevesinde yapılan aile yardımları önemli bir oranı temsil etmektedir.
• Avrupa ortalamasının 5 puan üzerindedir.
• Aile yardımı ilk çocuktan itibaren başlar ve 18 yaşına kadar devam eder.
• Yardım tutarı çocuğun yaşına göre değişir.
• Özetle;
• Sosyal koruma Danimarka’da tüm sosyal riskleri kapsıyor.
• Danimarka’da oturmak şartıyla aile yardımını da içeriyor. Bu yardım üniverseldir.
• Sosyal koruma sistemi ulusal sigorta esasına dayanır.
• Genel sigorta rejimi bağımsız çalışanlarla ücretli çalışanları bazı farklarla kapsayan ulusal sigortadır.
• Danimarka sosyal güvenlik sisteminde yetkili çok sayıda bakanlık var.
• 2012’de yerel yönetimlere bazı görev ve yetkiler merkezi bir kurum yaratılıp ona verildi.
• Bunun amacı sosyal ödemeleri daha iyi koordine etmek ve işlemleri kolaylaştırmaktır.
