2
Ferit Edgü
AV
Can Yayýnlarý: 1661 Türk Edebiyatý: 478
© Ferit Edgü, 2007
© Can Sanat Yayýnlarý Ltd. Þti., 2007 1. basým: Sürek Yayýnlarý, 1967 Can Yayýnlarý’nda 1. basým: Eylül 2007
Ka pak Ta sarýmý: Er kal Ya vi Ka pak Düze ni: Se mih Özcan Diz gi: Gülay Yýldýz
Düzelti: Fulya Tükel Ka pak Baský: Çe tin Of set Ýç Baský ve Cilt: Özal Matbaasý
ISBN 978-975-07-0849-7
CAN SA NAT YA YIN LA RI
YA PIM, DA ÐI TIM, TÝCA RET VE SA NAYÝ LTD. ÞTÝ.
Hay ri ye Cad de si No. 2, 34430 Ga la ta sa ray, Ýstan bul Te le fon: (0212) 252 56 75 - 252 59 88 - 252 59 89 Fax: 252 72 33 http://www.can ya yin la ri.com
e-pos ta: ya yi ne vi@can ya yin la ri.com
4
Ferit Edgü AV
ÖYKÜ
CAN YA YIN LA RI
FERÝT EDGÜ’NÜN CAN YAYINLARI’NDAKÝ
ÖTEKÝ KÝTAPLARI YARALI ZAMAN / anlatý BULUÞMALAR / deneme
ÇIÐLIK / öykü BÝR GEMÝDE / öykü
DO SESÝ / öykü
EYLÜLÜN GÖLGESÝNDE BÝR YAZDI / roman ÝÞTE DENÝZ, MARÝA / öykü
6
Ferit Edgü, 1936’da Ýstanbul’da doðdu. Ýstanbul Güzel Sa nat- lar Aka demisi Resim Bölümü’nde baþladýðý öðrenimini Pa ris’ te sür dür dü. 1976-1990 yýllarý arasýnda, kurucusu old- uðu Ada Ya yýn la rý’n da, çaðdaþ Türk ve dünya yazarlarýnýn, þair le ri nin yapýtlarýný ya yýn ladý. Edebiyatýn çeþitli alanlarýnda ürünler verdi. Bir Gemide ad lý kitabýyla 1979 Sait Faik, Ders Notla rý ile 1979 Türk Dil Kurumu, Ey lü lün Göl ge sinde Bir Yazdý ile 1988 Se dat Si ma vi Edebiyat Ödü lü’nü aldý. Hak
kâri’de Bir Mevsim ro ma nýn dan uyar la nan ve Erden Kýral’ýn yönettiði film, Berlin 33. Film Fes ti va li’n de, aralarýnda Gümüþ Ayý’ nýn da olduðu 5 ödül ka zan dý. Ro man larý, öyküleri, dene- meleri Ja ponca ve Çince dahil bir çok di le çev rildi.
8
ÝÇÝNDEKÝLER
Birinci Basýma Önsöz ... 11
KARANLIKTA Yitik Gün ... 15
Havana ... 25
Kötü ... 32
Karanlýkta ... 38
Durum ... 43
Aþaðý, Aþaðý ... 49
Yoðun ... 55
AV Köpeðin Isýrdýðý Kriptozoolog ... 61
Yargýç Karak ... 76
Av ... 93
(Yeni Baskýya Ek) BÝR ORTAÇAÐ ÖYKÜSÜ Celladýn Ölümü ... 107
10
Uzakta ve yakýnda geçen günlerin üstüne gölge düþürmediði dostluðu, elime ilk kalem aldýðým günlere uzayan VEDAT GÜNYOL’a
12
BÝRÝNCÝ BASIMA ÖNSÖZ
Bu ki tap ta bir ara ya ge len on öy kü, 19531967 yýl la rý ara sýn da yaz dýk la rým dan bir seç me dir. Ara dan geçen za ma nýn ve kur tul mak is te nen bir geç mi þin zo run lu kýl dý ðý bir seç me. Bir sü re son ra, bu ki ta ba al ma dý ðým öy kü ler gi bi, bun la rýn da, bu gün ken di le
rin de bul du ðum an la mý yi tir me le ri, baþ ka bir de yiþ
le es ki me le ri ol ma ya cak þey de ðil dir. Ya da bu nun ter si: Bu gün on la ra ver me di ðim an lamý, olay la rýn, gö rüþ le rin ge liþ me siy le ka za na bi lir, böy le ce ye ni bir bo yut el de ede bi lir ler. Her sa nat ya pý tý nýn or tak yaz
gý sý dýr bu. Bu ko nu da be nim ne bir umu dum ne de bir umut suz lu ðum var. On la rý, bey lik bir de yiþ le za ma na bý ra ký yo rum.
Bu de ði þik za man lar da, yer ler de, ko þul lar da ya zýl
mýþ öy kü le ri yan ya na ge ti re cek bir or tak yan la rý var mý? Bu so ru ya ke sin bir ce vap ver eme ye ce ðim.
Yal nýz ca, ki ta býn ikin ci bö lü mün de ki öy kü le rin, uzun bir sü re ge çer li li ði ni yi tir di ði ne inan dý ðým
“an latma” yý ye ni den, bir kez da ha de ne mek için ya zýl dýk la rý ný be lirt mem ge rek. Ýçin de ya þa dý ðý mýz dün ya da düþ gü cü nün gün geç tik çe yok ol mak ta ol du ðu na, bu ol gu nun bir çok yer de ki þi li ðin olu þu
mu nu en gel le di ði ne ina na rak ya zýl mýþ bu kur gu sal
14
(fic tif) öy kü le rin, an la týþ yö nün den, gö rü le ce ði gi bi hiç bir ye ni li ði yok tur. On la rý, elim den gel di ðin ce ki þi li ði ol ma yan bir de yiþ için de yaz ma ya ça lýþ tým.
Bu ga rip olay lar, can çe kiþ mek te ol du ðu na inan dý
ðým ak ku ðu nun (sa na týn), ben de yan sý yan son düþ
le rin den, san rý la rýn dan bir ka çý dýr. Ama ku ðu nun öl me siy le her þey öle cek de ðil dir, sa na týn mut lak ölüm süz lü ðü ne ina nan ba zý saf ki þi le rin san dý ðý gi bi. Tam te r si ne, in sa noð lu ye ni bir mev sim de, için
de ya þa dý ðý çe liþ ki ler den ya rar lan ma sý ný bi lir se, or ta ya bir bi rin den gü zel, bir bi rin den de rin ve an la
m lý bin ler ce ak ya da ka ra ku ðu nun dü þü nü, ger çe
ði ni ko ya bi lir. Top lum sal ko þul la rýn aðýr lý ðý al týn da unu tu lan, bir ký yý ya atý lan, “düþsel” ya da “kurgusal”
olan da, o za man, ye ni den tüm öz gür lü ðü, tüm ba ðým sýz lý ðý için de be li re bi lir. Ger çe ðin için de ki düþ, dü þün için de ki ger çek le el ele yü rü yen ya ra tý cý is tem, an cak o za man dar sý nýr la rýn için den kur tul
ma yý ba þa ra bi lir. Ka ným ca, umut suz lu ðun, ka ram
sar lý ðýn tek pan ze hi ri de bu dur.
Son ola rak, oku yu cu ya tek bir ger çekçi li ðin ol ma dý
ðý ný, bu ki tap ta ki öy kü le rin de, bu ger çekçi lik yol la
rýn dan bi ri nin öð re ni mi sü re sin ce ya zýl dýk la rý ný an sýt mak is te rim.
Kan lý ca, 10 Aðus tos 1967
KA RAN LIK TA
16
YÝ TÝK GÜN
Ka rým sa bah le yin hýrs la çek ti üs tüm den yor ga ný.
“Geç kaldýn” de di.
“Olabilir” de dim.
Yü zü me bak tý: kýz gýn.
“Bu gün iþe git me sem mi?” de dim.
“Zýrvalama” de di.
“A ma sýkýlýyorum, de dim. Her Tanrý’ nýn gü nü…”
“U zat ma. Kah ven ha zýr. Ha di kalk.”
Sa de kah ve yi içip (her sa bah hiç bir þey ye mez, yal- nýz ca bir sa de kah ve içe rim) dý þa rý çýk tým.
Aðaç la rýn ara sýn dan do la na do la na ge len de ni zin hý þýr tý sý ný duy dum. Ça kýl la ra çar pý yor du dal ga lar.
Ya vaþ ça. De niz ha fif dal ga lý ol ma lýy dý. Gök bu lut - suz du. Bak ma dým, ama mut la ka böy ley di. Yü zü mü ha fif bir se rin lik ok þu yor du – di ril ti ci.
Ýþe en azýn dan bir ya rým saat geç kal mý þým dýr. Git - sem, þef te pe den týr na ða sü zer: Hiç de ðil se bu gün er ken gel sey din, der. Ay ba þý ol du ðu nu…
Ay ba þý ol du ðu nu unu tur mu yum? Ým za yý atýp pa ra yý ala ca ðým. Ka sa da ki sa rý saç lý, mis kin, ev de kal mýþ ký zýn uzat tý ðý, üs tün de Ah met Hýr çýn ya zý lý zar fýn için- de, ku ru þu ku ru þu na 167 li ra 95 ku ruþ var dýr.
“Pa ra bil mem ne me, git me ye ce ðim bu gün iþe”
18
de dim ken di ken di me.
Yo lu de ðiþ ti rip de niz ký yý sý na in dim.
Ký yý da bir ka dýn var dý. Ça ma þýr yý ký yor du. Ya ný na yak laþ tý ðým da gör düm: Ba cak la rý açýl mýþ, do nu gö rü nü yor du. Þi lebe zin den pem be bir don. Ana mýn don la rý da þi lebe zin den di, ama pem be de ðil ler di.
Bir den bu nu an sý dým.
Ayak ta di kil miþ, bir ona (ka dý na), bir de ni ze ba ký- yor dum. Kalk tý, yý ka dý ðý ça ma þýr la rý ça kýl la rýn üs tü- ne ser me ye baþ la dý. Her ça ma þý rýn üs tü ne, bü yük çe, te miz bir taþ ko yu yor du. Ser di ði ça ma þýr la rýn hep si (bak tým) ka dýn ça ma þý rýy dý. An cak iþi ni bi tir dik ten son ra be nim var lý ðý mýn far ký na var dý. Uzak tan, uzun uzun, gö zü nü kýrp ma dan bak tý. Son ra ya ný ma gel di.
“Ý þin yok mu senin?” de di.
“Var” de dim.
“Her sa bah ne di ye dam lý yor sun öyleyse?” de di.
“Yan lý þýn var” di ye cek ol dum.
“Dün sa bah da kar þý ma otu rup bal dýr la rý mý sey re- den sen de ðil miydin?” de di.
“Hayýr” de dim.
“Utanma” de di.
(Ký zar mýþ mýy dým?)
“U tan mak deðil” de dim. Ve bu ra ya ilk kez gel di ði- mi, onun bal dýr la rý ný fi lan da sey ret me di ði mi söy le- dim.
Gül dü.
“Ýyi, de di. De di ðin gi bi olsun.”
Su suþ tuk. Bir an du rup göz le ri min içi ne bak tý. Son- ra eliy le be lir siz bir ye ri gös te re rek, “Ben ora da, ile- ri ki ku lü be de oturuyorum, de di. O ra da, gö rü yor sun de ðil mi? Aðaç la rýn ortasýnda.”
“E vet, görüyorum” de dim. Oy sa hiç bir þey gör dü-
ðüm yok tu. Salt ko yu or man ye þil li ði, bir de on ca ye þi lin için den ef la tun çi çek li bir aðaç. Yal nýz bun la- rý gör düm. Ama, “Evet” de dim. Son ra, “O ra da mý?”
de dim, elim le be lir siz bir ye ri gös te re rek.
“Evet” de di.
Son ra dö nüp ça ma þýr la rý na bir kez da ha bak tý. Bir söz cük da ha söy le me den, etek le ri ni kal dý ra kal dý ra, bir genç kýz can lý lý ðýy la ef la tun çi çek li aða ca doð ru yü rü dü (sa ný yo rum).
De ni ze bak tým. Ha fif dal ga lýy dý. Dal ga lar ký yý ya doð ru bir bi ri ar dý sý ra ge li yor lar dý. Son ra gel dik le ri gi bi, art la rýn da ha fif bir hý þýr tý bý ra ka rak çe ki li yor- lar dý. Bir za man bu dü ze ne dal dým. Ça kýl la rýn üs tü- ne otur muþ tum. Se rin. Gö ðü bu lut suz san mýþ tým ya, de ðil miþ. Ýler de, tâ de ni zin gök le bir leþ ti ði yer de bir yý ðýn ak bu lut var dý. Pa muk tar la sý. Gök te pa muk tar la sý. Fýþ kýr mýþ pa muk çi çek le ri ye þil aðaç- la rýn üs tü ne doð ru ge li yor du. Kýv ran dým.
Ce ke ti mi çý kar dým, ça ký lla rýn üs tü ne ge li þi gü zel atý- ver dim. Bo yun ba ðý mý gev þet tim. Ra hat bir so luk al dým. Sýr tý mý de ni ze dö nüp aðaç lý ða doð ru bak tým.
Aðaç lar ha fif ha fif dal ga la ný yor du. Ef la tun çi çek li aðaç, on ca sa lý nan ye þil li ðin için de dim dik, on ca ye þil lik ten sýy rýl mýþ, ka pý sý ný da ha hiç bir in sa noð lu- nun aç ma dý ðý apay rý bir ev ren gi bi du ru yor du. Bu na ben zer saç ma sa pan þey ler dü þün düm. Son ra: Þim di be ni bek li yor dur ora da. Pem be don lu ka dýn. Göm le- ði mi, pa buç la rý mý çý kar dým. Bir yan dan so yu nur ken bir yan dan da þe fi dü þü nü yor dum: Ýt di yor dur, saat beþ te dam lar.
Saat beþ te dam la ya ca ðým el bet. Bu be nim hak kým.
Üs tün de Ah met Hýr çýn ya zý lý zar fý al mam – için de ku ru þu ku ru þu na 167 li ra 95 ku ruþ olan. Bir ay lýk ça lýþ ma nýn kar þý lý ðý. Ev ki ra sý. Üst-baþ. Ye mek-iç-
20
mek. Hep si bu nun için de.
Ge ri si ni dü þün me dim. Ve hiç bir þey dü þün me dim.
De niz ký yý sýn da yü rü yor dum. Dur dum. Ye ni den, bir kez da ha gö ðe bak tým. Gü neþ yük sel miþ ti. So yun- dum. De ni ze koþ tum.
Ayak la rým kö pük le re deð di. Bi raz da ha yü rü düm.
Ba cak la rým dan be de ni me bir so ðuk luk yü rü dü. Atý- lý ver dim su ya. So ðuk tu. Kar þý dan ak pa muk tar la la- rý ge li yor du. On la ra doð ru yüz me ye baþ la dým.
Ký yý da, ça kýl la rýn üs tü ne uzan dý ðým da gü neþ tam te pem dey di. Do nu mu çý ka rýp sýk tým. Göm le ðim le pan to lo nu mu gi yip ef la tun çi çek li aða ca doð ru yü rü- düm.
Ma viy di göz le ri; açýk cam ma vi si. Yü züm dey di açýk cam ma vi si göz le ri. So ru yor du:
“Yüz dün mü?”
Ba þý mý sal la dým: Evet.
“Titriyorsun, de di. Ce ke tin nerde?”
“Orda, de dim. Ça kýl la rýn üs tün de býraktým.”
Ku lü be ye gir dik. Bir çu lun üs tü ne sof ra sý ný kur- muþ tu bi le.
“Çök” de di.
Çök tüm.
Ek me ði or ta sýn dan ayý rýp bir par ça sý ný ba na uzat tý.
Önüm de ki ta bak la rýn bi rin de ye þil lik var dý. Öbü- rün de ba lýk.
Tes ti yi ba þý na di kip da ha ye me ðe baþ la ma dan, lu kur lu kur su iç ti.
“Ra ký ol ma lýy dý ha?” de di.
“Ya” de dim.
El le ri mi, ýlýk ba cak la rý nýn ara sý na koy dum, sýk tým.
“Ya” de dim. Göz le ri nin içi ne ba ka rak. Ýs tekli.
“Oynama, de di. Ye mek yer ken oyun olmaz.”
Çek tim eli mi. Bü yük bir iþ tah la yi yor du ye me ði ni.
Sey re di yor dum onu. Bir den ken di si ne bak mak ta ol du ðu mu se zin le di.
“Ba na ba ka ca ðý na önün de ki le ri ye” de di.
Bir ba lýk al dým. Ek mek ten bir par ça ko par dým.
“Ye þil lik ten de ye. Ýþ tah açar. Böy le si ni baþ ka yer de bu la maz sýn. Bu sa bah el le rim le topladým.”
Bir tu tam da ye þil lik ten al dým. Çok tan doy muþ tum.
“Yesene” de di.
“Doydum” de dim.
“Am ma da boðazsýzmýþsýn” de di.
Ye mek ye mek ten tik sin di ði mi söy le mek is te dim, ama söy le me dim. Yal nýz, “Kal dýr þu tabaklarý” de dim.
“Ön ce sen þu saç la rý na bak” de di.
Par mak la rým la ge ri ye at tým saç la rý mý. Da ha ku ru- ma mýþ lar dý.
“De niz so ðuk muydu?” de di.
“Soðuktu” de dim.
Ta bak la rý top la dý, dý þa rý da, ka pý nýn önü ne bý ra kýp dön dü.
Ya ný ma ge lir gel mez, be lin den tu tup ken di me doð ru çek tim. Ye re düþ tük. Ba þý tes ti ye çarp tý ye re dü þer- ken. Tes ti ký rýl ma dý, ama için de ki bü tün su dö kül- dü. Ha sý rýn üs tü ne ya yýl dý.
“Ra ký ol say dý ha?” de di.
“Ya” de dim.
“Ý çer misin?” de di.
“Ýç mez miyim?” de dim.
Uzan dým boy nun dan öp tüm.
“Be nim ki her ak þam bir yir mi-do kuz luk yuvarlar dý”
de di.
“Kim?” de dim.
“Be nim ki. Ba lýk çý ko cam. Ta ný maz mýydýn?”
En ta ri si nin düð me le ri ni çöz düm.
22
“Hayýr, de dim. Tanýmam.”
Sol eli me bak tý. Sol eli min yü zükpar ma ðý na.
“Sen de ev li sin demek” de di.
“Evet” de dim.
“Ka rýn bi zi böy le gör se kim bi lir n’ apar?” de di.
“Hiç, de dim. N’apacak?”
“Hiç olur mu? Be ni bý ra kýp gi der. Za ten bu gün ler de dýr la nýp du ru yor. Se ni bý ra kýp gi de ce ðim, di yor. Yal- nýz ka la cak sýn, di yor. Kö pek ler gi bi, di yor. Yal nýz, ya pa yal nýz ka la cak sýn.” O bun la rý ba ðý rýr ken, ben, kö pek ler ger çek ten yal nýz mý, di ye dü þü nü yo rum.
Son ra: Be ni bý ra kýp ne re ye gi de bi lir? Son ra: Gi der- se gi der. Git. De f ol git. Ne re ye is ter sen git. Ca nýn ne re yi çe ki yor sa git. De f ol. Bir da ha da ge ri dön me.
“Ya þa billahi” de di.
“Hiç, de dim. Gö rür se gör sün. N’ apabilir?”
Omuz la rým dan tu tup üs tün den kal dýr dý.
“Ama...” de dim.
“Ne amasý?” de di.
“Hani...” de dim. En ta ri si nin düð me le ri ni ilik le di.
So ru mu duy ma mýþ gi bi, “Be nim ki her ak þam bir yir mi-do kuz luk içerdi, de di. Ba na da içi rir di. Ba lýk çý kocam.”
“Ne re de þimdi?” de dim.
“Gitti, de di. Ka yý ða at la yýp bir sa bah ba lý ða çýk mýþ tý.
Üç ay dýr ba lýk ta. Da ha dönmedi.”
Gül düm,
“Ölmüþtür” de dim.
“N’ apim” de di. O muz la rý ný silk ti. Umur suz. “Ö lür se ölsün.”
Bak tým: Göz le ri ma viy di. Cam ma vi si. Iþýl ýþýl. Bom- boþ. Dep de rin.
“Ben ça ma þýr la rý top la ma ya gidiyorum” de di.
“Ben bur da bekleyeceðim” de dim.
Aðaç la rýn ara sýn da yi ti ver di bir an da.
Ku lü be ye gir dim. Ye re, ha sý rýn üs tü ne uzan dým.
Göz le rim ta van da. Ta van da bir he venk mý sýr asý lý, Ya nýn da, sa rý bir kýþ ka vu nu. Ham. Ke sil se na sýl acý- dýr kim bi lir. Ya ným da ki kü çük tes ti yi al dým. Ba þý ma dik tim. Su buz gi biy di.
Þim di bur da, ya nýba þým da ol ma lýy dý, de dim ken di ken di me. Sert, bü yük, di ri gö ðüs le ri. Göz le ri. Ya nýk yü zü. (Ka rým: so luk ve has ta lýk lý.)
Kalk tým dý þa rý çýk tým. Aðaç la rýn ara sýn da yi ti ver- dim ben de.
De niz ký yý sýn da ça kýl la rýn üs tün de otu ru yor du.
Ça ma þýr la rý ný top la mýþ. Çev re sin de bi ri ken ço cuk- lar la ko nu þu yor du (sa ný yo rum).
Yan la rý na git tim.
“Ne geldin?” de di.
(Ço cuk lar be ni gö rün ce gül me le ri ni kes ti ler.)
“Gel dim iþte, de dim. Sen gel me yin ce… Ne ya pa- yým?.. Çok bek le dim, sý kýl dým. Ben de geldim”
de dim.
Ço cuk lar de ni ze ko þuþ tu lar.
Ya ný na otur dum. Saç la rýn dan tu tup yü zü nü yü zü me çe vir dim, öp tüm. Ço cuk lar bi ze ba kýp gül dü ler.
“Hadi, de di. Al ce ke ti ni de eve gidelim.”
“Yok, de dim. Bu ra sý güzel.”
“Bu ra da olmaz, de di. Ço cuk lar var. Hem ba lýk çý ko cam ge lir bir de bakarsýn.”
O öl dü, ge le mez ar týk, di ye me dim ye ni den.
“Hadi” de di.
Elin den tut tum. Aðaç lýk la ra doð ru yü rü dük.
Gi der ken ce ke ti mi al ma yý unut mu þum. Dö nüþ te uzun za man ara dým: Ha va ka rar mýþ tý. Bu la ma dým.
Gü neþ bat mýþ tý. Ufuk ta ki ký zýl lýk da yit mek üze rey-
24
di. Kal kýp fab ri ka ya git me li, di ye dü þün düm. Ay lý ðý al ma lý. Gö tü rüp ka rý ma ver me li. Hiç bir þey dü þün- me den ya týp uyu ma lý.
Ba þým dö nü yor du. Yor gun dum. Ef la tun çi çek li aðaç- tan ya na bak tým. Her yan kap ka ran lýk tý. Hiç bir þey gö rün mü yor du.
Fab ri ka nýn bek çi si, “Hayrola?” de di.
“Hiç, de dim. Ay lý ðý al ma ya gel miþ tim de.”
“Dün al ma mýþ mýydýn?” de di.
Dün? Dün ay ba þý de ðil di ki… Na sýl ala bi li rim dün – Ce vap la ma dým.
“Kim se yok mu?” de dim.
“Yok” de di ba þý ný iki ya na sal la ya rak Ye lek ce bin den saa ti ni çý ka rýp kur du. “Bu saat te kim olur?” de di.
“Ha di eyvallah” de dim.
“Gü le güle” de di ar dým dan ga rip ga rip ba ka rak.
Eve var ma dan kah ve ye uð ra dým. Anastas’ la pý ra fa oy na dýk. Oyu nun ya rý sýn da mýz dý:
“Týp ký dün kü gibi, de di. Ku ru yor sun kâðý dý. Her oyun ay ný kâðýtlar.”
“A ma dün pý ra fa oy na ma dýk ki Anastas, de dim. Ne dün, ne ev vel si gün. Bel ki bir haf ta dýr uð ra mý yo rum kahveye.”
“Dal ga yý býrak, de di. Dün bu ra da, bu ma sa da oy na- dýk. Bu saatte.”
“Dal ga cý Anastas” de dim.
“Dal ga cý Ahmet, de di. Hep ay ný kâðýt lar, hep ay ný numaralar.”
“Uydurma” de dim.
“Dün de, bu gün de ay ný numara” de di. Ma sa ya vu rup kalk tý.
Hep ay ný… Dün de bu gün de…
Anastas’ ýn ar dýn dan ben de kalk tým.
26
