Beyoğlu Planlama Sürecine Bakış
Pelin Pınar Giritlioğlu
TMMOB Şehir Plancıları Odası İstanbul Şubesi
19. yy
YANGINLAR
Büyük Beyoğlu Yangını Harîk-i Kebîr
Beyoğlu’nun yeniden yapılanması
Düzenli itfaiye taburlarının oluşturulması Yangın sigortasının yaygınlaştırılması
Kagir binaların sayısının artması
Şişli ve Nişantaşı gibi semtlerin önem kazanması
Beyoğlu, Galata ve Karaköy tamamen yandı
R. Huber, Galata, Pera, Taksim, Pangaltı, Feriköy Planı, 1887
http://bellek.beyoglu.bel.tr/download/Harita_sergisi_Katalog.pdf
Pera ve Galata Plan Index, Charles Eduard Goad , 1905
Beyoğlu Şişhane Karakol, Jaques Pervititich , 1932
19. yy ile birlikte Beyoğlu kimliği oluşmaya başlıyor
• Finans ve deniz ticaretinin merkezi,
• Kentsel ve teknik Batılılaşmanın ilk uygulamalarının sahnesi
Kafesçioğlu F. O.,2016
Büyükelçilikler, konsolosluklar
Alman Sefaret Sarayı (Almanya Başkonsolosluğu) (1877) Amerikan Sefaret Sarayı (günümüzde otel) (1882)
Belçika Sefaret Sarayı (Belçika Başkonsolosluğu) (1900) Fransız Sefaret Sarayı (Fransız Sarayı) (1847)
Hollanda Sefaret Sarayı (Hollanda Başkonsolosluğu) (1859) İngiliz Sefaret Sarayı (Birleşik Krallık Başkonsolosluğu) (1850) İsveç Sefaret Sarayı (İsveç Başkonsolosluğu) (1870)
Japonya Sefareti (Japonya Başkonsolosluğu) (1904) Rusya Sefaret Sarayı (Rusya Başkonsolosluğu) (1845) Venedik Sarayı (İtalya Başkonsolosluğu) (1782)
Apartmanlar
Botter Apartmanı-1900
Kamondo Apartmanı-1861-1868 Doğan Apartmanı - 1892 (eski adı:
Helbig Apartmanları) Narmanlı Han – 1831
Papadapulos Apartmanı - 1907 Mısır Apartmanı – 1910
Hastaneler Okullar
Alman Lisesi (1868)
Aya Konstantin Rum Mektebi (1875) Esayan Ermeni Okulu (1895)
Galatasaray Lisesi (1481)
Galileo Galilei İtalyan Lisesi (1870) Getronagen Ermeni Lisesi (1866) İtalyan Lisesi (1861)
Karaköy Rum Mektebi (1885)
Mekteb-i Harbiye (Askeri Müze) (1834) Merkez Rum Mektebi (1893)
Saint Benoit Fransız Lisesi (1783)
Sainte – Pulcherie Fransız Lisesi (1846) Sankt George Avustırya Lisesi (1882)
Viscount Mektebi (Beyoğlu Anadolu Lisesi) (1849) Zapyon Rum Mektebi (1885)
Zoğrafyan Rum Lisesi (1893) İtalyan Hastanes (1820)
Alman Hastanesi (1846)
İngiliz Bahriye Hastanesi (1855) Sankt Georg Avusturya
Hastanesi (1872)
Serpuş Han -1735-36 ? Sen Piyer Hanı – 1771 Büyük Londra Oteli -1891 Tokatlıyan Oteli - 1892 Pera Palas -1895
Karaköy Palas 1920
Hanlar /
Oteller İngiliz Bahriye Hastanesi ttps://4.bp.blogspot.com/-
S7hPcuITllo/V_voA9_BXtI/AAAAAA AAACE/WpZE12_pChAXIRUrrpJEN7 pb4EH9_WzoACPcB/s1600/hosp8l.
jpg
1850’lerden itibaren başlayan para borsası bu hanlarda işliyor
• Afrika Pasajı (1905)
•Anadolu Pasajı (1900)
•Atlas Pasajı (1870)
•Avrupa Pasajı (Aynalı Pasaj) (1874)
•Aznavur Pasajı (1893)
•Beyoğlu Pasajı
• Cercle D’Orient (Emek) Pasajı (1875)
•Crespin Pasajı (1880-1971)
• Çiçek Pasajı (Cite de Pera) (1876)
•D'Andria Pasajı (Terkos Çıkmazı) (1882)
•Douzio Pasajı
•Elhamra Pasajı (1922)
•Fransız (Nil) Pasajı (Asmalımescit) (1880)
•Fransız Pasajı (Karaköy) (1880)
•Frederici Pasajı (1896)
•Galatasaray Pasajı
•Hazzopulo Pasajı (1871)
•Halep Pasajı (1884)
•Hamson Pasajı (1924)
•Karlmann Pasajı (1960)
•Leonardo (Topaloğlu) Pasajı (1911)
•Lütfullah Pasajı (inşa tarihi belirsizdir)
•Olivio Pasajı (inşa tarihi belirsizdir)
•Panayia Pasajı (inşa tarihi belirsizdir)
•Pinto Fresko Pasajı (1880)
•Rumeli Pasajı (1897)
• Suriye Pasajı (1909)
•Şark Pasajı (Passage Oriental) (1840)
•Tünel Pasajı (1886)
Ticari Yapılar
Cercle D’Orient (Emek) Pasajı oguztopoglu.com
•Komedi Tiyatrosu (1889-1942)
•Naum Tiyatrosu (1844-1870)
•Crystal Tiyatrosu (1800'ler-1920)
•Concordia Tiyatrosu (1870'ler-1906)
•Odeon Tiyatrosu (1875-1915) Şark Tiyatrosu (1883-1892)
•Ses Tiyatrosu (1885)
• Tepebaşı Tiyatrosu (1890-1983)
•Elhamra Tiyatrosu (1922-1958)
•Atatürk Kültür Merkezi (1946-1969)
Kültür Yapıları
AKM 1960’lar
SALTOnline-
https://www.flickr.com/photos/saltonli ne/12966691423/
Naum Tiyatrosu 1844
https://archives.saltresearch.org/handl e/123456789/27640
Askeri Yapılar
•Tophane-i Amire
•Taksim (Topçu) Kışlası 1806 – 1940
•Taşkışla 1846-1852
•Tophane Kışlası (19. yüzyıl-1957)
•Kasımpaşa Asker Hastanesi 1827
•Maçka Silahhanesi 1873
Topçu Kışlası
SALTOnline-https://www.flickr.com/photos/saltonline/13080012085/
Erken dönem planlama çalışmaları
• 1858 tarihli G. d’Ostoya planı (binaların ölçü ve yapı malzeme ve yapım türlerinin (ahşap veya kâgir) belirlenmiş olduğu, sokak isimlerini ve topoğrafik bilgileri içeren, ayrıca, binaların numaralandırılmasına da başlanmış olmasından dolayı bu konuda bazı bilgileri de bulunduran ilk harita)
• 1887-1891 arasında F. Huber tarafından hazırlanan ve bu isimle anılan 1/1000 ölçekli Karaköy Galata, Taksim ve Pangaaltı’nın planını içeren harita (Şematik anlatımla yapı parselleri ve numaraları, sokak isimleri, binaların kullanım biçimleri (dini yapılar, okullar, elçilikler, hanlar), kapı numaraları, sokak isimleri ve tramvay hattını gösterir).
• 1905 tarihli, İngiliz C. E. Goad’ın şirketi tarafından hazırlanan 1/600 ölçekli sigorta haritası (yapıların inşa teknikleri (ahşap veya kâgir), kat adetleri, kullanım biçimleri (hastane, askeri yapı, elçilikler, konut, dükkân, okul, resmi yapı) yapı adalarının arasındaki alanların niteliği (sokak, çıkmaz, yol, pasaj) renk ve yazı kullanılarak ifade edilmiştir)
• 1927 tarihli J. Pervititch sigorta haritaları
• Beyoğlu, Eminönü, Galata, Karaköy’ü kapsayan 1/500 ölçekli 1948 tarihli Suat Nirven paftaları
Candemir ve Kavzaoğlu, 2009 Kafesçioğlu F. O.,2016 Öncel, Kefesçioğlu, 2005
1893-1894’te Dersaâdet Rıhtım Şirketi’nce hazırlanan Kıyı ve Rıhtım Planları
(Koçak, Ademoğlu, Beşli, Eraslan, Akçay, 2013)
https://dergipark.org.tr/tr/download/article-file/464534
Henri Prost, Pera-Galata, 1940
http://bellek.beyoglu.bel.tr/download/Harita_sergisi_Katalog.pdf
İstanbul Rehberi içinde Karaköy Köprüsü Planı, Mamboury, 1951
http://bellek.beyoglu.bel.tr/download/Harita_sergisi_Katalog.pdf
• Tarih boyunca bir liman ve ticaret merkezi olma özelliğiyle öne çıkan Karaköy 19. yüzyılın son çeyreğinde Osmanlı’nın finans merkezi haline geliyor. 19. yüzyılın son on yılında nanka ve sigorta şirketlerinin toplanma yeri oluyor.
• 1856 yılında kurulan Osmanlı Bankası'nın merkezinin Bankalar Caddesi'ne taşınmasıyla birlikte caddenin ticari anlamda önemi artıyor.
• İtalyan ve Avusturyalı sigorta şirketleri şube ofislerini açıyor.
• 1857’de Altıncı Daire-i Belediye Beyoğlu’nda kuruluyor
• 1875 Tünel açılıyor
• 20. yüzyılda ticaret hacminin artmasına paralel olarak liman gümrük
binaları, yolcu terminali ve deniz antreposu ile genişliyor.
Karaköy Limanı
https://i.pinimg.com/originals/b1/c1/a0/b1c1a0982ec0817f3ffd6e8d876dd870.jpg
Şişhane yönünden Bankalar Caddesi’ne bakış
https://www.oguztopoglu.com/2013/07/sishane-yonunden- bankalar-caddesi-eski.html
https://www.istdergi.com/dosya/20-yildir-bu-projeyi- tartisiyoruz-galataport
Fransız Paket Postanesi Karaköy Yolcu Salonu
Henüz deniz ve kent ilişkisi kopmamışken..
Karaköy Salıpazarı civarında denize giren çocuklar ve polis
https://tr.pinterest.com/pin/2251868547189359/
Karaköy Meydanı oluşuyor..
• Saray’ın Dolmabahçe’ye taşınması
• Doğu yönünde kıyıya paralel ulaşımın yoğunlaşması
• Voyvoda Cadde’sinin devamında Okçu Musa Caddesinin açılması, Şişhane bağlantısının Karaköy’den geçmesi ile yoğunlaşan trafik
• Yeraltından Pera’ya bağlantı sağlayan Tünel’in açılması
• Karaköy meydanı’nın oluşumunda temel nedenler
• Altıncı Daire Belediye tarafından Karaköy Meydanı olarak düzenlenmek üzere faaliyetlere başlanır.
• 1857-58 yıllarında Karaköy Kapısı yıkılıyor
• Havyar Han ve Komisyon Han – Borsa Karaköy Meydanı’nın sınırlarını
oluşturan en belirgin yapılar
Komisyon Han, 1858'de Karaköy Meydanı'nın düzenlenmesinin ardından Altıncı Daire-i Belediye [Beyoğlu Belediyesi] tarafından mimar Jean Barborini'ye yaptırıldı.
Foto Işın
#SALTAraştırma, Fotoğraf Arşivi
Galata’daki Komisyon Han'da faaliyet gösteren dönemin İstanbul Borsası'nın, 17 Haziran 1876 tarihli İngiliz The Graphic gazetesinde yayınlanan temsili çizimi.
https://twitter.com/borsaistanbul/status/1 229694331633721344
• 1960’lardan itibaren göçler, artan nüfus ve taşıt trafiği sonucu Karaköy Meydanı bir transit merkezi haline geliyor
• 1964 yılında açılan Karaköy alt geçidi yayaları yolun altına
alıyor ve meydanı araçlara teslim ediyor.
https://kulturenvanteri.com/karakoy-meydani-ve-carsili- altgecit-insaati/
20. yy başlarında Beyoğlu planları
1938-1949 yılları arasında Henri Prost planları Beyoğlu’nun dönüşümünü başlatıyor.
Yeni yolların açılması (Tophane’ye, Azapkaı ve Beyoğlu’na) ve meydanların düzenlenmesini esas alan bir yaklaşım
https://emlakkulisi.com/1940-yilinda-karakoy-meydani-tanzim-edilecek/406061
Raimondo d'Aronco tasarımı olan Camii 1958 senesindeki imar faaliyetleri sırasında yıkılıyor
Karaköy meydanı düzenleniyor
Akşam 3 Mart 1940
Abdullah Kutalmış MIZRAK/Emlakkulisi.com
Prost’un İstanbul Nazım İmar Planı
‐ Referans Planı 1937
(Özler, 2007)
Taksim 2 no’lu Park Alanı
Taksim Meydanı 2 No’lu park alanı içinde, konut bölgesinin dinlenme ve eğlence merkezi işlevine sahip
Alanda ayrıca, bir açık hava tiyatrosu, spor sarayı ve sergi salonları, Dolmabahçe Sarayı yanında bir meydan, çeşitli sportif yarışmaların düzenlenebileceği geniş yeşil alanlar yer alıyor.
Özler, 2007 Aydemir, 2008,
http://www.peyzajmimoda.org.tr/resimler/ekler/2ed1e6976d7f22d_ek.pd
Taksim Gezisi
Maçka, Harbiye, Taksim ve Dolmabahçe arasında, 30 ha’lık kentsel sit alanı olarak tescilli 2 No.lu park alanı 1948 yılında tamamlanıyor.
2 No.lu Park Alanı
(Özler, 2007)
Park Yapılırken
Cânâ Bilsel Arşivi’nden http://www.peyzajmimoda.org.tr/resimler/ekler/2ed1e6976d7f22d_ek.pdf
• Prost’un çalışmaları kimlik ve hafızayı yok eden yıkıcı sonuçlar doğurması nedeniyle eleştirilmeye başlanıyor
• Bunun üzerine onun yerine 1952’de beş kişilik bir müşavirler heyeti getiriliyor.
• Ancak bu heyet de, Prost planı üzerinde yol düzeltme ve genişletme, ruhsat verme, kat yüksekliklerini artırma gibi detaylarla uğraştığı, şehrin bütününü ele alan ve tarihî özelliklerinin korunmasını sağlayabilecek, bütüncül bir imar planı hazırlamadıkları gerekçesiyle eleştiri alıyor.
• Prost planındaki yollar kısmen genişletiliyor, bazı noktalara plandan bağımsız yollar ilave ediliyor.
• Karaköy Meydanı açılırken belediyenin elinde bir planın bulunmaması, Belediyenin bir imar bürosu bulunmasına rağmen, uygulamada inisiyatifin
tamamen planlama uzmanlarından idareye geçmiş olması, istimlak ve yıkımların bir projeye dayanmaksızın yerlerinde ayaküstü yapılan yüzeysel incelemelere göre yapılması temel sorunlar olarak belirtiliyor.
Esmer M., 2013,
http://www.mimarlikdergisi.com/index.cfm?sayfa=mimarlik&D ergiSayi=388&RecID=3324
Beyoğlu’nun Neoliberal Planlama Süreci
• 1983- Turizmi Teşvik Kanunu
• 1986 - Haliç’İn temizlenmesi
• 1984-1989 Tarlabaşı ve Perşembepazarı yıkımları (Beyoğlu'nun sosyal ve mekânsal ayrışması)
• 1984 – Pera Bahçeleri alanında Turizm Merkezi İlanı
• 1989- Galata ve Çevresi Turizm Merkezi İlanı
• 1990- İstiklal Caddesi Yayalaştırma Projesi
• 1993- 1 no’lu Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kurulu’nun 07.07.1993 gün, 4720 sayılı kararı ile Beyoğlu Kentsel Sit Alanı İlanı
• 2005 5366 sayılı Yenileme Kanunu
• 2006- Tarlabaşı Yenileme Alanı
• 21.05.2009 tasdik tarihli, 1/5000 ölçekli Beyoğlu Kentsel Sit Alanı Koruma Amaçlı Nazım İmar Planı
• 21.12.2010 tarihinde Büyükşehir Belediye Başkanı’nca onaylanan 1/1000 ölçekli Beyoğlu İlçesi, Kentsel Sit Alanı Koruma Amaçlı Uygulama İmar Planı
• 2010 – İstanbul Avrupa Kültür Başkenti oluyor
DALAN DÖNEMİ ETKİLERİ
1980 sonrası
Planlama Sürecine Genel Bakış
1983
Turizmi Teşvik Kanunu
1993
Beyoğlu Sit İlanı
5366 sayılı Yenileme
Kanunu
2005
Turizm Alanı İlanları Tarlabaşı Yıkımları
1984-89 1990
İstiklal Caddesi Yayalaştırma
Projesi
2006
Tarlabaşı Yenileme
Alanı
Büyük yapılar
2009
1/100 000 İstanbul İl ÇDP
2010
1/5000 Koruma Amaçlı
NİP
2009
1/1000 Koruma Amaçlı
UİP
KENTSEL MÜCDELELR ARTIYOR AKM GEZİ
TOPÇU KIŞLASI TAKSİM CAMİİ
ENMEK MÜCADELESİ GALATAPORT
HALİÇ MARTI
…
Park Hotel
Büyük Yapılar Dönemi Başlıyor
Park Otel ise 80 darbesinden bir buçuk sene sonra yürürlüğe giren 2634 sayılı ‘Turizmi Teşvik Kanunu”ndan yararlanarak 1930’da İstanbul Gümüşsuyu’nda açılan tarihi otelin arazisine plan değişikliği yapılarak inşa edilmeye başlandı.
Gökdelene inşa iznini dönemin İstanbul Büyükşehir Belediyesi Başkanı Bedrettin Dalan, plan değişikliğini İBB Meclisi’ne sunmadan kendi imzasıyla onayladı.
Ocak 1989’da Beyoğlu Belediyesi, Sürmeli Turizm A.Ş.’ye inşaat ruhsatı verdi. Binanın 33 katlı olması planlanıyordu.
Mahalle sakinlerinin açtığı davalarla inşaata karşı başlatılan hukuk mücadelesi, 1993-1994’te dönemin İBB Bakanı Nurettin Sözen’in onayıyla 17 katı tıraşlanarak başarıya ulaştı. (Kaynak: bianet.org)
Süzer Plaza (Gökkafes)
https://twitter.com/TekinDeniz_/status/1356875539890454530/photo/4
Pera Bahçelerinin Ortasına Gökkafes…
• Süzer Grubu 24 Mayıs 1983'te, DPT’ye başvurarak Dolmabahçe'de otel inşa izni alıyor.
• Aynı yıl İstanbul 1 No'lu Kültür ve Tabiat Varlıkları Koruma Kurulu'ndan bölgedeki tarihi Taşkışla binasının boyunu aşmamak kaydıyla, 24,5 metre ya da sekiz kat yüksekliğinde bir inşaat onayı alınıyor.
• Süzer Holding, 1984'de Abdülhamit'in "Dolmabahçe vadisinde, Taşkışla, Gümüşsuyu ve Maçka askeri kışlaları ile İstanbul'a havagazı dağıtan Gazhane tarafından çevrelenen araziye güvenlik gerekçesiyle inşaat yapılamaz" şerhini de tapu bölge müdürlüğüne başvurarak kaldırtıyor.
• 1984-89 yılları arasında İstanbul Büyükşehir Belediye Başkanlığı yapan Bedrettin Dalan döneminde 24,5 metre olan inşaat projesi 134 metreye, işyeri oranıysa yüzde 20'den yüzde 80'e çıkarılarak yoğunluk artırılıyor.
• 1987 yılında başlayan inşaatın ruhsatı 1988'de alınıyor ve "Pera Bahçeleri"
olarak adlandırılan parkın orta yerinde gökdelen inşaatı için hafriyata
başlanıyor.
• 1989 yılında dönemin Büyükşehir Belediye Başkanı olan Nurettin Sözen, inşaatı sınırları dışına taştığı gerekçesiyle 'Gökkafes'i mühürlüyor. Süzer Holding, açtığı davayı kazanıyor. Bakanlık kararı ile İnşaat 1992'de yüksekliği 24.5 metreye indirilerek yeniden başlıyor.
• 1994'te İstanbul Büyükşehir Belediye Başkanı olan Recep Tayyip Erdoğan Gökkafes'i yıkmak istiyor. Beyoğlu Belediye Başkanlığı hukukçuları, 1997'de söz konusu araziye bina yapılamayacağına dair Abdülhamit şerhinin tapuya konulması için yeniden mahkemeye başvuruyor.
• İktidarda Mesut Yılmaz Başbakanlığında Anavatan Partisi ve Demokratik Sol Parti koalisyonu vardı. Beyoğlu Belediyesi sınırları içindeki Gökkafes arazisi bir gecede, Şişli Belediyesi'ne geçiriliyor.
Böylelikle şerh davasında Beyoğlu Belediyesi davanın tarafı olmaktan
çıkıyor. (Kaynak: istanbulsahipsizdegil.org)
Tarlabaşı Bulvarı Projesi(1984‐1989)
(çok sayıda tarihi bina yıkıldı)
Perşembe Pazarı ve Haliç Dönüşümü
Yeşil koridor
Sanayisizleştirme
2011 ve Sonrası…
• 2011“Beyoğlu İlçesi Taksim Meydanı Yayalaştırma Projesi'ne ait 1/5000 ve 1/1000 ölçekli Koruma Amaçlı İmar Plan Tadilatları” (Erdoğan tanıtıyor)
• 09.02.2011: Topçu Kışlası I. Dereceden tescil ediliyor
• T.C. Kültür ve Turizm Bakanlığı İstanbul II Numaralı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Bölge Kurulu, Topçu Kışlası’nın I. dereceden tesciline ve yeniden inşasına 09.02.2011 tarihinde karar veriyor.
• İBB Meclisi’nin 16 Eylül 2011 gün ve 2111 sayılı kararı ile “Beyoğlu İlçesi Taksim Meydanı Yayalaştırma Projesi'ne ait 1/5000 ve 1/1000 ölçekli Koruma Amaçlı İmar Plan Tadilatları”
ile Taksim Meydanı’na ilişkin plan değişikliği teklifi karar altına alınıyor.
• İstanbul II Numaralı Kültür Varlıklarını Koruma Bölge Kurulu “Beyoğlu İlçesi Taksim
Meydanı Yayalaştırma Projesi'ne ait 1/5000 ve 1/1000 ölçekli Koruma Amaçlı İmar Plan Tadilatları”nı 04 Ocak 2012 tarihinde 165 sayılı karar ile onaylıyor.
• 14.02.2012 tarihinde 1/5000 ve 1/1000 ölçekli Beyoğlu İlçesi Taksim Meydanı Yayalaştırma Projesi Koruma Amaçlı Uygulama İmar Planı Tadilatları askıya çıkarılıyor.
• Söz konusu planların 3 no’lu plan notunda “09.02.2011 gün ve 4225 sayılı İstanbul II Nolu K. ve T.V.K.B. Kurulu kararı ile korunması gerekli kültür varlığı olarak tescil edilen “Taksim Kışlası” kentsel tasarım projesi ile bir bütünlük içerisinde değerlendirilecektir” deniyor.
Yenileme Alanları Çoğalıyor
• Perşembe Pazarı 20.02.2017 tarih 2017/9942 sayılı 1 no’lu Kurul kararı ile
“Yenileme Alanı” ilan ediliyor.
• İstanbul 4.İdare Mahkemesinin 16.10.2018 tarih ve K:2018/1774 sayılı kararı ile 1/5000 ölçekli 14.01.2011 onaylı Perşembe Pazarı Koruma Amaçlı Nazım İmar Planı iptal oluyor. Ancak
sonrasında
Danıştay 6. Dairesi’nin 28.22.2019
tarihli, 2019/12486 sayılı
kararı ile İstanbul 4.İdare
Mahkemesinin 2018 tarihli kararı
bozularak 1/5000 ölçekli plan
meriyet kazanıyor.
Salı Pazarı Kurvaziyer Limanı (Galataport) Projesi
• Karaköy Rıhtımı’ndan Mimar Sinan Üniversitesi Fındıklı Kampüsü’ne kadar uzanan 1.2 kilometrelik sahil şeridinde, 400 bin metrekarelik alan
• 7 Temmuz 1993’de Karaköy-Tophane-Salıpazarı çevresi, İstanbul 1 No’lu Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kurulu tarafından Kentsel SİT alanı olarak ilan ediliyor.
• 15 Aralık 1994'te Bakanlar Kurulu tarafından Turizm Merkezi’ne dönüştürülüyor.
• Proje kamuoyuna Mart 2002’de duyuruluyor.
• Özelleştirme İdaresi ve Kültür ve Turizm Bakanlığı Yatırım ve İşletmeler Müdürlüğü Karaköy-Tophane-Salıpazarı'nı kapsayan 1/5000 ve 1/1000 ölçekli plan hazırlanıyor
• Proje 27 Temmuz 2004'te Koruma Kurulu'na gidiyor. Koruma Kurulu bu
planı 20 Ağustos 2004'te reddediyor.
• Galaport sürecindeki ilk hukuksuzluk bu noktada yaşanıyor ve Koruma Kurulu kararına rağmen plan 14 Şubat 2005'te Beyoğlu Belediyesi'nde askıya çıkarılıyor.
• Türk Mühendis ve Mimar Odaları Birliği (TMMOB) Şehir Plancıları Odası Koruma Kararı'nın çiğnendiğini belirterek yürütmenin durdurulması için 2 Haziran 2005'te dava açıyor.
• Daha dava inceleme sürecindeyken proje 24 Ağustos 2005'te ihaleye çıkılıyor.
• TMMOB ŞPO ihalenin iptali ve ihale sürecinin durdurulması için de dava açıyor.
• ŞPO projenin inşa edilmesine imkan verecek imar değişikliğinin iptali için dava açıyor.
• Danıştay 6. Dairesi bu imar değişikliğini onaylayan Kültür ve Turizm Bakanlığı’nın kararının yürürlüğünü oybirliğiyle durduruyor ve özelleştirme bölgesindeki imar planı değişikliğini yapma yetkisinin Kültür ve Turizm Bakanlığı’nda değil,
Özelleştirme İdaresi Başkanlığı’nda (ÖİB) olduğuna kanaat getiriyor.
• İhalenin iptalinin ardından ÖİB yeni imar planlarını hazırlamaya başlıyor
• 2008’in Mart ayında “1/100.000 ölçekli İstanbul il Çevre Düzeni Planı” hakkında İstanbul 2. idare Mahkemesi tarafından yürütmeyi durdurma kararı veriliyor ve Galataport için de süreç iptal oluyor.
• 2005’de Kıyı Kanunu’na kruvaziyer liman tanımı geliyor. Özelleştirme programındaki alanlar da düzenleniyor.
• c) (Ek: 3/7/2005-5398/13 md.) Organize turlar ile seyahat eden kişilerin taşındığı yolcu gemilerinin (kruvaziyer gemilerin) bağlandığı, günün teknolojisine uygun yolcu gemisine hizmet vermek amacıyla liman hizmetlerinin (elektrik, jeneratör, su, telefon, internet ve benzeri teknik bağlantı noktaları ve hatlarının) sağlandığı, yolcularla ilgili gümrüklü alan hizmetlerinin görüldüğü, ülke tanıtımı ve imajını üst seviyeye çıkaracak turizm amaçlı (yeme-içme tesisleri, alışveriş merkezleri, haberleşme ve ulaştırmaya yönelik üniteler, danışma, enformasyon ve banka hizmetleri, konaklama üniteleri, ofis binalar) fonksiyonlara sahip olup, kruvaziyer gemilerin yanaşmasına ve yolcuları indirmeye müsait deniz yapıları ve yan tesislerinin yer aldığı kruvaziyer ve yat limanları
• (Ek fıkra: 3/7/2005 - 5398/13 md.) Özelleştirme kapsam ve programına alınan ve sahil şeridi belirlenen veya belirlenecek olan alanlar ile kıyı ve dolgu alanlarında yapılacak yat ve kruvaziyer limanlarının ihtiyacı olan yönetim birimleri, destek birimleri, bakım ve onarım birimleri, teknik ve sosyal altyapı ve konaklama birimleri ile ilgili kullanım kararları ve yapılanma şartları imar plânı ile belirlenir.
• Bu değişikliklerle yeni bir ihalenin önündeki tüm imar ve hukuk sorunları aşılıyor. Bu değişiklikle kıyılardaki dolgu alanlarında yapılacak yapıların otoparktan, alışveriş merkezine kadar her şeyi kapsayabilmesinin önü açıldı.
• 2013’de ikinci ihale Özelleştirme İdaresi Başkanlığı tarafından gerçekleştiriliyor.
• 2015 Şubat ayında uygulama başlıyor.
• Şubat 2017’de İstanbul’un ve Türkiye’nin
ilk modern deniz yolcusu uğurlama ve
karşılama salonu olma özelliğini taşıyan
Karaköy Yolcu Salonu Mart 2017’de ise
yıkılmayacağı söylenen ve birinci
derecede tarihi bina olan Paket Postanesi
proje kapsamında yıkılıyor.
Tarlabaşı Kentsel Yenileme Projesi ‐ 2005
5366 Sayılı Yenileme
Kanunu
Tarlabaşı proje alanı, 16.06.2005 tarih ve 5366 sayılı kanuna dayanarak 20.02.2006 tarih ve 2006/10172 sayılı Bakanlar Kurulu kararı ile Yenileme Alanı ilan ediliyor.
Mart 2007'de ihalesi yapılıyor. Proje 30.11.2007'de İstanbul Yenileme Alanları Koruma Bölge Kurulu'nca onaylanıyor.
2017’de 3. İdare Mahkemesi kararı ile iptal ediliyor.
Karar:
• T.C İstanbul 3. İdare Mahkemesi 16.10.2017 tarihinde 2017/2272
sayılı oybirliği ile aldığı karar ile; Beyoğlu İlçesi, Tarlabaşı Yenileme
Alanı sınırları içinde bulunan 360, 361, 362, 363, 385, 386, 387, 593,
594 sayılı adaları kapsayan alana ilişkin yenileme projelerinin
onaylandığı tarihte Koruma amaçlı imar planlarının bulunmadığı,
proje onay tarihinden sonra onaylanan 21.05.2009 tasdik tarihli
1/5000 ölçekli ve 21.12.2010 tasdik tarihli 1/1000 ölçekli Beyoğlu
Kentsel Sit alanı Koruma amaçlı Nazım ve Uygulama İmar Planlarının
İstanbul 10. İdare Mahkemesi tarafından 12 Nisan 2017 tarihinde
iptal edildiğinden de bahisle; dava konusu kurul kararı ve eki
yenileme projelerinin planlama esaslarına kamu yararına ve hukuka
aykırı olduğu sonucuna vararak iptal etmiştir.
• Cercle d'Orient kompleksi 2006 yılında, 5366 sayılı yasaya göre Beyoğlu Belediyesi tarafından 'yenileme alanı' olarak ilan edildi.
• 10 Ekim 2009: Beyoğlu Belediyesi''nin Emek Sineması''nın yıkımını öngören Yeşilçam Sokak Sürdürülebilir Kentsel Gelişim ve Yenileme Projesi, Kültür ve Turizm Bakanlığı İstanbul Yenileme Alanları Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Kurulu tarafından onaylanıyor.
• Böylece tarihi Cercle d'Orient binası ve Emek Sineması'nı da kapsayan yapı adasının yenileme süreci ve buna karşı Emek mücadelesi fiilen başladı.
• 2009 yılında Emek Sineması son kez perdesini Filmekimi için açtı ve 20 Mayıs 2013'te ise tamamen yıkıldı..
• “Emek'in yıkımı bir kültür olayıydı" . Atilla Dorsay
• Sonuç: Grand Pera AVM si
Emek de Yenileme Alanı Oluyor
https://www.demokrathaber.org/emekle- sermaye-uzlasmayacak
Emek Sineması (eski Melek)
Cercle d’Orient
Grand Pera AVM
Taksim Yayalaştırma Projesi
• Proje 2007’de duyuruluyor
• Taksimdeki trafiğin kısmen yer altına alınması hedefleniyor
• Eylül 2011 İBB meclisi projeyi onayladı.
• Koruma Kurulu Taksim yayalaştırma projesi için Ekim 2012 tarihinde onay veriyor.
• Projenin dayanağı olan 1/5000 ve 1/1000 ölçekli planlar İstanbul 1. İdare Mahkemesi tarafından 6 Haziran 2013 tarihinde iptal edilmesi dolayısıyla proje de iptal ediliyor
• Buna rağmen proje tamamlanıyor
• 2013te iktidarın Topçu Kışlasının Gezi Parkı üzerine yapımı üzerine ısrarı Gezi olaylarını başlatıyor.
Atatürk Kültür Merkezi
• 1999’da simgesel bir anıt ve milli kültür varlığı
olarak tescil ediliyor.
• 2009’da meydan ve çevresi birlikte kentsel sit alanı ilanı.. Yıkılamaz
• Sakarya Ün. Bilirkişi raporu: Bina
güçlendirilerek
muhafaza edilebilir ve fonksiyonlarını
sürdürebilir
Taksim Topçu Kışlası
• Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Yüksek Kurulu, 27 Şubat 2013 tarihinde projeye onay veriyor,
• 2 No’lu Koruma Kurulu’nun ‘kamu yararına aykırı’ kararı
• Projenin Kültür Varlıklarını Koruma Yüksek Kurulu tarafından iptali
• İstanbul 6’ncı İdare Mahkemesi’nce, 31
Mayıs’ta ‘telafisi mümkün olmayan zararlar doğacağı’ gerekçesiyle ‘yürütmeyi
durdurma’ kararı
• Aynı mahkemece, 21 Şubat 2014’te davanın reddi kararı: ‘’Dava konusu
işlemde hukuki isabetsizlik görülmemiştir’’
Taksim Gezi Parkı Koruma ve
Güzelleştirme Derneği, son çare olarak mahkeme kararının bozulması için Danıştay’a
başvuruyor.
• AKM ve çevresi, 1/5000 Ölçekli Nazım İmar Planı’nda ‘Özel Proje Alanı’ ilan edildi.
• AKM için yeni hazırlanan 1/1000 ölçekli Uygulama İmar Planı’na göre, tüm parseller ‘Kültürel Tesis Alanı’ sayıldı.
• Merkezin oturduğu parsel de 5 bin 794 metrekareden 35 bin 206
metrekareye çıkarıldı.
• Yeni proje 09.10.2017’de Bakanlığa sunuldu.
• İstanbul II Numaralı Kültür Varlıklarını Koruma Bölge Kurulu, 20.10.2017 tarihli ve 5785 sayılı kararı ile
Atatürk Kültür Merkezi cephe görünüşünü,
fonksiyonunu ve ismini koruyacak yeni avan projeyi uygun buldu.
• 20 Ekim 2017’de tescil kararı kaldırılıyor
• Cumhurbaşkanınca yıkılacağı resmen ilan etti.
Kimlik, miras, kent hafızası, belge değeri?
Taksim Camii AKM’ye karşı…
1/100 000 Ölçekli İstanbul İl Çevre Düzeni Planı 2009
Beyoğlu 1. derece merkez
Cihangir Güzelleştirme Derneği ve Galata Derneği tarafından Koruma Amaçlı İmar planlarına açılan davanın bilirkişi raporundan
• 21.05.2009 tarihinde onaylanan 1/5000 ölçekli Beyoğlu Kentsel Sit Alanı Nazım İmar Planı 12.04.2017 tarihinde İstanbul 10. İdare Mahkemesi tarafından,
• Bütüncül ve bütünlüklü bir planlama süreci işletilmediği
• İhya kararlarının sosyal donatı alanlarını artırmak amacı ile önerildiği, ancak sosyal donatı alanlarının artırılması hedeflenirken diğer sosyal donatı alanlarının azaltıldığı
• Planlama alanı içinde yaşayan nüfusun sosyo-ekonomik durumuna ilişkin temel verilerin yetersiz olduğu ve plana yansıtılmaması
• Bütüncül bir ulaşım kurgusunun oluşturulmadığı, turistik bölgelerde yayalaştırma ile bölgeye özel araç girişinin azaltılması gerekirken, yoğun trafik çeken bölgelerin oluşturulmuş olması
• Otopark alanlarının üst ölçekten gelen plan kararları ile üretilmediği, boş alanların otopark olarak planlandığı
• KOP ve YOP alanlarının toplu ulaşım akslarından bağımsız planlandığı
• Yeşil alanların kullanılabilirliğinin ve erişilebilirliğinin az olduğundan dolayı güvenlik probleminin yaşanacağı, aktif olarak kullanılamayacağı gerekçeleri ile iptal ediliyor.
https://sehirplanlama.ibb.istanbul/beyoglu-kentsel-sit-alani-koruma-amacli-nip/
Kabataş’a Martı konuyor
• 100 bin metrekareden fazla bir alanı kapsayan "Kanat çırpan dev martı" formundaki "Deniz Terminali İskeleleri Dolgu ve Yakın Çevresi Revizyonu Projesi” 2005 yılında hazırlanıyor.
• Eylül 2009’da İBB projeyi satın alıyor.
• Aynı yıl İstanbul 2 Numaralı Kültür ve Tabiat Varlıklarını Koruma Bölge Kurulu projeyi onaylıyor.
• Aralık 2010’da Beyoğlu kentsel sit alanı koruma amaçlı uygulama imar plan notlarında Kabataş ulaşım transfer alanına yer veriliyor.
• 2011 yılında Çevresel Etki Değerlendirmesi (ÇED) ve plan onayı alınıyor.
• Mayıs 2016’da İBB Meclisi, projenin 5 binlik ve binlik imar planlarını onaylıyor.
• 6 Ekim 2016’da Revize edilen proje hakkında Koruma Kurulu kararı alınıyor.
• 26 Ekim 2016’da ÇED gerekli değildir kararı çıkıyor.
https://bianet.org/1/138/191966- kabatas-marti-projesinin-12-yillik- hikayesi
https://kentselstrateji.com/wp- content/uploads/Perpa_SED-.pdf
https://kentselstrateji.com/wp-
content/uploads/persembe_pazari_stratejik_plan.pdf
Perşembe Pazarı Kentsel Sit Alanında Yer Alan Kültür Varlıklarının Proje ve Uygulanmasına Yönelik Stratejik Plan, İBB 2016
