Dr. Yusuf İLERİ. Yaklaşım Dergisi / Nisan 2004

(1)

Darülaceze Caddesi No:33 Bilaş İş Merkezi B Blok K.3 No:43 Okmeydanı - İstanbul Tel:(0212) 210 55 88–210 00 33 (pbx) Fax:(0212) 210 60 30 E-Mail: info@ileriymm.com Web site: www.ileriymm.com

Dr. Yusuf İLERİ

Yaklaşım Dergisi / Nisan 2004

E N F LASYO N DÜ ZE LTM ESİ N E G Ö R E AM O RTİSM A N A TA Bİ İ KTİSADİ KIY M ETL E R V E BİRİKM İŞ AM O RTİSM ANLA R

I- GİRİŞ

Bilindiği üzere enflasyon düzeltmesinden evvel çeşitli vergi yasalarında işletmelerin enflasyondan doğan fiktif kârlarını, enflasyon köpüğünü alarak vergilendiren düzenlemeler yer almıştı. Bunlar, çoğunlukla işletmeye dahil amortismana tabi iktisadi kıymetlere yönelikti.

Değişikliğe uğramadan evvel ‘’Yeniden Değerleme’’ başlıklı Vergi Usul Kanunu’nun mükerrer 298. maddesi ile amortismana tabi kıymetlerin değerleri ve birikmiş amortismanları güncellenirken, ‘’enflasyon düzeltmesi’’ adı altında 5024 sayılı Kanun (1) ile yapılan değişikliklerle bu hükümler kaldırılarak güncelleştirme kapsamına parasal olmayan aktif ve pasif kalemleriyle gelir tablosu unsurları alınmıştır. Bundan hareketle 5024 sayılı Kanun ile yapılan değişiklikleri yeniden değerleme muhasebesinin genişletilmiş şekli olarak değerlendiren ve bu yeni uygulamayı ‘’Genişletilmiş Yeniden Değerleme Muhasebesi’’ olarak adlandıran görüşler ileri sürülmüştür .(2)

Çalışmamızda öncelikle bu yeni düzenleme ile kaldırılan hükümlerin, konumuz olan amortismana tabi kıymetlerin değerleme ve vergiye etkileri açısından genel bir karşılaştırılması yapılacak, daha sonra da bu kıymetler ile birikmiş amortismanlara ilişkin enflasyon düzeltmesi hükümlerinin izahına çalışılacaktır.

II- ÖNCEKİ HÜKÜMLERLE ENFLASYON DÜZELTMESİ HÜKÜMLERİNİN GENEL BİR KARŞILAŞTIRILMASI

Enflasyon düzeltmesinin; hukuk, vergi ve muhasebe sistemimizle mali yaşantımıza girmiş olduğu bu kısa süre uygulamasının zorluk ve belirsizliklerle bir arada geçeceğini göstermektedir. Çalışmamızın bu bölümünde enflasyon düzeltmesi adıyla getirilen bu yeni düzenleme ve bu düzenleme ile kaldırılan hükümlerin, ko n um uz olan amortismana tabi kıymetlerin değerleme ve vergiye etkileri açısından şu ana kadar tespit ettiğimiz olgular çerçevesinde genel bir karşılaştırılması yapılacaktır. Ancak ilerleyen bölümlerde açıklanacağı üzere, amortismana tabi iktisadi kıymetlere ilişkin enflasyon düzeltmesi bir takım merhalelerden sonra tamamlanacaktır.

Dolayısıyla gerek bu belirsizlikler, gerekse uygulanmasından doğacak olası gelişmeler nedeniyle , zaman içerisinde burada sıraladıklarımız dışında başka farklılıklar ve sorunların doğacağı muhakkaktır.

(2)

A- UYGULAMAYA GEÇİŞ AÇISINDAN FARKLILIKLAR

5024 sayılı Kanun’un 2. maddesi ile değişmeden önceki yeniden değerleme adıyla VUK’nun 298. maddesinde yer alan hükme göre, bilanço usulüne göre defter tutan gelir ve kurumlar vergisi mükellefleri; aktiflerine dahil amortismana tabi iktisadi kıymetler ve bu kıymetler üzerinde ayrılmış olup bilançoların pasifinde gösterilen amortismanları, her hesap sonu itibariyle yeniden değerlemeye tabi tutabilmek imkânı verilmişti. Ancak iktisadi devlet teşekkülleri hariç bu hükmün uygulaması zorunlu olmayıp, isteğe bağlıydı.

Buna karşılık enflasyon düzeltmesine ilişkin düzenlemelere, ilk geçici vergi dönemi hariç diğer dönemlerde uymak zorunluluğu var. Doğrusu bir an için enflasyon düzeltmesiyle mükelleflerin daha az vergi ödeyeceklerinin kabul etsek dahi bu kez de, bir bakıma zorla iyilik yapılması gibi bir tablo ortaya çıkıyor. Hâlbuki bu uygulamanın en azından isteğe dönüştürülmesi; bilanço usulüne göre defter tutan önemli sayıda bir mükellef kesimiyle beraber, vergi idaresi ve meslek mensuplarını büyük oranda rahatlatmış olacaktır. Çünkü bu düzenlemeler, geniş bir kesimi ilgilendiren, uygulaması hem zor ve hem de maliyetli olan ve yine bazı kesimlere vergisel yükler getiren düzenlemeler içermektedir.

B- DÜZELTMEYE TABİ TUTULACAK ATİK’LER VE TUTARLARI AÇISINDAN FARKLILIKLAR

Eski sisteme göre amortismana tabi iktisadi kıymetler kıymetlerin maliyet bedellerine eklenmiş bulunan kur farkları ve kredi faizleri, sinema filmleri, alameti farika hakları, peştamallıklar, ilk tesis ve taazzuv giderleri, organizasyon , etüt ve arama giderleri ile mahiyetleri ve amortisman süre ve tarzları itibariyle bunlara benzeyen sair aktif kıymetler yeniden değerleme kapsamına girmiyordu.

Enflasyon düzeltmesinde ise amortismana tabi iktisadi kıymetler, parasal olmayan kıymetler olarak enflasyon düzeltmesine tabi tutulacaktır. Bu uygulamada iktisadi kıymetlerin maliyet bedellerine eklenmiş bulunan kur farkları ve kredi faizlerinin bir kısım tutarları reel olmayan finansman maliyeti adıyla, amortismana tabi iktisadi kıymetlerin VUK’nun değerleme hükümlerine göre bulunan tutarlarından indirilerek, bu işlemden sonra bulunan miktarlar düzeltmeye esas alınacaktır.

C- AMORTİSMAN AYIRMA AÇISINDAN FARKLILIKLAR

Enflasyon düzeltmesi öncesi VUK’nun mükerrer 298. maddesine göre yeniden değerleme yapan gelir ve kurumlar vergisi mükelleflerinin vergisel avantajı;

değerlemeye tabi tuttukları iktisadi kıymetler için yeni değerleri üzerinden amortisman ayırmalarıydı. Ancak bina, arsa ve araziler yeni değerleri üzerinden değil; yeniden değerlemeden önceki değerleri üzerinden amortismana tabi tutulurdu. Böyle olunca bina, arsa ve araziler için yeniden değerleme yapılsa dahi diğer iktisadi kıymetlerden farklı olarak bu yeni değerler üzerinden amortisman ayırma ve böylece yeniden

(3)

değerlemenin vergisel avantajından faydalanmıyorlardı.

Buna karşılık yeni uygulamada bina, arsa ve araziler enflasyon düzeltmesine tabi tutularak yeni değerleri üzerinden amortisman ayırabileceklerdir. Ancak boş arsa ve araziler VUK’nun 314. maddesi uyarınca eskiden olduğu bundan böyle de amortismana tabi tutulmayacaktır.

D- MALİYET REVİZESİNİN UYGULAMASI YÖNÜNDEN FARKLILIKLAR

GVK’nun 38. maddesi uyarınca; “Mükelleflerin iktisap tarihinden itibaren en az iki tam yıl süreyle işletmelerinde kayıtlı bulunan gayrimenkul, iştirak hisseleri ve amortismana tabi diğer iktisadi kıymetleri elden çıkarmaları halinde, bu iktisadi kıymetlerin maliyet bedeli, bunların elden çıkarıldıkları ay hariç olmak üzere DİE belirlenen toptan eşya fiyat endeksindeki (TEFE) artış oranında artırılarak kazancın tespitinde” dikkate alınmaktaydı.

İşletme hesabı esasına göre ticari kazancını tespit eden mükelleflerde bu uygulamada yararlanıyorlardı. Bu hüküm KVK’nun 13. maddesindeki açık hüküm uyarınca safi kurum kazancının tespitinde dikkate alınmaktaydı. Burada yapılmak istenenin arkasındaki düşünce, maliyet revizyonuna konu olan kıymetlerle ilgili olarak VUK’taki değerleme hükümler inin, bu kıymetlerin satılması halinde oluşacak fiktif kârları gideremediğidir.(3)

Ne var ki bu hükümler 5024 sayılı Yasayla yürürlükten kaldırılmıştır.

Dolayısıyla gayrimenkul ve amortismana tabi diğer iktisadi kıymetleri elden çıkarmaları halinde bundan böyle maliyet revizesi yapılamayacaktır. Öte yandan enflasyon düzeltmesiyle ilgili hükümlere göre mükellefler geçici vergi ve hesap dönemleri sonundaki “fiyat endekslerine” göre mali tablolarını düzeltmeye tabi tutup tutmayacaklarını belirleyeceklerdir. Bilindiği üzere geçici vergi dönemleri ya da normal hesap dönemleri için enflasyon düzeltmesi yapmak ya da yapmamak; hem fiyat endekslerindeki artışlar hem de Bakanlar Kurulunun yetkisi dahilindeki yetkilerin kullanılmasına bağlı olarak belli olacaktır. Bu durumda enflasyon düzeltmesi yapılmayacak dönemlerde, değerleme ve amortisman uygulamaları VUK’nun enflasyon düzeltmesi öncesi yürürlükte olan hükümlerine göre yapılacaktır. Enflasyon düzeltmesi yapılacak dönemlerde, düzeltme işlemlerine yeni düzenleme dayanak oluşturacaktır. Ancak maliyet revizyonuna ilişkin hükümler yürürlükten kaldırıldığından enflasyon düzeltmesi yapılmayan dönemlerde de maliyet revizesi yapılamayacaktır. Bu durumda örneğin içerisinde bulunduğumuz 01.01.2003 - 31.03.2003 tarihleri arasındaki ilk geçici vergi döneminde satılan bir iktisadi kıymet için maliyet revizesi yapılamayacağı için enflasyon sebebiyle oluşan fiktif kârlar vergilendirilmiş olacaktır.

III- ENFLASYON DÜZELTMESİ SONRASI AMORTİSMANA TABİ İKTİSADİ KIYMETLER

Düzeltme işlemine konu olan işletmeye dahil amortismana tabi iktisadi

(4)

kıymetlerin, işletme ile aidiyetinin tevsiki zorunludur. Bu hazırlık evresine müteakip 4 (dört) adımın izlenmesiyle gerçekleştirilecektir.

A- ATİK’LER PARASAL OLMAYAN KIYMET OLARAK İFADE

EDİLMİŞTİR

Bilindiği üzere enflasyon düzeltmesi yapabilmek için mali tablolarda yer alan kıymetlerden hangilerinin parasal hangilerinin parasal olmayan kıymet olduğunu tespit etmek gerekmektedir. Parasal kıymetlerin (parasal varlıklar ve parasal kaynakların) enflasyon düzeltmesine tabi tutulmasına gerek yoktur. Mali tablonun enflasyonun etkilerinden arındırılması için, parasal olmayan kıymetlerin (parasal olmayan varlıklar ve parasal olmayan kaynakların) enflasyon düzeltmesine tabi tutulması gerekir. VUK’nun Mükerrer 298. maddesi uyarınca Maliye Bakanlığı, enflasyon düzeltmesine tabi tutulacak parasal olmayan kıymetleri belirlemeye yetkili kılınmıştır. Maliye Bakanlığı tarafından yayınlanan 328 Seri No.lu VUK Genel Tebliğinde (4) enflasyon düzeltmesine tabi tutulacak parasal olmayan kıymetler, Tekdüzen hesap planında yer alan defter-i kebir hesabı düzeyinde belirlenmiştir.

Böylece incelememize konu olan amortismana tabi iktisadi kıymetler, parasal almayan kıymetler olarak belirlendikleri için enflasyon düzeltmesine tabi tutulacaktır.

B- BU KIYMETLERİN ENFLASYON DÜZELTMESİNDE DİKKATE ALINACAK TUTARLARI BULUNACAKTIR

Bu işlem iki aşamada tamamlanacaktır.

1- Defterlere Kayıt Tarihi

Birinci aşamada, amortismana tabi iktisadi kıymetlerin enflasyon düzeltmesinde dikkate alınacak tutarları bulunacaktır. Amortismana tabi iktisadi kıymetler olan;

maddi duran varlıklar ve bu varlıkları oluşturan unsurlar, maddi olmayan duran varlıklar ve bu varlıkları oluşturan unsurlar, özel tükenmeye tabi varlıklar ve bu varlıkları oluşturan unsurlar, haklar ve şerefiyeler için; defterlere kayıt tarihi esas alınacaktır. Bunlara mahsuben verilen veya alınan parasal olmayan avanslarda , ödeme veya tahsil tarihinden mahsup tarihine kadar düzeltilecektir.

Kuşkusuz deftere kayıt tarihi, aktifleştirme tarihinde farklı olabilir. Gerek yasada gerekse 328 Seri No.lu VUK Genel Tebliği’nde bu durumda hangi tarihin esas alınacağına dair bir hüküm veya açıklama bulunmamaktadır. Ancak SPK tarafından yayınlanan Seri: XI 20 No.lu Tebliğin 10. maddesinde, imal ve inşa edilen varlıkların düzeltme işlemine tabı tutulmasında, aktifleştirme tarihi farklı ise, aktifleştirme tarihi değil, varlığın maliyetine dahil edilen unsurlarının aktife ilk giriş tarihi dikkate alınmaktadır. ( 5 ) Bu düzenlemeden hareketle VUK hükümlerine göre yapılacak düzeltmede de aynı esasların uygulanacağı kanaatine varmak mümkündür.

Bilindiği üzere enflasyon düzeltmesinin amacı, paranın satın alma gücündeki değişmeler nedeniyle gerçek durumu ifade edemeyen mali tabloların, gerçek durumu ifade eder hale gelmelerini sağlamak üzere düzeltme işlemine tabi tutulması olarak ifade edilmiştir. (6) Böyle olunca defterlere kayıt tarihinin enflasyon düzeltmesine esas alınması bu amaçla pek örtüşmemektedir. Zira bir iktisadi kıymet, fatura tarihinde ve işletmeye giriş tarihinden çok sonra defterlere kayıt edilmiş olabilir.

(5)

Ancak, anlaşılıyor ki iktisadi kıymetin işletmeye girişine ait fatura ve benzeri belgeye ulaşmanın zorluğu düşünüldüğü için defterlere kayıt tarihi esas alınmıştır.

Enflasyon düzeltmesi uygulamasında sağlıklı sonuç parasal olmayan kıymetlerin doğum tarihi olarak kabul edilen defterlere kayıt tarihlerinin doğru olarak belirlenmesine bağlıdır. Çünkü düzeltme katsayılarının hesaplanmasında hareket noktası bu tarihlerdir. Kullanılacak düzeltme katsayılarının belirlenmesinde esas alınacak tarihler Maliye Bakanlığı tarafından yayımlanan 328 Seri No.lu VUK Genel Tebliği’nde ayrıntılı bir şekilde belirlenmiştir.

2- Vergi Usul Kanunu’nun Değerleme Hükümlerine Göre Bulunan Tutarlardan Düşülecek Değerler

Amortismana tabi iktisadi kıymetlerin defterlere kayıt tarihlerinin tespiti yeterli değildir. Sonraki yıllar itibariyle gösterdiği değişmelerin de saptanması gerekir. İkinci adımın ikinci aşaması bir arındırma işlemidir. İşte bu aşamayı meşakkatli kılan bir husus da, bu kıymetlerin enflasyon düzeltmesinde dikkate alınacak tutarları belirlenirken bir kısım değerlerin, VUK’nun değerleme hükümlerine göre bulunan tutarlarından düşülmesi ve bu işlemden sonra bulunan tutarların düzeltmeye esas alınmasıdır. Düzeltmeye esas alınacak tutara ulaşılırken düşülmesi gereken bu değerler; reel olmayan finansman maliyetleri, 01.01.2004 tarihinden önce ayrılmış ve öz sermayeye ilave edilmiş değer artış fonu gibi fonlar ile maliyet artış fonlarıdır.

Aşağıda verilen örneğe göre binanın giriş değeri 1.000.000 lira, yeniden değerleme sonucu ulaştığı değer ise 41.164. 691 liradır. Bu binanın iktisabında aktifleştirilmiş finansman gideri olmadığı varsayılmıştır. Bu nedenle reel olmayan finansman maliyetleri söz konusu değildir. Bu durumda binanın giriş değeri 1.000.000 lira enflasyon düzeltmesine esas alınacaktır.

C- BULUNAN BU TUTARLAR AİT OLDUKLARI DÜZELTME KATSAYILARIYLA ÇARPILACAKTIR

Bulunan bu tutarlar ait oldukları düzeltme katsayılarıyla çarpılacaktır. Sağlıklı bir endeksleme yapabilmek için kullanılacak endekslerin bilançoda mevcut kalemlerin işletmeye girişine ilişkin tüm yılları kapsaması gerekmektedir. Düzeltme işlemi, Türkiye geneli için hesaplanan toptan eşya fiyatları genel endeksi göz önünde bulundurularak Maliye Bakanlığımızca saptanmış olan ve 328 Seri No.lu VUK Genel Tebliği ekinde yayımlanmış düzeltme katsayıları kullanılarak yapılacaktır.

Özellikle maddi duran varlıkların enflasyon düzeltmesine tabi tutulmasında karşılaşılan en önemli sorun bazı varlıkların işletmeye dahil olduğu tarih ya da yaşının saptanmasında yaşanmaktadır. Bu sorun daha çok kuruluşu çok eskiye dayanan işletmelerde yaşanmaktadır. Bunun yanında varlığın işletmeye dahil olduğu tarih belirlense de o tarihlere ait fiyat endekslerine ulaşmada da sorunlar yaşanmaktadır. ( 7 ) Bu bakımdan VUK’nun geçici 23. maddesinde düzeltme işleminin 1970 yılından itibaren yapılacağı benimsenmiştir. Bu yıldan önce hesaplara giren kıymetler 1970 yılında girmiş kabul edilerek bu yılın Ocak ayına ilişkin düzeltme katsayısı ile düzeltilecektir. SPK tarafından

(6)

yayınlanan Seri: XI 20 No.lu Tebliğin 27.maddesinde de bu tarih 1976 yılı olarak belirtilmiştir.

D- İKTİSADİ KIYMETLERİN ENFLASYON DÜZELTMESİNDE SON ADIM BİLANÇONUN DÜZELTİLMİŞ DEÖERLER İLE İFADE EDİLMESİDİR Parasal olmayan kıymetler düzeltilmiş değerleriyle , parasal kıymetler ise düzeltmeye tabi tutulmaksızın mali tabloda gösterilecektir.

Konuyu bir örnekle açıklamaya çalışalım. Hesap dönemi takvim yılı olan ve kurumlar vergisi mükellefiyeti bulunan (F) Limited Şirketi; Şubat 1995’te 1 milyon TL’ye satın aldığı, ve yeniden değerleme yaptığı binası için 31.12.2003 tarihli bilançosunda görünen birikmiş amortismanları aşağıdaki gibi düzeltecektir (Amortisman oranının %4 olduğu ve normal amortisman usulünün kullanıldığı varsayılmıştır). Bu örnekte reel olmayan finansman maliyetleri ihmal edilmiştir.

Söz konusu bina ile ilgili olarak 1995-2003 yılları için aşağıdaki gibi bir tablo düzenlemek mümkündür.

Yeniden Değerleme Oranı (%)

Yeniden Değerlenmiş Bina maliyeti

Cari Yıl Amortisman

Gideri

Birikmiş Amortisman

Değer Artış Fonu

1995 99,5 1. 000. 000 40.000 40.000

1996 72,80 1.728.000 40.000 80.000 728. 000

1997 80,40 3. 1 17.3 12 40.000 120 .000 1.389.3 1 2

1998 77,80 5.542.581 40.000 1 60.000 2.425.269

1999 52,10 8.430.265 40.000 200.000 2.887.685

2000 56,00 1 3. 1 5 1.214 40.000 240.000 4.720.949

200 1 53,20 20.1 47.660 40.000 280.000 6.996.446

2002 59,00 32.034.779 40.000 320.000 1 1.887. 1 19

2003 28,50 41.164.691 40.000 360.000 9.129.912

Buna göre (F) Limited Şirketi’nin 31.12.2003 tarihli bilançosunda söz konusu binanın değeri 1.164.691 TL, birikmiş amortismanı da 360.000 TL olarak görünecektir.

31.12.2003 tarihli bilançoda görünen binanın düzeltilmesi , aşağıdaki adımların gerçekleştirilmesi yoluyla yapılacaktır.

Birinci adım amortismana tabi tutulmuş olan binanın 31.12.2003 tarihli

(7)

bilançoda görünen değerini düzeltmektir. Bu da sırasıyla aşağıdaki adımların gerçekleştirilmesi ile olur.

1- Düzeltmeye esas tarih vasıtasıyla düzeltme katsayısı bulunur.

Bina aktife, Şubat 1995’te girdiğine göre Tebliğe ekli listeden Şubat 1995’e ait düzeltme katsayısı bulunur. Listeye göre söz konusu aya ait düzeltme katsayısı 46,42830’dur.

2- Düzeltme katsayısının uygulanacağı düzeltmeye esas tutar bulunur. Söz konusu bina için düzeltmeye esas tutar 1 milyon TL’dir.

.

3- Binanın düzeltilmiş değeri bulunur.

Düzeltme katsayısının düzeltmeye esas tutar ile çarpılması suretiyle bulunan düzeltilmiş rakamlar aşağıdaki gibi olur:

Düzeltilmiş Bina Değeri = 46,42830 x 1.000.000 = 46.428.300 TL.

İkinci adım binanın değerinde düzeltme sonrasında ortaya çıkan artış oranını bulmaktır. Artış Tutarı = 46.428.300 - 41.164.691 = 5.263.609 TL. Artış Oranı =

%12,8

IV- ENFLASYON DÜZELTMESİNE GÖRE BİRİKMİŞ AMORTİSMANLAR

Bilindiği üzere enflasyon düzeltmesine ilişkin 5024 sayılı Kanun ikili bir yaklaşım getiri yor: Buna göre; a- Vergi Usul Kanunu’nun mükerrer 298.

maddesinde, süreklilik arz eden ve düzeltme işlemine ilişkin ana esasların belirlendiği hükümler, b- Kanun’un geçici 25. maddesinde, 31.12.2003 tarihli mali tabloların düzeltilmesine ilişkin hükümler yer almıştır. Ancak birikmiş amortismanlarla ilgili olarak mükerrer 298. madde ile geçici 25. maddenin hükümleri kelime kelime aynıdır. Bu her iki maddede de; Birikmiş amortismanlar, ait oldukları kıymetin bilanço tarihindeki değerinde düzeltme sonrasında ortaya çıkan artış oranı dikkate alınarak düzeltilir, hükmü yer almıştır. Bu hükümden anlaşılacağı üzere birikmiş amortismanlar için farklı bir düzeltme prosedürü öngörülmüştür.

Tebliğ ekinde yer alan listede de belirtildiği üzere amortismana tabi iktisadi kıymetler için ayrılmış olan birikmiş amortismanlar parasal olmayan kıymet mahiyetindedir ve enflasyon düzeltmesine tabi tutulacaklardır. Buna göre 31.12.2003 tarihli bilançoda yer alan birikmiş amortismanların düzeltilmesi işleminde, düzeltmeye esas tarih ve düzeltme katsayısı gibi ölçütler dikkate alınmayacaktır.

Yukarıda da izahına çalışıldığı üzere birikmiş amortismanlar ait oldukları

(8)

kıymetin bilanço tarihindeki değerinde düzeltme sonrasında ortaya çıkan artış oranı dikkate alınarak düzeltilir. Örneğimizde birikmiş amortismanların ait olduğu binanın bilanço tarihindeki değerinde düzeltme sonrasında ortaya çıkan artış oranı %12,8 olarak hesaplanmıştır. Düzeltilmiş birikmiş amortisman tutarı 360.000 x 1,128 = 406.080 TL olarak tespit edilecektir.

V- SONUÇ

- 5024 sayılı kanunla değişmeden önceki yeniden değerleme uygulaması zorunlu olmayıp, isteğe bağlıydı. Buna karşılık enflasyon düzeltmesine ilişkin düzenlemelere, ilk geçici vergi dönemi hariç diğer dönemlerde koşulların oluşması kaydıyla uymak zorunluluğu var.

- Enflasyon düzeltmesi öncesi bina, arsa ve araziler yeni değerleri üzerinden değil; yeniden değerlemeden önceki değerleri üzerinden amortismana tabi tutuldukları için değerleme sonucu oluşan rakamlar üzerinde amortisman ayırmak mümkün değildir. Yeni uygulamada bina, arsa ve araziler enflasyon düzeltmesine tabi tutularak yeni değerleri üzerinden amortisman ayırabileceklerdir.

- Maliyet revizyonuna ilişkin hükümler yürürlükte kaldırıldığından enflasyon düzeltmesi yapılmayan dönemlerde maliyet revizesi yapılamayacaktır. Bu durumda enflasyon sebebiyle oluşan fıktif kârlar vergilendirilmiş olacaktır.

- Amortismana tabi iktisadi kıymetlerin enflasyon düzeltmesine ilişkin işlemleri, hazırlık evresi ve buna müteakip 4 (dört) adımın izlenmesiyle gerçekleştirilecektir.

-Amortismana tabi iktisadi kıymetler için defterlere kayıt tarihinin enflasyon düzeltmesine esas alınması, bu düzenlemelerin amacıyla örtüşmemektedir. Ancak öyle anlaşılıyor ki iktisadi kıymetin işletmeye girişine ait fatura ve benzeri belgeye ulaşmanın zorluğu düşünüldüğü için bu belgeler değil, iktisadi kıymetin defterlere kayıt tarihi esas alınmıştır.

- Birikmiş amortismanlar için farklı bir düzeltme prosedürü öngörülmüştür. Buna göre birikmiş amortismanlar ait oldukları kıymetin bilanço tarihi ndeki değerinde düzeltme sonrasında ortaya çıkan artış oranı dikkate alınarak düzeltilir.

Dr., Haliç Üniversitesi Öğretim Görevlisi

(1) 30.12.2003 tarih ve 25332 sayılı Resmi Gazetede yayınlanmıştır.

(2) Recep PEKDEMİR, Enflasyon Düzeltmesi Ankara 2004: TÜRMOB Yayınları, s.22

(3) Denetim İlke ve Esasları, Maliye Hesap Uzmanları, istanbul-1996, s.281

(4) 28.02 2004 tarih ve 25387 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanmıştır.

(5) 28.11.2001 tarih ve 24597 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanmıştır.

(9)

(6) 328 Seri No.lu Vergi Usul Genel Tebliği

(7) Süleyman YÜKÇÜ - Serdar ÖZKAN, Enflasyon Muhasebesi, Yaklaşım Yayınları, Ankara-2003, s.39