EK FĠĠL (EK EYLEM) A. ÖZAYSIN

(1)

EK FĠĠL (EK EYLEM)

(2)

EK FĠĠL NEDĠR?

Ek fiil, tek başına anlamı olmayan «i- (mek)»

fiilidir.

A. ÖZAYSIN

(3)

Ek fiilin iki görevi vardır:

2- Basit zamanlı fiilleri birleşik zamanlı fiil yapar.

EK FĠĠLĠN GÖREVĠ NEDĠR?

1- İsim soylu kelimeleri yüklem yapar.

(4)

• Ek Fiilin Görülen Geçmiş Zamanı (idi)

• Ek Fiilin Duyulan Geçmiş Zamanı (imiş)

• Ek Fiilin Şartı (ise)

• Ek Fiilin Geniş Zamanı (dir) A) Ġsimlere Gelen Ek Fiiller

• Hikaye Birleşik Zaman (idi)

• Rivayet Birleşik Zaman (imiş)

• Şart Birleşik Zaman (ise) B) Fiillere Gelen Ek Fiiller

A. ÖZAYSIN

(5)

Ek Fiilin Görülen GeçmiĢ Zamanı (idi)

TEKĠL ÇOĞUL

1.

2.

3.

1.

2.

3.

Hastaydım Mutluydum

Hastaydın Mutluydun

Hastaydı Mutluydu

Hastaydık Mutluyduk

Hastaydınız Mutluydunuz Hastaydılar Mutluydular

(6)

Hasta + idi = Hastaydı

Mutlu + idi = Mutluydu

A. ÖZAYSIN

(7)

Ek Fiilin Duyulan GeçmiĢ Zamanı (imiĢ)

TEKĠL ÇOĞUL

1.

2.

3.

1.

2.

3.

HastaymıĢım MutluymuĢum HastaymıĢsın MutluymuĢsun

HastaymıĢ MutluymuĢ

HastaymıĢız MutluymuĢuz

HastaymıĢsınız MutluymuĢsunuz HastaymıĢlar MutluymuĢlar

(8)

Hasta + imiĢ = HastaymıĢ Mutlu + imiĢ = MutluymuĢ

A. ÖZAYSIN

(9)

Ek Fiilin ġartı (ise)

TEKĠL ÇOĞUL

1.

2.

3.

1.

2.

3.

Hastaysam Mutluysam

Hastaysan Mutluysan

Hastaysa Mutluysa

Hastaysak Mutluysak

Hastaysanız Mutluysanız Hastaysalar Mutluysalar

(10)

Hasta + ise = Hastaysa

Mutlu + ise = Mutluysa

A. ÖZAYSIN

(11)

Ek Fiilin GeniĢ Zamanı (dir)

TEKĠL ÇOĞUL

1.

2.

3.

1.

2.

3.

Hastayım Mutluyum

Hastasın Mutlusun

Hasta(dır) Mutlu(dur)

Hastayız Mutluyuz

Hastasınız Mutlusunuz Hasta(dır)lar Mutlu(dur)lar

(12)

Uyarı !

Ek fiilin geniĢ zaman 3. tekil kiĢisi «dır» fiillere geldiğinde kesinlik ya da ihtimal anlamı katar. BirleĢik zamanlı fiil yapmaz.

 Ders sona ermiĢtir, çıkabilirsiniz. (kesinlik)

 Bu haldeyken okula gidemeyecektir. (kesinlik)

 O Ģimdi gönlünce eğleniyordur. (ihtimal)

 ġimdi bizim oralara bahar gelmiĢtir. (ihtimal)

A. ÖZAYSIN

(13)

Uyarı !

Ek fiilin geniĢ zamanı 3. kiĢi çekiminde «dır» eki düĢebilir. Böyle durumlarda ek fiil olmadığı düĢünülmemelidir.

 Bugün hava çok güzel(dir).

 ġu benim kitabım(dır).

(14)

Uyarı !

«-se, -sa» Ģart eki, ek fiil olarak kullanıldığında cümle sonunda olmayabilir. Yalnızca yükleme bakılırsa gözden kaçırılabilir.

 Eğer çok yorgunsan»(ek fiil) bugün iĢe gitme»(yüklem).

 Yeterince iyi çalıĢırsan»(ek fiil) bu sınavı kazanabilirsin»(yüklem).

A. ÖZAYSIN

(15)

Ġsme Gelen Ek Fiillerin Olumsuzu

«değil» sözcüğüyle olumsuz yapılır.

Görülen geçmiĢ zaman (hikaye) » Hasta değildim.

Duyulan geçmiĢ zaman (rivayet) » Hasta değilmiĢim.

GeniĢ zaman » Hasta değilim.

ġart » Hasta değilsem.

Görülen geçmiĢ zaman (hikaye) » Mutlu değildik.

Duyulan geçmiĢ zaman (rivayet) » Mutlu değilmiĢiz.

GeniĢ zaman » Mutlu değiliz.

ġart » Mutlu değilsek.

(16)

Ġsme Gelen Ek Fiillerin Soru Hali

«mi» soru ekiyle soru yapılır.

Görülen geçmiĢ zaman (hikaye) » Hasta mıydım?

Duyulan geçmiĢ zaman (rivayet) » Hasta mıymıĢım?

GeniĢ zaman » Hasta mıyım?

Görülen geçmiĢ zaman (hikaye) » Mutlu muyduk?

Duyulan geçmiĢ zaman (rivayet) » Mutlu muymuĢuz?

GeniĢ zaman » Mutlu muyuz?

A. ÖZAYSIN

(17)

Örnekler

Sıcaktır » Ek fiilin geniĢ zamanı » 3. tekil kiĢi Yağmurluydu » Ek fiilin hikayesi » 3. tekil kiĢi SinirliymiĢsiniz » Ek fiilin rivayeti » 2. tekil kiĢi ÇalıĢkansan » Ek fiilin Ģartı » 2. tekil kiĢi ÖğrenciymiĢler » Ek fiilin rivayeti » 3. çoğul kiĢi Temizdiniz » Ek fiilin hikayesi » 2. çoğul kiĢi ArabaymıĢ » Ek fiilin rivayeti » 3. tekil kiĢi Yorgunsun » Ek fiilin geniĢ zamanı » 2. tekil kiĢi AlıĢıktık » Ek fiilin hikayesi » 1. çoğul kiĢi Karamsarsam » Ek fiilin Ģartı » 1. tekil kiĢi

(18)

Hikaye BirleĢik Zaman (idi)

FĠĠL + KĠP EKĠ + ĠDĠ + KĠġĠ EKĠ

Yap - (ı)yor - du - m » ġimdiki zamanın hikayesi » 1. tekil kiĢi Gel - ecek - ti - n » Gelecek zamanın hikayesi » 2. tekil kiĢi KoĢ - ar - dı » GeniĢ zamanın hikayesi » 3. tekil kiĢi Bil - miĢ - ti - k » Duyulan g. zamanın hikayesi » 1. çoğul kiĢi Ver - di - (y)di - niz » Görülen g. zamanın hikayesi » 2. çoğul kiĢi Anla - sa - (y)dı - k » ġart kipinin hikayesi » 1. çoğul kiĢi Gör - meli - (y)di - m » Gereklilik kipinin hikayesi » 1. tekil kiĢi Al - a - (y)dı - n » Ġstek kipinin hikayesi » 2. tekil kiĢi

A. ÖZAYSIN

(19)

Rivayet BirleĢik Zaman (idi)

FĠĠL + KĠP EKĠ + ĠMĠġ + KĠġĠ EKĠ

Yap - (ı)yor - muĢ - um » ġimdiki zamanın rivayeti » 1. tekil kiĢi Gel - ecek - miĢ - sin » Gelecek zamanın rivayeti » 2. tekil kiĢi KoĢ - ar - mıĢ » GeniĢ zamanın rivayeti » 3. tekil kiĢi Bil - miĢ - miĢ - iz » Duyulan g. zamanın rivayeti » 1. çoğul kiĢi Anla - sa - (y)mıĢ - ız » ġart kipinin rivayeti » 1. çoğul kiĢi Gör - meli - (y)miĢ - im » Gereklilik kipinin rivayeti » 1. tekil kiĢi Al - a - (y)mıĢ - sın » Ġstek kipinin rivayeti » 2. tekil kiĢi

(20)

ġart BirleĢik Zaman (ise)

FĠĠL + KĠP EKĠ + ĠSE + KĠġĠ EKĠ

Yap - (ı)yor - sa - m » ġimdiki zamanın Ģartı » 1. tekil kiĢi Gel - ecek - se - n » Gelecek zamanın Ģartı » 2. tekil kiĢi KoĢ - ar - sa » GeniĢ zamanın Ģartı » 3. tekil kiĢi Bil - miĢ - se - k » Duyulan g. zamanın Ģartı » 1. çoğul kiĢi Ver - di - (y)se - niz » Görülen g. zamanın Ģartı » 2. çoğul kiĢi Gör - meli - (y)se - m » Gereklilik kipinin Ģartı » 1. tekil kiĢi

A. ÖZAYSIN

(21)

Örnekler

AnlayacakmıĢ » Gelecek zamanın rivayeti Vurmalıydık » Gereklilik kipinin hikayesi Kazanacaksak » Gelecek zamanın Ģartı

BırakmıĢmıĢ » Duyulan geçmiĢ zamanın rivayeti BaĢardıysanız » Görülen geçmiĢ zamanın Ģartı

GeçiyormuĢ » ġimdiki zamanın rivayeti BildirirmiĢiz » GeniĢ zamanın rivayeti

Görecektik » Gelecek zamanın hikayesi Arayaydın » Ġstek kipinin hikayesi

ZıplasaymıĢ » ġart kipinin rivayeti

(22)

Ek Fiilin Cümleye Kattığı Anlamlar

BirleĢik zamanlı fiil yapan ek fiiller cümleye çeĢitli anlamlar katar.

Çocukken her hafta piknik yapardık. » Terk edilmiĢ alıĢkanlık O filmi ben de izleyecektim » GerçekleĢmemiĢ niyet ĠĢe hep zamanında gelmiĢmiĢ » Küçümseme

Böyle olacağını bilsem söyler miydim? » PiĢmanlık Bu kadar çalıĢmayla birinci mi olunurmuĢ? » Azımsama Yardım etseydi tüm bunlar yaĢanmazdı. » Yakınma

A. ÖZAYSIN

(23)

1.Sınıfta sınava başvuru yapan 5 kişi varmış.

2.Sana ne yapacağını söyleyebilseydim keşke.

3.O, okulun en çalışkanıdır.

4.Böyle anlarda nasıl konuşacağını bilmezdi.

AĢağıdaki cümlelerde ek fiiller hangi görevde kullanılmıĢtır?

(24)

1.Sınıfta sınava başvuru yapan 5 kişi varmış. A

2.Sana ne yapacağını söyleyebilseydim keşke. B 3.O, okulun en çalışkanıdır. A

4.Böyle anlarda nasıl konuşacağını bilmezdi. B

İsme gelen ek fiil

Birleşik zamanlı

fiil

A B

A. ÖZAYSIN

(25)

5.Gazetede bir makalen yayınlanmıştı.

6.Her an odadan çıkacak gibiydi.

7.Bu olanlar karşısında çok şaşkınım.

8.Ne diyeceğimi bilememiştim.

(26)

5.Gazetede bir makalen yayınlanmıştı. B

6.Her an odadan çıkacak gibiydi. A

7.Bu olanlar karşısında çok şaşkınım. A 8.Ne diyeceğimi bilememiştim. B

İsme gelen ek fiil

Birleşik zamanlı

fiil

A B

A. ÖZAYSIN

(27)

9.Keşke bir şişe de süt alaydın.

10.Yan odadan büyük bir gürültü geliyordu.

11.Tavırları son derece telaşlıydı.

12.Ona karşı koyabilecek biri yoktur.

(28)

9.Keşke bir şişe de süt alaydın. B

10.Yan odadan büyük bir gürültü geliyordu. B 11.Tavırları son derece telaşlıydı. A

12.Ona karşı koyabilecek biri yoktur. A

İsme gelen ek fiil

Birleşik zamanlı

fiil

A B

A. ÖZAYSIN

(29)

AĢağıdaki kelimelerde kullanılan ek fiilleri karĢılarına yazınız.

1.SaklanmıĢtık

2.GelseymiĢ

3.Hastaysak

4.Güzeldir

(30)

1.SaklanmıĢtık

2.GelseymiĢ

3.Hastaysak

4.Güzeldir

Duyulan geçmiĢ zamanın hikayesi

ġart kipinin rivayeti

Ek fiilin Ģartı

Ek fiil geniĢ zamanı

A. ÖZAYSIN

(31)

5.KoĢacaksa

6.GevezeymiĢ

7.Anlatırsa

8.Temizdi

(32)

5.KoĢacaksa

6.GevezeymiĢ

7.Anlatırsa

8.Temizdi

Gelecek zamanın Ģartı

Ek fiilin rivayeti

GeniĢ zamanın Ģartı

Ek fiilin hikayesi

A. ÖZAYSIN

(33)

9.BuluĢurduk

10.Kazançlıysa

11.Buralardaydı

12.GönderiyormuĢ

(34)

9.BuluĢurduk

10.Kazançlıysa

11.Buralardaydı

12.GönderiyormuĢ

GeniĢ zamanın hikayesi

Ek fiilin Ģartı

Ek fiilin hikayesi

ġimdiki zamanın rivayeti

A. ÖZAYSIN

(35)

AĢağıdaki cümlelerde ek fiilin cümleye kattığı anlamı yazınız.

2.O kadar soruyu bir saatte çözmüĢmüĢ.

3.Sahile bisikletle gidecektim.

4.Bu kadar yemekle doyulur muymuĢ?

1.Her akĢam kitap okurdu.

(36)

2.O kadar soruyu bir saatte çözmüĢmüĢ.

3.Sahile bisikletle gidecektim.

4.Bu kadar yemekle doyulur muymuĢ?

Terk edilmiĢ alıĢkanlık

Küçümseme

GerçekleĢmemiĢ niyet

Azımsama 1.Her akĢam kitap okurdu.

A. ÖZAYSIN

(37)

6.Üzüleceğini bilsem çağırmaz mıydım?

7.O zamanlar yemekleri hep birlikte yerdik.

8.Hani bayramı bizde geçirecektiniz?

5.ġimdiye kadar dersi bitmiĢtir.

(38)

6.Üzüleceğini bilsem çağırmaz mıydım?

7.O zamanlar yemekleri hep birlikte yerdik.

8.Hani bayramı bizde geçirecektiniz?

Ġhtimal

PiĢmanlık

Terk edilmiĢ alıĢkanlık

GerçekleĢmemiĢ niyet 5.ġimdiye kadar dersi bitmiĢtir.

A. ÖZAYSIN

(39)

Hazırlayan: Ahmet ÖZAYSIN