Üriner Sitem Muayenesi. Klinik Belirtiler- Terimler. Klinik Belirtiler-Terimler. Üriner Sistem. Klinik Belirtiler- Terimler

Üriner Sitem Muayenesi

Prof. Dr. Murat GÜZEL

Klinik Belirtiler-Terimler

Azotemi anormal renal fonksiyonun sonucu kanda, böbreklerden süzülüp idrarla atılan maddelerin (üre, kreatinin ve protein ve aminoasit metabolizmasının azotlu son ürünleri) anormal miktarda bulunması

 Serum BUN (kan üre nitrojen) seyisi ölçümüyle yapılır

Üremi kanda üre miktarın artması

 Serum Üre seyisi ölçümüyle yapılır

Klinik Belirtiler-Terimler

Anuri idrar çıkışının tamamen durması

İdrar yolları tıkanıklığı

Oligüri idrar miktarının azalması

Dehidrasyon

Akut böbrek yetmezliği

Poliüri anormal miktarda (>100 ml/kg/gün) idrar çıkışı

Kronik böbrek yetmezliği

Birçok üriner sistem dışı hastalıkta poliüri ve polidipsi görülebilir

Polidipsi anormal miktarda (>100 ml/kg/gün ) su içilmesi

Klinik Belirtiler- Terimler

Pollakiüri anormal sıklıkta idrar çıkışı

 İdrara çıkma miktarı artmış

İdrar miktarı artmış veya artmamış olabilir

Alt üriner sistem hastalığı (sistitis, idrar kesesinde taş, uretritis ve üretranın kısmen tıkanması gibi) ile ilgilidir

Srangüri sistitis, ürolitiazis, üretra tıkanması ve üretritis gibi alt üriner sistem hastalığında az az ve kesik kesik idrar yapma

Disüri ağrılı idrar yapma

Tenesmus ıkınma

Noktüri gece idrar yapma/kaçırma

Poliüri

Disüri

Klinik Belirtiler- Terimler

Piyüri idrarda irin bulunması

Üriner sistem enf. (piyoloneferitis, sistitis)

Hematüri idrarda kan bulunması

Üriner sistem enf., taravma, tümör, kanama bozuklukları

Üriner Sistem

Böbrekler

Üriner Sistemin Muayenesi

 Anemnez

 Palpasyon

 Radiografi

Direk

Kontras radyografi

(Intra Venöz Pyelegrafi)

Retrograt sistografi

 Ulrasonografi

Böbrek, İdrar kesesi, Prostat

 Renal biyopsi

 Sitoskopi

 İdrar Muayenesi

Fiziksel, Kimyasal, Mikroskobik Muayene

Anemnez

İdrar yapma davranışı (alt üriner sistem hastalıkları)

 Pollaküri Stranguri

 Disüri

 Tenesmus

İdrar miktarı

 Oliguri (dehidrasyon, akut böbrek yetmezliği)

 Anuri (idrar yolları tıkanıklığı)

 Poliüri (kronik böbrek yetmezliği)

Su içilmesindeki değişiklikler

 Polidipsi

İdrar Görünüşü

 (Kan, Sarılık)

İdrarın koku

 Enfeksiyonda irrite edici bir koku

Böbreklerin Palpasyon

Köpek

Sağ böbrek ilk üçlumbar vertebra hizasında kostaların altında

Sol böbrek daha kaudalde 2, 3 ve 4. lumbal vertebra hizasında

Kedi

Kedide böbrekler karnın palpasyonunda serbestçe hareket edebilir

Sağ böbrek 1-4. lumbal vertebraların prosessus tranversuslarının ventralinde

Sol böbrek 2.-4. lumbal vertebraların transversal prosessusların ventralinde

Böbreklerin Palpasyonu

Böbrek-İdrar Kesesi Muayenesi Böbreklerin Palpasyon

Boyutları

Şekli

Ağrı

Böbreklerin Palpasyonu

Boyut ve Şekil

 Bir veya iki böbrek köpeklerde enfeksiyöz, neoplastik nedenler veya hidronefroz nedeniyle büyür

 Kedide polikistik böbrek hastalığı, renal lenfosarkoma ve kedilerde enfeksiyoz peritonisle ilgili granülomatoz nefritiste böbrekler büyür

 Kronik renal yetmezliğe neden olan kronik interstisyel nefritis böbreklerde küçülme ve pürüzlü yapılara neden olur

Böbreklerin Palpasyonu

Ağrı

Piyonefritis

Ürolitiyazis

İdrar Kesesi Palpasyonu

Kedi ve köpekte hayvan önemli derecede obez ve idrar kesesi boş olmadıkça idrar kesesi palpe edilebilir

İdrar Kesesi Palpasyonu

Karında pozisyonu

Dolgunluk derecesi

Ağrısı olup olmadığı

Duvarının kalınlığı

Taş

Üriner Sistem Radyografisi Üriner Sitem Radyografisi

Direk Radyogrofi

İndirekt Radyogrofi

 IVP

Üriner Sitem Radyografisi

Boyutları

Renomageli

Polikistik böbrek

Tümör

Hidronefroz

Küçülme

Ürolitiyazis

Nefrolitiyazis

İdrar kesesi taşları

İdrar Kesesi Radyografi

IVP Retrograt Kontrast Sistografi

Çift Kontrast Sistografi Böbrek Ultrasonografisi

Böbrek Ultrasonografisi

Normal Kronik Böbrek Yetmezliği

Böbrek Ultrasonografisi

Normal Etilen glikol zehirlenmesi

Böbrek Ultrasonografisi

Normal Hidronefroz

Böbrek Ultrasonografisi

Normal Piyelonefritis

Böbrek Ultrasonografisi Sığır Böbrek-USG

Sığır Böbrek USG Sığır Piyelonefritis

Böbrek Biyopsisi Böbrek Biyopsisi

İdrar Kesesi Ultrasonografisi İdrar Kesesi Ultrasonografisi

Normal Sistitis

İdrar Kesesi Ultrasonografisi

Normal İdrar kesesi tümörü

İdrar Kesesi Tümörü

İdrar Kesesi Ultrasonografisi

Normal İdrar Kesesi Kristal

İdrar Kesesi Taşı

İdrar Kesesi Ultrasonografisi Sistoskopi

Prostat Prostat

Prostat Muayenesi

Palpasyon

Radyoloji

Ultrason

Prostat sıvısı analizi

Prostat Muayenesi

Prostat Muayenesi

Boyutları

Simetrisi

Kıvamı

Hareketliliği

Ağrı

Prostat Muayenesi

Prostat Radyografisi Prostat Ultrasonu

Prostat Ultrasonu Prostat Ultrasonu

Normal BPH

Prostat Ultrasonu

Normal Prostat Apsesi

Prostat Ultrason

Normal Prostat Tümörü

Prostat Sıvısı Muayenesi Prepisyum Muayenesi

İDRAR

57

Böbreklerde kandan süzülen

materyallerden üretilen fizyolojik bir ürün

Böbreklerin fonksiyonel ünitesi nefron

 Glomerulus (glomerüler kapillar ağ)

 Bowman kapsülü

 Proksimal tubul

 Henle kulpu (inen ve çıkan henle)

 Distal tubul

 İdrar toplama kanalları

58

Böbrek Fonksiyonu

Böbreklerin başlıca görevi vücutta ihtiyaç kalmayan metabolizma ürünlerinin uzaklaştırılması

 Üre (aminoasit metabolizması)

 Kreatinin (kas kreatinini)

 Ürik asit (nükleik asitler)

 Bilirubin (hemoglobinin yıkımlanması)

 Diğer metabolitler

59

Böbrek Fonksiyonu

 Böbreklerin yabancı madde ve metabolizma artıkların vücuttan uzaklaştırılması yanında

Su ve elektrolit dengesi

Vücut sıvılarının ozmolalitesi ve elektrolit yoğunluğu

Asit-baz dengesi

Kan basıncının düzenlenmesi

 Hormonların salgılanması

Renin

Eritropoetin

60

İdrar Alma Yöntemleri

Kateterizasyon Sitosentez

Ürinasyon Palpasyon

İdrar Yaparken İdrar Alınması

İdrar yaparken

İdrarın orta kısmından alınır

Sığırda İdrar Alınması

Palpasyonla İdrar Alınması

İdrar kesesine masajı

Kateterle İdrar Alınması

İdrar kesesine kateter uygulanması

Kedi-Köpekte İdrar Alınması Sığırlarda İdrar Kateterizasyonu

Sistosentez

İdrar kültürü için üretra, vajina veya prepüsyum kontaminasyonu istenmediğinde

Sistosentez

69

İdrar Alma Zamanı

 24 saatlik idrar

Özellikle günlük idrar çıkışının ölçülmesi gereken durumlarda

Protein kayıplarının belirlenmesi amacıyla

 En uygun idrar örneği sabahilk idrar

Sabahın ilk idrarı konsantredir

Diyet, su alımı ve egzersizden en az etkilenir

 Yemek öncesi/açlık idrar örnekleri alınmalıdır

Yemek sonrasında alınan idrar örnekleri diyetin etkileri nedeniyle değişkenlik gösterir

70

İdrar Örneklerinin Saklanması

İdrar örnekler alındıktan sonra mümkün olan en kısa zamanda (30 dk.) muayenesi yapılması uygundur

İdrar örneğinin analizi, daha fazla gecikecekse örneklerin soğutularak (+4ºC’de )muhafazası gerekir

 Soğutulan örneklerin analizden önce tekrar oda ısısına getirilmesi ve karıştırılması gerekir

İdrar kültürü yapılacak idrar örnekleri +4ºC’de 12 saat bekletilebilir

Dipstik analizi istenmeyen, elektrolit ve mineral konsantrasyonları ölçülmeyecek olan idrar örnekleri dondurularaksaklanabilir

İdrarın dondurulmadan önce santrifüjedilmesi gerekir, sadece süpernatantsaklanır

71

İdrar Örneklerinin Saklanması

 Koruyucu maddeler

Asit borik (%1)

Bakteriostatik etki gösterir ve hücrelerin bozulmasını önler

Ancak pH ve dansiteyi etkiler

Alkali kristallerin (struvite ve amonyum ürat) çözünmesine neden olabilir

Formoldehit(1 damla/30 ml idrar)

Timol(küçük bir timol kristali/100 ml idrar)

Kloroform ve toluol (idrar örneğine birkaç damla)

İdrar Muayenesi

Fiziksel Muayene

Kimyasal Muayene

Mikroskop Muayenesi

73

İdrarın Fiziksel Muayenesi

 Miktar

 Renk

 Berraklık/Bulanıklık

 Koku

 Dansite (USG)

Renk

74

Normal idrar, ürokrom pigmentinden dolayı açık sarı (saman/amber/kehribar sarısı) renktedir

Yüksek volümlerdeki idrar daha diluedir ve rengi açıktır

Konsantre idrar koyu renklidir

 Sarı-portakal renk

Konsantre idrar

Bilirubin (sarılık)

 Kırmızı-kahverenk

eritrosit, hemoglobin ve myoglobin

 Kahverengi-siyah renk

methemoglobin

Renk

76

Berraklık/Bulanıklık

Normal idrar berraktır

Tavşanveat idrarınormalde bulanık

 At idrarının bulanık görünümü pelvis renaliste bulunan hücrelerin mukus salgısı ve kalsiyum karbonatkristalleri nedeniyledir

Bulanık idrar öncelikle mikroskobik materyal (hücre, bakteri, yağ, kristaller, mukus) varlığının göstergesidir

İdrar soğutulduğu zaman çözünmüş materyaller çöker, bulanık manzara oluşabilir

 Hafif ısıtma veya %5 asetik asit ilavesi idrarın berraklığını yeniden sağlar

Dansite, İdrar Spesifik Gravite (USG)

İdrarda çözünmüş maddelerin (sodyum, klor ve üre) suya oranı

Böbreklerin idrarı konsantre edebilme yeteneğinin ölçümüdür

Glomerular filtratın dansitesi1.008-1012arasındadır

Dansite, İdrar Spesifik Gravite (USG)

 Refraktometre

Dansite, İdrar Spesifik Gravite Dansite, İdrar Spesifik Gravite



Fizyolojik değişiklikler

 Aşırı sıvı alımı (PD)

 Sıvı tedavisi

 Diüretik tedavisi

 Dansite mutlaka kan üre nitrojen(BUN)ve kreatinin(Cr)ile birlikte değerlendirilmelidir

 BUN ve Cr yüksek, idrar dansitesi yüksek= PRERENAL (Dehidrasyon)

 BUN ve Cr yüksek, idrar dansitesi düşük= Primer RENAL (Böb. Yet.)

81

Dansite, İdrar Spesifik Gravite

İdrar dansitesinin arttığı durumlar

 Dehidrasyon

Kusma

İshal

Hemoraji

 Ateşli hastalılar

İdrar dansitesinin azaldığı durumlar (PU/PD)

 Kronik renal yetmezlik

 Diabetes insipitus

 Hiperadrenokortizm (veya kortikosteroid uyg.)

 Fizyolojik polidipsi

 Pyometra

İdrarın Fiziksel Muayenesi

Kimyasal Muayenesi



pH



Protein



Glukoz



Keton



Kan (Hemoglobin/Myoglobin)



Lökosit



Blirubin



Ürobilinojen



Nitrit

83

Kimyasal Muayene

İdrarın kimyasal analizidipstiklerleyapılır

Bu stikler üzerinde kimyasal maddelerin (reagent) emdirildiği yastıklar (ped) bulunur

Pedler idrarla temas ettiğinde rengi değişir

Reaksiyon sonrasında oluşan renk, renk skalasına göre değerlendirilir

Dipstiklerin uygun bir şekilde saklanması oldukça önemlidir

Dipstiklerin renk standartları güneş ışığı ve nem gibi sebeplerle bozulabilir

Dipstik/Strip Muayenesi

Dipstik Muayenesi

İdrar muayene edilirken oda ısısında olmalıdır

İdrar örneği iyi karıştırılmış olmalıdır

Strip idrarın içine kısa bir süre için tam olarak daldırılmalı, aşırı idrar hemen uzaklaştırılmalıdır

Her parametre daldırmayı takip eden spesifik bir zaman aralığında okunur

 Test pedi üzerinde renk değişimi devam edebilir ve tavsiye edilen zamandan sonra okunan sonuçlar geçersizdir

Hayvan türlerinde tüm kimyasal testler güvenilir değildir

 İdrar dansitesi, ürobilinojen, nitrit testleri veteriner için kullanılmaz

İdrar Muayenesi

87

pH

 pH bir sıvının hidrojen iyon konsantrasyonunun ölçümüdür

 Böbreklerin asit-baz dengesi üzerindeki düzenleyici özelliği vardır

 İdrar pH’ıdiyete bağlı olarak değişir

Karnivor ve omnivorların idrarı asidiktir

Herbivorlariçin Alkali idrar karakteristiktir

 Dipstik, pH kağıtları ve pH metre ile ölçülür

İdrarın Fiziksel Muayenesi

◼ Köpek ve Kedilerde 6-7.5

◼ Sığırlarda 7.0-8.0

◼ Atlarda 7.0-9.0

88

pH

 Bakteriyel enfeksiyonlar

 Üriner sistem obstrüksiyonları

 Met. /Respiratorik Alkaloz

 İdrarın oda ısısında beklemesi (ürenin yıkımı nedeniyle)

Yüksek proteinli diyetler

Met./ Respiratorik asidozis

Açlık

Ateş

Yoğun kas egzersizleri

Diabetik ketoasidozis

Methionine, Amonyum klörür ve Askorbik asit gibi ilaçlar

İdrarın Fiziksel Muayenesi

Protein

 Normal idrar protein yönünden negatiftir

Konsantre idrar örneklerinde (Dansitesi >1.050) eser miktarda (1+)

İdrarda Protein



Hafif ve geçici proteinüri

 Ateşli hastalıklar

91

Proteinuri



Kalıcı proteinuri

Prerenal

Renal

Postrenal

İdrarın Kimyasal Muayenesi ⁹²

Proteinüri



Prerenal proteinuri

 Böbrek kökenli bir sorun değildir

 Düşük moleküler ağırlıklı proteinlerin glomerulusları geçmesi nedeniyle oluşur

Plazma hücre tümöründe idrarda Bence Jones proteinlerinin varlığı ile karakterizedir

Dipstik testi negatif, sulfosalisilik asit testi pozitif

İdrarın Kimyasal Muayenesi

93

Proteinüri



Renal proteinuri

Anormal glomerular permeabilitenin sonucu olarak oluşur

Glomerulonefritis

Amiloidozis

Akut veya Kronik Renal Yetmezlik

İdrarın Kimyasal Muayenesi

Glomerulonefritis

Antijen-anrikor kompleksi subendotelial, bazal membrane birikir

Glomerulonefritis

Bazal membran permeabilitesi bozulur

Glomerular seçiciliği degiştirir proteinüriye neden olur

96

Proteinüri



Postrenal proteinuri

 Aşağı üriner sistem yangılarında

 Proteinuriye hematuri, pyuri veya her ikisi eşlik eder

Postrenal proteinurinin en sık nedeni sistitistir

Prostatitis, üretritis, vaginal ve preputial kontaminasyonlarda da postrenal proteinuri gözlenebilir

İdrarın Kimyasal Muayenesi

97

Proteinüri

 Proteinuri dansite ve idrar sedimenti ile birlikte yorumlanmalıdır

Düşük dansiteli idrardaki hafif proteinuri, konsantre idrardaki aynı miktardaki proteinuriden daha önemlidir

 Böbreklerden kaynaklanan protein kaybının önemli olup olmadığı, idrar protein/kreatinin oranının hesaplanmasıyla belirlenebilir

İPr/İCr = İdrar Protein / İdrar Kreatinin

IPr/ICr oranının <0.5

İdrarın Kimyasal Muayenesi ⁹⁸

İdrarda Glikoz

 Normal idrarda glikoz bulunmaz

 Yüksek kan glikoz konsantrasyonu (hiperglisemi >200 mg/dl), glikoz tamamen geri emilemez ve idrarda glikoz bulunabilir (glikozuri)

 Geçici Glikozuri

Heyecan, Stres

Kortikostroid

Aşırı karbonhidrat alımı

 Patolojik Glikozuri

Metabolik Hastalıklar (Diabetes mellitus, Chusing, …)

Böbrek hastalıklarında (Renal glikozüri).

Renal glikozuri edinsel veya konjenital tubuler hastalıklarda meydana gelir

Nefrotoksisite(gentamisin, amfoterisin-B)

Fanconi sendromu

İdrarda Keton

Keton cisimcikleri yağların yıkımı sonucu oluşan ara ürünlerdir

Enerji kaynağı olarak kullanılan yağ asitlerinin oksidasyonu sonucu karaciğerde keton cisimcikleri (asetoasetate, betahidroksibütirat ve aseton) üretilir

100

Ketonuri

Kedi-Köpekler

Hafif ketonuriaçlık durumlarında

Belirgin ketonuridiabetes mellituste(glikozuri ile birlikte)

Ruminantlar

Negatif enerji metabolizması ile ilgilidir (Ketozis)

İdrarın Kimyasal Muayenesi

Ketonuri

İdrar stribi, ketonları nitroprusitreaksiyonu ile tespit eder

Bu test en çok asetoasetik aside duyarlıdır, asetona daha az duyarlıdır ve beta-hidroksibütirik asidi tespit etmez

 Asetoasetik asid= idrarda

 Aseton = solunum havasında

 Beta-hidroksibütirik asid= kanda

Bu nedenle, genellikle mevcut keton miktarını tahmin etmenin altında tutar

Ketonuri

106

İdrarda Kan

İdrarda kan eritrosit, hemoglobin veya myoglobinden köken alır

 Hematuri üriner sistemdeki kanama

 Hemoglobinuri eritrositlerin intravasküler yıkımını

 Myoglobinuri kas hasarının göstergesidir

Hematuri/Hemoglobinuri-Myoglobinuri ayrımı

İdrar santrifüj edilir

 Kırmızı kan hücrelerinin çökmesi ve süpernatantın berrak olarak gözlenmesi hematuriyi gösterir

 Santrifüjden sonra idrar renginin değişmemesi

Hemoglobinuri veya Myoglobinuriyi

Hematuri

107

 Üriner sistem enfeksiyonları

Piyelonefritis

Sistitis

 Ürolithiazis

 Akut renal yetmezlik

Nefrotoksisite

İlaçlar (aminoglikozidler, sülfonamidler, amfoterisin-B)

Kimyasal ajanlar (bakır ve cıva zehirlenmeleri, fenoller)

 Taravma

 Kanama bozuklukları

Varfarin ve dikumarol zehirlenmesi

 Üriner sistem tümörleri

 Dişilerde östrusde vaginal kontaminasyon

 Üriner sistem parazitleri

Hemoglobinuri

108

Hemoglobinurihemolitik hastalıklardakien sık bulgudur

Fakat artefakt olarak alkali veya dilue idrar, eritrositlerin invitro lizisi ve hemoglobinin salınımına neden olabilir

İdrarın Kimyasal Muayenesi

 Sığırlarda Hemoglobinuri

Babesiozis

Leptospirozis

Puerperal hemoglobinuri

Su toksikasyonu

 Atlarda Hemoglobinuri

Equine Enfeksiyöz anemi

İmmun hemolitik anemi

Köpek Kedilerde Hemoglobinuri

Otoimmun hemolitik anemi

Babesiozis

Hemobartonellozis

DIC

Heinz cisimciği anemisi

Transfüzyon reaksiyonu

Drofilarozis

Splenik torsiyon

109

İdrarda Lökosit

Normal idrarda sadece birkaç tane lökosit bulunabilir

 Her sahada 0-5 adet

İdrarda çok sayıda lökosit bulunması piyüriolarak adlandırılır

Nötrofiller, enfeksiyonla mücadele etmek için glomerular filtrata girerler ve granülleri içerisinde bulunan enzimler kimyasal olarak dipstik testleriyle belirlenir

Dipstik ile elde edilen pozitif lökosit sonuçları, mikroskop muayenesi ile doğrulanmalıdır

İdrarın Kimyasal Muayenesi ¹¹⁰

İdrarda Nitrit (Bakteriüri)

Üriner sistem enfeksiyonuna neden olan bakterilerin çoğunluğu nitratı nitrite indirgeyen enzimler içeren gram - bakterilerdir

 İdrardaki bakteri miktarı 10⁵/ml’den fazla olduğunda dipstik reagentları nitrit pozitif bakterileri işaret eder

 Fakat veteriner hekimlikte doğru sonuç vermez

İdrarın Kimyasal Muayenesi

İdrarda Bilirubin

 Normal idrarda dipstik metotlarıyla tespit edilemeyecek kadar küçük miktarlarda bilirubin bulunur

 Kanda konjuge bilirubinin miktarını arttıran herhangi bir hastalık bilirubinuriye neden olabilir

Konjuge olmayan bilirubin suda çözünmediği için idrarla atılamaz

111

Bilirubinüri

 Köpeklerde bilirubinin böbrek eşiği düşüktür

İdrar dansitesi 1.020’nin üzerindeyse1+ bilirubin normaldir

 Kedi idrarında bilirubin yoktur

İdrarda Urobilinojen

 Urobilinogen bilirubin metabolizmasının son ürünüdür

 İdrarda normalde az miktarlarda bulunur

Sediment Muayenesi-

115

 Bir tüpe (konik tabanlı) 5–10 ml idrar örneği alınır

 Santrifüj edilir (1500 rpm/5 dk)

 Üstteki süpernatant boşaltılır

 Kalan sediment iyice karıştırılır

 Sediment-idrar karışımından lam üzerine 1 damla alınır üzerine lamel kapatılır

 10X ve 40X büyütmede incelenir

 Hücrelerin görüntülenebilmesi için Lügol veyaGiemsedamlatılır

 10 mikroskop sahasında sayımlar tekrarlanarak ortalaması alınır

 Boyanmış ve boyanmamış preparatlar ayrı ayrı incelenmelidir

116

Mikroskobik Muayene

Normal idrarda sediment (döküntü) yoktur veya çok az

İdrar sedimentinde

Hücreler

Eritrosit, lökosit, epitel hücreleri, sperm

Enfeksiyon etkenleri

Bakteriler, mantarlar, parazitler

Kristaller

Silindirler (Kast)

117

İdrar Sedimentinde Görülebilen Şekilli Elementler

I. Hücreler A. Kan Hücreleri

1. Eritrositler 2. Lökositler B. Epitel Hücreleri

1. Skuamoz 2. Transitional 3. Renal tubuler III. Kastlar (Silindirler)

A. Hyalin B. Selüler

1. Eritrosit (RBC) kastları 2. Lökosit (WBC) kastları 3. Tubul epitel kastları C. Granular

D. Mumsu/yağ

II. Kristaller

 Triple fosfat

 Kalsiyum okzalat monohidrart

 Kalsiyum okzalat dihidrat

 Kalsiyum karbonat

 Amonyum ürat

 Amorf kristalleri

 Ürik asit kristalleri

 Bilirubin

 Kolesterol

 Sistin

 Leucine

 Tyrosine

 Sulfanamid

İdrarın Mikroskobik Muayenesi

Eritrosit

Normal idrarda eritrosit bulunmaz Bir mikroskop sahasında (x40) <5 Eritrositler küçük, konkav yapıdadır ve iç yapıları yoktur Uzun süre idrara maruz kalan eritrositler dehidratasyon nedeniyle

küçük ve sivri kenarlı ve hale gelir ve parçalanır Dilue idrarda (<1.006) veya alkali idrarda eritrositler lize olur

Eritrosit Yağ Damlacıkları

Eritrosit

Yangı

 Üriner sistem enfeksiyonları

 Enfeksiyöz olmayan üriner sistem yangısı (FIC)

 Glomerulonefritis

Koagulopati

Prostat hastalıkları

Travma

 Eksojen

 Cerrahi

 İdrar taşları

Tümör

Üriner sistem parazitleri

Ağır egzersizler

Lökosit

İdrardaki lökositler tipik olarak nötrofiller

Yuvarlak yapıda eritrositlerin yaklaşık 1,5-2 katı büyüklükte ve içleri granüler (dejenere olmuş çekirdekleri)

Mikro ile odaklama manipülasyonuyla granüler daha belirgin hale geçer Normal idrarda lökosit bulunmaz

Bir mikroskop sahasında (x40) <5 Piyüri daha fazla nötrofil varlığını tanımlar

Lökosit

Yangı

 Üriner sistem enfeksiyonları

 Enfeksiyöz olmayan üriner sistem yangısı (FIC)

 Akut intersitisyel nefritis

 Glomerulonefritis

İdrar yollarında kanama

 Neoplazi

 İdrar taşları

Prepusyum ve vagina kontaminasyonları

Ateş ve egzersiz geçici lökosituriye neden olabilir

Lökosit

 Boyanmamış preparatlarda

Lökositler mevcut olabilir ancak kolayca ayırt edilemez

Lökositler küçük tubüler epitel hücrelerinden ayırt etmek zor

Boyama bu sorunu çözebilir

 Lökositler idrarda bozulur ve örnek oda sıcaklığında tutulursa alındıktan sonraki bir saat içinde %50'ye kadar düşebilir

124

Bakteri

 İdrar örneği aseptik olarak alınmışsa bakteri bulunmamalıdır

Sitosentezle alınan örneklerde normalde bakteri bulunmaz

Kateterle ve ürinasyon sırasında alınan örneklerde kontaminasyon nedeniyle bakteri bulunabilir

Bu bakteriurinin önemli olup olmadığı idrar kültürü yapılarak değerlendirilmelidir

İdrar örneğinde 10⁴rod/ml ve 10⁵coc/ml’den fazla bakteri bulunduğunda idrarda bakteri bulunur (önemli kabul edilir)

İdrarın Mikroskobik Muayenesi

Bakteri Bakteri ve Lökosit

127

Epitel Hücreleri

Renal tubuler hücreler

Korteks

Medulla

Transitional hücreler

Böbrek pelvisi

Üreter

İdrar kesesi

Proksimal üretra (1/3)

Skuamoz hücreler

Distal üretra

Vajina

Prepüsyum

İdrarın Mikroskobik Muayenesi

Epitel Hücreleri

Bazıları epitel hücreleri kolayca tanımlanabilir

Küçük transitional epitel hücrelerini lökositlerden

Renal tübüler hücrelerini transitional hücrelerinden ayırmak zordur

Bu nedenle idrardaki tüm skuamöz olmayan hücreler transitional kökenli olarak kabul edilir

İdrardaki hücrelerden emin olmadığımızda, idrar tortusunu boyayabilir ve sitolojik muayene yapılabilir

Epitel Hücreleri

Epitel hücreleri (siyah ok) RBC (kırmızı) WBC (mavi ok)

Transitional Epitel Hücresi

Renal pelvis

Üreterler

Mesaneye ve

Proksimal üretra

Bu hücrelerin boyutu ve şekli köken aldıkları yere göre değişir,

 Renal pelviste daha köşeli

 İdrar kesesinde daha yuvarlaktan poligonaldir ve büyüklükleri değişir

Renal Tubular Epitel Hücresi

 İdrarda nadiren görülür

 Tek çekirdekli yuvarlak şekilli hücrelerdir

 Transisyonel hücrelerinden ayırmak zordur

İdrarda çok sayıda tek tip görünümde (boyut ve şekil) küçük epitel hücreleri gözlenirse, bu hücrelerin böbrek kaynaklı olduğundan şüphelenilir

Transisyonel epitel hücreleri, boyut ve şekil bakımından (bir dereceye kadar) daha değişken olma eğilimindedir.

 Çok sayıda renal tübüler epitel hücre renal tübüler hasarı gösterir

Transitional Epitel Hücresi

Sağlıklı hayvanların idrarında hiç transitional epitel hücresi görülmezveya birkaç tanedir

Transitional epitel hücrelerin idrar sedimentinde görülmesi (çok sayıda olması) önemlidir

Transitional epitelhücreleri

 Her ikisi de aynı granüler görünüme sahip oldukları için lökositlerdenayırt edilmelidir

 Genel olarak, transitionalepitel hücreleri daha büyüktür ve lökositlerden daha düzensiz sınırlara sahiptir (lökositler eşit ve daha yuvarlaktır)

 Şüpheniz varsa, idrar tortusunun sitolojik yaymasını yapılmalıdır

Transitional Epitel Hücresi

Transitional epitel hücreleri (ok) daha büyüktür Lökositlerden daha düzensiz sınırlara sahiptir (lökositler eşit

olarak daha yuvarlaktır, ok başı)

Skuamoz Epitel Hücreler

 Skuamoz hücreler normal idrar sedimentinde bulunabilen şekilsiz veya poligonal şekilli hücrelerdir

 Keratinize olmayan skuamöz epitel hücreleri

Distal üretra, prepus ve/veya vajinadan köken alır

Trantisonal hücrelerinden daha büyüktürler ve küçük merkezi çekirdekleri vardır.

Yuvarlak olabilirler veya bir veya daha fazla düz kenarlığa sahipolabilirler

Skuamoz Epitel Hücreler

 Keratinize skuamöz epitel hücreleri

Deriden veya vulvadan kaynaklanır

Köşeli sınırları olan büyük hücrelerdi

Çekirdekleri olabilir veya olmayabilir

Çekirdekler, boyandığında hücrelerde daha görünür hale gelir

Skuamoz hücreler

Skuamoz hücreler normal idrar sedimentinde bulunabilen şekilsiz veya poligonal şekilli hücrelerdir ve önemli hastalık indikatörleri

değildirler

Skuamöz hücreler

 Skuamöz hücreler sıklıkla ürinasyonlaidrar örneklerinde kontaminant olarak görülür

 Kateterizasyon ile toplanan örnekleri kontamine edebilir

Neoplastik Hücreler

Sidik kesesi ve üretra tümörlerinde (transitional hücre karsinomu) idrarda neoplastik hücreler

Sperm Hücreleri Kristaller

Kristalüri, idrarın kristalleri oluşturan bileşiklerle aşırı doymuş olduğunu gösterir (ör. struvit için amonyum, magnezyum, fosfat)

Kristaller, klinik olarak sağlıklı hayvanların idrarında veya üriner sistem belirtisi olmayan hayvanlarda (tıkanıklık ve/veya ürolitiyazis gibi) görülebilir

Bazı kristaller belirli hastalıklarda patoloji ile ilişkili (portosistemik şant olgularında idrarda amonyum biurat) olabilir

İdrar Kristallerinin Tiplerini Etkileyen Faktörler

İn vivo faktörler In vitro faktörler İdrarda bulunan kristalojenik

maddelerin konsantrasyonu

Sıcaklık (çözünürlük sıcaklıkla azalır)

idrar pH'ı Buharlaşma (çözünen

konsantrasyonunu arttırır)

Diyet İdrar pH'sı (ayakta durma ve aşırı

bakteri üremesi ile değişir) İlaçlar

İdrar Kristalleri

Ürolitler Strüvit Kristalleri

Renksiz, üç boyutlu, prizma benzeri (tabut kapakları) kristaller şeklinde görünür Bazen çift kenarlı bir tıraş bıçağına benziyorlar

Struvit

(Magnezyum Amonyum Fosfat, Triple Fosfat)

 Köpek ve kedilerin idrarında en yaygın kristal tipidir

Klinik olarak normal bireylerin idrarında görülürler

Struvit ürolitiyazisi ile de ilişkili olabilir

 Herhangi bir pH değerinde idrarda bulunabilir

Fakat çoğunlukla alkalinidrarda oluşur

 Üreaz pozitif bakterilerle idrar yolu enfeksiyonu idrar pH'ını yükselterek ve serbest amonyağı artırarak struvit kristalürisini (ve ürolitiazisi) teşvik eder

Strüvit Ürolitleri

Kalsiyum Oksalat Dihidrat

Zarf gibi köşeleri kesişen çizgilerle bağlanan renksiz karelerdir

Kalsiyum Oksalat Dihidrat

Herhangi bir pH değerinde idrarda oluşabilirler

 Nötr ve asidikpH’da daha yaygın

Sağlıklı hayvanların idrarında da görülür

Kalsiyum okzalat ürolitiyazisinde de bulunur

Bekletilmiş idrarda artefakt olarak oluşur

Kalsiyum metabolizması bozuklukları (ör. hiperparatiroidizm) nedeniyle anormal kalsiyum atılımına bağlı ortaya çıkarlar

Etilen glikol intoksikasyonu vakalarında da görülebilir

Kalsiyum Oksalat Monohidrat Kalsiyum Oksalat Monohidrat

İdrarın kalsiyum ve oksalat ile aşırı doygunluğunu gösterir

Normal köpek ve kedilerin idrarında nadiren bulunur

Ancak sağlıklı atların idrarında görülebilirler

Kalsiyum Oksalat Üroliti Kalsiyum Karbonat

Pürüzsüz yüzeyli ve radyal çizgilere sahip kahverengi büyük dairesel kristallerdir Dambıl, oval ve 2’li ve 4’lü formlarda olabilir

At idrarındaki en yaygın idrar kristalidir ve idrara bulanıklık ve kahverengi renk verir

Ürik Asit Kristalleri

Karaciğer ürik asit gibi pürinleri allantoine dönüştürür

Suda çözünür allantoin idrarla atılır



Dalmaçyalı, İngiliz Bulldog ve Rus

İdrarda çözünmeyen ürik asit çeşitli katyonlarla ürik asit kristalleri oluşur

Ürik Asit Kristalleri

Asit idrarda oluşur Ürolit oluşumuyla da karakterizedir

Amonyum Ürat (Biurat)

Düzensiz çıkıntılara sahip ("dikenli elmalar") kahverengi dairesel şekilde görünür Bazı idrar örneklerinde düzensiz çıkıntıları yoktur, ancak düzgün sınırları vardır

Çoğunluklaasidikidrarda oluşur

Amonyum Ürat (Amonyum Biurat)

Karaciğer portasistemik şantlarla doğan köpeklerde yaygındır

İdrardaki amonyumun, ürik asidi amonyum ürat formunda çökeltme kabiliyetine sahiptir

Dalmaçyalı, İngiliz Bulldog ve Rus terrieri ırkı köpeklerde

Sıklıkla amorf üratlarla birlikte görülürler

Amorf Kristaller

Mikroskobik olarak herhangi bir tanımlayıcı şekli olmayan kümelenmelerdir

Amorf Kristaller

Genel olarak amorf kristalleri ile ilgili spesifik bir klinik yorum yapılamaz

Küçük amorf kristalleri bakteriyel koklarla karıştırılabilir

Dejenere kristaller veya hücreler ayrıca “amorf”

kristallere benzeyebilir

 Boyama ile ayırt edilebilir

Amorf ürat

 Asidik idrarda

Amorf fosfat

 Alkali idrarda

Bilirubin Kristalleri

Parlak turuncu-sarı renkte iğne benzeri demetler ve kümeler halinde bulunur

Bilirubin kristalleri

En çok köpek idrarında, özellikle yüksek konsantrasyonlu idrar örneklerde görülür

Köpeklerde, klinik önemi yoktur (sağlıklı köpeklerin idrarında düşük, ancak saptanabilir bilirubin seviyeleri olabilir)

Kedi, at, sığır idrarında bilirubin kristalleri (veya idrar ölçüm çubuğunda pozitif bir kimyasal reaksiyon) anormal bir bulgudur ve hayvanda sarılık ile ilgili altta yatan sebep araştırılmalıdır

Sistin Kristalleri Sistin Kristalleri

Asidik idrarda oluşur

Sistin kristalüri veya ürolitiyazis, sistin dahil bazı amino asitlerin renal tübüler reabsorpsiyonunu içeren doğmasal bir

163

Leucin Kristali

Leucine akut karaciğer hastalıklarında görülür

164

Tyrosin Kristali

Leucine akut karaciğer hastalıklarında görülür

Kolestrol Kristalleri

Kolesterol kristalleri şeffaf, köşelerinde bir çentik bulunan uzun dikdörtgenler şeklindedir

Kolestrol Kristalleri

Kolesterol kristalleri hem nötr hem de asit idrarda bulunabilir

İdrar örneği soğutulduktan sonra ortaya çıkmaları daha olasıdır

İnsanlarda kolesterol kristallerine nefrotik sendrom ve şilüriile eşlik eder

Fakat veteriner hekimlikte genelleme için çok sınırlı bilgi vardır

Tedavi edilmediği takdirde böbrek yetmezliğine yol açabilen böbrek tübüler hastalığa neden olabilir

Sülfanamid Kristalleri

Trimetroprim-sülfonamid tedavisi gören köpeklerde iğne benzeri renksiz kristaller Bunların kükürt kristalleri (değişken şekiller alabilen) oldukları varsayılmıştır

Çeşitli Kristaller

İğne benzeri demetler Kolesterole benzeyen plakalar İğneler

Önem klinik belirtilere bağlıdır

Silindirler-Kastlar

Distal tübül, henle kulbu ve toplama kanallarındaki epitel hücreleri tarafından salgılanan mukoproteinden (Tamm-Horsfall mukoproteini) oluşan silindirik yapılardır

Silindirler

Bu mukoproteinin çökelmesinden sorumlu faktörler tam olarak bilinmez

 İdrarın konsantrasyonu

 pH ile ilgili olabilir

Tübül lümeninde hücre döküntüsü varken veya yokken silinirler oluşabilir

 Hücreler (epitel hücreleri, lökosit, eritrosit) mevcutsa fibriller protein ağına yapışır ve silinirler oluşur

Silindirler

 Normalde idrara silinirler hiç yoktur veya çok azdır

Bir mikroskop sahasında (x40) 1-2 hyalin ve 1 granüler silindir bulunması normal kabul edilir

 Çok sayıda hücresel, kaba granüler ve mumsu silindirler (düşük sayılarda bile)böbrek patolojisinigösterir

Fakat silindirlerin yokluğu böbrek hastalığını ortadan kaldırmaz

Birçok kronik, ilerleyici, glomerulonefrit vakalarında silindirler olmayabilir veya çok az olabilir

Akut böbrek hasarında bile, aralıklı olarak dökülme eğiliminde olduklarından, tek bir numunede atmalar az olabilir veya hiç olmayabilir

Ayrıca, dökümler idrarda kararsızdır ve özellikle seyreltik ve/veya alkali idrarda zamanla çözünmeye eğilimlidir

172

Kastlar-Silindirler

 Kastlar bünyelerinde bulunan spesifik yapılara göre

Hyalin silindirleri

Hücre silindirleri

Granular silindirler

Mumsu/yağ silindirleri

İdrarın Mikroskobik Muayenesi

Hyalin Silindirleri

Sadece proteinden oluşur

Renksiz, yarı transparan, pürüzsüz, paralel kenarlara sahip ve genellikle uçları yuvarlaktır

Hücresel Slindirler

İskemi, enfarktüs veya nefrotoksisite sonucu tübüler epitel hücrelerinde

Hücresel Slindirler

En yaygın nedeni şiddetli dehidratasyona bağlı renal perfüzyonun azalması ve oligüridir

İskemi epitel hücrelerinin dejenerasyonuna ve tubul lümene dökülmesine neden olur

Ortaya çıkan silindirler sıvı tedavisi ile rehidrasyonun ardından idrarda artar

İdrar akışının restorasyonu, tübüllerden silindiri “temizler”

Lökosit Silindirleri

Tübülo-interstisyel yangı (piyelonefritis) oluşur

Rutin tortu preparatlarında tubuler epitel silindirleri ve lökosit silindirleri arasında ayrım yapmak nadiren mümkündür

177

Eritrosit Silindirleri

Renal tubuler hemoraji veya şiddetli glomeruler yangı ile birlikte (glomerulonefritis, vaskülitis, renal infarktüs) oluşur

Granüler Silindirler

Hücresel silindirlerin

dejenerasyonunda bir aşama olarak oluşturdukları için yorumlanması hücresel silindirdekilere benzer

Belirgin tübüler hasar olmaksızın hayvanların idrarında az sayıda ince granüler silindirler görülebilir

 Klinik belirtilerle birlikte yorumlanmalıdır

 Ör. azotemi veya böbrek fonksiyon bozukluğu olmayan bir hayvandan alınan idrarda birkaç tane ince garanüler silindir bulunabilir

Mumlu (Waxy) Slindirler

 Silindir dejenerasyonunun son aşamasıdır

 Genellikle hücresel ve granüler silindirlerden kaynaklanır

 Hiyalin silindirlerle karşılaştırıldığında, pürüzsüz bir görünüme sahip oldukları, iç dokuları olmadığı ve idrardan daha fazla kırılmaya sahip oldukları için kolayca tanınırlar

 Genellikle kolayca kırılabilir köşeli uçlara ve düz paralel kenarlara sahiptirler

 Mumsu döküntüler, muhtemelen düşük idrar akışıyla ilişkili olan granüler veya hücresel döküntülerden daha kronik bir yapıya sahip tübüler hasarı gösterir ve her zaman patolojik öneme sahiptir

Yağ Silindirleri



Silindir içinde kırılmaya dayanıklı lipid

damlacıklarının varlığı ile tanımlanır



Silindirin çekirdeği, hiyalin veya granüler silindirler olabilir



Tübüler dejenerasyonu temsil ettiği

düşünülmektedir

Yağ Silindirleri

 Serbest lipid, hayvan idrarında normal bir bulgu olabilir

Lipidüri nadiren klinik öneme sahiptir

 Yağ sıklıkla hiyalin döküntülerine yapışır

 Bu, kedilerde daha fazla olabilir, çünkü onların renal tübüler epitelleri normalde az ila orta miktarda yağ içerebilir

Kontamine kırık lif

183

Maya

184

Mantar

Kırmızı oklar hyphae-mantar Siyah oklar rod-bakteri

Parazitler