15
Mart 2005 B‹L‹MveTEKN‹K
Mars Nas›l Is›t›l›r?
Baz› gezegenbilimciler, dünyam›zda yaflam› tehdit eden kontrolden ç›km›fl bir küresel ›s›nman›n, Mars’ta yaflam için tek umut oldu¤u görüflündeler. California Teknoloji Üniversitesi’nden Margarita Marinova, NASA’dan Christopher McKay ve Japonya’n›n Tsukuba Üniversitesi’nden Hirofumi Hashimoto, Journal of Geophysical Research - Planets, dergisinin fiubat say›s›nda yay›mlad›klar› makalede, karbondan 10.000 kat daha güçlü yapay gazlar›n üretilmesiyle Mars’›n
kutuplar›ndaki donmufl karbondioksit ve suyun eritilebilece¤i görüflündeler. Araflt›rmac›lar, bu gazlar›n yaflama ve ozon
tabakas›na zarar vermeyecek biçimde üretilebilece¤ini de belirtiyorlar. Mars yüzeyinde bolca bulunan flor temelli 4 ayr› gaz modelleyen araflt›rmac›lar, bunlar›n tek bafl›na ya da birlikte kullan›lmalar›yla yeterli ›s›nma sa¤lanaca¤›n› savunuyorlar. En iyi aday olan octafloropropan (C3F8) adl› gaz, en iyi ›s›nmay› sa¤l›yor ve öteki adaylarla desteklendi¤inde etkisi katlanarak art›yor. Araflt›rmac›lar, bu gaz›n milyonda 300 parça
deriflimle Mars atmosferine sal›nmas› halinde bunun h›zlanan bir sera etkisiyle kutuptaki donmufl karbondioksitin çözülmesini sa¤layaca¤›n›, bu etkili sera gaz›n›n da kat›l›m›yla erimenin daha da h›zlanaca¤›n›, böylece gezegen bir yandan ›s›n›rken atmosfer yo¤unlu¤unun da artaca¤›n› hesapl›yorlar. Sorun, gereken milyarlarca ton sera gaz›n›n nas›l bulunaca¤›. Bunun Dünya’da laboratuvarlarda oluflturulup Mars’a tafl›namayaca¤› aç›k. Ama Marinova ve arkadafllar›na göre bu süreci K›z›l Gezegen’e inecek astronotlar, topraktaki hammaddelerden istenen gazlar› sentezleyerek bafllatabilirler.
Amerikan Jeofizik Derne¤i Bas›n Bülteni, 3 fiubat 2004
Avrupal› bir grup biliminsan›, Avrupa Uzay Ajans›’nca Mars yörüngesine yerlefltirilmifl bulunan Mars Express uzay arac›n›n gönderdi¤i foto¤raflar›n, gezegenin ekvator bölgesinde yüzeyin hemen alt›nda kalm›fl ve tozla örtülmüfl donmufl bir denizin varl›¤›na iflaret etti¤ini aç›klad›lar. Görüntülerde önce üzeri buzla örtülmüfl daha sonra buzlar›n parçalan›p küçük tepecikler oluflturdu¤u izlenimi veren genifl yüzeyler görülüyor. 800 x 900 km geniflli¤indeki alan Mars
ekvatorunun 5 derece kuzeyindeki Elysium
bölgesinde bulunuyor. Bu bölgede daha önce nehir yataklar› ve sel kanallar› belirlenmifl, ancak bir denizin varl›¤›n› gösteren iflaretlere rastlanamam›flt›. ESA
araflt›rmac›lar›na göre Elysium denizi, bundan befl milyon y›l önce dipten gelen bir f›flk›rmayla olufltu ve k›sa sürede dondu. Mars’taki çok düflük atmosfer bas›nc› nedeniyle buzun s›v› hale geçmeden buharlaflmas› (süblimasyon) gerekiyordu. Ancak deniz üzerine ya¤an toz, bu buharlaflmay› önledi ve topra¤›n hemen birkaç cm alt›nda bir buz denizinin korunmas›n› sa¤lad›. Araflt›rmac›lar önümüzdeki y›llarda ESA’n›n buraya bir sonda indirerek araflt›rmas›n› istiyorlar. Bundan milyarlarca y›l önce ›l›man bir iklime sahip oldu¤u ve üzerinde okyanuslar›n bulundu¤u, hatta olas› ilkel yaflam›n filizlenmifl olabilece¤i düflünülen Mars’ta kutuplarda donmufl suyun varl›¤› biliniyor. Ancak flimdiye kadar böylesine düflük enlemlerde genifl su rezervlerinin varl›¤›na fazla olas›l›k tan›nm›yordu.
BBC News, 26 fiubat 2005
Dünyan›n en büyük ve en duyarl› tek çanakl› radyo teleskopu olan Arecibo, yedi pikselli bir alg›lay›c›dan oluflan ve ALFA ad› verilen “bileflik gözü” ile, gökyüzünün alt›da birini kapsayan bir alan›n 800 milyon ›fl›ky›l›
derinli¤e kadar radyo haritas›n› ç›karacak. fiimdiye kadar gökyüzünün yaln›zca bir bölümünü tarayabilen Arecibo, üzerindeki yedi piksel sayesinde yedi ayr› alan› ayn› anda tarayabilecek. ALFALFA (Arecibo H›zl› Alfa Taramas›) ad› verilen programda gökbilimcilerin heyecanla ulaflmaya çal›flt›klar› bir bulgu da, evrende san›ld›¤› gibi, “karanl›k gökada” diye adland›r›lan ve görece küçük kütleleleri nedeniyle içlerindeki gaz› y›ld›zlara dönüfltürememifl madde kütlelerinin gerçekte olup olmad›¤›. Bu kuramsal gökadalarda y›ld›z olmad›¤› ve dolay›s›yla optik olarak gözlenemeyecekleri için, varl›klar›n› belirlemenin tek yolu, içlerindeki atomik hidrojenin 21 cm dalga boyunda yayd›¤› radyo sinyallerini zaptetmek.
NASA Bas›n Bülteni, 4 fiubat 2005
Arecibo, Y›ld›zs›z
Gökadalar› Ar›yor
Mars’ta Deniz mi?
O
Oh
hh
h,,
sse
erriin
n
sse
erriin
n!!....
Satürn çevresindeki üç y›ll›k görevine bafllayan ve dev “Halkal› Gezegen”in, kendisi gibi dev uydusu Titan’›n giz per-desini y›rtan bir sonday› Ocak ortas›nda baflar›yla indiren Cassini uzay arac›, fiu-bat ortas›nda da Satürn’ün daha küçük aylar›ndan olan Enceladus’un 1180 km yak›n›ndan geçti. Günefl Sistemi’nin bu en parlak ay›n›n yak›n görüntüleri, buz-dan faylar›n birbirini kesti¤i karmafl›k bir yüzeyi yans›t›yor.
NASA Bas›n Bülteni, 18 fiubat 2005
