KİMYASAL DENGE

KİMYASAL DENGE

A +B C+D şeklinde verilen bir reaksiyonda başlangıçta A ve B maddelerinin konsantrasyonlar yüksektir . Yani başlanıçta reaksiyon hızı RH

= k

. [A].[B] şeklinde ifade edilmektedir.

Reaksiyon devam ettikçe C ve D maddelerinin

konsantrasyonları artmaya başlayacaktır. Yani reaksiyon hızı

RH

= k

[C][D] olmaktadır.

• Reaksiyon devam ettikçe öyle bir an gelirki RH ₁ =RH ₂ olur o an kimyasal denge anı olarak tanımlanmaktadır. Matematiksel olarak ;

• k ₁ [A].[B] = k ₂ [C][D] şeklinde formüle edilmektedir.

• K _d = Kimyasal denge = k ₁ /k ₂ = [A][B]/[C][D]

• Olarak ifade edilmektedir.

• Kimyasal denge ifadesi genel olarak ifade edilirse ,

Aa+Bb Cc +Dd şeklindeki bir reaksiyon için kimyasal denge ifadesi

Kd = [a] ^A [b] ^B / [c] ^C [d] ^D

• Şeklinde ifade edilmektedir.

• Özet olarak denge sabiti ifadesi ; ürün

derişimleri çarpımının reaktant derişimleri

çarpımına bölünmesi olarak tanımlanmaktadır.

•

• Reaksiyona giren ve oluşan ürünleri birden fazla sayıda faza sahip olan reaksiyonlara heterojen reaksiyonlar adı verilmektedir.

• Ni(k)+ CO(g) Ni(CO)

(g) şeklindeki reaksiyon heterojen bir reaksiyon olup bu tür reaksiyonlarda denge eşitliğini yazarken ,

• K

= [Ni(CO)

]/[CO] olarak yazılmaktadır. Denge

ifadesinde Ni yer almamaktadır. Bunun nedeni saf katı

veya sıvının molar konsantrasyonlarının sabit

olmasıdır.

• Gaz içeren bir denge örneklerinde gazların molar konsantrasyonları yerine kısmi basınçları yer almaktadır. Kısmi basınç cinsinden K _d ifadesi K _p olarak gösterilmektedir.

• Örneğin A(k)+ B(g) C(k) şeklindeki bir

reaksiyon için basınç cinsinden K _p = P _B şeklinde

yazılmakta ve hesaplanmaktadır.

• Bir kimyasal reaksiyonun yönünü tespit edebilmek

için öncelikle reaksiyon oranını yani ürünler molar

konsantrasyonu/ girenlerin molar konsantrasyon

oranlarını hesaplanması gerekir. Eğer reaksiyon

oranı Kd değerinden büyük ise ürünlerin

konsantrasyonları dengedekinden daha büyük ,

reaksiyon oranı kd değerinden daha küçük ise

ürünlerin konsantrasyonu dengedekinden daha

küçük ve reaksiyon oranı Kd ye eşit ise sistem

dengededir denilmektedir.

• Dengenin Değişkenlere Tepkisi

• 1. Ortama madde ilavesi veya ortamdan madde uzaklaştırılması :

• Reaksiyon ortamına giren maddelerden birinin ilave edilmesi sonucunda reaksiyon ilave

edilen maddeyi harcama yönünde hareketlenir ve bir müddet sonra denge tekrar sabit hale

gelecektir.

• 2.Reaksiyon Karışımının sıkıştırılması;

• Reaksiyon karışımının sıkıştırılması sonucunda oluşan basınçtaki artışı azaltan şekilde eğilim gösterecektir.

• 3. Sıcaklık ve Denge

• Sıcaklık gerek ekzotermik ve gerekse

endotermik reaksiyonlarda denge üzerine

doğrudan etki eden bir parametredir.

• 4. Katalizör ve Denge

• Katalizör ilavesinin denge üzerine bir etkisinin

olmadığı bilinmektedir. Katalizör ilavesi sadece

reaksiyon dengeye ulaşırken hızını artırmak

amacıyla kullanılmaktadır.

• Kaynaklar

• 1. Temel Kimya 2, Peter ATKİNS and Loretta Jones Çeviri Editörleri , E.Kılıç,F.Köseoğlu ,H.Yılmaz

• 2.Temel Kimya , M.J.Sienko , R.A.

• Plane,Principles and Properties

• 3. Genel Kimya İlkeler ve modern uygulamalar

• Petruccı Herring Madura Bissonnette,

Çevirenler T.Uyar, S.Aksoy, R. İnam