Spor Kaya Tırmanışı – Vücut Kompozisyonu

Spor Kaya Tırmanışı – Vücut Kompozisyonu

Araştırmacı, araştırma yılı Erkek katılımcıların tırmanış

düzeyleri Yüzde yağ oranları

MacLeod et al., (2007) 11 orta düzey tırmanıcı 11.3 Watts et al., (2003) 52 genç ileri düzey tırmanıcı 4.4 Mermier et al., (1997) 9 ileri düzey tırmanıcı 6.8 Mermier et al., (1997) 24 ileri düzey tırmanıcı 9.8 Becque and Huber (1996) 6 ileri düzey tırmanıcı 10.4 Grant et al., (1996) 10 ileri düzey tırmanıcı 14.0

Sherk et al., (2011) 10 ileri düzey tırmanıcı 20.5 (DXA) Watts et al., (1990) 21 elit düzey tırmanıcı (1989

yılı dünya şampiyonası yarı finalistleri)

4.7

Watts, 2004; Romero et al. (2009); Morrison and Schöffl, 2007; MacLeod et al. (2007); Watts et al. (2003);

Gıles et al. (2006).

12/20/2021 1

Spor Kaya Tırmanışı – Vücut Kompozisyonu

Araştırmacı, araştırma yılı Erkek katılımcıların tırmanış

düzeyleri Yüzde yağ oranları

Watts et al., (1990) 7 elit düzey tırmanıcı (1989 yılı

dünya şampiyonası finalistleri) 4.8

Watts et al., (1996) 11 elit tırmanıcı 5.4

Shell et al., (2003) 6 elit düzey tırmanıcı 6.0 Schöffl et al., (2006) 28 elit düzey tırmanıcı 6.2 Romero et al., (2009) 10 elit düzey tırmanıcı 6.8 Berrostegeita (2006) 10 elit düzey tırmanıcı 9.3

Kemmler 20 elit düzey tırmanıcı 11.0

Watts, 2004; Romero et al. (2009); Morrison and Schöffl, 2007; MacLeod et al. (2007); Watts et al. (2003);

Gıles et al. (2006).

12/20/2021 2

Spor Kaya Tırmanışı – Vücut Kompozisyonu

Araştırmacı, araştırma yılı Kadın katılımcıların tırmanış

düzeyleri Yüzde yağ oranları

Wall et al., (2004) 6 orta düzey tırmanıcı 18.8 Mermier et al., (1997) 20 orta düzey tırmanıcı 20.7 Romero et al., (2009) 9 ileri düzey tırmanıcı 8.5 Watts et al., (2003) 38 genç ileri düzey tırmanıcı 12.2 Mermier et al., (1997) 5 ileri düzey tırmanıcı 14.6 Wall et al., (2004) 6 ileri düzey tırmanıcı 17.1

Watts, 2004; Romero et al. (2009); Morrison and Schöffl, 2007; MacLeod et al. (2007); Watts et al. (2003);

Gıles et al. (2006).

12/20/2021 3

Spor Kaya Tırmanışı – Vücut Kompozisyonu

Araştırmacı, araştırma yılı Kadın katılımcıların tırmanış

düzeyleri Yüzde yağ oranları

Watts et al., (1990) 6 elit düzey tırmanıcı (1989 yılı

dünya şampiyonası finalistleri) 9.6 Watts et al., (1990) 18 elit düzey tırmanıcı (1989

yılı dünya şampiyonası yarı finalistleri)

10.7

Shell et al., (2003) 3 elit düzey tırmanıcı 11.2 Wall et al., (2004) 6 elit düzey tırmanıcı 16.5

Watts, 2004; Romero et al. (2009); Morrison and Schöffl, 2007; MacLeod et al. (2007); Watts et al. (2003);

Gıles et al. (2006).

12/20/2021 4

Spor Kaya Tırmanışı – Vücut Kompozisyonu

• Tırmanıcılar genellikle düşük yağ yüzdesine sahip olmaktadır (Booth et al., 1999; Romero et al., 2009).

Orta düzey İleri düzey Elit düzey 0

2 4 6 8 10 12 14 16 18 20

Kadın Erkek

Tırmanış düzeyi

Yü zd e y a ğ o ra n ı

12/20/2021 5

Spor Kaya Tırmanışı – Kuvvet

Tırmanış performansı ile esneklik, toplam antrenman süresi ve antropometrik ölçümler arasındaki ilişki nasıldır?

Antrenman süresinin (kuvvet ve dayanıklılık) tırmanış performansını, esneklik ve antropometrik özelliklere göre çok daha fazla etkilediği görülmüştür (Mermier et al., 2000).

12/20/2021 6

Spor Kaya Tırmanışı – Kuvvet

Kaya tırmanıcıları ile tırmanmayan bireyler arasında kuvvet değerleri arasında fark var mıdır? Kuvvet hangi yöntemle değerlendirilmektedir?

Kuvvet birçok çalışmada el dinamometresi ile ölçülmüştür.

Bu çalışmada rölatif kuvvet ve kuvvette devamlılık değerleri tırmanıcılarda, yaş ve cinsiyete göre oluşturulan norm değerlerinden oldukça yüksek çıkmaktadır (Watts et al., 1993; Watts, 2004,).

12/20/2021 7

Spor Kaya Tırmanışı – Kuvvet

Kaya tırmanıcıları ile tırmanmayan bireyler arasında kuvvet değerleri arasında fark var mıdır?

İleri düzey kaya tırmanıcılarının kuvvet değerleri arasında (MVC) anlamlı fark bulunmuştur.

Ancak kuvvette devamlılık değerleri arasında anlamlı farka ulaşılamamıştır (MacLeod et al., 2007).

MacLeod et al., 2007

12/20/2021 8

Spor Kaya Tırmanışı – Kuvvet

Rekreasyonel tırmanıcılar ile elit tırmanıcıların kuvvet değerleri farklı mıdır?

Dominant el olan sağ el kuvvet değerlerinde anlamlı bir fark bulamamıştır.

Ancak sol elde, elit tırmanıcıların daha yüksek kuvvet değerlerine sahip olduğu görülmüştür.

Elit tırmanıcılarda her iki elde de simetrik bir kuvvet gelişimi kaydedilmiştir (Grant et al., 1996).

12/20/2021 9

Spor Kaya Tırmanışı – Kuvvet

El kavrama kuvveti ile tırmanış seviyesi, dominant el ve cinsiyet arasındaki ilişki nasıldır?

Kadın ve erkek sporcular arasında fark anlamlı bulunmuştur.

Dominant el ile diğer el arasında fark anlamlı bulunmuştur.

Elit tırmanıcılar ile ileri düzey tırmanıcıların kuvvet değerleri arasında fark anlamlı değildir (Giles, 2006).

12/20/2021 10

Spor Kaya Tırmanışı – Kuvvet

Ön kol kuvveti ile tırmanış performansı arasında ilişki var mıdır ?

Mutlak kuvvet ile performans ilişkisi bulunamamıştır.

Rölatif kuvvet ile performans ilişkisi anlamlı çıkmıştır.

Özellikle de el bileği fleksörleri ile performans arasında ilişki düzeyi yüksek bulunmuştur (Schweitzer and Furrer, 2007).

http://www.

12/20/2021 11

Spor Kaya Tırmanışı – Kuvvet

El kavrama kuvveti dinamometreleri tırmanışa özgü kuvveti ölçmede ne kadar başarılı?

El kavrama kuvveti dinamometreleri ile EMG karşılaştırması yapılmıştır.

Sonuç olarak el kavrama kuvveti dinamometrelerinin tırmanışa özgü kas gruplarının kasılmasını tam olarak yansıtamadığı bulunmuş (Watts et al., 2008).

12/20/2021 12

Spor Kaya Tırmanışı – Kuvvet

Tek bir tırmanış antrenmanından sonra el kavrama kuvvetinde düşüş olmakta mıdır?

Hem erkeklerde hem de kadınlarda, kuvvet değerlerinde anlamlı azalmalar görülmüştür.

Ancak erkeklerde daha büyük bir fark bulunmuştur.

Bunun nedeni kadın tırmanıcıların daha düşük rölatif el kavrama kuvveti değerlerine sahip olması gösterilmiştir (Gajewski and Jarosiewicz, 2008).

12/20/2021 13

Spor Kaya Tırmanışı – Kuvvet

Uzun süreli bir tırmanış antrenmanın genç tırmanıcılarda kuvvet değerlerine etkisi ne düzeydedir?

Sekiz haftalık tırmanış sonunda,

İki gruptan daha fazla metre tırmananlarda (625.3 m kadınlar, 549.7 m erkekler) daha az tırmananlara göre (178.8 m kadınlar, 206.2 m erkekler) bükülü kolda asılı kalma süresi ve kavrama kuvvetlerinde anlamlı artış görülmüş (Balas et al., 2009).

12/20/2021 14

Spor Kaya Tırmanışı – Kuvvet

Spor tırmanışa bir adaptasyon olarak tendonlarda ve kemik dokuda değişiklikler olmakta mıdır?

Yetişkinlerin parmak tendonlarının iki katı genişliğe ulaştığı ve parmak kemiklerinde kalınlaşma olduğu,

genç tırmanıcıların falankslarında ise kortikal hipertrofi görüldüğü rapor edilmiştir (Hochholzer ve Schöffl, 2005).

12/20/2021 15

Spor Kaya Tırmanışı – Kuvvet - Biyomekanik

Deneyimli tırmanıcılar ile daha az deneyimli tırmanıcıların tırmanış performansları ile duruş şekilleri arasında fark var mıdır?

Tecrübeli tırmanıcıların dirsek fleksiyonlarının ve plantar fleksiyonlarının daha az olduğu kanıtlanmıştır.

Böylece deneyimli tırmanıcılar daha az kas kasılmasıyla ve dolayısıyla daha az yorgunlukla tırmanışı tamamlamaktadır (Zirker et al., 2010).

Zierker et al., 2010

12/20/2021 16

Spor Kaya Tırmanışı – Kuvvet – Biypomrekanik

Farklı tutamak tür ve boyutlarının yüzeysel ve derin fleksör parmak tendonları üzerindeki etkisi nasıldır?

Krimp (keskin köşeli) ve slop (yuvarlak şekilli) tutamakların etkisi incelenmiştir.

Her iki tendon grubunda üretilen fleksiyon kuvvetinin krimp tutamaklarda daha büyük olduğu anlaşılmıştır (Schweitzer and Hudek, 2011).

12/20/2021 17

Spor Kaya Tırmanışı – Kuvvet - Biyomekanik

Farklı tutamak tür ve boyutlarının yüzeysel ve derin fleksör parmak tendonları üzerindeki etkisi nasıldır?

Bununla birlikte yüzeysel tendonların büyük, derin tendonların ise küçük tutamaklarda daha etkili olduğu anlaşılmıştır (Schweitzer and Hudek, 2011).

Schweitzer and Hudek, 2011

12/20/2021 18

Spor Kaya Tırmanışı – Yaralanma

Tırmanış sporu yaralanma riski bakımından diğer sporlardan daha mı tehlikelidir?

Sanılanın aksine birçok bilinen, popüler spor branşından çok daha az sakatlanma olayı yaşandığı anlaşılmıştır (Schöffl et al., 2010).

12/20/2021 19

Spor Kaya Tırmanışı – Yaralanma

Spor branşı Her 1000 saate düşen

yaralanma sayısı Araştırma yapılan grubun özelliği

Rugby 283 Amatör maçlar

Hentbol 50 Hentbol maçı (kadınlar)

Geleneksel tırmanış 37.5 20 yaş

Futbol 31.6, 3-5 Futbol maçı, antrenman

Basketbol 9.8 Profesyonel ve amatör

Voleybol 6.7 Okul çocukları antrenmanı

Buz tırmanışı 4.07 -

Dağcılık ve geleneksel

tırmanış 0.56 -

Yapay spor tırmanış 0.079, 0.027 -

Schöffl et al., 2010

12/20/2021 20

Spor Kaya Tırmanışı – Yaralanma

Kaya tırmanışında yaralanma riskini artıran faktörler nelerdir?

Kısa kaya tırmanışı yapmak ve fazla vücut ağırlığına sahip olmak yaralanmalarda birincil risk olarak tanımlanmıştır.

Ayrıca yeniden yaralanma riski erkek tırmanıcılarda yüksek iken, daha yaşlı tırmanıcılarda bu risk düşük bulunmuştur (Backe et al., 2008).

12/20/2021 21

Spor Kaya Tırmanışı – Yaralanma

Spor tırmanış yaralanmaları nasıl meydana gelmektedir, yaralanma sıklığı ile tırmanış performansı arasında ilişki var mıdır?

Yaralanmaların % 50’sinin elde görüldüğü,

tırmanış performansı arttıkça yaralanma sıklığının da arttığı ortaya konmuştur (Shahram et al., 2007).

12/20/2021 22

Spor Kaya Tırmanışı – Yaralanma

Spor tırmanış yaralanmaları nasıl meydana gelmektedir, yaralanma sıklığı ile tırmanış performansı arasında ilişki var mıdır?

Kaya tırmanışında karşılaşılan yaralanmaların % 93’ü aşırı kullanım yaralanması olarak kaydedilmiştir.

Yaralanmaların sıklığının toplam tırmanış saati ve zorluğu ile doğru orantılı olduğu söylenmiştir (Backe et al., 2008).

12/20/2021 23

Spor Kaya Tırmanışı – Yaralanma

Spor tırmanış yaralanmaları nasıl meydana gelmektedir, yaralanma sıklığı ile tırmanış performansı arasında ilişki var mıdır?

İncelenen 24 yaralanmanın tırmanışta en güçlü parmaklar olan 3. ve 4. parmakların proksimal eklemlerinde ortaya çıktığı,

bu yaralanmaların tek bir travmadan değil, tekrar eden mikro travmalardan kaynaklandığı anlaşılmıştır (Hochholzer ve Schöffl, 2005).

12/20/2021 24

Spor Kaya Tırmanışı – Yaralanma

Elit tırmanıcılar sıklıkla hangi bölgelerde yaralanma yaşamaktadırlar?

Toplam 126 yaralanmanın 79’u elde, 46’sı üst ekstremitelerde görülmüştür.

Ancak bu riskli durum fonksiyonel bir kayba neden olmamış, tırmanıcılarda kalıcı bir hasar görülmemiştir (Rohrbough et al., 2000).

12/20/2021 25

Spor Kaya Tırmanışı – Yaralanma

Kaya tırmanışının hangi dalı fatal yaralanma riski içermektedir?

Fatal yaralanmaların yalnızca geleneksel tırmanışlar ve buz tırmanışları sırasında yaşandığı,

yapay duvarlarda spor tırmanış sırasında fatal yaralanmaların görülmediği rapor edilmiştir (Schföffl et al., 2010).

12/20/2021 26

Spor Kaya Tırmanışı – Yaralanma

Tırmanışta kullanılan ayakkabılar ayak sağlığı üzerinde nasıl bir etkiye sahiptir?

Birçok çalışmada tırmanış ayakkabılarının genç tırmanıcılar üzerinde olumsuz etkiye sahip olduğu, ayağın normal duruşunu bozduğu rapor edilmiştir.

Bu nedenle 16 yaşından küçük tırmanıcılara daha geniş tırmanış ayakkabıları veya rahat edebilecekleri başka ayakkabılar önerilmektedir (Morrison and Schöffl, 2007).

Morrison and Schöffl, 2007

12/20/2021 27

Spor Kaya Tırmanışı – Yaralanma

Bel ağrılarının tedavisinde kaya tırmanışı ne derece etkilidir?

Bel ağrısı çeken kişilerden oluşan bir gruba standart bir egzersiz programı uygulanırken diğer bir gruba tırmanış yaptırılmıştır.

Değişim 8 alt ölçekte takip edilmiş, 6 alt ölçekte fark bulunamazken, 2 alt ölçekte tırmanışın daha faydalı olduğu sonucuna ulaşılmıştır (Engbert and Weber, 2011).

12/20/2021 28

Spor Kaya Tırmanışı – Fizyoloji

Araştırmacı,

araştırma yılı Zorluk derecesi Tırmanış

yöntemi VO

maks (ml.kg.dk)

Kan laktat

miktarı Kalp atım hızı Mermier et al.,

1997 Başlangıç Üstten

emniyetli 20.7 1.64 142

Draper et al.,

2010 Orta düzey Lider 40.87 3.1 159

Draper et al.,

2010 Orta düzey Üstten

emniyetli 38.29 2.5* 151

Draper et al.,

2008 Orta düzey On-sight 26.54 - 161

Draper et al.,

2008 Orta düzey İkinci çıkış 25.98 - 159

Draper et al., 2010; Draper et al., 2008; Mermier et al, 1997;

12/20/2021 29

Spor Kaya Tırmanışı – Fizyoloji

Araştırmacı,

araştırma yılı Zorluk derecesi Tırmanış

yöntemi VO

maks (ml.kg.dk)

Kan laktat

miktarı Kalp atım hızı Aras ve Akalan,

2010 Orta düzey Lider 25.92 - ¹⁴⁵

Bertuzzi et al.,

2007 Orta düzey Üstten

emniyetli (elit) 23.0 2.4 162

Mermier et al.,

1997 Orta düzey Üstten

emniyetli 21.9 2.40 155

Bertuzzi et al.,

2007 Orta düzey Üstten

emniyetli (rekreatif)

30.3 4.4 171

Aras ve Akalan,

2010 Orta düzey Üstten

emniyetli (lider demo)

24.35 - 140

Mermier et al, 1997; Bertuzzi et al., 2007; Geus et al., 2006; Shell, 2004.

12/20/2021 30

Spor Kaya Tırmanışı – Fizyoloji

Araştırmacı,

araştırma yılı Zorluk derecesi Tırmanış

yöntemi VO

maks (ml.kg.dk)

Kan laktat

miktarı Kalp atım hızı Shell et al.,

2003 İleri düzey - 22.7 - 144

Booth et al.,

1999 İleri düzey - 32.8 - 157

Mermier et al.,

1997 İleri düzey Üstten

emniyetli 24.3 3.20 163

Geus et al.,

2006 Elit düzey Üstten

emniyetli 41.34 5.63 170

Watts et al.,

2000 Elit düzey - 24.7 - 148

Billat et al.,

1995 Elit düzey - 24.9 - 176

Draper et al., 2010; Draper et al., 2008; Mermier et al, 1997; Bertuzzi et al., 2007; Geus et al., 2006; Shell, 2004; Aras ve Akalan, 2010.

12/20/2021 31

Spor Kaya Tırmanışı – Fizyoloji

Farklı zorluk derecelerindeki rotalar arasında enerji harcaması bakımından nasıl bir fark vardır?

Üç farklı düzeyde (başlangıç, orta ve ileri düzey) yapılan çalışmada; ileri düzeydeki rotada enerji harcaması diğer iki rotaya göre anlamlı olarak yüksek çıkmıştır.

Yine İleri düzey rotada VO

, VE ve VCO

başlangıç düzeyindeki rotaya göre anlamlı olarak yüksek çıkmıştır.

KAH (Kalp Atım Hızı) ile rotanın zorluk seviyesi arasında doğrusal bir ilişki gözlenmiş ancak bu ilişki istatistiksel olarak anlamlı çıkmamıştır (Mermier et al., 1997).

12/20/2021 32

Spor Kaya Tırmanışı – Fizyoloji

Elit ve rekreatif tırmanıcıların tırmanışa verdikleri fizyolojik yanıtlar arasında nasıl bir fark vardır?

Elit tırmanıcılar ve rekreasyonel tırmanıcılar ilk olarak ileri düzeyde kolay bir rota tırmanmış, sonra da elit tırmanıcılar yine ileri düzeyde zor bir rota sonra da elit düzeyde bir rota tırmanmışlardır.

Kolay rotada KAH değerleri ve tırmanış süreleri elit tırmanıcılarda anlamlı olarak düşük çıkmıştır. Ancak oksijen tüketimleri bakımından anlamlı farka ulaşılamamıştır.

Elit tırmanıcılarda rotaların zorluk düzeyi ile oksijen tüketimi arasında doğrusal bir ilişki gözlenmiştir (Bertuzzi et al., 2007).

12/20/2021 33

Spor Kaya Tırmanışı – Fizyoloji

Elit düzey tırmanıcılar ile ileri düzey tırmanıcılar arasında fizyolojik ve fiziksel özellikler bakımından nasıl bir fark vardır?

Tırmanıcılar, kuvvet, esneklik, kan laktat oranları, O

tüketimleri vb. yönlerden karşılaştırılmıştır.

Yalnızca tırmanış süreleri arasında anlamlı farklılık bulunmuştur. Elit tırmanıcılar daha uzun tırmanış süresine sahip olmuşlardır (Romero et al., 2009).

12/20/2021 34

Spor Kaya Tırmanışı – Fizyoloji

Aynı zorluk derecesinde ancak farklı yapıdaki rotalarda fizyolojik parametrelerde fark var mıdır?

İkisi dik ve bunlardan biri negatif yüzeyli, ikisi yatay ve biri negatif yüzeyli toplam dört rotada tırmanış yapılmıştır.

Dik rotalarda KAH değerleri yatay rotalara oranla anlamlı olarak yüksek çıkmıştır.

VO

değeri ise yalnızca yatay ve nötr yüzeyli rotada diğer üç rotaya oranla anlamlı olarak düşük çıkmıştır (Geus et al., 2006).

12/20/2021 35

Spor Kaya Tırmanışı – Fizyoloji

Aktif toparlanmanın; laktat konsantrasyonu, kalp atım hızı ve AZD (Algılanan Zorluk Derecesi) üzerindeki etkisi nasıl olmaktadır?

Tırmanışlar arasında yapılan aktif toparlanmanın (2 dk yürüme, 182 m) hem tırmanış sonu laktat oranlarında hem de AZD puanlarında anlamlı bir düşüşe neden olduğu anlaşılmıştır (Draper et al., 2006).

12/20/2021 36

Spor Kaya Tırmanışı – Fizyoloji

Genç tırmanıcılarda tırmanışa hormonel yanıtlar nasıl olmaktadır?

Genç erkek tırmanıcılara tükenene kadar (24.9 dk) orta düzey bir rotada tırmanış yaptırılıyor. Testosteron, büyüme hormonu ve kortizol düzeyleri kontrol ediliyor.

Testosteron seviyesinde tırmanışın hemen sonrasında başlangıç düzeyine oranla anlamlı bir artış gözlenmiştir. 15 dakika sonrasında ise başlangıç seviyesine dönmüştür.

Kortizol düzeyinde ise herhangi bir değişiklik gözlenmemiştir.

Büyüme hormonu seviyesinde de tırmanışın hemen sonrasında başlangıç düzeyine oranla anlamlı bir artış görülmüş. 15 dk sonra da yüksek devam etmiştir (Sherk 2011).

12/20/2021 37

Spor Kaya Tırmanışı – Fizyoloji

http://brewersledge.com/products/treadwall/treadwall-m6

12/20/2021 38

Spor Kaya Tırmanışı – Fizyoloji ve Psikoloji

On-sight tırmanış ile aynı rotanın ikinci kez çıkılışı arasında fizyolojik ve psikolojik cevaplar açısından fark var mı?

On-sight tırmanış süresi anlamlı olarak yüksek bulunmuş.

CSAI-2R (Competitive State Anxiety Inventory) alt ölçeklerinde bilişsel ve bedensel kaygı puanları arasında anlamlı fark görülmüş (Draper et al., 2008).

12/20/2021 39

Spor Kaya Tırmanışı – Fizyoloji ve Psikoloji

Lider tırmanış ile üstten emniyetli tırmanışın fizyolojik ve psikolojik cevapları arasında fark var mı?

Oksijen tüketimleri, kalp atım hızları arasında anlamlı bir farka ulaşılamamış ancak kan laktat konsantrasyonu ve lider tırmanış süresi istatistiksel olarak daha yüksek çıkmıştır.

CSAI-2R’nin her üç alt ölçeğinde de (kendine güven, bilişsel kaygı, bedensel kaygı) lider tırmanış ile üstten emniyetli tırmanışlar arasında anlamlı farka ulaşılmıştır (Draper et al., 2010).

12/20/2021 40

Spor Kaya Tırmanışı – Fizyoloji ve Psikoloji

Lider tırmanış ile üstten emniyetli tırmanışın fizyolojik ve psikolojik cevapları arasında fark var mı?

Lider tırmanış ve üstten emniyetli tırmanışlar arasındaki fiziksel farklar elimine edilerek iki tırmanış yöntemi arasındaki fark incelenmiş;

süre ve kalp atım hızı bakımından anlamlı fark bulunamazken, enerji harcaması, oksijen tüketimi ve CSAI-2’nin tüm alt ölçekleri arasındaki farkların anlamlı olduğu anlaşılmıştır (Aras ve Akalan, 2010).

12/20/2021 41

Spor Kaya Tırmanışı – Fizyoloji ve Psikoloji

Tırmanılan rotanın zorluk derecesi, yapısı, tırmanış yöntemi ile KAH ve kaygı düzeyi arasında bir ilişki var mıdır?

Toplam üç ayrı çalışma da;

Lider tırmanışın üstten emniyetli tırmanışa göre daha fazla kaygı uyandırdığı,

zor rotalarda ve on-sight tırmanışlarda kaygı puanlarının daha yüksek olduğu anlaşılmıştır.

KAH değerlerinin lider tırmanış sırasında anlamlı olarak daha yüksek çıktığı gözlenmiştir (Hardy and Hutchinson, 2007).

12/20/2021 42

Spor Kaya Tırmanışı – Fizyoloji ve Psikoloji

Farklı tırmanış yöntemleri arasında kaygı ve plazma kortizol düzeyi arasında bir ilişki var mıdır?

Bu amaçla tırmanıcılar lider, üstten emniyetli ve lider demo tırmanışlar yapmıştır.

Üç yöntem arasında kaygı puanları arasında anlamlı farklılıklar bulunmuştur. Sırasıyla lider, lider demo ve üstten emniyetli tırmanış kaygı puanları yüksek çıkmıştır.

Plazma kortizol seviyesinde ise; lider tırmanış sırasında artış, lider demo tırmanışta küçük bir düşüş ve üstten emniyetli tırmanışta ise belirgin bir düşüş görülmüştür. Bu farklar istatistiksel olarak da anlamlıdır (Hodgson et al., 2009).

12/20/2021 43

Spor Kaya Tırmanışı – Fizyoloji ve Psikoloji

Aynı zorluk seviyesine ancak farklı yüksekliklere sahip rotalarda KAH ve kaygı puanları arasında fark var mıdır?

Biri yerden 425 cm, diğeri 44 cm yükseklikte iki rotada yapılan tırmanış sırasında hem KAH hem de kaygı düzeyleri kayıt edilmiştir.

Yüksekteki rotada hem kaygı puanları hem de KAH değerleri anlamlı olarak yüksek çıkmıştır (Nieuwenfuys et al., 2008).

12/20/2021 44

Spor Kaya Tırmanışı – Fizyoloji ve Psikoloji

Elit tırmanıcıların kaygı ve performans düzeyleri arasındaki ilişki ne düzeydedir?

Uluslararası Spor Tırmanış Federasyonu tarafından düzenlenen yarışma öncesi sporcuların kaygı düzeyleri envanterler aracılığıyla incelenmiş.

Performansları ise tırmanış sırasındaki akıcılıkları, tırmanış süreleri ve yarışmadan elde ettikleri puanlar ile değerlendirilmiş.

Sonuç olarak; başarılı tırmanıcılar daha yüksek bedensel kaygı puanlarına sahip bulunmuş ve en zor pasajları oldukça yavaş tırmanmışlardır (Sanchez et al., 2010).

12/20/2021 45

Kaya Tırmanışı Etkileri

 Tırmanıcıların vücut yağ yüzdeleri düşük olmaktadır.

 Performans arttıkça yağ yüzdesi azalmaktadır.

 Tırmanış performansının asıl belirleyicisi antrenman kapsamıdır.

12/20/2021 46

Kaya Tırmanışı Etkileri

 Tırmanıcıların kuvvet değerleri tırmanış yapmayan kişilere oranla daha fazladır.

Ön kol kuvvetinin önemli olduğu sporlarda veya sedanter bireylerde genel kuvvet kazanımına yönelik olarak tırmanış antrenmanları kullanılabilir.

12/20/2021 47

Kaya Tırmanışı Etkileri

 Elit tırmanıcılar rekreatif tırmanıcılara oranla daha simetrik bir kuvvet gelişimine sahiptir.

Öyleyse tırmanışa yeni başlayanlar her iki kolunu da kullanmayı öğrenmelidir.

12/20/2021 48

Kaya Tırmanışı Etkileri

 El kavrama kuvveti dinamometreleri yerine özel dinamometreler ve EMG tercih edilmelidir.

 Kadınların kuvvet değerleri düşük çıkmaktadır. Performans artışı için kuvvet çalışmalarına ağırlık verilebilir.

12/20/2021 49

Kaya Tırmanışı Etkileri

 Parmak kemik ve tendonlarında kalınlaşma, bel ağrılarında azalma ve kuvvet artışı düşünüldüğünde orta düzey tırmanışın sedanter bireyler tarafından yapılması önerilebilir.

 Rekreatif veya orta düzey spor kaya tırmanışı yaralanma riski bakımından birçok spordan çok daha güvenlidir.

12/20/2021 50

Kaya Tırmanışı Etkileri

 Özellikle 16 yaşından küçükler için ayakkabı seçimine dikkat etmek gerekir. İstenilenden bol ayakkabılar tercih edilmelidir.

 Kısa kaya tırmanışı yaparken ikinci bir kişinin tırmanıcının emniyetini alması ve minder kullanılması gereklidir.

12/20/2021 51

Kaya Tırmanışı Etkileri

 Vücut ağırlığı fazla kişiler özellikle de zor hamleler yaparken dikkatli olmalıdır.

 Performans artışı ile yaralanma sıklığı arasında doğrusal bir ilişki var. Bu nedenle üst derecelere geçerken acele edilmemelidir.

12/20/2021 52

Kaya Tırmanışı Etkileri

 Daha çok üst ekstremite ve el-parmak yaralanmaları sıkça yaşanmaktadır.

Ancak yaralanmalar tekrar eden mikro travmalar, aşırı kullanım yaralanmalarıdır.

Fakat fonksiyonel bir kayıp görülmemektedir.

12/20/2021 53

Kaya Tırmanışı Etkileri

 Fatal yaralanmalar yalnızca geleneksel tırmanışta ve buz tırmanışında görülmektedir.

Rekreatif veya sağlık amaçlı tırmaış yapılacaksa spor kaya tırmanışı tercih edilmelidir.

12/20/2021 54

Kaya Tırmanışı Etkileri

 Rotaların zorluk dereceleriyle enerji harcaması arasında pozitif ilişki vardır.

 Rotaların negatif ve dik olmaları da enerji harcamasını artırmaktadır.

 Tırmanışlar arasında aktif toparlanma uygulanmalıdır.

12/20/2021 55

Kaya Tırmanışı Etkileri

 Hem on-sight tırmanış hem de lider tırmanış daha fazla enerji harcamasına ve kaygıya neden olmaktadır.

 Rotanın yüksekliği de kaygı düzeyini artıran bir faktördür.

12/20/2021 56

Kaya Tırmanışı Etkileri

 Kaygının olumsuz etkileri düşünüldüğünde sporculara psikolojik destek sağlanmalı,

antrenmanlarda düşme çalışmalarına yer verilmelidir.

12/20/2021 57