KİŞİLİK
KİŞİLİK
Her insan çevresine uyum sağlamak ister. İnsanlar birbirlerinden davranış biçimi bakımından ayrılırlar. İnsanı, başkalarından ayırmaya yarayan, düşünme, duygu, psikomotor gibi davranışları, tüm farklılıkları onun özellikleridir.
İnsan bütün davranışları ve özellikleri ile bir bütündür, bütün
olduğu için de "kişi"dir. Biz, başkalarından kişiliğimizle
ayrılırız. Kişiliğimiz, iç ve dış çevremizle kurduğumuz,
diğer bireylerden ayrı, tutarlı ilişki şeklimizdir.
KİŞİLİK KURAMLARI
Özellik kuramına göre, bireyin doğuştan getirdiği özellikler bilinirse, kişiliği tanınmış olur. Bu kuramı benimseyen psikologlar, kişilik özelliklerini araştırmışlardır. Allport ve Cattell’in bu konuda önemli çalışmaları vardır. Cattell'e göre, bir insanın genel özellikleri ve bunları meydana getiren kaynak özellikler bulunup, ortaya çıkarılırsa kişiliği tanınır. Yapılan araştırmalar sonunda en önemli 12 kişilik özelliği belirlenmiştir.
Olumlu Özellikler Olumsuz Özellikler 1- Neşeli, uysal, sevimli - Umutsuz, dikbaşlı, sevimsiz 2- Sokulgan, bağımsız, iyimser - Çekingen, bağımlı, kötümser 3- Zeki, konuşkan , sorumlu - Zeki olmayan, suskun, sorumsuz 4- Samimi, güvenilir, doğru - Kuşkulu, güvenilmez, kötülük
yapar
Temel kişilik özelliklerine örnekler
Psikodinamik kuramın kurucusu Sigmund Freud'dur. Bu kurama göre kişiliğin bölümleri, id, ego ve süperego'dur.
Freud'a göre, id, ego ve süperegodan birinin,
diğerlerinden güçlü ya da zayıf olması farklı kişiliklere neden olur. Örneğin; id'i baskın birey, katı yürekli, süperego'su
gelişmiş birey, sevecen olur.
Öğrenme kuramları, kişiliği öğrenme ile açıklar, örneğin, eğer bir kişi, değişik durumlarda hoşgörü özelliği ile istediğini elde etmişse, yeni isteklerinde de aynı yolu izler. Bu da o tür davranışları pekiştirir.
F. Skinner, kişilik ve koşullanma yolu ile öğrenme arasında ilişki kurar.
Öğrenme kuramları, kişiliğin sürekli oluşu ile, bireyin doğuştan
getirdiği özellikleri dikkate almamaktadır.
Hümanistik kurama göre, eğer birey koşulsuz sevildiği bir ortamda ise olumlu kişilik özellikleri taşır, kendisinin değerli
olduğuna inanır.Varoluşçu kuramda, kişilik kendi kendisini yaratmaktadır. Kişilik,
kişinin özgür olması, sorumluluğunu
bilerek seçim yapmasıdır.
Kişiliğin bireyin kendisine dönük yönü kişinin benliğidir.
Benlik bilinci, bireysel ve toplumsal benlik olmak üzere iki aşamada gelişir. Bireysel benlik, ilkokula yeni başlayan çocukların bireysel algılarıyla algılanan nesneleri birbirinden ayırt edememeleridir. Toplumsal benlik, başka insanları tanıma sonucu ortaya çıkan benliktir. Benlik kişiliğin öznel yanıdır. Şu soruların cevaplarını içerir:
- Ben kimim ?
- Ben ne yapabilirim?
- Benim için neler değerlidir?
- Hayatta ne istiyorum?
Kişiliğin biçimlenmesinde sosyal ve kültürel etkenler çok önemlidir. Kişiliğin üzerinde ilk rolü aile oynar. Aile
kurumunu okul, arkadaş grubu, meslek çevresi izler.
Sosyalleşme süreci içinde her birey toplumdaki davranış örneklerini benimser, onlara uyar.
Soya çekim yolu ile gelen kişilik özellikleri, kişiliğin fizyolojik, öğrenilerek edinilen kişilik özellikleri ise, kişiliğin kültürel yönünü meydana getirir.
KİŞİLİĞİ OLUŞTURAN ETKENLER
KİŞİLİĞİN DEĞERLENDİRİLMESİ
Derecelendirme Ölçeği Tarama Listeleri
Görüşme
Davranış Örneklemi
Projektif Ölçme Araçları ( Yansıtma Testleri)
Rorschach Testi (Mürekkep lekesi testi)
Mürekkep lekesi testi belirsiz bir uyarıcının yorumlanmasını isteme yolu ile bireyin duygu ve gereksinimlerini yansıtmasına olanak sağlar.