BİLİŞSEL DAVRANIŞÇI KURAMLAR İşaret Öğrenme-Gizil Öğrenme-
Amaçlı Davranış (TOLMAN)
• Tolman’a göre davranış dışsal olmaktan ziyade içsel bir değişimdir.
• Öğrenme, belirli olayların diğer olaylara yol açtığı bir öğrenme
sürecidir. Davranışın hedefe ulaşmak gibi bir amacı vardır. Buna amaçlı davranışçılık denir.
• Kişi bir kez belirli davranışların belirli sonuçlar doğurduğunu
öğrendiğinde, davranışlarının sonuçları ile ilgili beklentler oluşturur.
• Öğrenme organize edilmiş bir bilgi miktarı ile sonuçlanır. Örneğin bilişsel haritalar gibi.
• Davranış, amaçlı, bilişsel ve molardır.
Tolman ve gizil öğrenme
• Farkına varmadan, ödül olmadan, bilinçsizce yapılan öğrenmedir.
• Kişi ihtyaç durumuna kadar bu öğrenmenin farkında olmaz, ihtyaç ortaya çıktığında bilginin farkına varır.
• Örn. Her gün aynı yoldan evine giden bir kişi, yol üstündeki mağazaları görür, ancak farkına varmadan etraftaki bilgiyi zihnine kaydeder. Ancak farkına varmaz.
• İnsanlar gizil öğrenme ile dil öğrenebilir, dilimize dolanan şarkılar,
ablasının ezberlemeye çalıştığı bir şiiri farkına varmadan kardeşinin de öğrenmesi, ders çalışırken açık olan televizyondaki haberlerin
zihnimize kaydolması gibi.
• Bilişsel harita: (bir çeşit zihnimizdeki navigasyon) çevreyi öğrendikçe bu gelişecektr.
• Yer Öğrenme Yeteneği: Kişinin çevre ve mekan bilgisini zihnine yerleştrme yeteneğidir.
• Bilişsel senaryo: Farkına varmadan yaptığımız kurgulardır. Örn. Doğuya atansam ne olur? Sorusunun zihnimizdeki farkına varmadan yaptığı
kurgular.
Soru:
Ev işi yaparken bir yandan yüksek sesle ders çalışan psikoloji öğrencisi kızının söylediklerini işiten bir ev hanımı, birkaç gün sonra izlediği bir yarışma programında sorulan “Tepkisel koşullanma ile şu isimlerden hangisini eşleştrirsiniz?” sorusuna doğru yanıt verdiğini fark ederek şaşırmıştır.
Ev hanımının yarışma sorusuna doğru yanıt vermesi aşağıdakilerden hangisiyle açıklanabilir?
A. Duyarlılaşma
B. Kendini gerçekleştren kehanet C. Algıda seçicilik
D. Kavrama yoluyla öğrenme E. Gizil öğrenme
Soru:
Bir deneyde fareler iki gruba ayrılmış ve sadece bir grup farenin deneyin yapılacağı labirentte önceden dolaşmasına izin verilmiştr. Daha sonra, labirentn sonuna yiyecek konulmuş ve iki grup fare de labirente bırakılmıştır. Deneyin sonunda, daha önce
labirentte dolaşmasına izin verilen farelerin yiyeceğe daha hızlı ulaştığı gözlenmiştr.
Önceden labirentte dolaşmasına izin verilen farelerin ödüle daha hızlı ulaşması, aşağıdakilerden hangisinin önemini ortaya koymaktadır?
A) Tepki genellemesi
B) Kendiliğinden geri gelme C) Gizil öğrenme
D) Pekiştrme
E) Ayırt etmeyi öğrenme
Tolman’da Öğrenme Türleri:
1. Kateksis: Doğuştan gelen temel dürtü ve güdülerin belirli uyaranlarla doyurulmasının öğrenilmesi. Örn. Doymak için mutlaka ekmek
yemesi gerektğini düşünen bir kişi.
2. Eşdeğer İnanç: Öğrenilmiş ihtyaç ve güdülerin işaretlenmesidir. Örn.
Saygınlığı para ile işaretleyen iş adamı gibi.
3. Alan Beklentsi: Bulunduğumuz çevrede hangi uyarıcının hangi
uyarıcıyı takip edeceğini öğrenmemiz. Kitap gördüğümüzde içinde yazıların olduğunu tahmin etmemiz gibi.
• Alan Biliş Yolları: Alan beklentlerinin birkaç tanesini birbiri ile
örgütleyen kişinin, alan beklentlerini kendine has, özgün bir tarzda tekrar örgütlemesi. Örn. 9.00’daki sınava yetşmesi gerekirken 8,30 da uyanan ve otobüsü kaçırdığı için sınava yetşemeyeceğini tahmin eden bir öğrencinin, taksiye binerek sınava yetşebileceğini farketmesi gibi.
• Dürtü Ayrımları: İnsanların ihtyaçlarını hangi sıra ile nasıl doyuracağını öğrenmesi. Örn. Televizyon seyretmek ve ders çalışmak arasında
çelişki ve çatışma yaşayan öğrencinin neyi yaparsa neye ulaşacağının ayrımını yapması.
• Hareket biçimleri: Basit kas hareketleri de ayrı bir öğrenme türüdür.
Örn. Kapı çalmak, zile basmak gibi.
