Doğramalarda hava cereyanlarına mani olmak çareleri
Binaların içerisine ve kapı aralıklarından hava girmesine meydan vermemek usulü Amerika ile Avrupanın bir çok memleketlerinde hemen hemen umumileşmiş olduğu halde bazı memleketlerde henüz hiç tanınmamıştır. Bu usul pencere ve kapıların aralıklarından binaların içerisine hava geçme-sine mâni olmak için tampon vazifesini görmek üzere bütün pençere ve kapıların kenarlarına elâstik madenî şeridler tes-bit etmek suretile tarif olunabilir.
Bu veçhile hava tampolarmın istimalinde takip edilen asıl gaye hava cereyanlarının binaların içerisine girmesine meydan vermemek olduğu kadar dışarıdaki gürültülerin içe-riye girmesine bilhassa tek pençere olduğu taktirde, içerideki gürültülerin harice çıkmasına ve ayni zamanda zehirli gaz-ların içeri nüfuz etmesine mâni olmaktır.
Binaların içerisindeki sıcaklığın kapı ve pençere aralık-larından zayi olan mikdar The Principles of Modern Building (Yeni İnşaat Usulleri) mecmuasında tesbit edilmiş ve bu mü-nasebetle bir evin her günlük odasındaki sıcaklığın zayi ol-masının sebepleri de tetkik olunmuştur. Mecmuanın mevzuu-bahs ettiği odanın madenî pençerelerinin aralıkları 1/64 inçez ve kapılarının aralıkları da 3/32 inçez genişliğinde idi. Eğer odanın iç tarafındaki sıcaklığile dışarıdaki sıcaklık arasın-daki fark 30 derece farzedilirse zayi olan sıcaklık mikdarı berveçhiâtidir. Eğer dışarıda rüzgâr batıdan esiyorsa, zayi olan sıcaklık mikdarımn yüzde otuz altısı duvar, yüzde yirmi beşi cam ve yüzde otuz dokuzu kapı ve pençere aralıklarından geçer. Ve eğer dışarıda rüzgâr gündoğusundan esiyorsa zayi olan sıcaklığın yüzde kırk ikisi duvar, yüzde otuzu cam ve yüzde, yirmi sekizi de pençere aralıklarından geçer.
Bu veçhile meselâ otel veya daire gibi büyük bir binada, pençere ve kapılar ne kadar mükemmel surette yapılmış olsalar da. yine en ufak aralıklardan içerdeki sıcaklık dışarı kaçar ve bu yüzden husule gelen zayiat senelik mahrukat hesabında büyük bir yekûn teşkil eder. Zaten, gerek kapılar, gerek pençereler sıkı sıkı kasalarına tesbit edilemez, mutlaka az çok aralıklar kalır. Eski binaların, hattâ yeni binalardan çoğunun pençere ve kapılarında ise büyük büyük aralıklar bulunur. Som çelik pençerelerde bile, muntazam surette tes-bit edilemedikleri takdirde, aralıklar kalır. Amerikalı mi-marlar bu hususu nazarı dikkata alarak elyevm pencere-lerde bilâhare hususî tertibat ile kapamak üzere aralıklm bı-rakıyorlar, bina sahihleri de muvafakat ediyorlar.
(The Principles of Modern Buılding mecmuasında bu mesele hakkında neşredilmiş olan bir makalede rüzgâr sür'-atlerinin pençere aralıkları üzerine yaptığı tesirler tetkik olunmuş ve saatte beş mil süratle rüzgâr estiği vakit yerine fena tesbit olunmuş çift kanatlı bir pençerenin beher metre hacmindcki aralıklarından 26,9 metre mikûb, saatta 30 mil süratle rüzgâr estiği vakit de 249,4 metre mikâbında hava nüfuz ettiği hesap edilmiştir. Mil üzerinde dönen ve 1/16 inçez hacminde aralıkları bulunan çelik pencerelerden ise, saatta beş mil süratle rüzgâr estiği zaman 32 ayak mikâbında ve saatla rüzgâr estiği zaman 372 ayak mikâbın/la hava nüfuz eder.
Makale sahibi odaların havalandırılma meselesinden de bahsettiği sırada şu yolda beyanatta bulunmuştur: «Kapalı
bir oda ancak pençere aralıklarından içeri giren hava ile ha-valanır ve bu sebepten dolayı azaltılamaz, çünkü bu suretle odanın havası her saat başında tamamile değişmiş olur.
Ancak eğer bu aralıklardan içeri giren hava kontrol edi-lebilirse çok muvafık olur, zira bilhassa geceleri boş kalan bir odanın sıcaklığı zayi olursa bundan hiç bir fayda hasıl ol-maz.
Mamafih her ne de olsa, bir odanın havalanması için pençere aralıklarından içeriye hava girmesi onun sıcaklığı noktasından israf demektir ve konfor cihetinden de bir ehem-miyeti haiz değildir.
Vakıa İngilizler serin ve taze havadan hoşlandıkları için pençere aralıklarından giren hava cereyanlarından sıkılmaz-lar .Ancak bazan bu cereyansıkılmaz-lar o kadar şiddetli olur ki odada oturulamaz.
Bu sebepten dolayı kışın bir bina bilhassa şofaj santralla ısıtıldığı takdirde, pençere aralıkları vantilâsyon vazifesini görmemelidirler. Bu vazifeyi radiatörlerin arkasında tertip edilen hava menfezleri görürler. Bu menfezler de bina veya odaların boş olduğu zaman kapanabilirler.
Ancak öyle bir vantilâsyon sistemi tertip edilmeli ki radiatörlerin ısıttığı hava daimi surette münasip bir veçhile değişsin.
O zaman, bütün pençere aralıkları yukarıda tarif edilen usulle sıkı sıkı kapalı bulunmak suretile mahrukat sarfiyatı oldukça azalır.
Her halde şurası aşikârdır ki açık yerlerde yapılmış olan binalarda pençere ve kapı aralıklarından kat kat fazla sı-caklık zayi olur. Bu sebepten dolayı bilhassa bu gibi bina-larda, eğer vantilâsyon ve şofaj muntazam surette tertip edilmişse, pençere ve kapılarda hiç bir aralık kalmaması için icap eden tertibatı yapmalıdır. Alelhusus herhangi bir se-bepten dolayı bir odayı gayet sıcak tutmak lâzım geldiği takdirde bu tertibatı yaptıktan sonra odamn duvarlarile tava-nını dahi tecrid etmelidir.
Soğutma anbarlarında ise bilâkis her taraftan hava ce-reyanları getirmek ve bu suretle soğutma cihazının işini hafifletmek için pençere ve kapı aralıklarını açık bırakma-lıdır.
I V a d e n î p e n c e r e l e r d e k u l l a n ı l a n I P a r a d r o f i ) F i r m a s ı n ı n b r o n z t a m p o n l a r ı
( M o l l e x ) t i p i s i l i m e ç e r ç e v e l e r e m a h s u s b r o n z h a v a t a m p o n u
ziyade itina etmek icabeder. Vakıa bu mahzurun önünü al-mak için pençerelerin sabit bir tarzda yapılması müreccah is2 de bu tarzda ancak bazı müstesna hallerde tatbik olunur. Alelade ahvalde pençereler her zaman icabettiği takdir-de açılabilmesi ve bunun için takdir-de her veçhile muntazam bir su-rette tertib edilmiş olmalıdırlar.
İngilterede pencere ve kapı aralıklarını kapamak için ekseriya hususi surette imâl edilmiş lâstik tertibat kullanılır. Bu lâstik tertibat pençere ve kapıların ağaç veya çelik çerçevelerine münasip bir veçhile tesbit edildiği takdirde ara-lıklar oldukça kapanır. Ancak bu tertibatın şu mahzuru var-dır ki bir taraftan güneş ve havanın tesiri ve diğer taraftan da kendilerinin daimi surette maruz bulundukları tazyik do-layısile çok dayanamazlar, çabuk aşınırlar ve binaenaleyh de onları sık sık değiştirmek icap eder. Alelhusus ki, zaten lâs-tik daimi tazyik altında bulunduğu takdirde bir müddet sonra elâstikiyetini kaybeder ve bu sebepten dolayı da aralık-lardan geçen hava cereyanlarına mâni olamaz. Bu lâstik ter-tibat ancak iki sene dayanabilir. Mamafih, teknisiyenler
el-yevm bu lâstik tertibatın uzun müddet dayanabilmesi için çareler düşünüyorlar.
Asıl hava tamponu yassı maktalı ince bir bronz yaydan ibarettir ve ağaç pençerelere tesbit edilmek suretile kullanı-lır (1 numaralı resim). Ancak bu gibi yaylar madeni pençe-relere uymazlar. Bu sebepten demir pençereler için hususî surette tertip edilmiş gergin vaziyette yaylar kullanılır 02 nu-maralı resim).
Hususî madenî halitalar uzun müddet elâstikiyetlerini muhafaza ederler. Bilhassa bu halitalar demirden âri bulun-dukları takdirde çok dayanırlar.
Amerikada bu cins hava tamponları satan ticarethaneler onların dayanmasını en az on sene için garanti ederler, şu şartla ki onları bizzat kendi teknisiyenleri yerlerine takma-lıdırlar. Çünkü pençereler umumiyette birbirine uygun ol-mazlar ve bu sebepten dolayı hava tamponları her pençereye ayni tarzda takılamaz, pencerenin yapılışına göre tertip olu-nur, binaenaleyh hususî bir teknik lâzımdır.
Dış kapıların eşikleri ağaçtan olmalıdır. O zaman hava tamponları kapıların üst ve altı taraflarında tesbit olunur ve hiç görülmez. Mamafih hava tamponları kapıların yan taraf-larındaki sövelere de tesbit olunabilir, (l numaralı resme müracaat). Çift kanadlı pençerelere hava tamponu takmak usulleri :î numaraiı resimde gösterilmiştir.
Kapılardan ses işidilmemek için alesseviye bütün aralık-lar lâstik veya keçe tamponaralık-larla kapanır, bu suretle kapı ara-lıklarından ses geçemez. Madenî hava tamponlarının bu va-zifeyi daha muvafık surette gördükleri tecrübe ile anlaşılmış olmakla elyevm kapı aralıklarından ses geçmemek için, lâs-tik veya keçe tamponlar yerine, maden' tamponlar ise uzun müddet dayanmaktadır.
Hava tamponu gazların içeri girmesine tamamen mâm olamaz, çünkü her ne de olsa bu tampon pençerenin kapan-dığında iki ucundan birer ince d»-lik bırakır. Mamafih, odanın içerisinde baca gibi havai emen bir vasıta yoksa içeri giren hava veya zehirli gaz mikdarı pek ehemmiyetsiz olur.
