Kötü Hava

(1)

Dr. Kaya Süer

Yakın Doğu Üniversitesi Tıp Fakültesi

Enfeksiyon Hastalıkları ve Klinik Mikrobiyoloji

Kötü Hava

(2)

(3)

• İnsanlara 50.000 yıldan uzun bir süredir etkili • Gorillerden insanlara geçtiğine dair bulgular • M.Ö. 2700 de Çin’de olduğu biliniyor

• Roma İmparatorluğu dönemi ‘’Roman fever’’ • Eski isimlerinden bir diğeri ‘’ague’’

• Alphonso Lavern ilk kez eritrosit içinde olduğunu gösterdi (1890)

• Don Fransisco Lopez kınakına (cinchona) ağacının kabuğunun hastalığa etkili olduğunu bulmuş

• % • R

(4)

Anofel

• 1910 yılında anofel ile ilişkisi ortaya kondu • Dişi anofel vektör • 45 ͦ lik açı • Vızıltı – tranfüzyon – transplantasyon – Enfekte enjektör – konjenital

(5)

(6)

Epidemiyoloji

• 1900’lü yılların başında Antartika hariç tüm dünyada endemikti

• Bugün dünya nüfusunun % 40’ı tehdit altında • 3.2 milyar insan endemik bölgede yaşıyor

• Her yıl 350-500 milyon yeni vaka tanı alıyor • Yaklaşık 2.100.000’ü ölümle sonuçlanıyor • Dünyada ölüme yol açan bulaşıcı hastalıklar

(7)

Epidemiyoloji

• Anofelde sporogonik evrimin oluşabilmesi

– Isı 20-30 ͦ C – nem % 60 -80

– Kuzey 64 ͦ, Güney 32 ͦ enlemleri arasında – Deniz seviyesinden - 400 ve 2800 metre

yükseklikte

• En sık görülen P. vivax • A kan grubunda daha sık

(8)

Epidemiyoloji

• Bölgede sıtmanın yaygınlığı;

– Dalak indeksi

• 2-10 yaş arası splenomegali sıklığı

– Parazit indeksi

• Kanında parazit bulunanların sıklığı

– Bulaşma indeksi

(9)

Epidemiyoloji

• P. Vivax

– Duffy kan grubu – Talasemi

– G6PD eksikliği

– HgbS, HgbE, HgbC, HgbF varlığında dirençlidirler

• P.ovale

– Doğu Afrika, Güney Pasifik haricinde insanlar doğal dirençlidirler

(10)

Plasmodium

• Apicomlexa ailesinden, • P. vivax • P. ovale • P. malaria • P. Falciparum • P. Knowlesi • P. Cynomolgi • P. simium

(11)

Plasmodium Döngüsü

• Omurgalılarda

– Şizogonik evrim (eşeysiz)

• Omurgasızlarda

(12)

(13)

Plasmodium Döngüsü

• P. vivax (% 2) ve P.ovale sadece genç eritrositleri (retikülositler) tutar

– Kc’deki hipnozoit formu relapsa yol açar

• P. malaria sadece olgun eritrositleri tutar (% 1)

– Relaps görülmez

• P. falciparum tüm eritrositleri tutar

(14)

Plasmodium Döngüsü

• Tertiana malarya

– P.vivax

– P.ovale 48 saat / şizogoni

• Quartana malarya

– P.malaria 72 saat /şizogoni

• Subtersiana malarya

– P. falciparum 36-48 saat /şizogoni

• Tertiana duplicata ( quotidiana)

(15)

Patogenez

• 4 temel mekanizma – Ateş – Anemi – Mikrodolaşımın bozulması – İmmunopatolojik olaylar

(16)

Patogenez

• Halen ateşin mekanizması bilinmiyor

– Şizont rüptürü

– Parazitlerin pirojen madde salgıladıkları – Sitokinler

(17)

Patogenez

• Eritrositlerin parçalanması anemi nedeni • Normokrom normositer anemi

• Splenomegaliye sekonder yıkım artar

• Periferik retikülositin gecikmesi otoimmunite ile igili olduğu görüşü var

• Karasu Humması; yaygın hemoliz ve hemoglobinüri

(18)

Patogenez

• Mikrodolaşımın bozulması sonucu ortaya çıkan doku hipoksisi

– Akut renal yetmezlik – Akciğer ödemi

– Serebral malarya – Hepatit

(19)

Patogenez

• Eritrosit membran proteini -1 (PfEMP-1) ; eritrosit yüzeyinden salgılanıyor ve doku hipoksisinden sorumlu

(20)

Patogenez

• İmmunopatolojik olaylarda dolaşımdaki Ig’de belirgin artış görülür

• Ancak; küçük bir kısmı plasmodiumlara karşı gelişir

• VDRL yalancı pozitifliği

(21)

Klinik

• Siklik periyodik ateş • Yüksek ateş

• Titreme • Terleme

• Baş ve karın ağrısı • Bulantı,kusma,ishal • Ciddi halsizlik

(22)

Klinik

• Viral hastalığı taklit etmesi nedeni ile ve • Bazı vakalarda

– Gögüs ağrısı

– Eklem ağrısı gibi belirtiler ile tanı gecikmelere uğradığında ölüme neden olur

(23)

Klinik

• İnkubasyon periyodları – P. falciparum 12 (7-17) gün – P .ovale 14 (11-16) gün – P. vivax 14 (12-18) gün – P. malaria 30 (28-37) gün

(24)

Klinik

• Klinik tablo

– Üşüme titreme safhası 15’ile 2-3 saat

– Yüksek ateş 2-3 saat / şizont rüptürü

• HipoTa, taşikardi, bulantı, kusma, baş ağrısı,öksürük, febril konvulsiyonlar, diare, şuur bulanıklığı

– Terleme 2-3 saat – Uyku hali

(25)

Klinik

• Fizik muayenede – Taşikardi – Splenomegali – Ortostatik hipotansiyon – Hepatomegali – LAP bulunmaz

– İkter, ürtiker, peteşi, konjonktival kanama, herpes labialis, hemoraji, retinal vazospazm

(26)

Klinik

• Nonimmun kişiler ve çocuklarda

– SSS disfonksiyonları

– Akut bakteriyel menenjitden ayırt edilmeli

• Serebral malaryada SSS bulgularının ağırlığı

– Parazitin virulansı

– Konağın immun durumu – Tedavinin başlangıç zamanı

– Semptomların başlangıç zamanına bağlıdır – Mortalite % 45-67

(27)

Klinik

• Renal yetmezlik

– Nonimmun kişilerde – Yüksek parazitemide

– Oligürik veya non-oligürik

– Kara su humması (hgb,plasmodium pigmentleri) – Kara su humması % 30 mortal seyreder

– Diyaliz endikasyonu konabilir

(28)

Klinik

• Pulmoner ödem

– Herhangi bir dönemde görülebilir – Mortalitesi yüksektir

– Sıvı replasmanı uygulanırken dikkatli olunmalıdır – En erken uyarı; solunum sayısında artış, dispne ve

(29)

Hamilelikte malarya

• Ağır seyretmeye eğilimlidir • Kanda parazit miktarı fazladır • Anemi daha derin seyreder

• P. falciparum anne ve yenidoğan ölümü sıktır • İntrauterin büyüme geriliği

• Erken doğum

• Düşük doğum ağırlığı

(30)

Konjenital malarya

• Plasenta yoluyla bulaşma sonrası 7 günde parazitemi saptanır

• 4 türde görülebiir

• P.falciparum ve p.vivax en sık bildirilendir • Ateş, anemi, ikter, hepatosplenomegali,

(31)

Kan transfüzyonu sonrası malarya

• Plasmodiumlar + 4 C’deki kanda infektiftirler • İnkubasyon süreleri daha kısadır

• Bir hafta içinde klinik tablo gelişir • Relaps görülmez

(32)

Tropikal splenomegali sendromu

• Endemik bölgelerde sık

• Dalak giderek büyür, sol fossa iliacayı doldurur • Kaşektik görünüm

• Bacaklarda kronik ülserasyonlar • Mortalite yüksektir

• Burkitt lenfoma prevalansı yüksektir •

(33)

(34)

(35)

(36)

Tanı

• İndirekt tanı yöntemleri

– Plasmodium histidin protein2 (HRP-2) Pf – Optimal test (Pf LDH)

– IFA – ELİSA – PCR

(37)

Ayırıcı Tanı

• İnfluenza

• Enterik ateş

• Bakteremi / sepsis

• Katayama ateşi ( akut şistomiyazis) • Leptospiroz (weil hastalığı)

• Afrika kene ateşi • Tripanosomiasis • Sarı humma

(38)

Tedavi

• Erken tanı ve tedavi

– Plasmodium türü – Hastanın kliniği – İlaçların etkinlikleri – İlaç direnci – Hamilelik – Komplikasyonlar

(39)

Tedavi

• Destek tedavisi

– Anemi – Şok

– Akut böbrek yetmezliği – Pulmoner ödem

– Metabolik asidoz – Yüksek ateş

(40)

Tedavi

• Anti malarial tedavi

– Kan şizontisitlere etkili ilaçlar klinik atağı sonlandırır

– Doku şizontositlerine etkili ilaçlar relapsı önler – Gametositelere etkili ilaçlar bulaş döngüsünü

(41)

Tedavi

• Tedavide önemli olan dirençli formlardır • WHO Health topics Malaria

• Bildirimi zorunlu bir hastalıktır

(42)

Tedavi

• Klorokin fosfat 250 mg (150 mg baz) tb/amp • Primakin fosfat 15 mg baz tb

• Kinin dihidroklorit 20 mg/kg amp • Kinin sülfat 25 mg/kg tb • Meflokin 1250 mg tb • Artemeter, Artesunat,Dihidroartemisin • Halofantrin 500 mg tb/amp • Kinin + Doksisiklin • Atavaquone + Proguanil • Artemeter + lumefantrine

(43)

(44)

Korunma

• Aşı çalışmalarında

– Sporozoit – Merozoit

(45)

Korunma

• Vektör kontrolü • Profilaktik önlemler – Biyolojik – Fizik – Kimyasal

(46)

(47)

(48)

(49)

(50)

(51)

(52)

(53)

(54)

(55)

(56)

(57)

(58)

(59)

(60)

(61)

(62)

(63)

(64)

(65)

(66)

(67)

(68)

(69)

(70)

(71)

(72)

(73)

(74)

(75)

(76)

(77)

(78)

(79)

(80)

(81)

(82)

(83)

(84)

(85)

(86)

(87)

(88)

(89)

(90)

(91)

(92)

(93)

(94)

(95)

(96)

(97)