ÜÇ AYLIK KOOPERATIF INCELEMELER DERGISI

(1)

immumile

■ifflienşes,"=ELER 311ffiell

İ ,i =III I

t Aıll ı

Ileıewıl■ N 11 N Ibm

III 41. Witligli ı

I NIrrr

■ I '1

III

III .114 k' ;Tl

ir& 1. 111 : 1

■ W,' III 11111

FK

1111

I k A■I

I k A/

■ I

11 • *41, • A 1

Il • . 4 1

Iıi, ./

i ■.... _ _ •ffigıl ıl

İİ İ

k., >o •

~ •

■ E4 O

w O

13. O O •

, •

Ç:4

tuituit,

Lf.nX •

A'

i i

■

(2)

Türk Kooperatifçilik Kurumu Organları YÖNETİM KURULU

Başkan : Prof.Dr. Rasih DEMİRCİ

Gazi Üniversitesi İ.İ.B.F. İşletme Bölümü Öğretim Üyesi

Başkan Yardımcısı : Doç.Dr. Burhan AYKAÇ

Gazi Üniversitesi 1.I.B.F. Öğretim Üyesi Muhasip Üye : Kaplan YILDIZ

T.C. Ziraat Bankası Kooperatifler Müdürü Üye : Doç.Dr. Kadir ARICI

Gazi Üniversitesi 1.1.B.F. Öğretim Üyesi Üye : Yrd. Doç.Dr. Nevzat AYPEK

G.Ü. Ticaret ve Turizm Eğitim Fakültesi Öğretim Üyesi Üye : Mete BAŞÇI

Tarım Kredi Koop. Merkez Birliği Genel Müdür Yardımcısı Üye : Erol DOK

Ziraat Yüksek Mühendisi, İş adamı Üye : Prof.Dr. Celal ER

A.Ü. Ziraat Fakültesi Öğretim Üyesi Üye : Dr. Şenol ERDOĞAN

Tarım ve Köyişleri Bakanlığı Müsteşar Yardımcısı Üye : Prof.Dr. Ahmet ÖZÇELİK

A.Ü. Ziraat Fakültesi Öğretim Üyesi Üye : Kamil ÖZDEMİR

Pankobirlik Genel Müdürü Üye : Yrd.Doç.Dr. Ahmet TURAN

A.Ü. Ziraat Faküilesi Öğretim Üyesi Üye : Nevzat USLUCAN

Tarım ve Köyişleri Bakanlığı TÜGEM Değerlendirme ve Koordinasyon

Dairesi Başkanı Üye : Dr. Selim YÜCEL

Türkiye Şeker Fabrikaları A.Ş.

Şeker Enstitüsü Deneme ve istatistik Şubesi Şef Uzmanı

Üye : Hayri YÜRÜR D.P.T. Uzmanı

DENETLEME KURULU

Başkan : Nail TAN

Kültür Bakanlığı Türk Halk Müziği Korosu Uzmanı Üye : Nail ÇELEBİ

Tarım ve Köyişleri Bakanlığı Başmüfettişi Üye : Dr. Mustafa DOYUK

Tarım ve Köyişleri Bakanlığı APK Kurul Başkanı

HAYSİYET DİVANI

Başkan : Nurettin HAZAR

Türk Kooperatifçilik Kurumu Eski Başkanı

Üye : Prof.Dr. Orhan ARSLAN

G.Ü. Eğitim Fakültesi Öğretim Üyesi Üye : Hüsnü POYRAZ

Türk Kooperatifçilik Kurumu Eski Başkanı

pecya

(3)

ISSN 1300-1469

KOOPERATIFÇILIK

ÜÇ AYLIK KOOPERATIF INCELEMELER DERGISI

Sayı : 113 Temmuz - Ağustos - Eylül 1996

Türk Kooperatifçilik Kurumu ve Türk Kooperatifçilik Eğitim Vakfı Tarafından Üç Ayda Bir Yayınlanır

Fiyatı : 150.000... TL.

Yıllık Abone : 500.000.- TL.

Yurtdışı : 3 $

•

Yazışma Adresi : Türk Kooperatifçilik Kurumu Mithatpaşa Caddesi 38/A - 06420 Kızılay/ANKARA

Tel : 431 61 25 - 431 61 26 Fax : 434 06 46

•

Türk Kooperatifçilik Kurumu Adına Sahibi Prof.Dr Rasih DEMIRCI

Yazı İşleri Müdürü Prof.Dr. Celâ1 ER Teknik Sorumlu İrfan GÜNDOĞDU

YAYIN KURULU Başkan : Dr. Selim YÜCEL Raportör : Osman OKTAY

Üye : Prof.Dr. Ahmet ÖZÇELİK Üye : Yrd. Doç. Dr. Ahmet TURAN

Üye : İrfan GÜNDOĞDU

Yayımlanan yazıların sorumluluğu yazarlarına aittir.

pecya

(4)

IÇINDEKILER

B aşyazı

Sayfa 3 Tarımsal Krediler ve Kullanılması

Prof.Dr. Celal ER, Serkan URANBEY 5

Tarım Işletmeleri İçin Alternatif Finansman: Leasing

Prof.Dr Mehmet BÜLBÜL, Dr. Ahmet TURAN, Halil FİDAN 23 Üretim Stratejisinin Bir Unsuru: Odaklaşma

Doç. Dr. Sevinç ÜRETEN 39

Kooperatifler ve Yönetim Kurulları

İbrahim KARABAŞ 51

pecya

(5)

KOOPERATIFÇILIK SAYI: 113 TEMMUZ-AĞUSTOS-EYLÜL

1996

B A Ş Y A

Değerli okuyucular,

Türk Kooperatifçilik Kurumu'nun uluslararası düzeydeki faaliyetlerinden olup her üç yılda bir düzenlenen "Milletlerarası Türk Kooperatifçilik Kongre- si"nin 15'incisi 6-9 Kasım 1996 tarihleri arasında Ankara'da yapılacaktır.

Kongreye ülke içinden ve ülke dışından katılacak davetliler bilim adamı, ko- operatifçi ve ilgi duyan kişilerin oluşturacağı seçkin bir topluluğun önünde Ankara Öğretmenevi Salonunda gerçekleştirilecektir.

XV. Milletlerarası Türk Kooperatifçilik Kongresi'nde "XXV Yüzyıla Doğ- ru Dünyada ve Türkiye'de Kooperatifçilik" ana başlığı altında "Dünya'da Ko- operatifçiliğin Yeniden Yapılanması" ile "Türkiye'nin Avrupa'yla Bütünleş- mesi ve Kooperatifçilik" konulanyla ilgili tebliğler sunularak tartışmaya açılacak ve kooperatifçilik için önemli bir platform olu şturulacak kongrede yararlı sonuçlar ortaya konulacaktır.

Türk Kooperatifçilik Kurumu olarak kooperatifçiler için önemli bir fırsat olan bu kongreye geniş bir katılım beklemekteyiz. Kongrede sunulacak teb- ligler Türkçe ve İngilizce olarak kitap halinde yayınlanarak kongre başlangı- cında katılanlara dağıtılacak böylece daha geniş kitlelere ulaşması, kalıcı ol- ması sağlanacaktır.

Kooperatifçilik Dergisi'nin bu sayısında sizlere üç ilmi makale ve bir ter- cüme olmak üzere dört yazı sunuyoruz.

Celal ER ve Serkan URANBEY, "Tarımsal Krediler ve Kullanılması" konulu yazılarında tarımsal kredinin tanımı, kapsamı, gereksinimini ortaya koy- duktan sonra, tarım işletmelerinin kredi temin ettikleri kaynaklan, T.C. Zira- at Bankası'nın dağıttığı tanmsal kredileri, krediden yararlanacaklar, kredi limiti, kredinin kullandınlması, vade vb. açılardan vermişlerdir.

pecya

(6)

SAYI: 113 KOOPERATIFÇILIK TEMMUZ-AĞUSTOS-EYLÜL '96

Mehmet BÜLBÜL-Ahmet TURAN ve Halil FİDAN, "Tarım işletmeleri için alternatif Finansman Leasing" isimli makalelerinde tarım işletmelerinde henüz fazla uygulanış alanı bulamayan bir finansman aracı olan finansal ki- ralamayı (leasing) tanım ve önemi, şekille; tarımda uygulanabilirliği, diğer finansman yöntemleriyle karşılaştırılması yönlerinden incelemişlerdir.

Sevinç ÜRETEN, "Üretim Stratejisinin Bir Unsuru: Odaklaşma" konulu yazısında 1980% yılların ortalarından itibaren üretim stratejisinin hazırlanma- sında önemi artan üretim yönetiminde belli ürünler, süreçler, teknolojiler, pa- zarlar ve ölçüler üzerinde odaklaşmanın başarının koşulu görmeye başladığı- nı belirterek odaklaşmanın güç durumdaki işletmeler için bir çıkış yolu olarak değerlendirilebileceğini önermektedir.

Ron. E. DEİTER ve Roger G. GİNDER'in "Kooperatifler ve Yönetim Kurulları" isimli yazılarını İbrahim KARABAŞ tercüme etmiştir. Bu yazıda kooperatif yönetim kurulu; üyelerinin eğitimi ve ödemeler, yönetimin oluştu- rulması, bölgesel ve yerel, kooperatif yönetimlerinin mukayesesi, kooperatif- lerde yönetim hataları gibi konular üzerinde durmaktadır.

Dergimizin gelecek sayılarında yayınlanmak üzere kooperatifçilik konu- sundaki yazılarınızı her zaman olduğu gibi beklediğimizi bir defa daha vur- gularken, XV. Milletlerarası Kooperatifçilik Kongresi'nde buluşmak üzere Kooperatifçi Selamlarımızla.

pecya

(7)

1996

TARIMSAL KREDILER VE

KULLANILMASI

Prof.Dr. Celal ER * - Serkan URANBEY **

1.GİRİŞ

T

arımsal kredi, tarımsal üretimde kullanılan önemli girdilerden biridir. Tarım işletmeleri, her zaman yeterli bir sermayeye sahip olmayıp, işletmenin rasyo- nel ve rantabl bir tarzda faaliyetine devam edebilmesi için gerekli arazi, bina, hayvan, makine ile çeşitli malzeme ve mühimmat gibi mallara olan ihtiyaçlarını kar- şılayabilmek amacıyla, borçlanmaya, yani kredi alma yoluna başvururlar.

Kredi, kısaca itimat veya güven demektir ve zamanımız ekonomik hayatında pa- ranın yerini tutmuş durumdadır.

Tarım işletmeleri, lüzumu halinde borçları genellikle banka, kooperatif ve şahıs- lardan, ipotek karşılığında veya karşılıksız olarak almaktadırlar. Borç olarak alınan bütün bu kıymetlerin toplamı, işletmenin dışardan temin ettiği yabancı sermayeyi oluşturmaktadır.

Yerinde ve iyi hesaplanarak alınan krediler, tarım işletmelerinin faaliyetleri için gerekli ve faydalıdır. Bu bakımdan çiftçinin borçlanırken, ödeme gücünü daima gö- zönünde tutması gereklidir.

Tarım işletmeleri, genellikle doğal, ekonomik, politik ve hukuki nedenlerden, biri veya birkaçı yüzünden kredi almak, yani borçlanmak zorunda kalırlar. Nitekim Tür- kiye'de, kuraklık, dolu, don ve taşkınlar ve benzeri gibi iklim koşulları ile, bitki ve özellikle hayvanlardaki bulaşıcı hastalıklar yüzünden, tarımsal ürünler sık sık büyük zarar görür ve çiftçi de bu sebepten borçlanır veya borçlu iken, borcu ertelenir. Bun- dan başka, işletmeler kredi bulma işine daha ziyade kuruluş yıllarında başvurmakta- dırlar. Çünkü çiftçi işletmesinde bitkisel ve hayvansal verimi artırarak, tarımsal ürün maliyetlerini düşürmek ve böylece iç ve dış pazarlarda rekabet etmek amacıyla lü- zumlu olan alet ve makinaları ve gerekli girdileri sağlayarak, kullanmak ve bunun

* Ankara Gni. Ziraat Fak. öğretim Üyesi

** Ankara Ni. Ziraat Fak. Araş. Görevlisi

pecya

(8)

■

~=~1

^{SAYI: 113} KOOPERATIFÇILIK TEMMUZ-AĞUSTOS-EYLÜL '96 mıl

için de kredi bulmak durumundadırlar. Ayrıca zirai buhranlarda, işletmenin borçlan- masına neden olur. Zira tarımsal krizlerde, tarımsal ürünlerin fiyatları düşer ve bu yüzden işletmede masrafları karşılayabilecek gelir azalır. Bazen de, bir ülkede yapı- lacak olan tarım ve toprak reformu ve tarımsal yerleşme dolayısıyla, topraksız ve toprağı yeterli olmayan çiftçilere verilecek arazi nedeniyle, borçlanma duruma ortaya çıkabilir.

Çeşitli kalkınma düzeyine sahip ülkelerin her birinde, tarımsal üretimin artırılma- sı ve çiftçilerin hayat standardının yükseltilebilmesi için yeterli ve düzgün işleyen bir kredi kaynağına ihtiyaç vardır. Bu durum Türkiye'de kendisini daha çok hissetti- rir. Zira Türkiye ziraatında, üretim unsurlarından toprak ile emek bol miktarda bu- lunmasına rağmen, sermaye kıttır ve bu yüzden tarım işletmelerimizin hediye olan ihtiyaçları ve bunun karşılanması önemli bir durum arzeder. Zira tarım kesiminde yaşayan ailelerin büyük bir çoğunluğunun yıllık gelirleri onların çeşitli ihtiyaçlarını karşılayacak durumda olmamaktadır. Bu durum, tarımsal kredilerin önemini çiftçiler için daha da artırmaktadır.

Tarım işletmelerinin kredi aldıkları kaynakları üç kısımda incelemek mümkündür.

a) Teşkilatlandırılmış Kredi Müesseseleri

Bu kuruluşların esas görevleri, çiftçiye kredi sağlamak olup, bunlar teşkilat ve faaliyetlerini planlı bir şekilde bu işe hasretmişlerdir. Türkiye'de bu görevi T.C. Ziraat Bankası ile Tarım Kredi Kooperatifleri ve Tarım Satış Kooperatifleri yapmaktadır.

b) Teşkilatlandırılmamış Kredi Müesseseleri

Asli görevi kredi vermek olmayan kuruluşlardır. Akbank, İş Bankası, Osmanlı Bankası ve benzeri banka ve finans kuruluşlarıdır.

c) Özel Şahıslar

Bunlar yüksek faizli çiftçiye kredi sağlarlar. Bu kredi kaynakları faizle çiftçiye kredi sağlarlar. Bu kredi kaynakları içerisinde çiftçiler için en önemlisi T.C. Ziraat Bankası'dır.

2. T.C. ZİRAAT BANKASININ DA ĞITTIĞI TARIMSAL KREDILER T.C. Ziraat Bankasının dağıttığı kredi çeşitlerini yedi grup altında toplamak mümkündür.

1. Kooperatif kredileri 2. Sendikasyon kredisi 3. Ticari krediler 4. Tüketici kredisi

pecya

(9)

ffisııısıew SAYI: 113 KOOPERATIFÇILIK TEMMUZ-AĞUSTOS-EYLÜL '96 em

5. Zirai krediler 6. Su ürünleri kredisi 7. Özel Tarımsal krediler

Tarımsal alanda üretim yapan üreticileri bu kredi çeşitlerinden üçü yakından ilgi- lendirmektedir.

2.1. ZIRAI KREDILER

T.C. Ziraat Bankası, yıllık üretim girdilerinin karşılanması amacıyla kısa vadeli İŞLETME KREDİLERİ açmaktadır. Tarla ve bahçe ürünlerinin üretimi için gerekli olan işletme kredileri "Bitkisel Üretim Kredisi" adı altında açılmakta olup, tahıllar, baklagiller, endüstri bitkileri, yağlı tohumlar, yem bitkileri, meyveler ve sebzelerin bir üretim döneminde ihtiyaç duydukları nakti ve ayni (tohum, fide, gübre, ilaç ve benzeri) gibi girdiler kredilendirilmektedir. Kredilerin limiti ürün çeşidi ve ekim ala- nı dikkate alınarak hesaplanmaktadır. Hayvansal üretim için açılan krediler "Hayvan- sal Üretim Kredisi" adı altında açılmakta olup, büyükbaş hayvancılık faaliyetleri, kü- çükbaş hayvancılık, avcılık, kümes hayvanları, kürk hayvanları için ihtiyaç duyulan üretim materyali, yem, ilaç gibi ayni ve nakti girdiler kredilendirilmektedir. Kredi limiti hayvancılığın konusu ve kapasitesine göre hesaplanır.

T.C. Ziraat Bankası, mevcut ve kurulacak işletmelerde yapılacak yatırımların fi- nansmanının sağlanması amacıyla orta-uzun vadeli YA'FIRIM KREDİLERİ açmakta- dır. Bitkisel üretimde ihtiyaç duyulan tarım alet, makina ve ekipmanlan (traktör, toprak işleme aletleri, tohum ekme, ilaç makinalan, hasat-harman makinaları) hayvancılık için sağım makinaları, kovan, süt güğümleri, damızlık ve besi hayvanları gibi hayvansal üretimde kullanılan demirbaşlar kredilendirilmektedir. Açılacak kredi satın alma bedelinden üretici katkısı (özkaynak) düşülmek suretiyle tesbit edilmektedir. Sabit yatırımlar için genelde projeye dayalı uzun vadeli krediler kullandırılmak- tadır Yetersiz veya hiç tarım arazisi bulunmayana ARAZI KREDISI, tarımsal işlet- melerde onarım ve kapasite artırımını amaçlayan projeler projeli kredi kapsamında kredilendirilmektedir. Kredi limiti "Proje Yatırım tutarından özkaynak düşüldükten sonra kalan miktar üzerinden tesbit edilir". Açılacak krediye karşılık gayrimenkul ipoteği, müşterek borçluluk ve müteselsil kefalet ve mevzuat ile bulunan diğer temi- natlardan yeteri kadar sağlanır.

2.1.1. HAYVANCILIK KREDİLERİ 2.1.1.1. ARICILIK KREDİLERİ Krediden Yararlanacaklar

Bu konuda bilgili olmak esastır. Arı sütü, polen, ana arı konularında üretim yapacak işletmelerde deneyimli ziraat mühendisi çalıştırılması gerekmektedir.

pecya

(10)

SAYI: 113 KOOPERATİFOLIK TEMMUZ-AĞUSTOS-EYLÜL '96 mem

Bal üretiminde; 10 fenni kovanla bal üretim faaliyetlerini sürdüren ve kapasite- lerini bu sayıya ulaştırmak isteyenler,

Ana arıcılıkta; Kapasitesi en az 25 ana arı kovanı, 10 adet normal kovanla üre- tim yapacaklar,

Oğul arı üretiminde; 100 kovanla üretimde bulunanlar, bal işleme ve muhafaza yerleriyle ana arıcılıkta aşılama odası edinmek için bina yapımı düşünülüyorsa en az 50 kovan kapasitesi bulunanlar bu krediden yararlanabilir.

Kredinin Limiti

Kısa vadeli işletme kredilerinde;

- Bal üretimi işletmelerinde arıların ilkbahar ve sonbahar yemlemesi için kovan başına 10 kg, ana arı üretimi yapılması durumunda, kovan başına 20 kg, oğul arı ye- tiştiriciliğinde kovan başına 30 kg şeker alımı,

- Her kovan için 1.5 kg (oğul arı yetişticiliğinde çiftleşme kovanları için 0.5 kg büyük kovanlar için 1 kg) petek temini,

- Kovan kapasitesine yetecek sayıda çerçeve edindirilmesi,

- Hastalık ve haşereler için kullanılması gerekli olan ilaçların temini, - İşçilik, ambalaj ve paketleme giderlerinin karşılanması,

- Diğer arıcılık malzemelerinden gömlek, maske, tulum, eldiven gibi malzemenin temini,

- Kovan ve donatım malzemelerinin bakım ve onarım giderleri,

- Gezgin arıcılıkta bekçi, nakliye, konaklama kira bedeli işletme kredisi olarak kullandırılmaktadır.

Yatırım kredilerinde; proje maliyetinin %75'i kredi olarak verilmekte, %25'inin ise çiftçinin özkaynaklarından karşılanması gerekmektedir.

Vade

Tarımsal işletme kredilerinde azami bir yıllık hesap devresi esas alınmak suretiyle kredi kullandırılacaktır. Kredi limiti değişmediği ve tarımsal faaliyet devam ettiği sürece, hesap devresi sonunda sadece tahakkuk ettirilen faiz ve masraflar tahsil edilecek, devam eden veya müteakip üretim dönemlerindeki tarımsal faaliyeti için aynı limit dahilinde kredi limiti kullandırılabilecektir. Yatırım kredilerinde vade, projede belirlenen nakit akışı (gelir-gider tablosu) dikkate alınarak 7 yılı aşmayacak şekilde belirlenmektedir.

pecya

(11)

emıeıım■ _{SAY': 113} KOOPERATIFÇILIK TEMMUZ-AĞUSTOS-EYLÜL '96 mı

2.1.1.2. İRAT HAYVANCILIĞI KREDILERI Krediden Yararlanacaklar

Bu krediden;

Damızlık inekçilikte 10 baş Süt sığırcılığında 1 baş Koyun yetiştiriciliğinde 15 baş Keçi yetiştiriciliğinde 15 baş

Asgari kapasitelerde teknik koşullara haiz yapılara sahip, hayvancılık işletmesi bulunan veya yeniden irat hayvancılığı konusunda tesis inşa etmek isteyen üreticiler yararlanmaktadır. Ancak, irat hayvancılığında yeterli miktarda yem bitkisi sahası gerekli olup, damızlık inekçilik hariç büyük şehirler civarında ve entansif ziraat yapı- lan hayvancılıkta, yem bitkisi üretimi zorunlu tutulmamaktadır.

Kredinin Limiti

Projeli yatırım kredilerinde, yapılan incelemede toplam yatırım tutarının %75'i kredinin azami limitini oluşturacak, geri kalan %25'i ise üreticinin özkaynaklarından karşılanacaktır. Canlı ve cansız donatım malzemesi kredilerinde satın alma bedelinin

%75'i azami kredi limitini oluşturmaktadır. İşletme kredilerinde, azami limit her yıl ekonomik koşullar dikkate alınarak hayvan başına belirlenen kredi miktarıyla işlet- menin kapasitesine uygun hayvan adedi çarpılarak hesaplanmaktadır.

Kredinin Kullandırılması

Yatırım kredilerinde projenin gerçekleşmesine bağlı olarak peyderpey kullandırıl- makta olup, inşaat işlerinin tamamlanmasını takiben projede yer alan canlı ve cansız demirbaşların alımı ve bunu takibende işletme giderlerinin karşılanması için kullan- dırılır. Kurulu hayvancılık işletmelerinin işletme kredisi ihtiyaçlan ise Tarımsal İşlet- me Kredileri esasına göre kullandırılmaktadır.

Sigorta

Yürürlükteki mevzuat hükümlerine göre sigorta ettirilmektedir.

Vade

Yatırım kredilerinde, projenin toplam yatırım tutarı nakit akışı ile dikkate alına- rak belirlenmektedir. İşletme kredileri ise arıcılık kredilerindeki gibidir.

pecya

(12)

SAYI: 113 KOOPERATIFÇILIK TEMMUZ-AĞUSTOS-EYLÜL '96 mı.

2.1.1.3. BESİCİLİK KREDİLERİ Krediden Yararlanacaklar Bu krediden;

- Büyükbaş besicilikte 10 baş - Küçükbaş besicilikte 50 baş - Kuzu besiciliğinde 50 baş

Asgari kapasitede teknik koşullara haiz yapılara sahip işletmesi bulunan işletme- cilerle yeni besi tesisi inşa etmek isteyen üreticiler yararlanır.

Kredinin Limiti

Projeli yatırım kredilerinde, toplam yatırım tutarının %75'i kredinin azami limitini meydana getirmekte, %25'i ise üreticinin özkaynaklanndan karşılanmaktadır. Canlı ve cansız donatım malzemesi kredilerinde de yine aynı şekildedir. İşletme kredilerinde ise ekonomik şartlar dikkate alınarak hayvan başına belirlenen kredi miktarı ile işletmenin hayvan kapasitesine göre üretici tarafından talep edilen hayvan sayısı çar- pılarak hesaplanmaktadır.

Kredinin Kullandırılması

İrat hayvancılığı kredilerindeki gibidir.

Vade: İrat hayvancılığı kredilerindeki gibidir.

2.1.1.4. TAVUKÇULUK KREDİLERİ Krediden Yararlanacaklar

Bu krediden;

- Yerde yumurta tavukçuluğunda - Kafeste yumurta tavukçuluğunda

Yerde kasaplık piliç yetiştiriciliğinde - Kafeste kasaplık piliç yetiştiriciliğinde

Damızlıkçı yumurta tavuğu işletmeciliğinde - Damızlıkçı kasaplık Piliç işletmeciliğinde

1000 tavuk 2000 tavuk 4000 piliç/devre 4000 piliç/devre

10000 tavuk 10000 tavuk

Asgari kapasitede teknik koşullara haiz yapılara sahip işletmesi bulunan üretici- lerle yeni kümes inşa etmek isteyen üreticiler yararlanmaktadır.

pecya

(13)

SAYI: 113 KOOPERATIFÇILIK TEMMUZ-AĞUSTOS^-EYLÜL '96 am.

Kredinin Limiti

Diğerlerinde olduğu gibidir.

Kredinin Kullandırılması Diğerlerinde olduğu gibidir.

Vade

2.1.1.5. TAVŞANCILIK KREDİLERİ Krediden Yararlanacaklar

Bu krediden; yeterli bilgiye ve projenin yapılacağı araziye sahip üreticilerden, en az 50 anaç ve 6 erkek damızhk tavşanı ile 300 yavruluk kapasitede, daha büyük kapasiteli işletmelerin ise bu asgari kapasitenin katları kadar kapasitede, teknik koşulla- ra haiz yapılara sahip işletmesi bulunan üreticilerle yeni barınak inşa etmek isteyen üreticiler yararlanır. Barınak yapımında Tarım İl Müdürlüklerinin onayı alınır.

Kredinin Limiti

Kredinin Kullandırılması Diğerlerinde olduğu gibidir.

Vade

2.1.1.6. HİNDİCİLİK KREDİLERİ Krediden Yararlanacaklar

Bu krediden;

- Yeterli bilgiye sahip, damızlık işletme tiplerinde 500 hindi, - Et üretimi yapan işletmelerde 250 hindi,

daha büyük kapasiteli işletmelerin ise bu asgari kapasitenin katları kadar kapasitede teknik koşullara haiz ve yeni barınak yapmak isteyen üreticiler yararlanır. Barı- nak yapımında Tarım İl Müdürlüklerinin onayı alınır.

Kredinin Limiti

Kredinin Kullandırılması Diğerlerinde olduğu gibidir.

Vade

pecya

(14)

SAYI: 113 KOOPERATIFÇILIK TEMMUZ-AĞUSTOS-EYLÜL '96 Nı=

2.1.1.7. PEKİN ÖRDEĞİ, BILDIRCIN VE ÇOBAN KÖPEĞİ YETİŞTİRİCİLİĞİ KREDİLERİ

Krediden Yararlanacaklar Bu konuda bilgili olmak esastır.

Kredinin Limiti

Kredinin Kullandırılması Diğerlerinde olduğu gibidir.

Vade

2.1.1.8. İTHAL SÜT HAYVANCILIĞI PROJESİ KREDİLERİ Krediden Yararlanacaklar

Bu lcrediden;

- T.C. Ziraat Bankasına ve Tarım Kredi Kooperatiflerine vadesi geçen borcu bulunmayan,

- Yeterli teminat ve özkaynağı sağlayabilen,

- Genel kredi alma şartlarının yanında; hayvancılık konusunda deneyimli ve hay- vancılık işletmesine sahip olan ve hayvanların kaba yem ihtiyacının karşılanması amacıyla hayvan başına 4 ton kuru yonca veya eşdeğeri yem bitkisi üretmeye müsait arazi varlığı olan veya gerekli işletme ve ekim alanını kiralayan, üreticiler yararlanır.

Kredi talebinde bulunan üreticiler Tarım İl ve Ilçe Müdürlüklerine başvurur.

Kredinin Limiti

Tüm girdiler çiftlik geliştirme planında gösterilmek kaydıyla kredilendirilmektedir.

- İthal hayvanlarla kurulacak işletmelerde kapasite alt sınırı Bakanlık tarafından 3 baş olarak tespit edilmiştir. Kredi taleplerinde;

- 10 başa kadar olan hayvan bedelinin % 100'ü - 11-20 baş arasında hayvan bedelinin % 95'i - 20 başın üzerindeki hayvan bedelinin % 75'i

Hayvan alımı dışındaki girdilerde ise, yatırım tutarının % 75'i kredi olarak karşı- lanmaktadır. İthal düvelerden edinen çiftçiler ayrıca Devlet tarafından da günün ko- şullarına göre destek ödemesi yapılmaktadır.

pecya

(15)

~ıııııı^■I SAYI: 113 KOOPERATIFÇILIK TEMMUZ-AĞUSTOS-EYLÜL '96 em

Vade

ithal süt hayvancılığı kredisine, iki yılı sadece faiz ödemeli, 6 yılı taksit-faiz öde- meli olmak üzere azami 8 yıla kadar vade verilmektedir.

2.1.2. BİTKİSEL ÜRETIM KREDİLERİ 2.1.2.1. AĞAÇLANDIRMA KREDİLERİ Krediden Yararlanacaklar

Bu krediden; kendi mülkiyetinde arazide veya kiralanmış arazide ve ilgisine tahsil olduğu belgelendirilen bir arazide üretim ormanı yetiştiren özel ve tüzel kişiler yararlanır.

Kredinin Limiti

Genel müdürlükten verilecek teminatlarla belirlenir.

Vade

Azami 20 yıldır.

2.1.2.2. MEYVECİLİK KREDİLERİ Krediden Yararlanacaklar

Bu krediden; Bakanlıkça belirlenmiş meyve çeşitlerinden üretimde bulunmak isteyen tüm üreticiler yararlanır. Orta-uzun vadeli projeli yatırım kredisi, işletme kredileri ve bakım kredileri kullandırılmaktadır. Il ve ilçe Tarım'Müdürlüklerine başvuru- lur. Bu Müdürlükler çiftçinin arazisinin olup olmadığı yeterli sulama imkanının bulunup bulunmadığı ve bölgeye göre hangi çeşit meyve bahçesi tesis edileceği konusunda inceleme yaparak bir proje düzenleyecektir. Tesis edilecek meyve bahçesi 600, karışık narenciye bahçesi 300 dekardan fazla ise, fizibilite raporu düzenlenmesi şartı aranmaktadır.

Kredinin Limiti

İşletme kredilerinde, kredi limitleri işletme büyüklüğüne göre tesbit edilir. Hesap devresi sonunda tahakkuk ettirilen faiz ve masraflar tahsil edilmesi kaydıyla kredi çiftçi tarafından kullanmaya devam edilecektir. Projeli yatırım kredilerinde, yatırım tutarından % 25 oranında öz kaynak düşüldükten sonra kredi limiti tesbit edilir.

Vade

Tarımsal işletme kredilerinde azami 1 yıllık hesap devresi esas alınmak suretiyle kullandırılacaktır. Kredi limiti değişmediği ve tarımsal faaliyet devam ettiği sürece,

pecya

(16)

SAYI: 113 KOOPERATIFÇILIK TEMMUZ-AĞUSTOS-EYLÜL '96 mem

hesap devresi sonunda sadece tahakkuk ettirilen faiz ve masraflar tahsil edilecek, devam eden veya müteakip üretim dönemlerindeki tarımsal faaliyeti için aynı limit dahilinde kredi kullandırılabilecektir. Yatırım kredilerinde ise projede hesaplanan nakit akışı dikkate alınarak belirlenmektedir. Geri ödeme yatırım kredilerinde bahçenin yerime yatmasından yani gelir getirmeye başladıktan sonraki yıllık gelir durumu dikkate alınarak düzenlenen geri ödeme planına göre takside bağlanmaktadır. Örneğin yeniden tesis edilen bahçe, tesis edileceği mahallin özelliklerine göre yedinci yıldan sonra yerime gelecekse, ödeme planı yerime paralel olarak aşağıdaki şekilde tespit edilir.

Tesisin yerime geleceği yedi yıl için ödemesiz dönem uygulanacaktır. 8. yıl % 10,9. yıl % 20, 10. yıl % 30, 11. yıl % 40'ı tahsil edilmek suretiyle vadeye bağlana- caktır.

2.1.2.3. BAĞCILIK KREDİLERİ Krediden Yararlanacaklar

Bu krediden, goble bağ tesis etmek isteyen, sergi yeri ve telde kurutma yapmak isteyen herkes yararlanabilir.

Kredinin Limiti

Tarım il ve ilçe Müdürlüklerince onaylanan projelerin %75'i üzerinden kredi açıl- maktadır. Mevcut bağı olanlara limit bağ alanı dikkate alınarak hesaplanmaktadır.

Vade

Tesis kredileri 5 yıllık ödemesiz süreden azami 10 yıl ve 10 eşit taksitle tahsil edilmekte, işletme kredileri ise 1 yıllık hasat dönemine tabi olmaktadır.

2.1.2.4. YEM BİTKİSİ ÜRETİM KREDİLERİ Krediden Yararlanacaklar

Yem bitkisi üretimi yapacak herkes yararlanır.

Kredi Limiti

Dekar başına her yıl tesbit edilen ikraz birimleri ve yem üretim alanları dikkate alınmak suretiyle kredi limiti hesaplanmaktadır.

Vade

Yoncalıkların ve korungalıkların bakımında kullanılan işletme kredilerinde azami bir yıl, diğer işletme kredilerinde ise, bir yıllık hesap devresi esas alınacaktır.

pecya

(17)

mıe~wınsııııııı SAY': 113 KOOPERATIFÇILIK TEMMUZ-AĞUSTOS-EYLÜL '96 mi

2.1.2.5. TOHUMCULUĞUN TEŞVİKİ KREDİLERİ Krediden Yararlanacaklar

Yatırım yapacak özel ve tüzel kişi veya kuruluşlar yararlandırılacaktır.

Kredinin Limiti

Bakanlıkca onaylanarak uygun görülen projelerin;

- Tohumluk projelerinde yatırım tutarının %75'i

- Fidanlık tesis projelerinde yatırım tutarının %80'i kredi olarak kullandırılır.

Vade

- Meyve ve bağcılıkta fidan üretimi ile ilgili materyali üretenlere (arazi satın alınması hariç) açılacak kredilerin vadesi ilk üç yılı ödemesiz olmak üzere toplam 9 yıldır.

- Diğer üretim girdilerini kapsayan konularda açılacak kredilerde vade;

İşletme lcredilerinde;

Birer yıllık hesap devrelerine Orta ve uzun vadeli kredilerde;

Projenin değerlendirilmesi sırasında yapılacak nakit akışına, göre belirlenir.

2.1.2.6. KİMYEVİ GÜBRE KREDİLERİ Krediden Yararlanacaklar

Bitkisel üretim faaliyetinde bulunan tüm üreticiler yararlanabilir.

Kredinin Limiti

Üreticilecek bitkinin özelliklerine, tarlanın meyil ve sulama durumuna, kullanılan tohumun yerli, yabancı ve hibrit çeşit oluşuna göre toprak tahlil raporlarına veya mevzuatımızda belirtilen miktarlara göre tesbit edilecek kimyevi gübre ihtiyac ı gübre miktarının cari fiyatlarla çarpımı sonucu bulunur. Kredilendirme ihtiyacının %100'ü üzerinden yapılır.

Vade

Vade 1 yıldır.

2.1.2.7. ZİRAİ İLAÇ KREDİLERİ Krediden Yararlanacaklar

Bitkisel üretim faaliyetinde bulunan tüm üreticiler yararlanabilir.

pecya

(18)

mıımııııııı■ SAYI: 113 KOOPERATİFÇILİK TEMMUZ-AĞUSTOS-EYLÜL '96 mı

Kredinin Limiti

Kullanılacak ilaç miktarının cari fiyatlarla çarpımı sonucu bulunur. Açılacak kredi miktarı mevzuatımızda ürün bazında tesbit edilen ilaç gideri miktarının iki katını geçemez. Kredilendirme ve özkaynak katkısı aranmaz.

Vade

Vade 1 yıldır.

2.1.2.8. ARAZI EDİNDİRME KREDİLERİ Krediden Yararlanacaklar

Bu krediden yararlanacakların;

- Tarımsal kredi açılacak gerçek kişilerde aranan genel şartlara haiz olması, - Çiftçiliği meslek edinmesi,

- Arazilerden elde edilecek gelirin sanayide çalışan işçi asgari ücretinin bir yıllık tutarının 4 katını aşmaması,

- Satın alacağı arazide bizzat ziraat yapması şartı aranmaktadır. Satın alacağı ara- ziyi kiraya veya ortağa vermek suretiyle işletecek olanlara ileride satarak kâr temin etmeyi amaçlayanlara ve satıcı ile aralarında ana, baba, karı-koca, kardeş gibi yakın kan bağı bulunanlara (yasal ayrıcalıklar hariç) bu konuda kredi açılmaktadır. Diğer taraftan;

Satın alınacak arazinin;

- Satıcı veya satıcıların fiilen mülkiyetinde ve tasarrufunda bulunması, - Üzerinde anlaşmazlık, ilişik herhangi bir sınırlama veya şartın bulunmaması, - Tarıma elverişli olması ve büyüklüğünün bu konuya göre hesaplanacak miktarı aşmaması,

- Gerektiğinde kolaylıkla paraya çevrilebilmesi şartlarını taşıması gerekmektedir.

- Kredinin Limiti Kıymeti aşılmamak kaydıyla satış değerinin azami %75'ine kadar kredi açılabilecektir.

Vade

Azami 10 yıldır.

2.1.2.9. HASAT VE PAZARLAMA KREDİSİ Krediden Yararlanacaklar

Her üretici bundan yararlanabilir. Ürünün yetiştirildiği dönemlerde kullandırıl- maz.

pecya

(19)

SAYI: 113 KOOPERATIFÇILIK TEMMUZ-AĞUSTOS-EYLÜL ;96 ıııım

Kredinin Limiti

Ekilen ürüne ait ikraz birimi ile^,ekim alanının çarpımı suretiyle belirlenecek kredi lhnitinin %30'u kadar hasat kredisi açılır.

Vade

Azami 3 aydır.

2.1.2.10. TARIM ARAÇ VE GEREÇLERİ KREDISI Krediden Yararlanacaklar

Uygun işletme büyüklüğüne sahip ve bankaca satışına aracılık edilen araçlardan isteyen çiftçiler bu kredilerden yararlanır.

Kredinin Limiti

Anlaşmalı finnalarca tespit edilen kredili satış fiyatının; traktörlerde %25'i, biçer- döverlerde %35'i oranındaki peşinat miktarı düşüldükten sonra kalan miktarlar krediye esas ahnmaktadır. Diğer tarım araç ve gereçlerinde ise, araç bedelinin %75'i azami kredi limiti olarak belirlenmektedir.

Traktör;

- 18 HP.den küçük traktörler; Bu güçteki traktörlerden edinmek isteyen çiftçi- lerin en az 5 dekarlık bağ, meyve ve sebze bahçesi işletmesi bulunacaktır.

- 18-30 HP.lık traktörler; Bağ, meyve ve sebze bahçesi ziraat yapanlardan en az 15 dekarlık,

- Hububat ziraati yapan çiftçilerden en az 150 dekarl ık,

- Sınai bitkisi yetiştiren çiftçilerden en az 50 dekarlık, ekim sahası aranmaktadır.

- Orta ve büyük tip traktörler; (30 HP ve yukarısı için) - Tahıllar ekimi yapanlar için en az 300 dekardır.

- Endüstri bitkilerinden (pamuk, pancar, ayçiçeği, soya gibi) bir veya birkaçını müstekilen veya diğer ürün çeşitleriyle birlikte yetiştirenler için en az 100 dekardır.

Diğer yandan 75 dekar endüstri bitkisi, 25 dekarda bağ, bahçe, zeytinliği bulunan üreticilerde orta ve büyük tip traktörlerden yararlanabilecektir. Yerli römork, pulluk, mibzer gibi araçların mutlaka traktörle birlikte kullanılması mümkün olduğundan üreticilerin bir traktöre sahip olmaları gerekmektedir. Biçer-döver edinmek isteyen çiftçilerden 750 dekarlık ekim sahası aranacaktır. Kira sözleşmesine göre ekim saha- sı kabul edilmemektedir. Traktör iç ve dış lastiği alımında, lastiklerin Genel Müdür- lükçe bildirilen satış fiyatının %25'i oranında peşinat alınmak kaydıyla azami

%75'ine kadar kredi kullandırılmaktadır.

pecya

(20)

Vade

Açılacak traktör kredilerinde azami 7 yıl, biçer-döver kredilerinde 8 yıl, diğer ta- rım araç ve gereçlerinde ise 5 yıla kadar vade verilmektedir. Traktör lastiği kredilerinde vade azami 3 yıldır.

Sigorta

Traktör ve biçer-döverler fatura bedeli üzerinden sigorta ettirilir, borç bitinceye kadar sigortası devam ettirilir.

2.1.2.11. 5254 SAYİLİ KANUNA GÖRE DAĞITILAN TOHUMLUK KREDİSİ Krediden Yararlanacaklar

Bu krediden kuraklık, don, sel, haşere, yangın ve benzeri afetlerden;

a) Mahsulü en az %40 oranında zarara uğrayıp elinde tohumluğu kalmamış ve Bankadan veya Tarım Kredi Kooperatiflerinden tohum kredisi alamayacak halde bulunan,

b) Mahsulü %40'dan daha az oranda zarar görmüş ve fakat elinde tohumluğu kalmamış ve Bankadan veya Tarım Kredi Kooperatiflerinden tohum kredisi sağlaya- mamış ve bu yüzden zirai işletmesini yürütemeyecek hale gelmiş olan,

c) Mahsulü zarara uğramamış olmakla beraber, elinde olmayan herhangi sebeple muhtaç duruma düşen ve tohumluğu dahi tedarik edemeyen ve Bankadan veya Ta- rım Kredi Kooperatiflerinden tohum kredisi almaya imkan bulamayan ve bu sebeple çiftçiliği bırakacak hale düşen, çiftçilere Yerel Hasar Tespit ve Ihtiyaç Komisyonları- nın Raporlarına göre, Tarım ve Köy İşleri Bakanlığı tarafından tahsis edilen tohumluk kredileri Bankamız eliyle faizsiz ve ayni olarak verilir.

Kredinin Limiti

5254 sayılı kanunun 3. maddesini değiştiren 3750 sayılı kanun gereğince Ziraat Bankası, Tarım ve Köy İşleri Bakanlığının emrine yıllık 60 milyar liranın yeniden değerlendirme katsayısı ile çarpılmak suretiyle o yılın tohumluk kredi limiti tespit edilmektedir.

Faiz ve Komisyon

Çiftçilere tohumluk kredisi ayni ve faizsiz olarak verilir. Vadesinde ödenmeyen fatura tahsilat sırasında bakanlık lehine %6 gecikme faizi alınır.

Diğer Hususlar

Bu kanun kapsamında dağıtılan tohumluktan borcu bulunan üreticilere yeniden tohumluk verilmez. Borçlandırma işlemi yapılmadan tohumluk getirilmelidir. Hasar

pecya

(21)

mııım■mmeeffiı SAYI: 113 KOOPERATIFÇILIK TEMMUZ-AĞUSTOS-EYLÜL '96 iffim

ve ihtiyaç tespit raporlarında ismi bulunan üreticilere listede öngörülen tutarda tohumluk dağıtılması için borç senetleri notere onaylattırılır. Tohumluk bedelleri genel müdürlük-muhasebe müdürlüğüne mal edilir. Bankaya günü geçmiş hesaplarda (idari takip + kanuni takip) borcu olan üreticilere 5254 sayılı kanuna göre tohumluk kredisi verilmesine engel bir durum bulunmaktadır.

2.2. SU ÜRÜNLERI KREDİLERİ KREDININ KONULARI

1. Avcılık Kredileri

Suda daha yüksek verimle avlanmayı sağlayacak donanımın sağlanması amacıyla açılan kredilerdir.

2. Yetiştiricilik Kredileri

Havuzlar, ağ, kafesler ve benzeri tesisler edindirmek amacıyla açılan kredilerdir.

3. Sanayi Kredileri

Su ürünlerinin muhafazası^, değerlendirilmesi, kalitenin yükseltilmesi için açılan kredilerdir.

Krediden Yararlanacaldar

Bu iş için kredi talep eden gerçek ve tüzel kişiler yararlanabilir. Tarım ve Köyiş- leri Bakanlığından izin alınması gerekir. Kapasitesi 3 ton/yıl altı yetiştiricilik taleple- ri için Bakanlıktan "Küçük Aile Işletmesi Belgesi" almaları yeterlidir.

Kredi Teminatı

Kredi kullanılırken aşağıdaki karşılıklardan yeteri kadar teminat olarak alınır Bunlar; Müşterek borçluluk ve müteselsil kefalet, gayrimenkul ipoteği, her türlü ta- rımsal araç gereç ve ürünlerin rehni, gelir ortaklığı senetlerinin rehni, hisse senetlerinin rehni, devlet kefaleti, menkul rehni, ticari işletme rehni, hayat sigortası, gemi ipoteği, altın rehni, tevdiat blokajı, bankaca verilen teminat ve kefalet mektapları.

Kredi Limiti

Azami kredi tutarı, genel yatırım tutarından özkaynak katkısı düşüldükten sonra kalan miktardır. Bu miktar işletme kredilerinde, işletme giderleri tutarının %75'i, ya- tırım kredilerinde, yatırım giderlerinin %75'i, sanayi kredilerinde, %50'si arasındadır.

İşletme kredilerinde vade 1 yıldır. Ürünün pazarlanma ulaşma zamanı dikkate alı- narak vade 2 yıla kadar çıkabilir. Yatırım kredilerinde vade azimi 20 yıldır.

pecya

(22)

Fon Kesintisi

Fon kesintisinden muaftır.

•Faiz + Komisyön

Banka tarafından belirlenir.

Temerrüt Faizi

Su ürünleri kredilerinden dolayı kanuni takip hesabına intikal eden Bankanın tüm alacaklarına intikal tarihinden itibaren temerrüt faizi uygulanır.

Faiz Tahakkuk Dönemi

Açılan kredilerle ilgili olarak, kısa ve orta-uzun vadeli alacaklarımızı; hesap devresi sonunda / vadesinde, üç aylık idari takip süresi sonunda, Hesabın tasfiyesinde faiz tahakkuk ve kapitalize edilmektedir.

Teminat Senedi

Su ürünleri kooperatiflerine açılan kredilerde ortakların borç senetleri teminat olarak alınmaktadır.

2.3. ÖZEL TARIMSAL KREDILER 2.3.1. ÖRTÜ ALTI TARIMI KREDİLERİ

Bunlar; Demir konstrüksiyonlu cam sera, plastik sera, plastik tünellerin onarımı, kurulması, ısıtma, soğutma, sulama, ilaçlama alet ve makinaların edindirilmesi gibi sabit yatırım giderleri ile tohum, fide, örtü materyali, gübre, yakıt, ambalajlama ve nakliye, hormon, vitamin, işçilik gibi giderleri kapsamaktadır.

2.3.2. SÜS BITKILERI KREDİLERİ

Bunlar; süs ağaç, ağaççık, kesme çiçekler, bahçe çiçekleri, saksı çiçekleri, yer ör- tücü bitkiler, yağlık gül üretimi için gerekli^,tesislerin yapımı makina ve ekipmanla- rın edindirilmesi gibi sabit yatırım giderleri ile üretim materyali (tohum, fide) örtü materyali, gübre, yakıt, saksı, toprak, perlit, hormon ve vitaminler gibi işletme giderlerini kapsamaktadır.

2.3.3. TARIMSAL SULAMA KREDİLERİ

Bunlar; toprak ve su koruması, arazi iyileştirme, arazi toplulaştırılması, tarımsal sulamaya ilişkin önlemler sulama araç, gereç ve makinaların temini gibi sabit giderleri ile bu tesislerin işletme sermayeleriyle ilgili akaryakıt, bakım ve onarım giderlerini kapsamaktadır.

pecya

(23)

SAYI: 113 KOOPERATIFÇILIK TEMMUZ-AĞUSTOS^-EYLÜL '96

2.3.4. GENETİK ESASLARA DAYALI ISLAH KREDİLERİ

Damızlık materyalinin satışından elde edilen işletmelerinin ihtiyaç duydukları tesisler ile tesisatın yapımı, mevcut tesislerin tadilatı, damızlık materyal alımı, alet, makina, ekipmanların ve labaratuvar için gerekli malzemelerin edindirilmesi ile bu tesislerin işletme giderlerini kapsamaktadır.

2.3.5. KORUMA VE DEPOLAMA KREDİLERİ

Ürün koruma ve depolama yapılan, alet ve makina koruma yapılan gibi tarımsal işletmede kullanılan bina araç ve gereçlerinin kredilendirilmesini kapsamaktadır.

2.3.6. İPEKBÖCEKÇİLİĞİ KREDİLERİ

İpekböceği yetiştirilmesinde gerekli dutluk tesisi, yetiştirme evi inşası her türlü alet ekipman gibi yatırım kredileri ile ipek böcekçiliği tesislerinin ihtiyacı bulunan;

tohum, yaprak, alt kağıtları dezenfekten madde, yetiştirme evi kirası, ısıtma masrafı ve işçilik gibi işletme giderlerini kapsamaktadır.

2.3.7. TARIMSAL SANAYİ KREDİLERİ

Tarımsal ürünlerin işleneceği ve değerlendirileceği, tarımsal üretimde ve pazarlama aşamasında kullanılan girdiler ile, tarımsal araç, gereç ve makinaların üretileceği tesislerin kurulması, tefsii, yenilenmesi, modernizasyonu ve üretim sırasında meydana gelebilecek darboğazlann giderilmesi ile ilgili sabit yatırım ve işletme sermayesi ihtiyaçlarının karşılanmasını kapsamaktadır.

2.3.8. UYGULAMA ESASLARI Krediden Yararlanacaklar

Gerçek ve tüzel kişiler yararlanabilir.

Kredi Limiti

Azami kredi tutarı, genel yatırım tutarından özkaynak katkısı düşüldükten sonra kalan miktarıdır.

Özkaynak

Özkaynak katkısında üreticinin nakdi ve ayni katkı imkanları dikkate alınır. Nak- di katkının tamamının peşinen sağlanması zorunlu olmayıp peyderpey yerine getirile- bilir. Tarımsal sanayi krediler hariç tüm işletme kredileri %25, Tarımsal sanayi kredilerinde %50 kaynak aranmaktadır.

pecya

(24)

SAYI: 113 KOOPERATIFÇILIK TEMMUZ-AĞUSTOS-EYLÜL '96 ^iffiew

Vade

İşletme kredilerinde vade genellikle 1 yıldır. Yatırım kredisi ile birlikte açılacak işletme kredilerinde bir yıldan fazla vade verilmesi mümkündür. Yatırım kredilerinde vade; yatırımın özelliği, kârlılık ve verimlilik durumu, net gelir projeksiyonu, nakit akım durumu, diğer tarımsal ve tarım dışı gelirler dikkate alınarak tespit edilir. Proje gerektiğinde ödemesiz dönemde verilebilir.

Teminat

Genellikle teminat olarak üreticilerin müşterek borçluluk ve müteselsil kefaleti ve/veya gayrimenkul ipoteği alınmaktadır.

3. SONUÇ

Türkiye'de tarımsal üretim için verilebilecek bütün kredi çeşitleri ve bunların şartları çok özel bir şekilde yukarıda anlatılmıştır. Şayet herhangi bir kimse yukarıda bahsedilen kredilerden herhangi birini kullanarak tarımsal üretimde bulunmak isterse en yakın Ziraat Bankası Şubesine ve en uygun Tarım Ilçe Teşkilatlarına başvurmalı- dır. Gerek Bankanın gerekse ilçe tarım teşkilatlarının her seviyedeki teknik eleman- ları teşebbüs sahiplerine gereken yardımı ve yakınlığı göstereceklerdir, daha doğrusu göstermelidirler. Çiftçi müteşebbüslerimize yardımcı olmak ve onları daha fazla üre- time teşvik etmek ülkemizin yüksek menfaatleri için gereklidir.

pecya

(25)

1996

TARIM I Ş LETMELERI İ Ç İ N ALTERTANİ F FINANSMAN

LEASING

ProfDr. Mehmet BÜLBÜL * - Yrd.Doç.Dr. Ahmet TURAN - Aras Gör. Halil FIDAN *

1.GIRI Ş

• •

U

lkemizde 1985 yılında yürürlüğe giren "Finansal Kiralama Kanunu" ile kiralama işlemleri (leasing) yeni bir finansman yöntemi olarak uygulamaya geç- miştir. Ancak uygulama daha çok sanayi işletmelerinde görülmektedir. Tarım işlet- melerinde ise nadirdir. Oysa tarım işletmelerinin verimli çalışması için sermayenin önemli bir bölümünün bu alana aktarılması gerekmektedir. Çünkü tarım doğal koşul- lardan daha fazla etkilenmekte, risk ve belirsizlik hakim olmakta, işletmeler küçük ölçekli olduğundan işletmelerdeki öz sermaye birikimi ile işletmelerin ihtiyaçları gi- derilmektedir. Bu bakımdan düşünülürse tarım işletmelerinde alternatif bir finansman imkanı olarak leasing işlemlerine daha fazla önem verilebileceği söylenebilir.

2. FİNANSAL KİRALAMANIN (LEASING) TANIMI VE ÖNEMİ

Türkçeye Techizat Kiralama Kredisi, Sabit Varlık Kredisi, Uzun Vadeli Kirala- ma, Finansal Kiralama olarak çevorilen leasing sözcüğüne, Fransa'da Credit-Bail, Al- manya'da Leasinggen Shaefet, İngiltere'de Leasing denilmektedir.

Finansal kiralama, herhangi bir varlığın mülkiyetini devralmadan yalnızca kulla- nım hakkını belli bir süre elde etmek olarak tanımlanmaktadır. (Okur 1992). Burada malın mülkiyeti finansal kiralama (leasing) şirketine ait, kullanım hakkı ise kiracının olmaktadır. Finansal kiralamada, sözleşmede belirtilen vade sonunda, istenirse malın mülkiyeti kiracıya geçebilmektedir. Kiralamaya amortismana tabi olan her türlü mal konu olabilmektedir.' Ancak yarı mamul, hammadde, sarf malzemeleri, yedek parça, know-how, patent ve software finansal kiralamaya konu olamamaktadır (Baysal ve Koç 1994).

Finansal kiralama yolu ile işletmeler açısından önemli olan konu, işletmelerin mevcut teknolojiyi büyük miktarda sermayeye sahip olmaksızın elde edilmesidir. İş-

1 Finansal kiralamaya arazi de konu olmaktadır. Fakat toprak amortismana tabi değildir (Kıral 1988).

* A. Ü. Ziraat Fakültesi Tann') Ekonomisi Bölümü

pecya

(26)

SAYI: 113 KOOPERATIFÇILIK TEMMUZ-AĞUSTOS-EYLÜL '96 ı~

letmeler kiralama yaparak yeni yatırımlara girişilebilmekte ve bu bakımdan da ülke ekonomisi canlılık kazanabilmektedir. Bilindiği gibi üretimin iki şekli bulunmaktadır.

Bunlardan birincisi vasıtasız üretim, diğeri ise vasıtalı üretimdir (Açıl ve Demirci 1984). Vasıtasız üretim tabiat kaynaklarına, yalnızca emek katmak suretiyle yapılan üretimdir. Bu üretim şekli ilkel olup, burada genellikle sermaye görülmez. Bu şekil- deki üretimde işin prodüktivitesi de düşük olmaktadır. Üretimde iş veriminin artırıl- ması için tabiat, emek gibi faktörlerin yanında bir takım vasıtaların da kullanılması gerekir. Işte bu şekilde yapılan üretime de vasıtalı üretim denilmektedir. Üretimde verimliliğin artırılması ve işletmeler açısından kârlılığın elde edilmesi mülkiyetle ba- ğımlı olduğu düşüncesi değerini yitirmektedir (Kuntalp 1988). Finansl kiralama yolu bir malın mülkiyetine sahip olmadan da, onu üretimde kullanma olan41' doğmak- tadır. Özellikle işletmelerin varlıklarını sürdürebilmeleri ve gerekli yatırımları yapabilmeleri, teknolojik yenilikleri izlemeleri açısından finansman, işletme kaynak- ları için önemli bir konuyu teşkil etmektedir. Yeterli fona sahip olmayan işletmeler finansal kiralama ile yatınm mallarının mülkiyetine sahip olmayıp, onların kullanım hakkı ile fonlarını duran varlıklara bağlamaktan kurtararak, yeni alanlara yönelebil- mektedir. Işletmeler makina ve techizatın sağlanmasında yüksek bir satış bedeli öde- meden, mali üretime sokabilmekte ve üretimden elde edecekleri has ılatla da, kirayı ödeyebilmektedirler. Bu sistemle böylece yatırım kendi kendini finanse edebilmekte- dir.

Kiralama kavramı ilk olarak 1930'lu yıllarda ABDde ortaya çıkmıştır. Bugün Avrupa, Amerika ve Asya ülkelerinin bazılarında işletmelerin finansal kaynaklar ile ilgili sorunlarının çözümlenmesinde, para ve kaynak sağlamada finansal kiralama önemli bir finansman sistemi olarak görülmektedir.

1985 yılında yürürlüğe giren (3226 sayılı kanun) "Finansal Kiralama Kanunu" ile leasing ekonomik yaşantımıza girmiştir. Finansal kiralamanın yaygınlaştırılması için istisna ve teşvikler uygulanmaktadır. Bu uygulamalarla ülkemizde son zamanlarda finansal kiralama konusunda hızlı gelişmeler olmuştur. Bugün çoğu banka kökenli olmak üzere finansal kiralama konusunda yaklaşık 40 şirket piyasada faaliyet göster- mektedir (Baysal ve Koç 1994).

Ülkemizde, işletmelerin orta ve uzun vadeli kaynaklarının lusıthlığı, finansal risk- lerin yüksekliği, işletmeleri fon darlığına düşürmektedir. Finansal kiralama ile işlet- melerin kaynak kısıtlığından kurtulacakları, riskin azaltılacağı, öz kaynaktan fon ay- rılmam' gerektirmeyeceğinden bir yandan likitide sağlanabileceği diğer yandan eldeki kaynakları alternatif alanlarda kullanma durumunun da yaratabilece ği düşünü- lebilir.

pecya

(27)

SAYI: 113 KOOPERATIFÇILIK TEMMUZ-AĞUSTOS-EYLÜL '96 lıew

3. FİNANSAL KİRALAMA ŞEKİLLERİ

Finansal kiralama çeşitli şekillerde sınıflandırılmaktadır. Bu sınıflandırmalar, kira- cı ve kiralayan, coğrafi konum, kiralanan malın niteliği ve üreticisi, sözleşme süresi, sözleşmenin düzenlendiği ülke ve kira konusu mala ait geri ödemeye bağlı olarak farklılık göstermektedir^,(Okur 1992).

Finansman amacı ve sözleşme süresinc göre kiralama; işletme kiralaması, finansal kiralama ve satış ve geriye kiralama olarak ayrılabilmektedir. İşletme kirala- masında malın lciralanması kısa süreli olmaktadır. Bu şekilde kiralamada malı kiralayan yalnızca kirayı ödemekte, eskime ve yıpranma gibi durumlardan doğan masraflar kiraya verene ait olmaktadır. Finansal kiralamada, makina ve techizatın mülkiyet hakkı kiraya verende kalır ve kullanma hakkı devredilir. Burada malın mülkiyeti dışında, masraflardan kiracı sorumlu olmaktadır. İşletme kiralamasında kira dönemi sonunda kiracının mülkiyete sahip olamaması, yani mali satın alamaması- na rağmen, finansal kiralamada bu elde edilmektedir. Satış ve geriye kiralamada, mülkiyet sahibi, varlığını finans kurumuna satmakta ve bu kuruluştan tekrar kiraya almaktadır.

Malın hangi ülkeden kiralandığına göre kiralama; yurt içi kiralaması, ulusla-

rarası kiralama olarak tasnif edilebilmektedir. Yurt içi kiralamada, ilgili ülkenin be- lirlediği yasalar çerçevesinde kiracı, kiraya veren ve kirası sözkonusu olan mal aynı ülkeye ait olmaktadır. Uluslararası kiralamada ise kiracı ile kiraya veren şirket farklı ülkelerde bulunmaktadır.

Maliyetine göre kiralama; net kiralama, brüt kiralama olarak ayrılmaktadır. Net kiralamada kiralanan malın bakım onarım gibi tüm masraflarını kiracı karşılamakta- dır. Brüt kiralamada ise söz konusu giderler kiraya veren tarafından yüklenilmekte- dir.

Kiralamayı fonun elde edilmesi durumuna görede sınıflandırmak mümkündür.

Buna göre kiralama doğrudan ve dolaylı kiralama olarak ayrılabilir. Doğrudan kiralamada kiralama için gerekli finansman, kiralayıcının kendi fonlanyla, dolaylı kiralamada ise kiralama için gerekli finansman üçüncü şahıslardan borç alınarak yapılmak- tadır (Kuntalp 1988).

Kiraya veren kuruluşa sağlayacağı faydaya göre kiralarna, tam ödemeli kiralama ve tam ödemesiz kiralama olarak ayrım yapılabilir. Tam ödemeli kiralamada sözleş- mede belirtilen tüm kiralar malın maliyeti ve diğer giderleri karşıladıktan sonra ku- ruluşa bir miktar getiri sağlanmaktadır. Tam ödemesiz kiralamada ise tam ödemeli kiralamanın tersi ortaya çıkmaktadır.

Risk durumuna göre kiralama, kapalı sonlu kiralama ve açık sonlu kiralama olarak sınıflandırılabilmektedir. Kiralanan mal, kiralama dönemi sonunda kiraya verene

pecya

(28)

iım•■•■ ^{SAYI: 113} KOOPERATIFÇILIK TEMMUZ-AĞUSTOS-EYLÜL '96 Nem

geri döndüğü kiralamaya kapalı sonlu kiralama, kiralama dönemi sonunda, malın mülkiyetinin kiracıya verilmesi olanağını veren kiralamaya da açık sonlu kiralama denilmektedir.

Yukarıda sözü edilen kiralama şekilleri dışında, alt kiralama, vergi kiralaması, gerçek kiralama, ortaklık yolu ile kiralama, sermaye kiralaması, seken ödemeli kiralama, deneme kiralama, satışa yardımcı kiralama, değiş-tokuş kiralaması gibi kirala- malardan dan sözedilebilir.

4. FİNANSAL KİRALAMANIN HUKUKI ESASLARI

Finansal kiralamanın hukuki esasları 3226 sayılı yasa ile belirlenmiştir. Finansal kiralamanın amacında, işletmeler için finansman sağlamada, finansal kiralamayı dü- zenleyecek açıklamalar belirtilmektedir. Kanunun amacını düzenleyen madde de hangi çeşit sözleşmenin esas alınacağı da belirtilmektedir (Kuntalp 1988). Kanunda finansal kiralama sözleşmelerinde yalnızca finansman sağlamaya yönelik sözleşmenin esas alındığı belirtilmektedir. Ancak finansal kiralama kanunun uygulama alanına her ne kadar finansal kiralama (leasing) girsede diğer kiralama çeşitlerinin de kanuna konu olabileceği söylenmektedir (Yavuz 1986).

Kanuna göre, kiracının maldan her türlü faydayı elde etme hakkına sahip olduğu, sözleşme süresince malın hasar ve ziyanın kiracıya ait olduğu, finansal kiralama şir- ketinin mülkiyeti kendisine ait bulunan malı 3. kişiye devredemeyeceği, belirtilen hükümler ile kiracı veya kiraya verenin iflası veya icra takibine uğramasına ve söz- leşmenin feshinin sonuçlarına ilişkin kurallar öngörülmektedir.

Finansal kiralama kanununun 4. maddesinde finansal kiralama sözleşmesinin tanı- mı verilmektedir. Buna göre sözleşme; kiralayanın kiracının talebi ve seçimi üzerine üçüncü kişiden satın aldığı veya başka şekilde temin ettiği bir malın zilyetliğini her türlü faydayı sağlamak üzere ve belli süre feshedilmek koşuluyla kira bedeli karşılı- ğında kiracıya bırakması olarak tanımlanmaktadır (Okur 1992).

Kusurlu, kullanılmış standart dışı malların yurt dışından kiralanması Hazine ve Dış Ticaret Müsteşarlığının Ön Tüzüğüne tabidir.

Finansal kiralamada sözleşmenin belirlenmesinde taraflar serbestçe hareket et- mektedirler. Kiralama bedeli Türk Lirası olarak ödendiği gibi döviz cinsinden de ödenebilmektedir.

Kanunda; yapılacak sözleşmenin en az dört yıl olması belirtilmektedir. Ancak bakanlar kurulu tarafından çıkarılan yönetmelik bildirisine göre, ekonomik olarak kulla- nımı dört yıldan az olan ve Hazine ve Dış Ticaret Müsteşarlığınca onaylanan mallar, ilk sözleşmenin devamına müteakip yeniden kiralama yapılan mallar, bazı durumlarda kiraya verenin zarar gördüğü zaman finansal kiralama sözleşmesi, dört yıldan kı- sa süreli olabilir.

pecya

(29)

seweıesııı= SAYİ: 113 KOOPERATİFOOK TEMMUZ-AĞUSTOS-EYLÜL '96 ıım

Finansal Kiralama Kanununa göre; kiralanan malın mülkiyeti kiralayan şirkete aittir. Ancak sözleşme durumuna göre, kiralama süresinin bitiminde kiracının malı satın alması belirtilebilir. Sözleşme sonunda malın kiracı tarafindan satın alınması bedeli, sözleşme süresi sonundaki emsal değerine göre olacağı bildirilmektedir (Kı- lıçdaroğlu 1989).

Finansal kiralama kanunu ile kiracının kiraladığı malı sözleşmenin amacına uygun olarak her türlü kullanma hakkına sahip olduğu ve sözleşmede belirtilmedi ise kiracının malı her türlü bakımından, korumasından, onarımından sorumlu olduğu bildirilmektedir.

Kiralamada çıkacak hukuki uygunsuzluklarda (borcun ifa edilmesi, ödeme zamanı vb.) borçlar kanunun 106. maddesi uygulanmaktadır.

Leasing Şirketi mülkiyeti kendisine ait olan finansal kiralama konusu malı, söz- leşme süresince sigorta etmek zorundadır. Sirgorta primlerinin ödenmesi kiracıya aittir.

Kiracının iflası halinde, iflas memuru kararı, büro teşkilinde önce finansal kiralama konusu malların tefrikine karar verir. Bu karara yedi gün içinde itiraz edilebilir.

Kiraya verenin iflası halinde ise kiraya veren aleyhine icra yoluyla takip yap ılması halinde finansal kiralama konusu mallar sözkonusu şeklince haczedilmez.

Finansal kiralama, sözleşme süresinin dolmasıyla sona erer. Ancak taraflardan her biri sürenin bitiminden en az 3 ay önce bildirmek kaydıyla mevcut veya yeni şartlarla sözleşmenin uzatılmasını talep edebilir. Sözleşmenin uzatılması tarafların anlaşmasına bağlıdır.

Finansal kiralama sözleşmesi, şirketin iflası, tüzel kişiliğin kaybedilmesi, kiracı- nın iflası, kiracının ölümü vb. durumlarda da, sözleşmede tersine bir hüküm yoksa sona ermektedir.

Sözleşmenin sona ermesi ile sözleşrrıeden doğan satın alma hakkını kullanmayan veya böyle bir hakkı bulunmayan kiracı finansal kiralama konusu malı, finansal kiralama şirketine hemen geri vermekle sorumludur.

Sözleşmenin kiracı tarafindan feshi halinde, kiracı malı iade ile birlikte, vadesi gelmemiş finansal kiralama bedellerini ödemekle sorumlu olduğu gibi, kiraya verenin bunu aşan zararından da mükelleftir.

Finansal Kiralama Kanununun 28. maddesinde, teşvik belgelerinde bağlanmış bulunan yatırımların tamamının veya bir kısmının finansal kiralamayla yapılması halinde, kiraya verenin kiracının teşvik belgesinde belirtilen ve satın alma halinde onun tarafından kullanılmasına hak kazanılan teşviklerden teşvik kanunu ile belirtilen esaslar çerçevesinde yararlanacağı hükmü bağlanmıştır.

pecya

(30)

SAYI: 113 KOOPERATIFÇILIK TEMMUZ-AĞUSTOS-EYLÜL '96 mum

Kiraya verenin yatırım indiriminden yararlanabilmesi için yatırımın kurumlar ver- gisi kanununda öngörülen şartların taşıması gerekmektedir. Finansal kiralamada kira- cının yatırım indiriminden yararlanması söz konusu değildir. Patent vb. finansal iş- lemlerde yatırım indirimi söz konusu olamaz.

Finansal Kiralama konusu mallar katma değere tabi tutulmaktadır. Katma Değer Vergisinin sıfıra kadar indirilmesi ve yükseltilmesi Bakanlar Kurulu yetkisine bıra- kılmıştır. Finansal Kiralamanın teşviki için finansal kiralama konusu mallara uygula- nan KDV oranı % l'de tutulmaktadır. 1 Mayıs 1991 tarih ve 20887 sayılı Resmi Gazete'de yayınlanan bir kararname ile KDV oranı bu tarihten geçerli olmak üzere lüks otolarda %20'ye diğer kara nakil vasıtalarında ise % 6'ya yükseltilmiştir.

5. TARIM SEKTÖRÜNDE ALTERNATİF FİNANSMAN ARACI OLARAK FİNANSAL KİRALAMA (LEASING) SİSTEMİNİN UYGULANABİLİRLİĞİ

5.1. Tarım işletmelerinin Genel Görünümü

Ekonomik bakımdan itici sektör durumunda görünen tarım sektörü, ekonomik ha- yatın gelişme sürecini hızlandırmakta, kaynak sağlama ile diğer sektörleri de hareke- te geçirmektedir. Ülkeler için vazgeçilmez olan tarım sektörü içinde üretim yapısını etkileyen önemli bir üretim faktörü olan sermayenin ön planda tutulması gerekli ol- maktadır. Çünkü sermaye diğer üretim faktörlerini de önemli ölçüde ikame edebil- mektedir. Ayrıca yığın üretim ve teknolojik gelişmelerin tarımda uygulanması sorunu sermayeye duyulan ihtiyacı da artırmaktadır.

Ülkemizdeki tarım işletmelerinin büyük bir kısmını işletme büyüklüğü bakımın- dan küçük işletmeler (% 99, 10'u 500 da ve altı) oluşturmasına rağmen, işlenen arazinin önemli bir bölümü orta ve büyük işletmeler tarafından kullanılmaktadır Aynca küçük aile işletmelerinde genellikle özel mülkiyet hakim olmaktadır. Başkasının ara- zisini kullanmayan bu işletmelerin oranı % 90,6, kiracılık veya ortakçılık yapan iş- letmelerin oranı ise % 3'dür (Anonymous 1994/a). Türkiye'de ortalama işletme bü- yüklüğü 1991 Tarım Sayım' sonuçlarına göre 51,69 dekardır. Kırsal kesimde yaşayan nüfusun % 87,75'i tarımsal faaliyetle uğraşmaktadır. Bu işletmelerin % 72,14'ü bitkisel ve hayvansal üretimi birlikte yapmakta, % 24,42'si yalnızca bitkisel üretim, % 3,43'ü de hayvansal üretimle uğraşmaktadırlar (Anonymous 1994/b).

Tarımda sermayeyi toprağı bir çiftlik yada işletme haline getiren ve çiftliği işle- ten bütün varlıklar olarak tanımlamak mümkündür. Sermaye değişik şekillerde sınıf- landınlabilirse -de tarımda en fazla kullanılanı fonksiyonlarına göre sınıflandırılması- dır. Bu sınıflandırmada da tarımsal işletmeye yatırılmış tüm sermayeye aktif sermaye, işletmenin sorumluluğunu üzerine aldığı borçlarada pasif sermaye denil- mekte ve aradaki fark da öz sermayeyi oluşturmaktadır.

pecya

(31)

SAYI: 113 KOOPERATIFÇILIK TEMMUZ-AĞUSTOS-EYLÜL '96 ımı

Türkiye'de değişik bölgelerde çeşitli işletme tip ve nevilerinde yapılan araştırma sonuçlarına göre tarım işletmelerinde sermaye unsurları arasında dengesiz bir dağı- lım görülmektedir. Aktif sermaye içerisinde, toprak sermayesi % 17,53 - % 81,90, arazi ıslahı sermayesi % 0,10 - % 4,10, bina sermayesi % 6,00 - % 42,25, bitki sermayesi % 0,59 - % 9,80, hayvan sermayesi % 0,20 - % 73-26, Alet makina sermayesi % 0,12 - % 15,84, Malzeme mühimmat sermayesi % 0,10 - % 24,80, para sermayesinin de % 0,05 - % 28,00 arasında değiştiği ve işletme neyine göre farklı olduğu görülmektedir (Işıklı ve Ark. 1994). Bu dağılım incelendiğinde işletmelerde özellikle toprak sermayesinin çok yüksek bir paya sahip olduğu görülmekte ve aktif sermaye içerisinde işletme sermayesinin oranının düşük düzeyde kaldığı izlenmekte- dir.

Işletmelerde pasif sermaye içerisinde borçların oranı % 0,50 - % 30,06, kiracılık ve ortakçıhkla işletilen arazi değerinin oranı % 0,32 - % 26,08 olmakta ve bu sis- tem bölgeler arasında farklılık göstermektedir. Öz sermayenin oranı ise % 69,94 - % 98,95 arasında değişmektedir. Bu sermaye yapısı işletmelerin yeni teknoloji uygula- malarını kısıtlaması yanında çiftlik sermayesi unsurlarının verimliliğini de olumsuz yönde otkilemektedir. Ülkemiz tarım işletmelerinde borçluluk oranının genellikle dü- şük olması, işletme sermayesi ihtiyacının düşük bir seviyede olmasından çok, işlet- melerin uygun zaman ve şartlarda yeterli miktarda kredi kaynağını bulamamasından ileri gelmektedir. Ancak işletmelerin öz tüketime yönelik kapalı aile ekonomisinden kurtulup pazara yönelik üretim yapan tarım işletmeleri konumuna gelebilmeleri ve tarım işletmesini geliştirmek amacıyla yeterli oranda yatırım yapabilmeleri için uygun kredi kaynakları ile desteklenmeleri gerekmektedir. Ülkemizde çok az miktarda- ki tarım işletmelerinde yeterli tasarruf yapılabildiği ve yatırımlar için dahili finansman imkanlarından yararlanıldığı söylenebilir.

Tarım işletmeleri kredi ihtiyaçlarını teşkilatlanmış ve teşkilatlanmamış kredi kuru- luşlarından temin etmektedir. Teşkilatlanmamış kredi kuruluşları arasında akrabalar, şahıslar (tüccarlar) firmalar ve tefeciler bulunmaktadır. Teşkilatlanmış kredi kuruluş- ları arasında ise kuruluş faaliyetinde tarımı kredilendirmek amacı bulunan T.C. Zira- at Bankası, Tarım Kredi ve Tarım Satış Kooperatifleri, Ege Bank, Milli Aydın Ban- kası (Tariş Bank), Şekerbank gibi kuruluşlar bulunmaktadır.

Teşkilatlanmamış kredi kuruluşlarından alınan krediler genellikle kısa vadeli ve yüksek faizli olduğundan işletmenin uzun vadeli geliştirme programlarında kullanma- sı mümkün olmamaktadır.

Genel olarak teşkilatlanmamış kredi piyasasının toplam tarımsal kredideki payı % 4,56 ile % 49,51 arasında değişmektedir (Bülbül ve Ark. 1990). Teşkilatlanmış kredi