MAKALELER
sayı: 210 • m art 2017
GERÇEK KİŞİLER TARAFINDAN ELDE EDİLEN KÂR PAYLARININ VERGİLENDİRİLMESİ ve BEYANI
TAXATION AND DECLARATION OF DIVIDENDS REAL PERSONS ACQUIRED BY REAL PEOPLE
Coşkun ÇEKİCİLER*
OZ
193 sayılı Gelir Vergisi Kanununun 75’in- ci maddesinde menkul sermaye iradı sahibinin ticari, zirai veya mesleki faaliyeti dışında nakdi sermaye veya para ile temsil edilen değerlerden müteşekkil sermaye dolayısıyla elde ettiği kâr payı, faiz, kira ve benzeri iratlar olarak tanımlan
mıştır. Yine Kanun’un 75’inci maddesinin 2’nci fıkrasının (1), (2), (3) numaralı bentlerinde Kâr paylarının menkul sermaye iradı olduğu ayrıca ifade edilmiştir.
Bu çalışmada tam ve dar mükellef gerçek kişiler tarafından 2016 takvim yılında elde edi
len kâr paylarının vergilendirilmesi ve beyanına ilişkin özellikli hususlara yer verilmiştir.
Anahtar Kelimeler: Kâr Payı, Stopaj, Mah
sup.
ABSTRACT
Income from capital investment is defined as any income such as interest, dividend, rent and such derived from capital in cash or in capital excluding business, agricultural activities and independent services in Article 75 of the Income Tax Law no. 193. It has also been stated that the dividends in the subparagraphs (1), (2), (3) of paragraph 2 of Article 75 of the mentioned Law are the income from capital investment.
This work addresses, special features regarding the taxation and declaration of dividends obtained by unlimited and limited liable taxpayers in the 2016 fiscal period.
Keywords: Dividend, withholding, deduction
Vergi Müfettişi
M.G.T.: 12.02.2017 / M.K.T.: 27.02.2017
olarak tanımlanmıştır. Öte yandan gelire giren unsurlar mezkûr Kanun’un 2’nci maddesinde tahdidi olarak sıralanmıştır.
Gerçek kişilerin elde ettiği kazanç ve iratların Gelir Vergisi Kanunu’na tabi tutulabilmesi için önce
likle Kanun’un 2’nci maddesinde sayılan yedi gelir unsurundan birisine girmesi gerekmektedir. Ger
çek kişiler tarafından elde edilmiş olsa dahi Gelir Vergisi Kanunu’nda belirtilen gelir unsurlarından herhangi birisine girmeyen kazanç ve irat gelir vergisine tabi tutulamayacaktır.1
Gelir Vergisi Kanunu’nun 2’nci maddesinde sayılan gelir unsurlarından birisi de ücretlerdir.
Mezkûr Kanun’un 75’inci maddesinde menkul sermaye iradı sahibinin ticari, zirai veya mesleki fa
aliyeti dışında nakdi sermaye veya para ile temsil edilen değerlerden müteşekkil sermaye dolayısıyla elde ettiği Kâr payı, faiz, kira ve benzeri iratlar olarak tanımlanmıştır.
Yine Kanun’un 75’inci maddesinin 2’nci fıkrasının (1), (2) , (3) numaralı bentlerinde Kâr paylarının menkul sermaye iradı olduğu ayrıca ifade edilmiştir.
2- TAM MÜKELLEF GERÇEK KİŞİLER TARAFINDAN ELDE EDİLEN KÂR PAYLARININ VERGİLENDİRİLMESİ VE BEYANI
2.1- Kurumların 1998 ve Öncesi Vergilendirme Dönemlerine Ait Kârlarını Dağıtması Halinde Elde Edilen Kâr Payları
4842 sayılı Kanunun 17’inci maddesiyle Gelir Vergisi Kanunu’na eklenen geçici 62’nci madde hük
mü uyarınca; kurumlar vergisi mükelleflerinin; 31.12.1998 veya daha önceki tarihlerde sona eren hesap dönemlerinde elde ettikleri kazançlarının, dağıtımı halinde Gelir Vergisi Kanunu’nun 94’üncü maddesi uyarınca tevkifat yapılmayacaktır. Gerçek kişilerce elde edilen bu Kâr payları gelir vergisin
den müstesna olacak ve yıllık beyanname ile beyan edilmeyecektir.
2.2- Kurumların 01.01.1999 - 31.12.2002 Tarihleri Arasında Elde Ettiği Kurumlar Vergisinden İstisna Edilmiş Kazançlarını Dağıtması Halinde Elde Edilen Kâr Payları Kurumların 01.01.1999-31.12.2002 tarihleri arasındaki hesap dönemlerinde elde edilen kurum
lar vergisinden istisna edilmiş kazançları ile geçici 61’inci madde kapsamında tevkifata tabi tutulan kazançlarının dağıtılması halinde, bu kapsamda elde edilen Kâr payları ve iştirak kazançlarının net tu
tarına elde edilen Kâr payının 1/9’u eklendikten sonra, bulunan tutarın yarısı vergiye tabi gelir olarak dikkate alınır ve beyan sınırını (2016 yılı gelirleri için 30.000 TL) aşması halinde beyan edilir.
Bu gelirler ile ilgili olarak yıllık beyanname verilmesi halinde, beyannameye intikal ettirilen tutarın 1/5’i beyanname üzerinden hesaplanan gelir vergisinden mahsup edilir.
2.3- Kurumların 01.01.2003 ve Sonrası Dönemlere Ait Kârlarını Dağıtması Halinde Elde Edilen Kâr Payları
Tam mükellef kurumlardan elde edilen kâr payının yarısı Gelir Vergisi Kanunu’nun 22’nci madde
sinin ikinci fıkrasına göre istisnadır. İstisna düşüldükten sonra kalan tutar Gelir Vergisi Kanunu’nun
1 Onur GÖK, Cumhurbaşkanlığı Adaylarına Yapılacak Bağış ve Yardımların Vergisel Yönü, Vergi Dünyası Dergisi, S:405, Mayıs 2015, s:122
MAKALELER
sayı: 210 • mart 2017
86/1-c maddesi çerçevesinde vergiye tabi gelir toplamının 30.000 TL’yi aşması halinde beyan edilecek aksi takdirde beyan edilmeyecektir.
Kurumların 01.01.2003 ve sonrası dönemlere ait olan ve kurumlar vergisinden istisna edilmiş olan kazançlarını dağıtması vergilendirmeye tesir etmeyecektir. Çünkü Gelir Vergisi Kanunu’nun ge
çici 62’nci madde hükmü 01.01.1999-31.12.2002 arası ve kurumlar vergisinden istisna edilmiş ka
zançların dağıtılmasına ilişkindir. 01.01.2003 ve sonrası hesap dönemlerinde elde edilen kazançların dağıtılması halinde bu kazancın istisna kaynaklı olmasının bir önemi yoktur.
İstisna sonrası kalan tutar ise vergiye tabi gelir toplamının 30.000 TL’yi aşması halinde beyan edi
lecektir. Kâr payının yıllık beyanname ile beyan edilmesi halinde, kâr payı ödemesi üzerinden tevkif edilen verginin tamamı, yıllık beyannamede hesaplanan gelir vergisinden mahsup edilecektir.
2.4- Dar Mükellefiyete Tabi Kurumlardan Elde Edilen Kâr Payları
Tam mükellef gerçek kişiler tarafından, yabancı ülkelerde faaliyet gösteren kurumlardan sağla
nan Kâr payları da menkul sermaye iradı olarak vergiye tabi tutulacaktır.
Söz konusu Kâr payları ilgili ülke mevzuatı uyarınca kesintiye tabi tutulmuş olsa dahi, Gelir Ver
gisi Kanunu uygulamasında tevkifata ve istisna uygulamasına tabi olmayan menkul sermaye iradı olarak kabul edilecek ve 2016 takvim yılı için 1.580 TL’yi aşması halinde yıllık beyanname ile beyan edilecektir.
Söz konusu Kâr payları üzerinden ilgili ülkede ödenen vergiler ise Gelir Vergisi Kanunu’nun 123’üncü maddesinde yer alan hükümler çerçevesinde, yıllık beyannamede hesaplanan gelir vergi
sinden mahsup edilecektir.
2.5- Adi Komandit Şirketlerden Elde Edilen Kâr Payları
Gelir Vergisi Kanunu’nun 75’inci maddesinin ikinci fıkrasının (2) numaralı bendinde, iştirak hisse
lerinden doğan kazançların (limited şirket ortaklarının, iş ortaklıkların ortakları ve komanditerlerin Kâr payları ile kooperatiflerin dağıttıkları kazançlar bu zümreye dahildir. Kooperatiflerin ortakları ile yaptıkları muamelelerden doğan Kârların ortaklara, kooperatifle yaptıkları muameleler nispetinde tevzii, kazanç dağıtımı sayılmaz.) menkul sermaye iradı sayıldığı hükme bağlanmıştır. Bu çerçevede mükellefin adi komandit şirketten komanditer ortak sıfatıyla elde ettiği Kâr payı, vergi uygulamaları bakımından menkul sermaye iradıdır.
Aynı Kanun’un 22’nci maddesinin ikinci fıkrasında “Tam mükellef kurumlardan elde edilen, 75’inci maddenin ikinci fıkrasının (1), (2) ve (3) numaralı bentlerinde yazılı kâr paylarının yarısı gelir vergi
sinden müstesnadır. İstisna edilen tutar üzerinden 94’üncü madde uyarınca tevkifat yapılır ve tevkif edilen verginin tamamı, Kâr payının yıllık beyanname ile beyan edilmesi durumunda yıllık beyanname üzerinden hesaplanan vergiden mahsup edilir.” hükmü yer almaktadır.
Yine aynı Kanun’un 94’üncü maddesinin 6/b-ii bendinde ise, tam mükellef kurumlar tarafından;
dar mükellef gerçek kişilere ve gelir vergisinden muaf olan dar mükelleflere dağıtılan,75’inci madde
nin ikinci fıkrasının (1), (2) ve (3) numaralı bentlerinde yazılı Kâr paylarından (Kârın sermayeye eklen
mesi Kâr dağıtımı sayılmaz.) %15 oranında gelir vergisi tevkifatı yapılacağı hüküm altına alınmıştır.
Ancak Kanun lafzında da görüleceği üzere; Kanun’un 2 2 ’nci ve 94’üncü maddelerinde sözü geçen Kâr payları tam mükellef kurumlardan elde, edilen Kâr paylarıdır. Burada tam mükellef kurumlardan kasıt ise. kurumlar vergisi mükellefleridir.
22 ve 94’üncü maddeleri kapsamında mütalaa edilemeyeceğinden dolayı, mükellef istisna uygulama
sından yararlanamayacaktır. Yine adi komandit şirket mükellefe yapacağı Kâr payı ödemesi üzerin
den tevkifat yapmayacaktır.
Bu çerçevede tam mükellefiyete tabi gerçek kişiler tarafından adi komandit şirketlerden sağlanan Kâr payları 2016 yılı için 1.580 TL’yi aşması halinde yıllık beyanname ile beyan edilecektir.
Öte yandan Gelir Vergisi Kanunu’nun 75’inci maddesinde; adi komandit şirketlerde komanditerle
rin kâr payları, şirket Kârının ilişkin bulunduğu takvim yılında elde edilmiş sayılır denilmiştir.
Kanun lafzında görüleceği üzere adi komandit şirketlerde komanditer ortakların elde edecekleri Kâr payı için menkul sermaye iratlarında genel prensip olan hukuki ve ekonomik tasarruf yerine ta
hakkuk esası benimsenmiştir. Adi komandit şirketler Kâr payı dağıtımı yapsın veya yapmasın koman
diter ortaklar kanunun amir hükmü gereğince bilanço gününde Kâr payını elde etmiş sayılacaktır.
3 - DAR MÜKELLEF GERÇEK KİŞİLER TARAFINDAN ELDE EDİLEN KÂR PAYLARININ VERGİLENDİRİLMESİ ve BEYANI
3.1- Kurumların 1998 ve Öncesi Vergilendirme Dönemlerine Ait Kârlarını Dağıtması Halinde Elde Edilen Kâr Payları
Kurumlar vergisi mükelleflerince 31.12.1998 ve daha önceki tarihlerde sona eren hesap dönem
lerinde elde edilen kazançların dağıtımı halinde, dar mükellef gerçek kişilerce elde edilen kâr payları için yıllık veya münferit beyanname verilmeyecektir.
3.2- Kurumların 01.01.1999 - 31.12.2002 Tarihleri Arasında Elde Ettiği Kurumlar Vergisinden İstisna Edilmiş Kazançlarını Dağıtması Halinde Elde Edilen Kâr Payları 1999-2002 tarihleri arasında sona eren hesap dönemlerinde elde edilen, kurumlar vergisinden istisna kazançlar ile yatırım indirimi istisnasından yararlanan kazançların dağıtımı halinde dar mükel
lef gerçek kişilerce elde edilen kâr payları yıllık veya münferit beyanname ile beyan edilmeyecektir.
3.3- Kurumların 01.01.2003 ve Sonrası Dönemlere Ait Kârlarını Dağıtması Halinde Elde Edilen Kâr Payları
Gelir Vergisi Kanunu’nun 94’üncü maddesinin 6/b-ii bendinde ise, tam mükellef kurumlar tara
fından; dar mükellef gerçek kişilere ve gelir vergisinden muaf olan dar mükelleflere dağıtılan,75’inci maddenin ikinci fıkrasının (1), (2) ve (3) numaralı bentlerinde yazılı Kâr paylarından (Kârın sermayeye eklenmesi Kâr dağıtımı sayılmaz.) %15 oranında gelir vergisi tevkifatı yapılacağı hüküm altına alın
mıştır.
Yine Gelir Vergisi Kanunu’nun “Toplama Yapılmayan Haller” başlıklı 86’ncı maddesinde;
“Aşağıda belirtilen gelirler için yıllık beyanname verilmez, diğer gelirler için beyanname verilmesi halinde bu gelirler beyannameye dahil edilmez.
2. Dar mükellefiyette, tamamı Türkiye’ de tevkif suretiyle vergilendirilmiş olan; ücretler, serbest meslek kazançları, menkul ve gayrimenkul sermaye iratları ile diğer kazanç ve iratlar.” hük
müne yer verilmiştir.
MAKALELER
sayı: 210 • mart 2017
Bu çerçevede dar mükellef gerçek kişiler tarafından, tam mükellefiyete tabi kurumlardan elde edilen Kâr payları yıllık veya münferit beyanname ile beyan edilmeyecektir.
3.4- Dar Mükellefiyete Tabi Kurumlardan Elde Edilen Kâr Payları
Gelir Vergisi Kanunu’nun 75’inci maddesinin birinci fıkrasında; sahibinin ticari, zirai veya mesleki faaliyeti dışında nakdi sermaye veya para ile temsil edilen değerlerden müteşekkil sermaye dola
yısıyla elde ettiği kâr payı, faiz, kira ve benzeri iratlar menkul sermaye iradı olarak sayılmış, ikinci fıkrasının (7) numaralı bendinde ise mevduat faizleri menkul sermaye iradı olarak addedilmiştir.
Gelir Vergisi Kanunu’nun 7’nci maddesi uyarınca, dar mükellef gerçek kişilerin Türkiye’de menkul sermaye iradı elde edilebilmesi için sermayenin Türkiye’de yatırılmış olması gerekmektedir.
Bu kişilerin Türkiye’de menkul sermaye iradı elde etmelerinin tek koşulu sermayenin Türkiye’ye yatırılmış olmasıdır. Sermayenin Türkiye’ye yatırılmış olması demek, Türkiye’ye sermaye olarak geti
rilmesi, Türkiye’de borç olarak verilmesi veya benzeri şekillerde Türkiye’de nemalandırılmasıdır. Yatı
rılmış bulunan bu sermaye Kârşılığında elde edilen Kâr payı, faiz, kira ve benzeri iratlar, dar mükellef gerçek kişilerin Türkiye’de elde ettiği menkul sermaye iradı olacaktır.
Bu çerçevede dar mükellef gerçek kişiler tarafından Türkiye dışında bulunan kurumlardan sağla
nan Kâr payları için Türkiye’de elde edilmiş sayılmayacaktır.
4 - SONUÇ
Çalışmamızda detayları ile açıkladığımız hükümler dairesinde gerçek kişiler tarafından elde edilen Kâr paylarının beyanı aşağıdaki tabloda gösterildiği şekilde olacaktır.
TA M M Ü K E L L E F G ERÇEK K İŞ İL E R T A R A F IN D A N E LD E E D İL E N KÂR PAYLARI M E N K U L S E R M A Y E İR A D IN IN T Ü R Ü BEYAN D U RUM U Ö ZE L L İK LE R İ K u r u m la r v e rg is i m ü k e lle fle r in c e 3 1 .1 2 .1 9 9 8
v e d a h a ö n c e k i ta rih le r d e s o n a e re n h e sa p d ö n e m le rin d e e ld e e d ile n k a z a n ç la rın d a ğ ıtım ı h a lin d e , g e rç e k k iş ile rc e e ld e e d ile n k â r p a y la rı
B e ya n Dışı İs tis n a
K u r u m la r ın K â rla rın ı s e rm a y e y e e k le m e k s u re tiy le T u ta rı ne o lu rs a
g e rç e k le ş tir d ik le ri k â r d a ğ ıtım iş le m le rin d e g e rç e k B e ya n Dışı o ls u n b eyan
k iş i o rta k la r c a e ld e e d ile n k â r p a y la rı e d ilm e y e c e k le rd ir.
1 9 9 9 -2 0 0 2 ta r ih le r i a ra s ın d a s o n a e re n h e sa p d ö n e m le rin d e e ld e e d ile n , k u r u m la r v e rg is in d e n is tis n a k a z a n ç la r ile y a tırım in d ir im i is tis n a s ın d a n y a ra rla n a n k a z a n ç la rın d a ğ ıtım ı h a lin d e g e rç e k
k iş ile rc e e ld e e d ile n k â r p a y la rı
E lde e d ile n K â r p a yının n e t tu ta rın a bu tu ta rın 1 /9 ’u e k le n e re k b u lu n a c a k tu ta rın y a rıs ı g e lir v e rg is in d e n is tis n a o lu p , k a la n tu t a r 3 0 .0 0 0 T L ’yi a ş ıy o rs a b e ya n d a b u lu n u la c a k tır.
H e r n e v ’i h is s e s e n e tle r in in K â r p a y la rı İş tir a k h is s e le rin d e n d o ğ a n k a z a n ç la r K u r u m la r ın id a re m e c lis i b a ş k a n v e ü y e le rin e v e rile n k â r p a y la rı
E lde e d ile n K â r p a yının b r ü t tu ta rın ın ya rısı g e lir v e rg is in d e n is tis n a o lu p , k a la n tu ta r 3 0 .0 0 0 T L ’y i a ş ıy o rs a b e ya n d a b u lu n u la c a k tır.
ö n c e k i ta rih le r d e s o n a e re n h e s a p d ö n e m le rin d e e ld e e d ile n k a z a n ç la rın d a ğ ıtım ı h a lin d e , g e rç e k k iş ile rc e e ld e e d ile n k â r p a y la rı
B e ya n Dışı
T u ta rı ne o lu rs a o ls u n b e ya n e d ilm e y e c e k le rd ir.
K u r u m la r ın K â rla rın ı s e rm a y e y e e k le m e k s u re tiy le g e rç e k le ş tir d ik le ri k â r d a ğ ıtım iş le m le rin d e g e rç e k k iş i o rta k la r c a e ld e e d ile n k â r p a y la rı
B e ya n Dışı
T u ta rı ne o lu rs a o ls u n b e ya n e d ilm e y e c e k le rd ir.
1 9 9 9 -2 0 0 2 ta r ih le r i a ra s ın d a s o n a e re n h e sa p d ö n e m le rin d e e ld e e d ile n , k u r u m la r v e rg is in d e n is tis n a k a z a n ç la r ile
y a tırım in d ir im i is tis n a s ın d a n y a ra rla n a n k a z a n ç la rın V e rg i k e s in tis in e ta b i d a ğ ıtım ı h a lin d e g e rç e k k iş ile rc e e ld e e d ile n k â r p a y la rı
B e ya n Dışı
tu tu lm u ş tu r . T u ta rı ne
H e r n e v ’i h is s e s e n e tle r in in k â r p a y la rı o lu rs a o ls u n b eyan
İş tir a k h is s e le rin d e n d o ğ a n k a z a n ç la r
K u r u m la r ın id a re m e c lis i b a ş k a n v e ü y e le rin e v e rile n K â r p a y la rı
e d ilm e y e c e k tir.
KAYNAKÇA
• 193 Sayılı Gelir Vergisi Kanunu
• Gelir İdaresi Başkanlığı Mükellef Hizmetleri Daire Başkanlığı, Menkul Sermaye İradı Elde Eden
ler İçin Gelir Vergisi Beyanname Düzenleme Rehberi, Yayın No:197
• GÖK, O. Gelir Vergisi Matrahının Tespiti ve Beyanı: Açıklama ve Örneklerle,3. Baskı, Şubat 2017
