İÇME SUYU TESİS TASARIM GİRİŞ

İÇME SUYU TESİS TASARIM GİRİŞ

15.10.2020

Dersin Sorumlu Öğretim Üyesi Prof. Dr. Feryal AKBAL

Dersin Sorumlu Asistanları

Arş. Gör. Dr. Sevde ÜSTÜN ODABAŞI Arş. Gör. İsa IŞIK

15.10.2020 Genel Bilgi ve Derse Giriş, İçme Suyu Tesisi Genel Akış Şeması 22.10.2020 Su ihtiyacının tespiti, gelecek nufüs hesabı, giriş yapısının

projelendirilmesi

05.11.2020 Havalandırma Ünitesinin Projelendirilmesi

12.11.2020 Hızlı Karıştırma (pıhtılaştırma-koalügasyon) Ünitesinin Projelendirilmesi

19.11.2020 Yavaş Karıştırma (yumaklaştırma-flokülasyon) Ünitesinin Projelendirilmesi

26.11.2020 Çöktürme Ünitesinin Projelendirilmesi

04.12.2020 ARA SINAV HAFTASI

11.12.2020 Filtrasyon Ünitesinin Projelendirilmesi 18.12.2020 Dezenfeksiyon Ünitesinin Projelendirilmesi

25.12.2020 Kimya Binası ve Çamur Kurutma Yataklarının Projelendirilmesi

08.01.2021 Proje Kontrol

15.01.2021 PROJE TESLİMİ

İÇME SUYU TESİS TASARIM HAFTALIK DERS PROGRAMI

DERSİN DEĞERLENDİRİLMESİ

Ders adı Yarıyıl ara sınav toplamı

(%60) Yarıyıl Sonu Sınavı

(%40)

sınavAra Ödev

(proje) Proje (Teslim)

İÇME SUYU ARITIMI %20 %20 %20 %40

PROJENİN DEĞERLENDİRİLMESİ İLE İLGİLİ ÖNEMLİ HUSUSLAR

ÖDEV KISMI

• Her grup, ödev olarak her hafta anlatılan ünitenin hesaplaması ve çizimini yapacaktır.

• Ödevler Word formatında dersin şablonuna uygun olarak

hazırlanmalıdır. Çizimler A4 kağıdına yapılabilir veya autocad’te çizilebilir.

• Google classroom ödev sekmesine belirtilen tarihlerde ödevlerini teslim edeceklerdir.

• Ödevlerin değerlendirilmesi 100 puan üzerinden yapılacaktır.

Genel Düzen Bilgi/Hesaplama Çizim Toplam Puan

20 50 30 100

Genel Düzen Bilgi/Hesaplama Çizim Toplam Puan

20 50 30 100

• İçme suyu projesi şablonuna göre proje düzenlenecek.

• Yazı puntoları ve stili tek tip olmalıdır.

• Kapak sayfası ve Kaynaklar olmalıdır.

• Sayfa numaraları olmalıdır.

• İçindekiler kısmı olmalıdır.

• Ünitelerin öncesinde üniteler hakkında genel bilgi verilmelidir.

• Hesaplamalar yapılırken formüller, Word’te

formül şablonuna göre yazılmalıdır.

• Çizimler çizilirken mutlaka antet yapılmalıdır.

• Çizimlerin yapıldığı ölçek belirtilmelidir. Ayrıca mutlaka çizim üzerinde gerçek ölçü değerleri sayısı ve birimi ile yazılmalıdır.

• Çizimler milimetrik A4 kağıdına veya autocad’te yapılabilir.

• PROJE TESLİMİ

• Yapılan ödevler sonrasında belirlenen eksiklerin düzeltilmesi

sonucunda projeler tek bir Word dosyasında hazırlanacaktır. Çizimler milimetrik kağıt ya da autocad ile çizilecek ve son olarak Word

dosyasına eklenecektir.

GENEL DÜZEN GENEL BİLGİ HESAPLAMA ÇİZİM PERFORMANS TOPLAM

10 10 40 30 10 100

İÇME SUYU TASARIM DERSİ İLE İLGİLİ EDİNİLMESİ GEREKLİ BİLGİLER

• Gruplar 2 kişilik olacak.

• Her grup bir il ya da bölge belirleyecek.

• Seçilen il yada bölgenin nüfus değerleri alınmalı (en az 5 yıl)

• Bölgede hastane, okul, otel varsa onların kapasiteleri hakkında bilgi (kişi sayısı)

• Belirlenen bölgenin genel bilgisi yazılacak. Coğrafi – jeolojik yapısı, iklim, bitki örtüsü, akarsu ve göller, tarımsal faaliyetler, hayvancılık, sanayi yapısı, ulaşım.

Seçilen bölgenin içme suyu kaynağı ve kapasitesi hakkında bilgi.

İÇME SUYU TASARIM DERSİ İLE İLGİLİ EDİNİLMESİ GEREKLİ BİLGİLER

• İlin ya da bölgenin içme suyu arıtma tesisi olmalı.

• İçme suyu arıtma tesisinden o su kaynağının HAM SU değerleri alınacak.

• Tesisten edinilen bilgiye göre ham su değerleri, TS-266 standardına ve diğer Dünya ve Avrupa’da kullanılan standartlara göre kıyaslama

yapılacak ve önerilen üniteler yazılacak.

NOT: Tesisten alınan ham su verilerinde; sıcaklık, pH,bulanıklık,tat ve koku, çözünmüş oksijen,demir, mangan, sülfat,

alüminyum,nitrat,koliform bakteri, e-coli, klorür, amonyum, mutlaka olmalı.

HAM SU DEĞERLERİ

• Verilen Ham Su Değerleri

• Mevcut Standartlar

• Değerlendirme ve Arıtma İhtiyacının Belirlenmesi (her bir parametre için olması gereken minimum giderim verimi hesaplanacak)

• İçme Suyu Arıtma Tesisi Konfigürasyonun Belirlenmesi (en az 2 alternatif

sunulacak ve yorumlanarak birisi tercih edilecek) (hangi parametrenin nerede giderileceği, giderim performansları ve bunun yeterli olup olmadığı, ünitelerin detaylı tanımları tanıtımı) (sırası ile tüm ünitelerin bir akım şemasında

gösterilmesi)

Tesiste Arıtılacak Suyun Özellikleri

Parametre Ham su özellikleri TSE 266

Diğer Standartlar

WHO/EPA….. Önerilen Üniteler

E.coli 1200/100 mL 0/100 mL Dezenfeksiyon

Nitrat 75 mg/L 50 mg/L

İyon değiştirme, ters osmoz, elektrodiyaliz, distilasyon yada

biyolojik nitrat giderimi

Alüminyum 500 µg/L 200 µg/L Koagülasyon

Amonyum 1 mg/L 0,5 mg/L Havalandırma

Klorür 300 mg/L 250 mg/L Ters osmoz

Renk 200 20 mg/L Pt-Co skalası

pH 7.0 6,5≤pH≤9,5 Uygun

Fe⁺² 2,5 mg/L 200 µg/L Havalandırma

Mn⁺² 1 mg/L 50 µg/L Havalandırma

Koku ve tat Var

Suyun kendine has kokusunda ve tadında fark edilebilir

bir değişiklik olmamalıdır.

Havalandırma, kimyasal oksidasyon, membranlar

Sülfat 500 mg/L 250 mg/L İyon değiştirme, kimyasal

çöktürme, anyon değiştirici

Bulanıklık 100 NTU 5 NTU Yüzey suyunun arıtılması

durumunda en fazla 1 NTU

Ç.O 5 gO₂/m³ 5 gO₂/m³ den az

olmamalı

Daha az olması durumunda yüzey suyunda balık ölümleri olur.

Sıcaklık (T°C) 10 °C İçimi serinletici

olmalıdır.

İçme suyu tesisinden alınması gereken bilgiler

Ham Suyun Özelliklerine Göre Belirlenmiş İçme Suyu Arıtma Tesisi Akım Şeması

Yüzey Suları İçin Akım Şemaları

a) Çökebilen madde miktarı yüksek ve mevsimlere göre kil muhtevası ve rengi değişen nehir suları

Biriktirme süresi 10-20 gün alınır. Bundan maksat iri danelerin çökelmesi ve su kalitesinin düzeltilmesi ve debinin dengelenmesidir.

b) Ötrofik Göl ve Su Haznelerinin Suları

c) Su Kalitesi İyi Olan Göller ve Su Hazneleri

d) Rengi Fazla Fakat Askıdaki Madde Muhtevası Az Sular

Yeraltı suları İçin Akın Şemaları

a) Demir ve Mangan Giderilmesi

b) Sert sular İçin Kireç İle Yumuşatma (Yumuşatmanın daha fazla olması

arzu edilirse soda da kullanılır) Sadece Ca++ giderilmesi için uygundur. Bu gibi sularda Mg++’nun arzu edilen sınırlar içerisinde olması gerekir.Bu metod Mg++

giderilmesi için de kullanılabilir. Fakat kireç ve CO2 sebebiyle işletme masraflarının fazla olmasına sebep olur.

SU İHTİYACININ TESPİTİ

• Su temini tesislerinin plan ve projelendirilmesinde ilk olarak yapılacak iş toplumun su ihtiyacının tespit edilmesidir. Su getirme ve kullanılmış suları uzaklaştırma sistemlerine ait tesisler, gelecekte makul sayılacak yıllar süresince (25-30 yıl) önemli ilave ve değişiklikler gerektirmeden, söz konusu yerleşim merkezinin ihtiyaçlarını karşılayacak büyüklükte yapılırlar.

• Bir su temini tesisinin ana fonksiyonlarının başında suyun ana miktarının ihtiyacı emniyetle ve sürekli bir şekilde karşılayacak derecede bol, tat, koku vb. kalite özelliklerini sağlaması gerekir.

Yerleşim merkezlerinin büyümesi (nüfus artışı), hayat seviyesinin yükselmesi ve sanayileşme su ihtiyaçlarını zamanla arttırır.

• Dolayısıyla içme suyu ve kanalizasyon tesislerinin planlanmasında esas alınacak olan suyun miktarının belirlenmesinde aşağıdaki

faktörler mutlaka göz önüne alınmalıdır:

• Proje süresi (yıl),

• Yerleşim merkezinin proje süresi sonundaki nüfusu ( kişi ),

• Kişi başına günde sarf edilen su miktarı,

Proje Süresi:

Teklif edilen sistemin ve bunun kısımlarını oluşturan yapıların ve donanımın yeterli olacağı yıllar sayına proje süresi denir. Proje süresinin belirlenmesinde aşağıdaki faktörler göz önüne alınmalıdır.

• Aşınma ve yıpranmayı, eskime ve teknolojisinin değişmesi faktörünü de göz önüne alarak, tesislerin ve donatım elemanlarının faydalı ve ekonomik ömrü,

• Yatırım ve işletme masrafları,

• Tesislerin ileri yıllarda geliştirilmesinin kolay veya zor olması,

• Eldeki mevcut mali imkanlar,

• Tesisin tam kapasite ile yüklenmediği yıllardaki çalışma durumu (verimi),

• Borçlanma süresi zarfında paranın satın alma gücünde meydana gelebilecek değişiklik,

• Borçlanılması halinde ödenecek faiz miktarı.

Su temini ve kanalizasyon tesisleri için pratikte en çok rastlanan proje süreleri;

• Kuyular, su dağıtım şebekeleri, nüfus artışı ve faiz oranı düşük ise proje süresi 20 – 25 yıl, fazla ise 10 - 15 yıl, 30 cm den büyük çaplı borular için proje süresi 20 – 25 yıl, toplayıcı kanalizasyon kanalları için 40 – 50 yıl alabilir. Ülkemizde su temini tesislerinin proje süresi İller Bankası tarafından 30 yıl olarak belirlenmiştir. Bunun için ülkemizde su temini ve kanalizasyon tesisleri 30 yıl sonraki ihtiyaçları karşılayacak şekilde boyutlandırılmaktadır.

MEVCUT DURUM

BÖLGEYE AİT VERİLER

• Bölgeye ait genel bilgiler verilecek. (Çok kısa şekilde) Verilen bilgilerin

projede karşılığı olması gerekmektedir. Kullanmayacağınız ve projeye etki etmeyecek bilgiyi vermeyiniz.

• Nüfus ve Nüfus yapısı hakkında bilgi. Geçmiş ve şimdiki nüfus sayım

sonuçları ve dağılımları (kadın-erkek, genç-yaşlı vb.) verilecektir. Verilen sayıları ya da tabloları mutlaka yazılı ifadelerle değerlendirip yorumlayarak destekleyiniz.

• Topografik yapı, genel jeoloji ve bunların projeye etkileri hakkında genel bilgi. Bölgeye ait zemin özelikleri, yer altı su seviyesi vb. bilgiler verilmelidir.

Verilen bilgiyi yorumlayınız projede ne gibi etkileri olacağını açıklayınız.

• Bölgedeki meteoroloji ve yağış durumları hakkında genel bilgi. İklim özellikleri başta olmak üzere yıllık ortalama sıcaklık don görülme

durumu mutlaka verilmelidir. Verilen bilgiyi yorumlayınız projede ne gibi etkileri olacağını açıklayınız.

• Ekonomik ve sosyal yapı hakkında genel bilgi. Burada verilen bilgiler özellikle nüfus projeksiyonunda yapılacak seçimi ve debi

hesaplaması(Sanayi üretimi, hayvancılık, gelir düzeyi, alışkanlıklar vb)

• Su kaynağı seçimi ve tanıtımı

• İçme suyu arıtma tesisi yer seçiminde nelere dikkat edilir. (kendi

bölgenizdeki içme suyu kaynağı ve tesisin harita üzerinde gösterimi)

MEVCUT DURUM

Nüfus Tahmin Metotları

• Su temini ve çevre sağlığı (kanalizasyon ve su arıtma tesisleri)

tesislerinin boyutlandırılmasında esas alınacak debi, tesisten ihtiyacını karşılayacak nüfus ile kişi başına bir günde kullanılan su miktarının

çarpılması ile bulunabilir. Bunu için söz konusu yerleşim merkezinin proje süresi sonundaki nüfusunun mümkün olduğu kadar doğru

olarak tahmin edilmesi gerekir. Yerleşim merkezlerinin gelecekteki nüfuslarını hesaplamaya yarayan metotlar şunlardır:

• Aritmetik Artış Metodu

• Geometrik Artış Metodu

• İller Bankası Metodu

• Azalan Artış Metodu

NÜFUS HESAPLAMALARI

• Geleceğe Yönelik Uygun Nüfus Tahminin Yapılması (En az 5 geçmiş nüfus sayımı kullanılacak)

• İller Bankası Metodu

• Verilecek 2. Metod (Her gruba bir başka metod verilecek bunu kendileri öğrenip uygulayacak)

• Nüfus Tahmin Hesaplarının Karşılaştırılması (Excelde Grafik)

• Debi Hesapları

• Kademelendirme (Kademe yapılacak mı kaç tane kaç yıl neden yorumlanacak)