HEMŞİRELİK- YÜKSEK LİSANS PROGRAMI OMÜ SAĞLIK BİLİMLERİ
ENSTİTÜSÜ
HEM 625 -BÜYÜME GELİŞME DERSİ
DR.ÖĞR.ÜYE ESERA TURAL BÜYÜK
BÜYÜME VE GELİŞMEYİ ETKİLEYEN FATÖRLER
Hafta-3
HEM 625 –BÜYÜME VE
GELİŞME DERSİ
İçerik Planı
A. Genetik Faktörler
1. Cinsiyet 2. Irk
B. İntrauterin Faktörler
1. Hormonlar
C. Çevresel Faktörler
1. Kültür 2. Aile ve 3. Beslenme
4. Sağlık Durumu 5. Arkadaşlar 6. Toplum 7. Okul 8. Oyun
9. Kitle İletişim Araçları 10. Lokal yapılar
11. Ekonomik faktörler
A. Genetik Faktörler
• Tüm insanlar kendi ebeveynlerinin bir kompozisyonudur. Büyüme ve gelişme üzerinde en etkili faktörlerden biridir.
Anormal genler çocuğun büyüme ve
gelişmesini etkileyen çeşitli hastalıklara neden olur. Örneğin Talasemi, Hemofili, galaktozemi gibi.
Cinsiyet
Büyüme ve gelişme süreci kız ve erkek çocuklarda farklıdır ;
• Doğumda kızların tartısı genellikle daha düşük boyları daha kısadır.
• Doğum tartıları aynı olan erkek ve kız çocuklar karşılaştırıldığında kızlar daha ileri bir gelişme düzeyi gösterirler.
• Konuşma ve dil alanında kızlar
erkeklerden daha hızlı konuşurlar.
• Kaba motor becerilerinde erkekler kızlardan daha önce kazanırlar.
• Ergenlik döneminde ise erken giren kızlar hızlı büyür ancak büyümeleri çabuk durur.
Erkeklerde ise kas dokusu daha fazla gelişim boy daha uzun olur.
Irk
• Farklı ırktan çocukların büyüme
potansiyelleri ve fiziksel özellikleri farklıdır.
B. İntrauterin Faktörler
Büyüme ve gelişmede önemli bir belirleyicidir.
• Maternal malnütrisyon intrauterin büyüme geriliğine neden olur.
• Farklı uterin enfeksiyonları fetüse Plasenta yoluyla geçerek konjenital anomalilere ya da konjenital enfeksiyonlara neden olabilir.
• İlk trimesterda annenin teratojenik ilaç
kullanması konjenital malformasyonlar ile sonuçlanır.
• Annenin gebeliği döneminde sigara içmesi, alkol kullanması ve madde bağımlılığı fetal büyümeyi engelleyen ve doğum sonrasında çocukta nöro davranışsal ve bilişsel
işlevleri etkileyebilen bir faktördür.
• Büyüme ve gelişmeyi etkileyen bir diğer intrauterin faktör gebelik dönemindeki hipertansiyon, annemi, kalp hastalığı, hipotroidizm, rubella ve diyabet gibi hastalıklardır. İyot eksikliği de bebeğin sonraki yaşamında mental retarde
olmasına yol açabilir.
• Uterus malformasyonları fetüsün malpozisyonu , oligohidroamniyoz,
polihidramnioz , yetersiz prenatal bakım gibi intrauterin faktörlerde fetüsü büyüme ve gelişmesini olumsuz etkiler.
Hormonlar
Hormonlar normal büyüme için birçok hormana gereksinim vardır.
• İntrauterin dönemde insülin koryonik
somatomamotropin troid hormonlarının fetüste büyüme ve gelişmeyi etkilediği düşünülmektedir .
• Çocukluk çağlarında büyüme ve gelişmeyi en çok etkileyen 2 önemli hormon büyüme hormonu ve tiroid hormonudur.
• Ayrıca puberta döneminde gonadotrop hormonu etkisi ile androjen ve östrojen hormonu salınımı artar.
C. Çevresel Faktörler
• Çevre gerek doğum öncesi gerekse doğum sonrası dönemde büyüme ve
gelişmenin en önemli belirleyicilerindendir.
Kültür
Çocuk yaşadığı toplumun tüm kültürel
özellikleri ile toplumsallaşır ve kendine özgü bir kişilik geliştirir bu kültürel özellikler; ailenin yaşam şekli, beslenme alışkanlıkları, dini
inançları, geçmiş değerleri, sosyal grup ile etkileşimleri, rolleri, dil ve iletişim şekli, nanç ve uygulamaları şeklinde özetlenebilir.
Aile ve Ebeveynler
• Çocuk ailenin ayrılmaz bir parçasıdır. Aile içindeki ilişkiler evlilik, doğum, boşanma, yeni rol ve sorumluluklar nedeni ile
değişir. Aile yapıları değişimin önemli belirleyicilerindendir.
Beslenme
• Çocuklar iyi bir büyüme gelişme ve
gerekli enerjinin sağlanması için yaş ve beden ölçülerine uygun gereksinimlerini karşılayacak miktarda ve çeşitli besin
maddesine ihtiyaçları vardır. Aşırı
karbonhidratlı yiyecekler ile beslenen
çocuklarda obezite ve motor aktivitelerde yavaşlama görülebilir.
Sağlık Durumu
• Ortalama sağlık durumu çocukların
büyüme ve gelişmesi üzerinde önemli bir yere sahiptir. Uzun süreli ya da sistemik hastalığı olan çocuk hastalığın tipine ve tedavisine bağlı olarak tamamen sağlıklı bir çocuk kadar hızlı büyüyüp
gelişemeyebilir.
Sosyal Etkiler
• Arkadaşlar ,
• Toplum,
• Okul ve çocuğa etkisi,
• Oyun,
• Kitle iletişim araçları,
• Lokal yapılar( Komşular, Sağlık kurumları)
Arkadaşlar
Arkadaşlarla kurulan ilişkiler çocukların paylaşma, işbirliği kurma, sırasını bekleme gibi çeşitli sosyal beceriler geliştirmelerine yardımcı olur.
Çocuklar arkadaşlarıyla oynarken yaşama ilişkin pek çok şey öğrenirler.
Toplum
Bu sistem içinde ekonomik, politik, yasal ve sağlık sistemi yer alır. Bu düzeyde çocuğun gelişimini etkileyen en önemli güçler
hükümet politikalarıdır.
Okul
Toplumun değerlerini ve çocuktan
beklentilerini aktarır. Okuldan beklenen eğitim aracılığı ile çocukta belirli bir kişilik geliştirmesidir.
Oyun
Oyun çocuk için bir gözlem, anlayış kazanma ve öğretim yolu olmaktadır.
Kitle İletişim Araçları
•Televizyon, radyo, gazete, internet gibi kitle iletişim araçları çocukların gelişimleri
üzerinde etkili olmaktadır.
•Bu araçlar içinde çocuklar özellikle
televizyon ve internetin etkilerine daha çok maruz kalmaktadırlar.
•Televizyonda yer alan şiddet görüntüleri
çocukta korku, saldırganlık gibi problemlere neden olabilmektedir.
Lokal yapılar
Komşu, sağlık kurumları gibi sosyal
çevreler direk olarak aileyi ve direk olarak çocuğu etkiler.
Ekonomik faktörler
Sosyal ve ekonomik koşulların çocuk
üzerinde etkileri birliktedir. Çocuğun küçük yaşlarda aileye maddi katkı amacı ile
çalıştırılması, kalabalık aile, yetersiz
beslenme ve elverişsiz ev gibi etkenler çocuğun fiziksel gelişiminin yanı sıra duygusal ve sosyal gelişiminide
etkilemektedir.
KAYNAKLAR
• Şimşek, Z., Kurçer, M. A., Kayahan, M., Ersin, F., & Gözükara, F. (2004).
Yoksulluk ve çocuklarda büyüme-gelişme. Toplum ve Sosyal Hizmet, 15(2), 73-82.
• Sibel, Ö. N. A. L., ÖZDEMİR, A., Cansev, M. E. Ş. E., & Başak, K. O. C. A.
(2016). Okulöncesi Dönem Çocuklarda Malnütrisyon ve Obezite
Prevelansının Değerlendirilmesi: Ankara Örneği. Ankara Üniversitesi Dil ve Tarih-Coğrafya Fakültesi Dergisi, 56(1).
• Çınar, N., Topal, S., & Altınkaynak, S. (2015). Gebelikte sigara kullanımı ve pasif içiciliğin fetüs ve yenidoğan sağlığı üzerine etkileri. Journal of Human Rhythm, 1(2), 52-57.
• Törüner, E. K., & Büyükgönenç, L. (2012). Çocuk sağlığı: temel hemşirelik yaklaşımları. Göktuğ Yayıncılık.
• Conk, Z., Başbakkal, Z., Yılmaz, H. B., & Bolışık, B. (Eds.). (2013). Pediatri hemşireliği. Akademisyen Tıp Kitabevi.
