1817’de James Parkinson tarafından tanımlanan
PARKİNSON; tremor, akinetik sendrom, rijidite ve postüral instabilite ile karakterize bir hareket hastalığıdır.
Dünya genelinde 6 milyon kişinin Parkinson Hastası olduğu tespit edilmiştir.
Risk Faktörleri
1-Yaş: 50 Yaşından sonra insidans hızlı bir şekilde artar.
2-Aile hikayesi: Birinci derece yakınlarında PH olan kişilerde risk 3 kat daha fazladır.
3-Cinsiyet: Erkeklerde insidans kadınlara oranla hafif şekilde daha yüksektir.
4-Irk: Beyazlar, Afrikalı Amerikalılar veya Asyalılara kıyasla 5-Sigara kullanımı: Sigara içenler, içmeyenlere oranla daha
yüksek riske sahiptirler.
TANI
Bradikinezi
Kaslarda rijidite.
4-6 hz lik istirahat tremoru.
primer olarak görsel, vestibüler, serebellar veya proprioseptif
fonksiyon bozuluğuna bağlı olmayan postural instabilite
Destekleyici Kriterler:
Kesin PH tanısı için aşağıdaki kriterlerden 3 veya daha fazlası gerekir.
Tek taraflı başlangıç
İstirahat tremoru
İlerleyici semptom ve bulgular
Kalıcı asimetri
Levodopa’ya mükemmel erken yanıt
5 yılın üzerinde klinik seyir
Tremor
Doktora en sık başvurma nedenidir.
Parkinson hastalarının yaklaşık % 80’inde tremor ortaya çıkmaktadır
Tremor sıklıkla bir taraftaki elde, bazen de bir ayakta ortaya çıkar.
Titreme tek bir parmağın
titremesine sınırlı kalabildiği gibi bazen de dili, dudakları ve çeneyi etkileyebilir
Ellerde para sayma tremoru vardır
Ayakta ortaya çıktığı zaman
pedala basma hareketini andırır
Parkinson hastalığında etkilenmiş olan el veya ayak, diğer hastalıklarda görülebilen titremelere benzemeksizin, dinlenme sırasında meydana gelir (istirahat tremoru) !!!
Rijidite
Pasif harekete karşı sürekli bir direnç bulunmasına “rijidite”
denir
Normalde kasların dinlenme halinde yumuşak ve gevşek olması gerekirken rijidite
varlığında dinlenme halinde bile sabit biçimde gergin ve elle hissedilebilen belli bir sertlikte olduğu görülür.
Parkinson hastalığında rijidite en sık el, ayak bileği, dirsek veya diz gibi eklemlerde saptanır.
Bazen kas sertliği eklemde sanki
“dişli çark” takılması varmış gibi hissedilir.
Hastalar kas sertliğini yorgunluk, batma hissi, ağrı veya kramp
şeklinde hissedebilirler.
Bradikinezi (Hareketlerde yavaşlama)
Hareketlerdeki yavaşlama yani
“bradikinezi”, her parkinson
hastasında erken veya geç olarak gelişir.
Hareket yavaşlığı günlük
yaşamdaki faaliyetlerin tümünün belli bir yavaşlıkta olmasına yol açar.
Hareketlerin düzenli aralarla tekrarı ve eklemlerin hareket açıklığı azalmıştır
“Akinezi” ise hareketsizlik anlamı taşır ve genellikle hastalığın ilerlemiş olduğu dönemlerde ortaya çıkar.
Böyle hastalar sadece
kıpırdamadan oturur ve sabit
bir bakışla bakarlar.
Diskinezi:
istemli
hareketlerdeki
bozulmadır.
Postural instabilite:
Rijidite ve akinezi nedeniyle ortaya çıkar.
Ektansör kaslar fleksör kaslardan daha zayırfıtr ki bu öne doğru eğik postür oluşmasına yol açar.
Yürüyüş Bozuklukları
Yürüyüş bozukluğunun en önemli işareti kol
salınımlarındaki azalmadır.
Küçük ve hızlı adımlar atarlar destek yüzeyleri oldukça küçülmüştür.
Yürüme bozukluğu olan hastalar bazen düzgün biçimde yürürken aniden ayakları yere yapışmış gibi kalakalırlar ve “kilitlenme”
olarak tanımlanan durum
ortaya çıkar.
Zamanla kol alınımları tamamen kaybolur ve ayaklarını sürüyerek
yürümeye başlarlar. Hasta gravite merkezini
yakalamaya çalışıyor gibi öne doğru kısa ve hızlı adımlarla yürür. Buna
“fastinating gait” denir
Maske yüz:
Mimiklerin azalması ve mırıldanır tarzda konuşma ile karakterizedir.Yutma güçlüğü de görülebilir
El yazısının bozulması
Hareket yavaşlığı ön planda olan Parkinson hastalarının el yazısında harfler küçülme eğilimindedir.
Harflerin şekilleri normaldir, ama yazı yazdıkça giderek küçülür ve okunamayacak hale gelebilir. Bu duruma “mikrografi” adı verilir.
Aşırı terleme
Parkinson hastalığında terleme vücudun bir yarısında ya da ufak bir alanda olabildiği gibi yaygın da olabilir.
Ter bezlerinin kontrolü zayıflamıştır ve hastanın bulunduğu ortam normal bir ısıdayken bile, hastayı ileri
derecede rahatsız eden düzensiz boşalmalar halinde aşırı terleme olabilir.
Bunama hali (Demans)
Parkinson hastalığında hastalığın ileri dönemlerinde ve
özellikle ileri yaşlarda unutkanlık ve hafıza kusurları ortaya çıkabilir.
Normal topluma göre bu hastalıkta iki–üç kat daha sıklıkla bunama (demans) gelişebilir.
Ancak bu durum hiçbir zaman Alzheimer hastalığındaki kadar ileri boyutlarda değildir.
Bir çok hastanın, Parkinson hastalığına bağlı olarak hareketleri ileri derecede kısıtlanmış ve günlük yaşamları bağımlı hale
gelmiş olsa bile zihinsel faaliyetleri normal işlevlerini
sürdürür.
TEDAVİ YAKLAŞIMLARI
1- Medikal Tedavi
2- Cerrahi Tedavi
3- Fizik Tedavi
DEĞERLENDİRME
Solunum
Kas Kuvveti
NEH
Kısalık testleri
Akinetik komponent
Rijidite
Postür analizi
Ağrı
Yürüyüş analizi
Koordinasyon testleri
GYA
Psikososyal
El fonksiyonlarının
değerlendirilmesi
DEĞERLENDİRME
Solunum:Fleksiyon postürü nedeniyle kifoz,yutma
güçlükleri vs. solunumu olumsuz yönde etkiler.
Kas kuvveti:Hareketlerin yavaşlamasından ve
kısıtlanmasından dolayı
belirgin bir kas kuvvet kaybı oluşmaktadır.
NEH:Akinetik sendrom ve
Rijidite nedeniyle limitasyonlar oluşabilir.
Kısalık testleri:Fleksiyon postürü nedeniyle özellikler pektoral kaslar ve hamstringler kısalır.
Akinetik komponent:
Bradikinezi.
Hipokinezi:
Akinezi:
Rijidite:Karşılaşılan dirence göre minimal,orta şiddetli ve şiddetli olarak kaydedilmelidir.
Postür analizi: Üç yönlü olarak bakılır.Genellikle kifoz ,başın anterior tilti,kalça ve dizlerin fleksiyonda olması ve anterior denge gözlemlenir.
Ağrı: VAS veya Mc Gill Ağrı Anketi Kullanılabilir.
Lokalizasyonu, şiddeti,süresi,tarzı kaydedilmelidir.
Yürüyüş Analizi: “Fastinating gait” tipik
yürüyüşleridir.İtildiklerinde koşma eğilimi gösterirler.
Koordinasyon testleri:Denge,dengesel koordinasyon ve dengesel olmayan koordinasyon testlerine bakılır.
GYA değerlendirmesi:GYA’daki bağımsılığı
değerlendirilir.Barthell indeksi,FIM vs. kulanılabilir.
Psikososyal değerledirme:Depresyon ve anksiyete hastaların büyük çoğunluğunda görülür.Begg depresyon skalası
kullanılabilir
El fonksiyonlarının değerlendirilmesi. Tremor ve akinezik
sendrom nedeniyle el becerilerinde azalmalar ve kısıtlanmalar
gözlemlenir.
Tedavi Prensipleri
Hastalığın her evresinde solunum, postür, antigravite kaslarını kuvvetlendirme egzersizleri ve rijiditenin
inhibisyonu ön planda olmalıdır.
Egzersizler parçadan
bütüne, basitten karmaşığa doğru ilerletilmelidir.
Statik pozisyonlarda
eğitimden kaçınılmalıdır.
Egzersizler sırasında
hareketi kolaylaştırıcı etkisi olan görsel ve işitsel
uyaranlardan
yararlanılmalıdır.
