Aşıların Temel Komponentleri

(1)

Doç. Dr. Ender DURUALP

(2)

(3)

Aşıların Temel Komponentleri

1. Aktif immünite oluşturan antijen

2. Süspansiyon sıvıları

3. Prezervatifler,

stabilizörler, antibiyotikler

 Thiomerosal gibi civa bileşikleri

 Fenoller

 Albümin

 Glisin

 Neomisin

4. Adjuvanlar



Alüminyum tuzları

(alüminyum fosfat veya

alüminyum hidroksit)

(4)

Aşıların bekletilmesi ve kullanımı

 Soğuk zincir kuralları

 Açılan her flakonun üzerine tarih ve saat yazılmalı

 Canlı viral aşılar ısıya duyarlı ( öz. OPV ve sarı humma)

 DBT, DTaB, DT, Td, IPV, konjuge Hib, hepatit B ve İnfluenza aşıları donmaya duyarlı

 BCG ve kızamık aşıları güneş ışığı ve UV’ye duyarlı

 BCG, kızamık ve polio aşıları dondurularak saklanabilir

 DBT, TT, DT, Td ve hepatit B kesinlikle donmamalı

 Buzdolabında termometre bulunmalı, ısı +2-8 C

arasında tutulmalı

(5)

Aşıların bekletilmesi ve kullanımı

 Buzdolabının buzluk kısmına buz aküleri

 Buzdolabının üst rafına kızamık ve polio

 Orta rafına PPD

solüsyonu ve BCG aşısı

 Alt rafına DBT, TT, Td, Hepatit B ve

sulandırıcıları

 Sebzelik kısmına su

şişeleri

(6)

Aşıların bekletilmesi ve kullanımı

 OPV taşıma ve depolama sırasında 0-4 C

 Diğer aşılar +2-8 C

 OPV sulandırıldıktan sonra tekrar

dondurulabilir

 Aşılar;

 sağlık kuruluşunda buzdolabında 1 ay

 Aşı nakil kaplarında 1 gün

 BCG aşısı sulandırıldıktan sonra 8 saat

 Kızamık aşısı 4 saat

 Polio aşısısı izlemcisi kullanılamaz konuma gelene kadar

 DBT, Td, TT, Hepatit B aşılarının birbirini izleyen 3 aşı seansı içinde

tüketilmesi

gerekmektedir...

(7)

Aşılama yaparken

 Aşı yapılırken eller mutlaka yıkanmalı

 Tek kullanımlık enjektör kullanılmalı

 Farklı aşılar aynı enjektörde

karıştırılmamalı (PRP-T konjuge Hib ve liyofilize DBT hariç)



(PRP-T: poliribosilribitol fosfat tetanoz toksoid)

(8)

Aşı Uygulama Yerleri ve Şekli

 Adjuvanlı aşılar intramüsküler

 Uyluğun anterolateral yüzü ve deltoid bölge

 22-25G’lik 2.2-2.5cm uzunluktaki enjektör

 Gluteal bölge rutin aşılamada kullanılmaz

(9)

Aşı Uygulama Yerleri ve Şekli

 Subkütan enjeksiyonlar infantların uyluğuna, erişkin ve büyük çocuklarda deltoid bölgeye

 1.6-1.9 cm uzunluğunda, 23-25G’lik iğne

 İntradermal enjeksiyonlar ön kolun volar yüzüne (HDCV kuduz aşısı deltoid bölgeye)

 0.95-1cm uzunlukta, 25-27G’lik enjektör

(10)

 Oral aşı kusulur veya çıkartılırsa doz tekrarlanır

 Oral aşılarda anne sütü alımı aşıya engel değil

(11)

Aşı ve Toksoidlerin Önerilen Verilme Yolları

Aşı Aşının tipi Veriliş yolu

Adenovirüs Canlı virüs Oral

Şarbon İnaktif bakteri subkütan

Bacille calmette Guerin (BCG) Canlı bakteri intradermal

Boğmaca İnaktif bakteri İntramüsküler

Difteri,boğmaca,tetanoz (DBT) Toksoid ve inaktif bakteri İntramüsküler DBT-H. İnfluenza tip b (DBT-

Hib)

Toksoid inaktif bakteri ve proteine konjuge polisakkarit

İntramüsküler Difteri, aselüler boğmaca,

tetanoz (DTaP)

Toksoid ve inaktif bakteri komponentleri

İntramüsküler

Hepatit B İnaktif viral antijen İntramüsküler

Konjuge Hib Proteine konjuge polisakkarit İntramüsküler

İnfluenza İnaktif virüs veya viral

komponentler

İntramüsküler

Japon ensefaliti İnaktif virüs İntramüsküler

Kabakulak Canlı virüs Subkütan

(12)

Kızamık Canlı virüs Subkütan Kızamık,kabakulak,rubella(MMR) Canlı virüs Subkütan

Kolera İnaktif bakteri S.c / intradermal

Kuduz İnaktif virüs i.m / intradermal

Meningokok A/C/Y/W-135 serotip-

lerinin polisakkaritleri

Subkütan

Pnömokok 23 pnömokok tipinin

polisakkariti

i.m veya subkütan

İnaktif poliovirüs (IPV) İnaktif 3 virüs serotipi Subkütan Oral poliovirüs (OPV) Canlı 3 virüs serotipi Oral

Sarı humma Canlı virüs Subkütan

Tetanoz İnaktif toksin (toksoid) İntramüsküler

Difteri-tetanoz (dT veya DT) Toksoid İntramüsküler

Tifo (parenteral) İnaktif bakteri Subkütan

Tifo (Ty21a oral) Canlı bakteri Oral

Varisella Canlı virüs Subkütan

Veba İnaktif bakteri İntramüsküler

(13)

Eşzamanlı aşılama

 “Kaçırılmış fırsat”

 Genellikle birlikte uygulanan aşılar birbirlerinin immün cevaplarını etkilemez

 Genellikle inaktif aşılar farklı bölgeden eşzamanlı yapılabilir

 İki i.m. enjeksiyondan biri DBT ise aynı ekstremiteye yapılmamalı

 Trivalan OPV ile kolera ve sarı humma aşıları

arasında olumsuz interferans

(14)

 Genellikle kombine aşılarda 2-5 saflaştırılmış antijen ve aB kullanılır

 Kombinasyonlarda;

 Komponentler konsantre (düşük volüm, yüksek antijen)

 Adjuvanlar gibi diğer komponentler de uyumlu olmalı

 Difteri, tetanoz toksoid, aselüler boğmaca, inaktive

polio ve Hib içeren 3’lü, 4’lü ve 5’li kombine aşılar

(15)

Kombine aşıların avantajları

 Enjeksiyon sayısının azalması

 Sağlık kuruluşu ziyaret sayısının azalması

 Aşı programının basitleşmesi

 Aşıya uyumun artması

 Aşılama oranının artması

 Hastalık kontrolunun artması

 Aşılama maliyetinin azalması

(16)

Aşılamada dikkat edilecek konular

 Kolera, tifo, veba gibi lokal ve sistemik reaksiyonlara yol açan aşıların eşzamanlı yapılmaması

 Kolera ve sarı humma birlikte ve kısa aralarla yapılırsa cevap azalır (en az 3 hafta ara)

 OPV ile oral attenue tifo aşılarında etkinlikte

azalma?

(17)

 Meflokin canlı attenüe tifo aşısına immün cevabı azaltır

 Klorokin ve diğer antimalaryal ilaçlar HDCV s.c yapılırsa antikor cevabını bozar

 Canlı virüs aşıları 30 gün ara ile

 MMR ve OPV birlikte veya herhangi bir zaman

aralığında

(18)

 Canlı virüs aşıları tüberkülin testini bozabilir

 Yüksek dozda Ig canlı virüs aşılarına cevabı bozar

 Varisella aşısı, Ig veya kan ürünleri tedavisinden en az 5 ay sonra

 Varisella aşısı, RSV-Ig profilaksisi nden 9 ay sonra

 Aşıdan sonra 3 hf içinde Ig verilmemeli

(19)

 Ig’ler inaktif aşı ve toksoidlerle daha az etkileşir

 Farklı firmalar tarafından üretilen aynı tip aşıların etkinlik farkı ?

 HDCV ve RVA (rabies virüs absorb) adsorbe aşılar (değişimli kullanılabilirler)

 RVA intradermal yapılmamalı

(20)

Prematüre bebeklerde aşılama

 Prematüre bebekler matür bebeklerle aynı kronolojik yaş ve protokolde

 Aşı dozu azaltılmaz

 OPV taburcu olduktan sonra

 Hepatit B aşısı bebek 2000gr olduğunda

 Anne sütü aşı cevabını etkilemez

(21)

Gebelikte aşılama

 Kombine tetanoz ve difteri gebelikte önerilen tek ürün

 Risk grubundaki gebelere hepatit B

 Yüksek riskli bölgelere seyahatte sarı humma aşısı

 Rubella, kızamık ve kabakulak aşıları gebelikte

kontrendike

(22)

İmmünsüpresyonda aşılama

 İmmünsüprese hastalara canlı virüs ve bakteri aşıları kontrendike

 Ev içinde immünsüprese kişi varsa OPV yapılmamalı

 İmmünsüpresif tedavi sırasında ve 2 hf

öncesinde aşılananlara en erken 3 ay sonra aşı

tekrarı

(23)

 Kemoterapisi 3 ay önce biten remisyonda lösemiliye canlı virüs aşısı yapılabilir

 2 haftadan uzun yüksek doz steroid

tedavisinden 3 ay sonrasına dek canlı aşı yapılmamalı

 Hemofili hastalarına 23G’lik iğne ile ve 1-2dk

kompresyonla aşı

(24)

Aşı kontrendikasyonları

 Aşı ve içeriğine karşı anaflaksi ve benzeri tablo

 Ateşli/ateşsiz ağır ve orta şiddette

enfeksiyon varlığı

 DBT sonrası 7 gün içinde ortaya çıkan

ensefalopatide boğmaca aşısı yapılmamalı

 Ağır immünsüpresyonda canlı aşı yapılmamalı

 Aktif tüberküloz

 Klinik AIDS vakalarına BCG

 5 yaş üzerindekilere

boğmaca aşısı yapılmaz

(25)

Kısmi kontrendikasyonlar

 Önceki DBT dozu ile 48 saat içinde 40.5 C

üzerinde ateş

 3 saatten fazla süren devamlı ve

sakinleştirilemeyen ağlama periyodu

 3 gün içinde konvulsiyon gözlenmesi

 Yumurta ve proteinlerine allerjisi olanlara;

 influenza

 sarı humma

 kabakulak

 kızamık aşısı yapılmamalı

(26)

Kontrendike olmayan durumlar

İshal (OPV dahil)

Ateşli veya ateşsiz hafif üst solunum yolu

enfeksiyonu (ateş <38.5 C)

Önceki aşılamada hafif ve orta dereceli lokal reaksiyon

Antibiyotik tedavisi

Akut bir hastalığın iyileşme dönemi

Kötü beslenme

Malnütrisyon

Düşük ağırlıklı

bebekler

(27)

“Belirlenen standartlar

dışında yapılan tüm aşılar

yeniden yapılmalı”

(28)

(29)

Aşı ile ilgili yan etkiler

 Aşı reaksiyonu da denir

 Çoğu hafif ve geçici

 Enjeksiyon yerinde ağrı, kızarıklık ve şişlik gibi lokal yan etkiler

 Ateş, döküntü, lenfadenopati gibi sistemik yan

etkiler

(30)

Aşı uygulama hatalarına bağlı yan etkiler

 Enjeksiyon yerinde bakteriyel apse oluşumu

 DBT aşısının cilt altına yapılması sonucu steril

apse

(31)

Aşılara özel yan etkiler

1. BCG

 Süpüratif BCG lenfadeniti (%0.1-4)

 Yaygın enfeksiyon

 Osteitis (0.1-0.6/milyon doz) 2. Kızamık

 39.4 C ve üzeri ateş (%5-15)

 Geçici morbiliform döküntü (%5)

 Anafilaksi (nadir)

(32)

3. Rubella

 Akut artrit (erişkinde)

•

Kadınlarda %13-15

•

Erkeklerde %4

 Kadında kronik artrit %5

 Polinöropati 4. Kabakulak

 Nadiren sensorinöral işitme kaybı ? 5. Kombine MMR

 Trombositopeni (1/30bin-40bin doz)

 Akut ve kronik artrit

 Anafilaksi

(33)

6. DBT

 Eritem, endürasyon ve hassasiyet gibi lokal yan etkiler

 Enjeksiyon yerinde nodül

 Steril apse (6-10/milyon doz)

 Ateş (%50’sinde >38 C)

 İnatçı, durdurulamayan ağlama (%0.1-6)

 Hipotonik hiporesponsif atak (3.5-291/100bin doz)

 Kısa süreli konvulsiyon (3-7/10bin doz)

 Ensefalopati (1/330bin doz)

(34)

7. Tetanoz

 Lokal yan etkiler

 Nadiren ürtiker, anafilaksi

 Nadiren nörolojik komplikasyonlar (periferik nöropati)

8. Oral polio virüs

 Paralitik poliomyelit (1/2.4milyon doz)

 Allerjik reaksiyon 9. Hepatit B

 Enjeksiyon yerinde hassasiyet (%3-29)

 >37.7 C Ateş (%1-6)

 Anafilaksi (1/600bin doz)

(35)

10. Hepatit A

 Erişkinlerde;



Enjeksiyon yerinde ağrı (%51)



Isı artışı (%17)



Başağrısı (16)

 Çocuklarda;



Enjeksiyon yerinde ağrı (%19)



Endurasyon (%4)



Beslenme problemleri (%8)



Başağrısı (%8)

(36)

11. Konjuge Hib

 Lokal reaksiyonlar (%5-30)

 DBT-Hib kombine aşıda yan etkiler DBT’ye benzer

 Konjuge olmayan polisakkarit Hib aşısından 1-2 hf sonra Hib hastalığı (1.62/100bin doz)

12. İnfluenza

 Lokal reaksiyonlar

 Ateş, halsizlik vs <%1

(37)

13. Pnömokok aşısı

 Hafif lokal yan etkiler (intradermal yapılırsa şiddetli)

 Ateş, myalji gibi orta derecede sistemik etkiler

14. Su çiçeği

 Makülopapüler veya papülovesiküler döküntü (çocuklarda %7, adölesan ve erişkinlerde %8)

 Enjeksiyon yerinde ağrı ve kızarıklık (%20-35)

(38)

Aşı takvimi-Sağlık Bakanlığı-2020

(39)

kaynaklar

 Çavuşoğlu, H. (2015). Çocuk Sağlığı Hemşireliği Cilt I-II.

(12. Baskı). Ankara: Sistem Ofset Basımevi.

 Durualp, E. (2016). Anne Çocuk sağlığı ve İlk Yardım.

İçinde Öğretmenlik Alan Bilgisi Okul Öncesi Öğretmenliği.

(2. Baskı). (Ed: N. Aral, Ü. Deniz ve A. Kan), 107-158, Ankara: Kısayol Yayıncılık.

 Törüner, E.K. ve Büyükgönenç, L. (2012). Çocuk Sağlığı Temel Hemşirelik Yaklaşımları. Ankara: Göktuğ Yayıncılık.

 Erdem, Y. (2015). Çocuk Hastalıkları. Ankara: Vize Yayıncılık.

 Deniz, Ü. ve Önder, Ö.R. (2015). Anne Çocuk Sağlığı ve İlk

Yardım. Ankara: Nobel Akademik Yayıncılık.