İş Sözleşmesinin FESİH DIŞINDA Sona Ermesi

(1)

Öğr. Gör. Yusuf Can Çalışır

İş Sözleşmesinin Sona Ermesi

(2)

İş Sözleşmesinin FESİH DIŞINDA Sona Ermesi

1-Sözleşme Süresinin Bitmesi

 Belirli süreli sözleşmeler için geçerli olan bu durumda taraflar, süre sonunda fesih beyanında bulunmak zorunda kalmazlar.

 Sözleşme süre sonunda kendiliğinden sona erer.

 Burada söz konusu olan sona erme şekli feshe bağlı

olmadığından, iş mevzuatında yer alan feshe bağlı hakların doğmasına engel olur.

 Dolayısıyla, örneğin süre sonunda ihbar tazminatı hakkı

doğmayacağı gibi işçi asgari bir yıllık çalışması olsa da kıdem tazminatı talep edemeyecektir.

(3)

İş Sözleşmesinin FESİH DIŞINDA Sona Ermesi

2-Tarafların Anlaşması (İkale)

 İş sözleşmesi ister belirli ister belirsiz süreli olsun,

 İşçi ve işveren her zaman anlaşarak sözleşmeyi sona erdirme imkanına sahiptir.

 Bu konudaki anlaşma açık veya örtülü (zımni) olarak yapılabilir.

 Örneğin; kamu sektöründe çalışan bir işçinin kendi isteğiyle işveren tarafından devlet memuru kadrosuna alınması,

tarafların örtülü anlaşmasıyla iş sözleşmesinin sona erdirilmesi anlamını taşır.

(4)

İş Sözleşmesinin FESİH DIŞINDA Sona Ermesi

3-Ölüm

 iş sözleşmesi, işçinin ölümüyle kendiliğinden sona erer.

 işverenin ölümü hâlinde, yerini mirasçıları alır.

(5)

İş Sözleşmesinin FESİH YOLUYLA Sona Ermesi

FESİH KAVRAMI ve FESHİN ŞEKLİ

Fesih, işçi veya işverenin tek taraflı bir irade açıklamasıyla sözleşmeyi sona erdirmesidir.

Bozucu yenilik doğuran bir haktır.

Karşı tarafa ulaştığı andan itibaren hukuki sonuçlarını doğurur.

Fesih kural olarak yazılı yapılır ve karşı tarafın bu bildirimi aldığında dair imzalı beyanı alınır.

Bildirim yapılan imzadan kaçınıyorsa, durum tutanakla tespit edilir ve bildirim yapılmış sayılır.

Bildirimin yazılı yapılması geçerlilik şartı değil, sadece ispat şartıdır.

(6)

İş Sözleşmesinin FESİH YOLUYLA Sona Ermesi

FESİH ÇEŞİTLERİ

Fesih sonuçlarını doğurma anına göre,

Bildirim süresi verilerek fesih (süreli fesih, feshi ihbar) ve Derhal fesih (süresiz fesih, haklı sebeplerle fesih)

Olarak ikiye ayrılır.

(7)

Süresi Belirli İş Sözleşmesinin Feshi

A-Süresi Belirli İş Sözleşmesinin İşveren Tarafından Feshi

 İşveren, İK ‘de gösterilen haklı sebeplerden biri bulunmadan ve bitiş tarihi gelmeden sözleşmeyi feshederse, bu usulsüz fesihtir ve BK 408 hükmü uygulanır.

 Bu durumda işverenin temerrüdü,

 yani işçinin iş görme borcunu ifaya hazır olmasına rağmen, işverenin bunu kabul etmemesi, işçiyi

çalıştırmaması söz konusudur.

(8)

Süresi Belirli İş Sözleşmesinin Feshi

B-Süresi Belirli İş Sözleşmesinin İşçi Tarafından Feshi

 Süresi belirli iş sözleşmesinde, bitiş tarihi gelene kadar işçinin çalışması gerekir.

 İşçi bu tarih gelmeden, İK 24’de gösterilen haklı

sebepler olmaksızın sözleşmeyi feshederse, usulsüz fesih söz konusu olur.

(9)

Süresi Belirsiz İş Sözleşmesinin Feshi

Süreli Fesih Genel Olarak

 Süreli fesih sadece süresi belirsiz iş sözleşmeleri için geçerli olup süresi belirli iş sözleşmeleri açısından uygulanmaz.

 Süresi belirsiz iş sözleşmesi, başlangıçta ne zaman biteceği belirtilmemiş bir sözleşmedir.

 İşçi ya da işveren, ne zaman isterlerse, belirli süreler öncesinden karşı tarafa haber vermek yani fesih bildirim süresine uymak

kaydıyla sözleşmeyi feshedebilir.

 Bu durumda sözleşme bildirim süreninin bitiminde sona ermiş olur.

(10)

Süresi Belirsiz İş Sözleşmesinin Feshi

Süreli Fesih Fesih Bildirim Süresinin Amacı

 Kanun koyucu, süresi belirsiz iş sözleşmelerinin ne zaman sona ereceği başlangıçta belli olmadığından, SÜPRİZ FESİHLERDEN tarafları korumak istemiştir.

 Sözleşmenin feshini işçi bildiriyorsa, işveren bildirim süresinin sonunda işçinin işten ayrılacağını öğrenmiş olur ve ona göre tedbirlerini alır.

 Böylece taraflar için işi bırakma ya da işten çıkarma sürpriz olmamış, tedbir almak için zaman kazanılmış olur.

 Böyle bir fesih usulün uygun fesihtir.

(11)

Süresi Belirsiz İş Sözleşmesinin Feshi

Süreli Fesih

!!!Fesih Bildirim Süreleri

 İş sözleşmeleri,

İşi altı aydan az sürmüş olan işçi için, bildirimin diğer tarafa yapılmasından başlayarak iki hafta sonra,

İşi altı aydan bir buçuk yıla kadar sürmüş olan işçi için, bildirimin diğer tarafa yapılmasından başlayarak dört hafta sonra,

İşi bir buçuk yıldan üç yıla kadar sürmüş olan işçi için, bildirimin diğer tarafa yapılmasından başlayarak altı hafta sonra,

İşi üç yıldan fazla sürmüş olan işçi için ise, bildirimin diğer tarafa yapılmasından başlayarak 8 hafta sonra,

Feshedilmiş sayılır.

(12)

Süresi Belirsiz İş Sözleşmesinin Feshi

Süreli Fesih İhbar Tazminatı

 İşçi bildirim şartına uymadan işi bırakıp giderse, işverene,

 işveren bildirim süresine uymadan işçinin işyeriyle ilişkisini keserse işçiye, bildirim süresine ilişkin ücret tutarında bir tazminat ödemek zorundadır.

 Buna ihbar tazminatı denir.

 İhbar tazminatı sadece işverenin ödeyeceği bir tazminat değildir. İşçi için de geçerlidir.

 İhbar tazminatı süresi belirsiz, sürekli iş sözleşmelerinin feshinde,

 haklı bir sebep bulunmadığı halde bildirim süresine uymayan tarafca, diğer tarafa ödenmesi gereken bir paradır.

(13)

Süresi Belirsiz İş Sözleşmesinin Feshi

Süreli Fesih İhbar Tazminatı

Not:

 Peşin ödeme sadece işveren tarafından yapılan sözleşme fesihlerinde söz konusudur ve kanun böyle bir imkanı öngördüğü için, işverenin sözleşmeyi feshetmesi usulsüz fesih değildir.

 İhbar tazminatı ise, süresi belirsiz sürekli iş sözleşmesini usulsüz fesheden işçi veya işverenin, diğer tarafa ödeyeceği bir tazminattır.

 İhbar tazminatı hesaplanırken, İK 17’de hafta olarak ifade edilen fesih bildirim süresinin her haftası yedi gün olarak alınacak ve toplam gün sayısı ile son brüt giydirilmiş ücret çarpılacaktır.

 Kıdem tazminatı gelir vergisinden istisna edilmişken ve sadece binde 7.59 damga vergisine tabi iken,

 İhbar tazminatından gelir vergisi kesilir, sigorta primi kesilmez.

(14)

Süresi Belirsiz İş Sözleşmesinin Feshi

Süreli Fesih

İşverenin Fesih Hakkını Kötüye Kullanmasının Sonuçları

1-Kötü Niyet Tazminatı

 İş Kanunu’nun 17. maddesine göre süreli (usule uygun) fesih için bildirim sürelerine uymak ve hak edilen tazminatları ödemek yeterli görünmektedir.

 Ancak 17. madde, süreli feshin kötüye kullanılmaması gerektiğini, aksi hâlde işverenin kötüniyet tazminatı ödeyeceğini

düzenlemiştir.

 Buna göre, “...fesih hakkının kötüye kullanılarak sona erdirildiği durumlarda işçiye bildirim süresinin üç katı tutarında tazminat ödenir.”

(15)

Süresi Belirsiz İş Sözleşmesinin Feshi

Süreli Fesih

İşverenin Fesih Hakkını Kötüye Kullanmasının Sonuçları

2-Sendikal Tazminatı

 Bununla birlikte yasa koyucu, Anayasal hak durumundaki sendikalaşma hakkını korumak için sendikal sebepli fesihlere uygulanacak kötüniyet yaptırımını farklı bir yasada, ayrıca düzenlemiştir.

 Sendikalar Kanunu ile getirilen ve sendikal tazminat olarak ifade edilen bu düzenlemeye göre, “...Sendika üyeliği veya sendikal faaliyetlerden dolayı hizmet akdinin feshi hâlinde... ödenecek tazminat işçinin bir yıllık ücret tutarından az olamaz.” (SK m.31).

(16)

Süresi Belirsiz İş Sözleşmesinin Feshi

Süreli Fesih

Çalışma Koşullarında Değişiklik ve İş Sözleşmesinin Feshi

 İşveren, iş sözleşmesiyle veya iş sözleşmesinin eki niteliğindeki personel yönetmeliği vb. kaynaklar ya da işyeri uygulamasıyla oluşan çalışma koşullarında esaslı bir değişikliği

 ancak durumu işçiye yazılı olarak bildirmek suretiyle yapabilir.

 Bu şekle uygun olarak yapılmayan ve işçi tarafından altı

işgünü içinde yazılı olarak kabul edilmeyen değişiklikler işçiyi bağlamaz.

(17)

Süresi Belirsiz İş Sözleşmesinin Feshi

Süreli Fesih

Sözleşmenin Sona Ereceği Tarihin Hesaplanması

 Sözleşmenin hangi tarihte sona ereceği hesaplanırken, bildirimin yapıldığı tarihin üzerine, kanunda –işgünü değil hafta olarak- gösterilen fesih bildirim süreleri eklenecektir.

(18)

Süresi Belirli veya Belirsiz İş Sözleşmelerinin HAKLI SEBEPLE DERHAL FESHİ

GENEL OLARAK

 İK 24 işçinin 25 ise işverenin dayanabileceği haklı sebepleri düzenlemiştir.

 Bu sebeplerden biri varsa, bu sebebe dayanan işçi veya işveren, süresi belirli sözleşmelere sürenin sonunu

beklemeksizin ve tazminat ödemeksizin;

 Süresi belirsiz sözleşmelerde fesih bildirim süresi tanımadan ve ihbar tazminatı ödemeden

 sözleşmeyi derhal sona erdirme hakkına sahiptir.

(19)

GENEL OLARAK

 İK 24-25’deki haklı sebeplerin varlığı halinde,

 İhbar tazminatı almak veya vermek söz konusu değildir.

 İK 25/II dışındaki hallerde ise, işçi en az bir yıl çalışmışsa kıdem tazminatı ödenmesi mümkündür.

(20)

Süresi Belirli veya Belirsiz İş Sözleşmelerinin HAKLI SEBEPLE DERHAL FESHİ GENEL OLARAK

 İK 24-25’de yer alan ahlak ve iyi niyet kurallarına uymayan haller ve benzeri grubuna giren bir sebebe dayanan taraf, bu sebebi ve faili öğrendiği günü izleyen günden başlayarak, 6 işgünü içinde

sözleşmeyi feshetmezse, fesih artık haklı sebeple derhal fesih olmaz.

 Sebebin gerçekleştiği andan itibaren 1 yıl içinde öğrenilmesi halinde, öğrenme tarihinden itibaren, 6 işgünlük süre işlemeye başlar.

 1 yıllık süre dolduktan sonra öğrenilirse, artık bu sebebe dayanılamaz.

 Çünkü bu süreler hak düşürücü sürelerdir.

 İşçinin olayda maddi çıkar sağlaması halinde 1 yıllık süre uygulanmaz.

(21)

İşçinin Haklı Fesih Sebepleri

 İş Kanunu’na göre, süresi belirli olsun veya olmasın işçi, 24.

maddede yazılı hâllerde belirli süreli iş sözleşmesini sürenin bitiminden önce veya belirsiz süreli iş sözleşmesini bildirim süresini beklemeksizin feshedebilir.

 Kanun, fesih sebeplerini çeşitli bentler altında toplamıştır.

 Bunlar, sağlık sebepleri, ahlak ve iyiniyet kurallarına uymayan hâller ve benzerleri ile zorlayıcı hâller şeklinde ifade edilmiştir.

(22)

İş Sözleşmesinin İşveren Tarafından

Haklı Sebeple Derhal Feshi

(23)

İşveren açısından derhal fesih nedenleri

1-sağlık sebepleri

A-işçinin işiyle bağdaşmayacak bir hastalığa yakalanması

B-işçinin kendi kusuruyla hastalanması veya engelli hale gelmesi ve bu yüzden işe devamsızlık yapması

C-işçinin kusuru OLMAKSIZIN hastalanması, sakatlanması veya gebelik ve doğum sebebiyle işe devamsızlık yapması

(24)

İşveren açısından derhal fesih nedenleri

2-işçinin ahlak ve iyiniyet kurallarına uymayan halleri vb.

Burada işçiye ihbar da kıdem de ödenmez.

İşveren İK 25’e uygun tazminatsız fesih yapabilmesi için,

Feshi sebebi öğrenme tarihinden itibaren 6İŞGÜNÜ içinde yapması,

Herhalde de sebebin gerçekleşme tarihinden itibaren 1yıl içinde öğrenilmiş olması gerekir.

İşçi olayda maddi çıkar sağlamışsa bir yıllık süre uygulanmaz.

(25)

İşveren açısından derhal fesih nedenleri

3-zorlayıcı sebepler

İşçiyi, işyerinde 1 haftadan fazla süreyle işyerinde çalışmaktan alıkoyan bir sebep ortaya çıkmışsa, Derhal fesih.

Not: işçinin hastalanması veya kaza geçirmesi yüzünden çalışamaması zorlayıcı sebep değildir.

1 haftalık süre içinde işçi her gün (hafta tatili de dahil) yarım ücrete hak kazanır.

Zorlayıcı sebep varsa ihbar ödenmez, şartı varsa kıdem alır.

(26)

Kaynak:

1-AÖF, Bireysel İş Hukuku

2-Müjdat Şakar, Meslek Yüksekokulları İçin İş Hukuku ve Sosyal Güvenlik Hukuku