3. ÜNİTE
Sürtünme kuvveti
Katı cisimlerde sürtünme kuvvetine geçmeden önce pürüzlü ve pürüzsüz yüzeyleri tanımamız gerekir
.1.PÜRÜZLÜ YÜZEY
Pürüzlü yüzey (madde); temas yüzeyinde girinti ve çıkıntısı fazla olan maddelere pürüzlü madde denir. Örnek olarak toprak, halı gibi maddeler girinti ve çıkıntısı olduğundan pürüzlü madde olarak bilinir
1.PÜRÜZSÜZ YÜZEY
Pürüzsüz yüzey (madde); temas yüzeyinde girinti ve çıkıntı bulundurmayan maddeler pürüzsüz madde olarak bilinir. Örnek olarak pencere camı, telefon ekranı gibi maddeler temas yüzeyleri girinti ve çıkıntısı olmadığından pürüzsüz madde olarak bilinir
SÜRTÜNME KUVVETİ
Bir birine temas eden yüzeyler arasında gerçekleşen cismin hareketini zorlaştıran etkiye sürtünme kuvveti denir.
Sürtünme kuvveti, cismin hareketine zıt yönde cisim ve yüzey arasında ve cismin yüzeyine ve cismin ağırlığına bağlıdır.
Farklı yüzeyleri cisimlere uyguladığı sürtünme kuvvetini daha iyi anlamak için aşağıdaki deney düzeneğini inceleyelim.
Bilyelerin farklı yüzeylerde aldıkları yolların farklı olmasının nedeni zeminlerin yüzeyindeki girinti ve çıkıntı miktarlarının farklı
olmasından kaynaklanır. Çakıllı yolun yüzeyindeki girinti ve çıkıntı miktarı halıdan çok halının da yüzeyindeki girinti ve çıkıntı miktarı camdan fazladır. Kısacası yüzeyi pürüzlü olanın bilyeye etki ettiği sürtünme kuvveti çok iken pürüzsüz yüzeyin bilyeye etki ettiği sürtünme kuvveti azdır.
Yüzeyler arasındaki sürtünme kuvveti Çakıllı yol > Halı > Cam'dır.
Sürtünme kuvveti sürtünme yüzeyine bağlı olduğu gibi cismin ağırlığına da bağlıdır
.Sürtünme kuvvetini artıran veya azaltan olaylar
sürtünme kuvvetini artıran etkilere örnekler
• ayakkabı ve lastiklerin girintili olması
• kışın buzlu yollara tuz veya kum dökülmesi
• karlı yollarda araç lastiklerine zincir takılması
sürtünme kuvvetini azalmasına etki eden örnekler
• kapı menteşelerinin yağlanması
• parmakta sıkışan yüzüğün sabun sürülere çıkarılması
• sürtünmeden dolayı araç motorlarının yağlanması
• patencilerin pateninin altının pürüzsüz yapılması
Sürtünme kuvvetinin olumlu ve olumsuz yanları
Sürtünme kuvvetinin olumlu yanları:
• yürümeyi kolaylaştırır.
• yazı yazmamızı kolaylaştırır ve yazılanları silmemizi sağlar.
• düzenlediğimiz eşyaların yerinde sabit kalmasını sağlar.
• frene basılan aracın durmasını sağlar.
Sürtünme kuvvetinin olumsuz yanları:
• yürüme esnasında ayakkabı tabanının aşınmasına neden olur.
• hareketi zorlaştırır.
• taşıtların hareket hızını yavaşlatır.
• birbirine sürtünen cisimlerin aşınmasına neden olur.
