HADİS KİTAPLARI

(1)

HADİS KİTAPLARI

1-RİVAYET KİTAPLARI

2-HADİS ŞERHLERİ/FIKHU’L-HADİS KİTAPLARI 3-USUL KİTAPLARI

4-İSNAD İNCELEME KİTAPLARI 5-MEVZUAT KİTAPLARI

6-KONULU HADİS KİTAPLARI 7-POLEMİK KİTAPLARI

(2)

RİVAYET KİTAPLARI

1-CÜZ VE SAHİFELER 2-CAMİ’LER

3-SÜNENLER 4-MÜSNEDLER 5-MU’CEMLER 6-MUVATTA’LAR 7-MUSANNEFLER 8-MÜSTEDREKLER

(3)

HADİS ŞERHLERİ (FIKHU’L-HADİS)

1-GELENEKSEL HADİS ŞERHLERİ

2-İHTİLAFU’L-HADİS KİTAPLARI/MUHTELİFU’L-HADİS 3-MÜŞKİLU’L-HADİS KİTAPLARI

4-GARİBU’L-HADİS KİTAPLARI 5-NASİH VE MENSUH KİTAPLARI

(4)

İSNAD İNCELEME KİTAPLARI

1-TARİH KİTAPLARI 2-TABAKAT KİTAPLARI

3-CERH VE TADİL KİTAPLARI 4-İLEL KİTAPLARI

5-TAHRİC KİTAPLARI 6-ZEVAİD KİTAPLARI

(5)

CÜZ VE SAHİFELER

Kitabet döneminde genellikle sahabiler tarafından veya onların öğrencileri olan tabiiler tarafından yazılan küçük çaplı «kitapçıklardır».

Örnek: es-Sahifetu’s-Sahiha, Hemmam b. Münebbih’in Sahifesi, Neşreden: Prof. Dr. Muhammed Hamidullah, çev: Prof. Dr. Talat Koçyiğit

(6)

RİVAYET KİTAPLARI

CAMİ’LER

Konulara göre tasnif edilmiş eserlerdir. Tüm konuları ihtiva eden, genellikle sahih hadisleri toplamayı amaçlayan, geniş kapsamlı rivayet eserleridir. 90’dan fazla kitaptan meydana gelirler.

Örnek: Buhari (256), el-Câmiu’s-Sahih Müslim (261), el-Câmiu’s-Sahih

(7)

RİVAYET KİTAPLARI

SÜNEN’LER

Konulara göre tasnif edilmişlerdir. Daha çok ahkam hadislerini ihtiva ederler. Câmi’lere göre daha dar kapsamlıdırlar.

Örnek: Ebu Davud (275), es-Sünen Tirmizi (279), es-Sünen

Nesâi, (303), es-Sünen İbn Mâce (273) es-Sünen

(8)

RİVAYET KİTAPLARI

MÜSNED’LER

Raviler esas alınarak tasnif edilmiş eserlerdir. İki çeşit ravi tasnifi vardır:

1) Sahabi ravi

2) Müellifin şeyhi olan ravi

Müsnedler «sahabiler» esas alınarak yapılan tasniflemelere denir.

Örnek: Ahmed b. Hanbel (241), el-Müsned

(9)

RİVAYET KİTAPLARI

MUCEM’LER

Müsnedler gibi ravi esas alınarak yapılan tasniflere örnektirler. Fakat müsnedler «sahabi» ravi esas alınırken, Mu’cem’lerde müellifin/musannıfın/yazarın «şeyhi» esas alınır. (Bazen sahabi esas alınarak tasnif edilen Mu’cem’ler de vardır)

Örnek:Taberani (360), el-Mu’cemu’s-Sağir el-Mu’cemu’l-Evsat

el-Mu’cemu’l-Kebir

(10)

MUVATTA’LAR

Konularına göre tasnif edilmiş, fıkhi konuları ihtiva eden eserlerdir.

Örnek: Malik b. Enes (179), el-Muvatta’

(11)

MUSANNEF’LER

Her konuyu içine alan, geniş kapsamlı ve Câmi’lerden daha hacimli eserlerdir.

Örnek: Abdurrezzak (211), el-Musannef

(12)

MÜSTEDREK’LER

Daha önce yazılmış bir hadis kitabının eksik bıraktığı hadisleri bir araya toplamayı hedefleyen, daha çok tamamlayıcı özelliği olan kitaplardır.

Örnek: Hakim Neysaburi (405), el-Müstedrek ale’s-Sahihayn

(13)

GELENEKSEL HADİS ŞERHLERİ

Rivayet türü eserlerdeki hadisleri isnad, metin, gramer, fıkhi hüküm vb. yönlerden açıklamak için yazılmış kitaplardır. Yazılış gayeleri hadisleri anlama (yani fıkhu’l-Hadis) üzerinedir.

Örnek: Hattabi (388), İ’lamu’s-Sünen (İ’lamu’l-Hadis) Buhari Şerhi Hattabi, Mealimu’s-Sünen (Ebu Davud Şerhi)

İbn Hacer el-Askalani (852), Fethu’l-Bari Ayni (855), Umdetu’l-Kaari

(14)

MUHTELİFU’L-HADİS/İHTİLAFU’L-HADİS

Hadislerin hem kendi aralarında, hem de diğer şer’i deliller arasındaki çatışma ve çelişkileri çözmeyi amaçlayan kitaplardır.

Örnek: İbn Kuteybe (276), Te’vilu Muhtelifi’l-Hadis

(15)

MÜŞKİLU’L-HADİS

Hadislerde hem isnad hem de metin yönünden görülen problemlerin çözümüne ilişkin yazılmış kitaplardır.

Örnek: Tahavi (321), Şerhu Müşkili’l-Âsâr,

İbn Fûrek (406), Müşkilu’l-Hadis ve Beyanuhu Suyuti (911), Ehadisu’l-Mûhime li’t-Teşbih

(16)

GARİBU’L-HADİS KİTAPLARI

Hadislerde geçen anlaşılması zor kelime ve deyimleri açıklayan sözlük tarzı kitaplardır.

Örnek: İbn Kuteybe (276), Garibu’l-Hadis

(17)

NASİH VE MENSUH KİTAPLARI

Hadisler arasında vuku bulan nesh olayını araştıran ve bazı durumlarda ihtilafu’l-Hadis’in bir çözüm yöntemi olarak ta karşımıza çıkan eserlerdir.

Örnek: İbn Şaheyn (385), Nâsihu’l-Hadis ve Mensuhuhu

(18)

USÛL KİTAPLARI

Usûl/Metodoloji kitaplarını üç kısımda ele almak mümkündür, bunlar:

1-Mütekaddimun’a ait usûl kitapları 2-Müteahhirun’a ait usûl kitapları 3-Modern dönem usûl tartışmaları dır.

(19)

MÜTEKADDİMÛN’A AİT USÛL KİTAPLARI İbn Salah (643) öncesinde yazılan usûl kitaplarıdır.

Bunlar:

1-Ramehurmuzi (360), el-Muhaddisu’l-Fasıl beyne’r-Ravi ve’l-Vâî 2-Hakim Neysaburi (405), Ma’rifetu Ulûmi’l-Hadis

3-Hatib Bağdadi (463), el-Kifaye fi İlmi’r-Rivaye

4-Kaadı İyaz (544), el-İlmâ ila Ma’rifeti Usûli’r-Rivaye ve Takyidi’s- Sema

(20)

MÜTEAHHİRUN’A AİT USÛL KİTAPLARI İbnu’s-Salah ‘tan (643) sonra yazılan usûl kitapları:

1-İbnu’s-Salah (643), Mukaddimetu Ulûmi’l-Hadis

2-İbn Hacer el-Askalani (852), Nuhbetu’l-Fiker fi Mustalahi Ehli’l-Eser 3-Kasimi (1332), Kavaidu’t-Tahdis

(21)

MODERN DÖNEM USÛL TARTIŞMALARI

Bu dönemde yeni usûl/metodoloji arayışları ortaya çıkmıştır.

Geleneksel usûl kriterleri tartışmaya açılmıştır.

Örnek:

1-Hayri Kırbaşoğlu, İslam Düşüncesinde Hadis Metodolojisi 2-Yusuf Karadavi, Sünneti Anlamada Yöntem

3-Mehmet Görmez, Hadis ve Sünnetin Anlaşılması ve Yorumlanmasında Metodoloji Sorunu

(22)

TARİH KİTAPLARI

Bu kitaplar daha ziyade kronolojik tarih kitapları dışında, şahısların hayatını ele alan eserlerdir. Bunlar rical kitabı olarak da kabul edilebilirler.

Örnek:

1-Hatip Bağdadi (463), Tarihu Bağdad (Şehir tarihi) 2-İbnu’l-Faradi (403), Tarihu Ulemâi’l-Endülüs

3-Buhari (256), Tarihu’l-Kebir

(23)

TABAKAT KİTAPLARI

Genel olarak İslam tarihinde yaşamış önemli kişilerin (raviler, ulema vs.) hayat hikayelerini ele alan ve özelde hadis ravileri üzerinde duran eserlerdir.

Örnek:

1-İbn Sa’d (230), et-Tabakatu’l-Kübra

2-İbnu’s-Salah (643), Tabakatu’l-Fukahai’ş-Şafiiyye

3-İbn Hacer el-Askalani (852), el-İsabe fi Temyizi’s-Sahabe

(24)

CERH VE TADİL KİTAPLARI

Ravilerin cerh ve tadil yönünden durumlarını tespit eden eserlerdir.

Örnek:

1-İbn Ebi Hatim (327) el-Cerh ve’t-Ta’dil 2-İbn Hibban (354), es-Sikat

3-İbn Hibban, el-Mecruhin

4-Nesai (303), ed-Duafa ve’l-Metrukun

(25)

İSNAD İNCELEME KİTAPLARI

İLEL KİTAPLARI

İlletli hadisleri bir araya toplayan ve illetlerine işaret eden kitaplardır.

Örnek:

1-Ahmed b. Hanbel (241), Kitabu’l-İlel

(26)

TAHRİC KİTAPLARI

Bir hadisin hangi eserlerde geçtiğini tespit eden ve hakkındaki değerlendirmeleri kısaca veren kitaplardır.

Örnek:

1-Mizzi (742), Tuhfetu’l-Eşraf bi Ma’rifeti’l-Etraf 2-Iraki (806), Tahricu Ehadisi’l-İhya (el-Muğni…) 3-Sehavi (902), Mekasidu’l-Hasene…

4-Acluni (1161), Keşfu’l-Hafa…

(27)

ZEVAİD KİTAPLARI

Bir esere veya eser grubuna nispetle, o eser veya eserlerde olmayan fazla hadisleri bir araya getiren kitaplardır.

Örnek:

1-Heysemi (807), Mecmau’z-Zevaid ve Menbeu’l-Fevaid

(28)

MEVZÛÂT KİTAPLARI

Uydurma hadislerin tespit edilip toplandığı kitaplardır.

Örnek:

1-İbnu’l-Cevzi (597), Kitabu’l-Mevdûâti’l-Kübra

2-Suyuti (911), el-Leâliu’l-Masnûa fi Ehadisi’l-Mevdûa

3-Aliyyu’l-Kaari (1014), el-Masnû fi Ma’rifeti’l-Hadisi’l-Mevdû

(29)

KONULU HADİS KİTAPLARI

Belirli konudaki hadisleri bir araya toplamayı amaçlayan kitaplardır.

Örnek:

1-Abdullah b. Mübarek (), Kitabu’z-Zühd ve’r-Rekâik 2-Yahya b. Adem (203), Kitabu’l-Harac

3-ibn Dukeyn (219), Kitabu’s-Salat

(30)

POLEMİK KİTAPLARI

Hadis alimlerinin muhaliflerini eleştirmek, hadisleri savunmak, bir görüşü başka gruplara ispatlamak ya da Hz. Peygamber’in

peygamberliğini ve mucizelerini göstermek veya ehl-i kitabı ya da bid’atçıları eleştirmek gibi amaçlarla kaleme aldıkları eserlerdir.

Örnek:

1-Beyhaki (458), Şuabu’l-İman

2-Suyuti (911), el-Hasâisu’l-Kübra

3-Ebu Said ed-Darimi (280), er-Red ala’l-Cehmiyye

4-İbn Kuteybe (276), Hadis Müdafası (bkz. İhtilafu’l-Hadis) 5-İbn Ebi Asım (287), Kitabu’s-Sünne