M a l z e m e f i a t l a r ı n d a y ü k s e l m e
Altı aydanberi; malzeme fiatlarında m ü h i m yükselme- ler meydana geldi. Bu yükselmelerin sebebi muhtelif âmiller olup henüz memleketimizde, bakımsız ve kontrolsuz olan b u şubede herkes istediği gibi hareket ediyor. Şüphesiz ki b u hareketlerin doğurduğu neticelerden, kâh devlet, k â h şahsî sermaye zarara uğruyor; inşaat âlemimizde henüz ne müte- ahhitlerin bir teşekkülü, n e bir malzeme borsası ve n e d e bütün bunların üzerinde bir devlet kotrolu mevcut değildir.
Bunlar mevcut olmayınca, çök defa, fiatların temevvücü, malzeme âmillerinin arzularına bağlı kalmaktadır.
B u n d a n başka; fiatları yükselten âmilleri; malzeme sanayii ile alâkadar olan mevzuat ve kanunların bunlara te- sirlerinde de a r a m a k lâzım gelir. Ormanlarımızın muhafazası için tatbik mevkiine konulan son Ormanlar K a n u n u ile, ke- reste fiatlarında % 30 nisbetinde bir yükselme görüldü. İş bu yükselme ile de kalmıyarak, piyasada ihtiyaca kifayet edecek dercede mal bulmak imkânı kalmamıştır. İstanbul piyasasın- da tüccardan faraza bir defada 250 metromikâp mal bulmak kabil olmuyor. Evvelce büyük siparişler bekliyen tüccar bu- gün büyücek bir siparişi kabul etmekten korkmaktadır. Çün- kü fabrikalardan istediği m i k t a r d a mal alacağından emin bulunmuyor ve bu suretle t a a h h ü d e giremiyor.
Biz sür'atle inşa etmek mecburiyetinde bulunmaktayız.
Esasen malî, fennî bir çok müşküllerle yurdumuzun inşaat işlerini başarmağa uğraşmaktayız. Bunlara birde malzeme darlığı inzimam ederse gerek şehirlerimizdeki hususî inşaat, gerek devlet programındaki resmî inşaat, normal müddetle- rinden çok geç ikmal edilecektir. İnşacılıkta ise, yapıya ya- tırılan sermayenin, süratle işletilmeğe başlamasını temin et- mek bir gayedir.
Türkiyede, yapı ve t a h t a sanayii faaliyetlerine kifayet edecek ve ihtiyacı karşılıyacak miktarda-kereste istihsali k a - bil değil midir ve dünya kereste piyasası düşük bir halde iken meselâ bugün Romanyadan metromikâbı 18 liraya kereste ithal etmek kabil olabilirken; bizim i ç memleketten 32 - 34 liraya kereste kullanmamız n e dereceye kadar doğrudur?
Bunlar incelenecek mevzulardır.
Yukarıda, kereste b u h r a n ı n d a n bahsettim. Şimdi yeni bir malzeme buhranı ile d a h a karşılaşmak üzere bulunuyo- ruz. Bu yaz havaların çok yağmurlu gitmesi, amele yevmi- yelerinin yüksek olması tuğla fiatlarında ehemmiyetli bir yükselişe sebebiyet vermiştir. Şimdi tuğla fabrikatörleri, önü- müzdeki mevsimde çıkacak büyük inşaata intizar ederek, ellerindeki malları satmakta istiğna gösteriyor. Ve bu sebeple fiatları d a 1000 adedinde şimdiden 2 lira yükseltmiş bulu- nuyorlar.
Önümüzdeki ilkbaharda tuğla fiatlarının 18 liraya ka- dar yükseleceğini bekliyen tüccarlar mevcuttur. B i r kaç ay evvel Ankarada; başlanılan bir kaç büyük inşaattan dolayı tuğla fiatlarının 1000 adedinde 3 lira bir tezayüt görülmüştür.
Bu sene amele yevmiyelerinde de yükseliş vardır. Henüz ziraat işlerinin nihayetlenmemesi, devlet t a r a f ı n d a n sanayi programına dahil bir çok inşaatın mevçudiyeti neticesinde, amele yevmiyelerinde % 20 nisbetinde bir yükseliş var. G e - çen yıl 60 kuruş olan amele yevmiyeleri şimdi 80-90 kuruş arasındadır. Bunlara demir, cam, f a y a n s ve porselen mad- deler ve elektrik malzemesinin de m ü t h i ş yüksekliğini ilâve edersek, geçen ve evvelki seneki maliyetlere n a z a r a n bu yıl bütün yapı malzmesinin vasati olarak % 20 derecesinde bir tezayüt gösterdiğini görürüz.
z . s .
D u y u m l a r
H ü k ü m e t b i n a s ı o l m ı y a n v i l â y e t v e k a - s a b a l a r :
Dahiliye Vekâleti Hükümet binası olmıyan kaza ve vi- lâyetleri, yeni baştan tesbit ettirilmektedir.. Tesbit işi bittik- ten sonra hazırlanacak listeler Nafıa ve Maliye Vekâletlerine verilecektir.
Maliye Vekâleti 937 yılı bütçesine bu binaların yaptırıl- ması için lâzımgelen tahsisatı koyacak ve Nafıa Vekâleti d e ayni yıl içinde bu yerlerde Hükümet binalarını yaptırmağa başlıyacaktır. Kaza Hükümet binaları 30 bin, vilâyet Hükü- met binaları d a 80 bin liraya malolacaktır. (Akşam) dan
G ü z e l S a n a t l a r A k a d e m i s i n d e :
— Mimarî profesörlüğüne tayin edilen Mimar (Bruno T a u t ) gelerek derslerine başlamıştır.
— Şehircilik profesörü (Martin Wagner) Akademide İk- tisadî ve teknik şehircilik profesörlüğüne tayin edilmiştir.
——i- Ressam Zeki Kocamemiye müstakil bir resim atölyesi açılmıştır.
— Resim profesörlüğüne ressam (Leopold Levi) tayin edilmiştir.
S a l a t a d a d e n i z g a r ı : Maden kömürü yakmak kararı ve kalorifer tesisatı.
B ü t ü n dünyanın sayılı Umanlarında denizden ge- len yolcular için büyük (Deniz garları) vardır. Şimdiye kadar İstanbulun, Sirkeci garı nasıl sönük ve f e n a bir tesir yapan bir antre teşkil ediyorsa, denizden gelen yolcular için, gümrük binalarmın alelade kapılarından girişde böyle f e n a bir tesir yapıyordu. L i m a n direktörlüğü bunu nazarı dikkate alarak Galatada Merkez ve Rıhtım Hanları arasındaki büyük s a h a n ı n üzerine, büyük ve şehrin ehemmiyeti ile mütenasip bir (Deniz garı) inşa ettirmeğe k a r a r vermiştir. G a r ı n yeri hakkında şehirci Prost'un fikri alınmıştır. (Gar) 350.000 lira sarfı ile meydana gelecek ve açılan uluslararası bir müsa- baka ile yapılacaktır. Bu sayede, deniz yolu ile gelen yolcular, şehre güzel bir a n t r e ile girmiş olacaktır. Müsabaka açılmış- tır.
P o s t a , t e l g r a f v e t e l e f o n U m u m D l r e k - t ö r l ü k b i n a s ı :
Ankaradaki mevcut postanenin yanına, büyük bir Pos- ta, telgraf ve telefon Umum Direktörlüğü binası yapılmasına k a r a r verilmiştir. Yeni binanın milli bir müsabaka ile yapıl- masını Türk Mimarlar Cemiyeti alâkadar makamlardan isti- yecektir.
Y e n i K u r u l t a y b i n a s ı :
Bakanlıklar mahallesinde yapılacak olan Kurultay bina- sının arsası hazırlanmaktadır. Binanın projesi millî bir m ü - sabaka ile yapılacaktır.
'.. O t e l l e r h a k ı n d a B e l e d i y e n i z a m n a m e s i : İstanbulun bilhassa Sirkeci tarafında, otel denilebilecek bir iki binadan başka, fennî ve sıhhî şartları haiz bina yoktur.
Oteller lâalettayin büyük konaklarda ve evlerde açılmış bulu- nuyorlar. Bu binaların sıhhî kaidelere uygun olmadığı bir çok- larında banyo bulunmadığı ve bilhassa, dahilen ahşap olduk- ları, merdivenleri yangın tehlikesine karşı tedbirsiz olduğu tesbit edilmiştir.
Belediye yeni nizamname ile, bu binaların (5) sene sonra otel olarak kullanılamıyacağını tesbit etmiştir. Bizce bu m ü d - det çok uzundur. Sirkecide güzel otel binaları yapmak lâzım- dır. Paralarını yalnız a p a r t ı m a n l a r a yatırarak bugün gayet kaz bir gelir alan mal sahipleri için otel inşa etmek günün en kârlı bir işidir. Sirkecide, basit, f a k a t modern konforu haiz ufak oteller yapacak sermayedarlar herhalde iyi bir gelir t e - min etmiş olacaklardır.
Yeni otel binaları yapmağı Belediyenin bir çok kolay- lıklar temin ederek teşvik etmesi ve sermayedarların bu işe nazarı dikkatini celbetmesi lâzımdır.
Hükümetin, ormanları korumak maksadı ile memleke- timizde pek bol olan her türlü m a d e n kömürünü halka yak- tırmak çarelerini aradığı ve temine karar verdiği malûmdur.
Kömürleri memleketin içine demiryolları vasıtaslle nakletme- ğe çalıştığı gibi kömür yakacak elemanları da halka ve m ü - esseselere ucuz maletmek çaresini arıyor. Bu işe evvelâ odun yakan Devlet dairelerinden başlıyarak, sıra ile, hususî mües- seseleri, büyük toplantı binalarını, apartımanları nihayet kömüre alıştırmak lâzımdır. Kömür yakan ısıtma tesisatının en mühim elemanı kaloriferdir. Maalesef memleketimizde he- nüz radyatör ve kalorifer kazanları yapan bir fabrika mevcut değildir. Bu malzeme t a m a m e n bize hariçten gelmektedir.
B u n u n için yeni binalarda kalorifer yapmak veya eski bina- lari kaloriferle teçhiz etmek hayli masraflı bir iştir. Bilhassa büyük resmî binaları, askerî müesseseleri ve mektepleri ka- loriferle ısıtma için bu tesisatın çok ucuza çıkması lâzımdır.
Mesele böyle iken son gümrük tarifelerinde, radyatör olmayan memleketlerden ise mal hiç gelmiyor. G ü m r ü k resminin çok- luğu, radyatör sipariş eden tesisatçıları yeni bir hileye m ü - racaate mecbur etmiştir. Memleketimizde ekseriya dökme r a d - yatörler kullanılır. Bu radyatörlerin kalınlığı daima 4-5 mili- metredir. Rardyatörlerin gümrük resmini ucuza temin et- mek maksadı ile Türkiyeden Avrupa fabrikalarına sipariş ve- rilen radyatör kalınlıkları t a m a m e n 3 m / m olarak sipariş et- mektedir. Bu suretle gelen mallar ekseriya nakil esnasında bir çokları da binalarda kışa bir müddet sonra kırılmaktadırlar.
Döküm esnasında bazı yerlerin 1,5-2 milimetreye kadar inJ çeldiği ve buradan ekseriya kırıldıkları görülüyor.
Bu suretle gümrük resmi de fazla alınamamış oluyor.
Halbuki gümrük resmi makul bir hadde inse, hem radyatör- lerinkalınlığı eskisi gibi çoğalacak bu defa resim farkı kilo- n u n çoğalmasından artacaktır.
Her halde, kalorifer malzemesinin ucuz temini için icap eden çarelere başvurmak lâzımdır. Bazı ecnebi paralarının düşmesi üzerine bu malzemenin bir miktar ucuzladığı görül- müştür. Şayed gümrük resmi de müsaadekâr bir hale getiri- lirse, kalorifer tesisatı çoğalacak bu sayede maden kömürü sarfiyatı artacaktır. Bu hususta İktisat Vekâletinin nazarı dikkatini celbederiz.
4 0 0 0 0 t o n ç i m e n t o i t h a l i n e m ü s a a d e e d i l d i Gündelik gazetelerden öğrendiğimize n a z a r a n çimento buhranına çare olmak üzere hariçten 40 bin t o n çimento it- haline müsaade edilmiştir. Bu sayede ihtiyacın bir dereceye kadar hafiflemesi kabil olacaktır.
B i r d ü z e l t m e :
Geçen sayımızda Kızılayın bebek sergisinde birinciliği kazanan eserin sahibinin ismi Leylâ olarak''yazılmıştır. Bu bebeklerin sahibi Bayan Zehra Müfiddir.
ARKITEKT. Aylık yapı san'atı, şehircilik ve dekoratif sanatlar dergisi. İmtiyaz sahibi M. Zeki Sayâr - Neşriyat müdürü Abidin Mortaş İdare yeri : Anadolu han No. 24. İstanbul - Basıldığı yer Cumhuriyet. Matbaası - İstanbul - Klişe Kanan
