İ N Ş A A T M A L Z E M E S İ P İ Y A S A S I N E H A L D E ?
Z. F o ç a l ı
Son üç aydanberi ithal malı inşaat malzemesi Hatlarında mühim düşüklük görülmektedir.
Bu düşüşün sebepleri arasında, Avrupada'da istihsalin artması, Almanyanm mal ihracına baş- laması ve bilhassa birçok memleketlerin paraların- da yapılan devalüasyonlar zikredilmektedir.
En ziyade demir mamullerinde fiat düşüklü- ğü görülmektedir. İthal malı beton demirlerinde üç ay önceki fiatlara göre, %50 bir düşüş kayde- dilmiştir. Tenezzül devam etmekte ve demir piya- sası istikrarsız bir halde bulunmaktadır. Şayet yeni sürprizler olmazsa, demir fiatlarının ilk ba- harda 30 kuruşa kadar ineceği beklenmektedir.
Demir ve galvaniz boru fiatlarmda mühim inişler vardır. Daha, altı yedi ay önce, karaborsada bulu- nan boru fiatı %50 nisbetinde bir tenezzül göster»
miştir. Ayrıca piyasada bol «Fitinks» vardır.
Çivi fiatları çok düşmüştür. Polonyadan gelen 1000 tonluk bir partinin buna sebep olduğu söyle- niyor. Çivi fabrikatörlerimiz bize buhran senele- rinde 250 kuruşa kadar çivi verdikleri için bu te- nezzüle kolay kolay alışamıyacaklardır. Ankara'- ya bir heyet göndermişler. Himaye! istiyorlar.
Harp yıllarında inşaatçıları inleten bu zümrenin şimdi de bu duruma katlanmaları lâzım değil midir? Bütün dünyada fiatlar düşerken biz çivicile- ri himaye için pahalı, çivi mi kullanalım. Kara- bük fabrikası bile hadde mamul fiatlarmda orta- lama %17 fiat indirirken çiviciler de buna ta- hammül etsinler.
Sıhhî levazım fiatlarmda her yeni gelen par- tide mahsus inişler var. Lavabo, klozet, banyo küvetlerinde düşüklük %15-20 ye kadar olmakta- dır. Yalnız fayans, fiatmı muhafaza ediyor. Büyük partiler gelmesine rağmen Çek fayansları 33 - 35 kuruş arasında durmakta, Macar fayansları 30 ci- varında ise de aranmamaktadır.
Çinko fıatlannda %10 - 12 nisbetinde düşük- lük görülüyor. Yeni gelecek partilerin daha ucuz oiacağı söyleniyor.
Kereste fiatları iki üç ay evvelkine nazaran aynı durumda. Yerli malların daha düşeceği, söy-
lenmekte. Kereste piyasasında her memleketten gelmiş çok mütenevvî mal var. Fakat hepsi beyaz köknar, buna mukabil çıralı buhranı var. Piya- sa'ya çok az çıralı geliyor. İsveç'den gelen çıralı- ları inşaatçılar pek tutmuyorlar. İsveç çıralısını gördükten sonra yerlinin kıymeti daha iyi anlaşı- lıyor.
Bütün malzemelerde ucuzlama olduğu halde parke fiatlarmda bir tenezzül yok. Yerli meşe parke hemen hiç yok. Kayın parkeler geçen sene- ki fiatmı muhafaza ediyor. Evvelce piyasaya Bul- gar, Romanya ve Polonya meşe parkesi gelirken bu sene gelmemiştir.
Cam fiatlarmda da iniş kaydedilmiştir. Piya- sada Çekoslovak ve Polonya malları var. Adî ca- mın sandık fiatı 3,50 liraya kadar inmiştir.
İthal etmekte olduğumuz malzemeler iner- ken, yerli inşaat malzemesinde her hangi bir inişe tesadüf edilmiyor. Tuğla, kireç ,kiremit gibi mal- zeme geçen seneki fiatları nı muhafaza etmekte- dirler.
Yerli çimento fiatlarmda değişiklik yoktur.
Kömürün tonda 5 lira artmasile bir zam gören çimento şirketleri amele ücretlerinin artmasın- dan dolayı el'an kâr edemediklerini söylemekte- dir. İşin en mühim tarafı yerli istihsal kâfi gel- mediğinden ve yabancı çimentonun da ithaline Vekâlet tarafından zorluk çıkarılmakta olduğun- dan çimento el'an karaborsadadır. Altı ay önce, Vekâlet bir sirkülerle, tüccardan ithal edecekleri Portland çimentolarının mukavemet bakımından Türk, çimentoları ayarında olmalarını tevsik mec- buriyeti koyduğundan, Yunan, Yugoslav ve Al- man çimentoların da bizimkilerle fark mecvut bu- lunduğundan bugün hiç bir tüccar çimento ithal et- memektedir. İstihsal kâfi olmadığı için büyük şe- hirlerimizde daima bir sıkıntı mevcuttur. Fabrika- lar bilhassa Zeytin burnu fabrikası teslimatı daima ileriye atmaktadır. Dezinden yüklenen çimento- larda, motorda asgarî bir hafta beklemekte ve müşteri beyhude istalya ücreti ödemektedir. Dün-
(Arkası . 254 iiııcü ;.sahifede)
yat seviyesi düşük memleketlerin kalkınmasına hizmet maksadile kurulmuştur. O itibarla, mese- lâ gazino inşası veya yüzme havuzu yapılması için kredi vermemektedir. Fakat, Bankanın bir hayır müessesesi olduğunu düşünmek de hatalı olur.
Bu müesseseyi milletlerarası bir kredi kooperatifi olarak kabul etmek daha doğrudur. Zira Banka ancak kendi hissedarlarına kredi açmaktadır. Ve üye memleketlerin yatırdıkları paraların mukad- deratından sorumlu olduğu için, muamelelerinde tıpkı ticaret bankalarının yaptığı gibi, tamamen ticarî görüşle hareket etmektedir. Bu maksadı sağlamak için, Banka, bir usul kabul etmiştir.
Buna göre, kredi istiyen üye memleketin krediyi sarfedeceği yerleri belirli olarak göstermesi, ve- ya bu para ile kuracağı tesislerin kesin iktisadî ve teknik projelerini Bankaya önceden tevdi etmesi lâzım gelmektedir. Bu yapıldıktan sonra, krediyi taleb eden memlekete uzmanlar gönderilmekte ve o memleketin, umumî, iktisadî, malî ve teknik bilgi durumları incelenmektedir. Bu uzmanlar, tetkikleri sonunda ,memleketin krediye liyakati- nin derecesini ve verilen projelerin içinde en müs- tacel ve memleket için en hayırlı ve kârlı olanla- rını seçerek bunları bir ehemmiyet sırasına koy- maktadır.
işte burada Bankanın önemli bir vazifesi daha kendiliğinden belirmektedir: o da gönderi- len bu uzman heyetlerinin ilgili üye memlekete, gerekiyorsa, iktisadî ve malî İslâhat için tavsiye- lerde bulunmalarıdır. Çünkü banka açtığı kredi- nin ana ve faizinin kendisine tekrar öndenmesi üzerinde çok hassastır; bu itibarla, teşkilâtı islâha muhtaç memleketlere, ancak, bu İslâhat yapıl- dıktan sonra para vermektedir.
Burada bir noktayı daha açıklamam faydalı- dır, o da şudur: Banka hissedar memleketlerin devletlerine olduğu gibi, hususî teşebbüs erbabı- na da kredi vermektedir. Ancak, bu takdirde bor- cun mahallî hükümetçe garanti edilmesi ve temi-
nat altına alınması şarttır. Hususî veya yarı res- mî bir müessese kredi istediği zaman, yine aynen ticaret bankalarının yaptığı gibi, Bankanın uz- manları bu müessesenin geçmişteki çalışmalarını, itibarını, ve malî durumunu incelmekte ve netice- de, Banka durumu sağlam görürse, ve kredi ile girişilmesi düşünülen işin iktisadî ve memlekete hayırlı olacağına kanaat getirirse, hükümetin res- mî kefaletile, istenen para verilmektedir.
Eankanın bir hususiyeti de, her türlü para üzerinden kredi açması ve borçluyu istediği mem- leketten mübayaada serbest bırakmasıdır, ancak, alman paraların mahalline sarfedilmesi şarttır.
Meselâ, sulama işleri için alman para ile lokomo- tif mübayaasma imkân yoktur. Zira o zaman bü- tün gaye kaybolmuş olur. Bunu sağlamak için Banka, verdiği paralarla yapılan mübayaatı, alı- nan malların fiyatlarını ve kullanıldığı yerleri sıkı surette kontrol etmektedir.
Bugüne kadar harpten zarar gören Avrupa memleketlerine, i m a r m a k s a d i y l e 5 25 m i l y o n d o l a r l ı k ve Güney Amerika mem- leketlerine ve Holanda ve Finlândiyaya kalkın- ma maksadile 152.600.000 dolarlık kredi açılmış- tır.
Hükümetimiz de Bankadan kalkınma kredisi talep etmiş ve bu maksatla lüzumlu projeleri Bankaya tevdi etmiştir. Bu projeler arasında, Sey- han bölgesinde sel âfetini önleme, s u l a m a ve sudan e l e k t r i k i s t i h s a l i , zahire depola- mak için s i l o t e s i s a t ı , l i m a n i n ş a s ı ve t e ç h i z a t ı , gibi işler bulunmaktadır.
Son olarak, şuna inanmaktayım ki, gelecekte, Bankanın faaliyeti ve hizmetleri daha ziyade, Türkiyemiz gibi, zengin bir toprağa, ve zeki isti- daalara malik memleketlere teveccüh edecek ve buralarda da mesut bir hava içinde «âlet işliye- cek, el övünecektir.».
Hoşça kaim sayın flhdiyenlerim.
(Baştarafı 252 nci sahifede)
