Viral Hepatit Dergisi 2003; 8(1): 56-59
56
Diyarbak›r ‹linde Kan Donörlerinde HBsAg ve Anti-HCV Prevalans› #
Ömer Faruk KÖKO⁄LU1, Mehmet Faruk GEY‹K1, Hasan UÇMAK1, Selda ASLAN1, Celal AYAZ1, Salih HOfiO⁄LU1
1Dicle Üniversitesi T›p Fakültesi, ‹nfeksiyon Hastal›klar› ve Klinik Mikrobiyoloji Anabilim Dal›, D‹YARBAKIR
ÖZET
Kan donörlerindeki HBsAg ve anti-HCV tafl›y›c›l›¤›, toplumun seropozitivitesi hakk›nda fikir edinme yönünden önemlidir. Bu amaçla, 1995-2000 y›llar› aras›nda Diyarbak›r il merkezindeki befl kan bankas›nda (Devlet Hastane- si, Askeri Hastane, Dicle Üniversitesi Hastanesi, Çocuk Hastanesi ve K›z›lay Kan Merkezi) yap›lan HBsAg ve anti- HCV testlerinin sonuçlar› retrospektif olarak de¤erlendirildi. HBsAg ve anti-HCV araflt›r›lmas› amac›yla “Reverse Passive Hemagglutination (RPHA)” testi, micro-ELISA pasteur PW40 ve Casette test Acon Diagnostic Inc. kullan›l- m›flt›r. Araflt›r›lan toplam 88.844 kan donörünün 4374 (%4.92)’ünde HBsAg pozitif bulundu. Anti-HCV pozitifli¤i ise 58.320 kifliden 359 (%0.62)’unda tespit edildi. Daha önceden ayn› bölgede yap›lm›fl olan çal›flmalara göre daha düflük oranda HBsAg ve anti-HCV seropozitifli¤i tespit edildi.
Anahtar Kelimeler: Kan donörleri, HBsAg, anti-HCV, seropozitiflik.
SUMMARY
The Prevalence of HBsAg and Anti-HCV in Blood Donors at Diyarbak›r Region
The ratio of HBsAg and anti-HCV carriers in blood donors is important to evaluate the seropositivity in that soci- ety. For this purpose, the results of HBsAg and anti-HCV tests carried out in five blood banks in Diyarbakir region (State Hospital, Military Hospital, Dicle University Hospital, Children Hospital and K›z›lay Blood Bank) between 1995-2000 were evaluated retrospectively. Reverse Passive Hemagglutination (RPHA) test, micro-ELISA pasteur PW40 and Caseette test Acon Diagnostic Inc. were used to search HBsAg and anti-HCV. HBsAg was positive in 4374 (4.92%) out of 88.844 donors and anti-HCV was positive in 359 (0.62%) person out of 58.320. When compared to the results obtained previously in the same region, we found decreased ratio of HBsAg and anti-HCV seropositivity.
Key Words: Blood donors, HBsAg, anti-HCV, seroposivity.
# Bu çal›flma, V. Ulusal Viral Hepatit Simpozyumu (9-11 Kas›m 2000, Ankara)’nda sunulmufltur.
G‹R‹fi
Hepatit B virüsü (HBV) ve hepatit C virüsü (HCV) kronik hepatit ve siroza yol açabilen, bafll›ca pa- renteral yolla bulaflan önemli iki hepatit etkeni- dir. Dünyada 400-500 milyon insan›n hepatit B, 300 milyon insan›n ise hepatit C tafl›y›c›s› oldu¤u tahmin edilmektedir. Bu virüslerin tafl›y›c›l›k oranlar› birçok faktöre ba¤l› olarak de¤iflik popü- lasyonlarda farkl›l›klar gösterir (1).
Kuzey Amerika, Avustralya, Kuzey ve Bat› Avrupa ülkelerini içine alan düflük endemisite bölgelerin- de HBsAg pozitifli¤i %2’nin alt›nda ve virüsle kar- fl›laflma oran›, HBsAg ve anti-HBs pozitifli¤i ise
%10’un alt›ndad›r. Türkiye’nin de içinde bulundu-
¤u Ortado¤u, Akdeniz havzas›, Orta ve Latin Ame- rika, Rusya ve Japonya’n›n oluflturdu¤u orta en- demisite bölgesinde ise HBsAg pozitifli¤i %2-7 aras›nda, HBV seropozitivitesi ise %20-60 aras›n- dad›r. Asya ve Afrika ülkelerinin içinde bulundu-
¤u yüksek endemisite bölgesinde ise HBsAg pozi- tifli¤i %8-20, seropozitivite %70-90 aras›ndad›r (1).
Gönüllü kan donörleri aras›nda anti-HCV prevalan- s› Kuzey Avrupa ve Amerika Birleflik Devletleri (ABD)’nde %0.2’den düflük, Avustralya’da %0.5-0.8 aras›nda, Güney Avrupa ve Japonya’da %1-1.5 ara- s›nda, Brezilya ve di¤er Güney Amerika ülkelerin- de, Çin’de %5’in üstünde, Kuzey ve Orta Afrika’da ise %10’un üstündedir. Ülkemizde yap›lan çal›flma- larda ise sa¤l›kl› kiflilerde veya kan donörlerinde
%0.2 ile %1.8 aras›nda de¤iflen anti-HCV seropozi- tifli¤i bildirilmifltir (2).
Diyarbak›r ve çevresinde daha önce yap›lan çal›fl- malarda %3 ile %12.5 aras›nda de¤iflen HBsAg po- zitifli¤i saptanm›fl olup, anti-HCV seropozitifli¤i ko- nusunda normal popülasyonda Diyarbak›r’da ya- p›lm›fl kapsaml› bir tarama mevcut de¤ildir (3-6).
Bu nedenle Diyarbak›r ve yöresinde HBsAg preva- lans›n›n izlenmesi ve anti-HCV prevalans› konu- sunda da bir fikir vermesi amac›yla böyle bir çal›fl- ma planland›.
MATERYAL ve METOD
Diyarbak›r il merkezinde bulunan K›z›lay Kan Merkezi, Dicle Üniversitesi Hastanesi, Devlet Has- tanesi, Çocuk Hastanesi ve Asker Hastanesi Kan Merkezleri’nde, 1995-2000 y›llar› aras›nda kan do- nörlerinin HBsAg ve anti-HCV seropozitiflikleri araflt›r›ld›. Bunun için bu merkezlerin donör ka- y›tlar› incelendi. HBsAg araflt›rmas› için tüm merkezlerde 1996 y›l›na kadar “Reverse Passive Hemagglutination (RPHA)” testi, daha sonraki y›llarda Micro-ELISA pasteur PW40 ve anti-HCV için ise anti-HCV Micro-ELISA pasteur PW40, As- keri Hastane’de anti-HCV için Casette test Acon Diagnostic Inc. kullan›lmaktayd›. Kan donörleri- nin kay›tlar› incelenirken, mükerrer kay›tlar çal›fl- maya dahil edilmedi.
BULGULAR
Çal›flmaya, Diyarbak›r K›z›lay Kan Bankas›’ndan 34.472, Dicle Üniversitesi Hastanesi’nden 45.991, Devlet Hastanesi’nden 3794, Asker Hastane- si’nden 3436, Çocuk Hastanesi’nden 1151 olmak üzere toplam 88.844 donör dahil edildi. Bu donör- lerin tümünde HBsAg ve 58.260 tanesinde anti- HCV bak›lm›flt›. Sonuçlar hem araflt›r›lan merkez- lere hem de y›llara göre ayr›nt›l› tablolar halinde Tablo 1 ve Tablo 2’de sunulmufltur.
TARTIfiMA
Hepatit B ve hepatit C epidemiyolojileri üzerine yap›lan çal›flmalar›n temelini kan donörleriyle ya- p›lan çal›flmalar oluflturur. Bu tür çal›flmalar›n ba- z› mahsurlar› olmakla beraber normal popülasyo- nu yans›tt›¤› kabul edilir. Ancak tek bir kan ban- Diyarbak›r ‹linde Kan Donörlerinde HBsAg ve Anti-HCV Prevalans›
Viral Hepatit Dergisi 2003; 8(1): 56-59 57
Tablo 1. Y›llara göre Diyarbak›r ilindeki tüm merkezlerde HBsAg ve anti-HCV seropozitiflik oranlar›.
Yıllar Anti-HCV pozitif n % HBsAg pozitif n %
1995 - - - 523 10.409 5.02
1996 - - - 343 10.005 3.43
1997 29 4237 0.68 266 7962 3.34
1998 73 11.241 0.65 756 17.626 4.29
1999 123 24.284 0.51 572 24.284 2.36
2000* 134 18.558 0.72 914 18.558 4.93
Toplam 359 58.320 0.62 4374 88.844 4.92
* 2000 yılına ait sekiz aylık verileri içermektedir.
kas›nda yap›lan çal›flman›n toplumun gerçek pre- valans›n› ortaya koymas› çok zordur. Bu nedenle bulundu¤umuz flehrin de¤iflik sosyoekonomik ve yafl gruplar›n›n müracaat etti¤i befl ayr› merkezin kan bankalar›n› tarayarak daha özgün sonuçlara ulaflmay› amaçlad›k.
Diyarbak›r ilinde daha önce yap›lan HBsAg preva- lans çal›flmalar›nda; Ayaz ve arkadafllar› 1988-1991 y›llar› aras›nda RPHA yöntemiyle 37.479 kifliden 3361 (%8.9)’inde HBsAg pozitif, Hoflo¤lu ve arka- dafllar› 1992-1994 y›llar› aras›nda 30.623 kifliden yi- ne ayn› yöntemle 917 (%2.99)’sinde pozitiflik bul- mufllard› (3,4). Bu çal›flmada ço¤unlu¤u ELISA yön- temiyle taranan 88.844 kifliden 4374 (%4.92)’ünde HBsAg pozitif bulundu. Bu üç çal›flma ayn› kan merkezlerinde yap›lm›fl oldu¤u için Diyarbak›r yö- resindeki HBsAg prevalans›n›n zaman içindeki de-
¤iflimini göstermesi aç›s›ndan fikir verebilir.
Bu bölgede yap›lm›fl di¤er HBsAg taramalar›nda ise De¤ertekin ve arkadafllar›, 1985 y›l›nda 638 ki- fli üzerinde %11.5, 1987 y›l›nda 464 kifli üzerinde
%12.5 gibi yüksek de¤erler bulmufllard›r (5,6). Bu çal›flmalara bak›larak Diyarbak›r’da ve dolay›s›y- la da Güneydo¤u Anadolu Bölgesi’nde Türki- ye’nin di¤er bölgelerine oranla HBsAg prevalan- s›n›n daha yüksek oldu¤u yönünde bir görüfl ha- kimdir. Ancak yukar›da bahsetti¤imiz Ayaz, Ho- flo¤lu ve son olarak bu çal›flma birbirinin ard› s›- ra yap›lm›fl, 1988-2000 y›llar› aras›nda, kümülatif olarak 156.946 kifli üzerinden 8752 kiflide %5.57 oran›nda HBsAg pozitifli¤i bulunmufltur. Bu de-
¤er ise ülkemizde 1985-1997 y›llar› aras›nda K›z›- lay’›n tüm kan bankalar›nda bak›lan 5.023.984 donörün %5.1 olan seropozitivite oran›na çok ya- k›n bir de¤erdir (7). Böylece Diyarbak›r ve yöre- sindeki HBsAg seropozitivite oran›n›n Türki- ye’nin di¤er bölgelerinden pek de farkl› olmad›¤›
sonucuna varabiliriz.
Hepatit C ile ilgili Diyarbak›r’da kan donörleri üzerinde yap›lan s›n›rl› say›da çal›flma mevcut- tur. Bunlardan Turgut ve arkadafllar›n›n 1992 y›- l›nda 198 kifli üzerinde yapt›¤› çal›flmada %0.5, El- çi ve arkadafllar›n›n 1996 y›l›nda 91 kifli üzerinde yapt›¤› çal›flmada %3.2 oran›nda anti-HCV pozitif- li¤i bulunmufltur (8,9). Bu çal›flma ise bu konuda bu bölgede yap›lan en genifl kapsaml› çal›flmad›r ve bulunan %0.62 oran›, Türkiye ortalamas› olan
%0.5 rakam›na çok yak›n bir de¤erdir. Bu da gös- teriyor ki en az›ndan kan donörleri aras›nda Di- yarbak›r’da HCV prevalans›, Türkiye ortalamas›- na yak›n bir de¤erdir.
KAYNAKLAR
1. Taşyaran MA. HBV infeksiyonu epidemiyolojisi.
K›l›çturgay K, Badur S (editörler). Viral Hepatit 2001. 1. Bask›. İstanbul: Viral Hepatitle Savaş›m Derneği, 2001: 121-8.
2. Akk›z H. Epidemiyoloji ve korunma. K›l›çturgay K, Badur S (editörler). Viral Hepatit 2001. 1. Bas- k›. İstanbul: Viral Hepatitle Savaş›m Derneği, 2001: 193-208.
3. Hoşoğlu S, Geyik MF, Özen A, Ayaz C. Diyarba- k›r yöresinde kan donörlerinde hepatit B taş›y›c›- l›ğ›: Son durum. Dicle T›p Dergisi 1995: 22.
4. Ayaz C, Bolaman Z, Gül K, Yenice N. Diyarba- k›r’da kan donörlerinde HBsAg ve anti-HIV anti- koru aranmas›. Klimik Dergisi 1992; 5: 23-4.
5. Değertekin H, Canoruç F, Göral V, Kastellioğlu F. Diyarbak›r ve çevresinde sağl›kl› kişilerde HBsAg taramas›. VI. Türk Gastroenteroloji Kongresi Kongre Kitab›. 22-25 Ekim 1985: 336.
6. Değertekin H, İlçin E, Gül K. K›rsal alanda HBsAg ve anti-HBs aranmas›. VII. Türk Gastre- oenteroloji Kongresi Kongre Kitab›. Diyarbak›r, 1987: 107.
7. M›st›k R, Bal›k İ. Türkiyede viral hepatitlerin epi- demiyolojik analizi. K›l›çturgay K, Badur S Köko¤lu ÖF ve ark.
Viral Hepatit Dergisi 2003; 8(1): 56-59
58
Tablo 2. Araflt›r›lan merkezlerin ayr› ayr› HBsAg ve anti-HCV seropozitiflik oranlar›.
Merkezler HBsAg pozitif n % Anti-HCV pozitif n %
Dicle Ü. Hastanesi 2661 45.991 5.79 248 26.106 0.95
Kızılay Kan Merkezi 1430 34.472 4.15 101 26.470 0.38
Devlet Hastanesi 52 3794 1.37 5 2901 0.17
Çocuk Hastanesi 95 1151 8.25 4 1151 0.35
Asker Hastanesi 136 3436 3.96 1 1692 0.06
Toplam 4374 88.844 4.92 359 58.320 0.62
(editörler). Viral Hepatit 2001. 1. Bask› İstanbul:
Viral Hepatitle Savaş›m Derneği, 2001: 10-55.
8. Turgut H, Turhanoğlu M, Ayd›n K ve ark. Değişik gruplarda anti-HCV seropozitifliği. Gastroente- roloji 1992; 3: 640-2.
9. Elçi S, Gül K, Özerdem-Akpolat N, An›k H, De- ğertekin H. Diyarbak›r’da hastane personeli, öğ- renci ve donörlerde anti-HCV pozitifliği. XXVII.
Türk Mikrobiyoloji Kongresi Kongre Kitab›. An- talya, 1996: 176.
YAZIfiMA ADRES‹
Dr. Ömer Faruk KÖKO⁄LU
Kahramanmarafl Sütçü ‹mam Üniversitesi T›p Fakültesi ‹nfeksiyon Hastal›klar› ve Klinik Mikrobiyoloji Anabilim Dal›
46050, KAHRAMANMARAfi e-mail: okokoglu@dicle.edu.tr
Diyarbak›r ‹linde Kan Donörlerinde HBsAg ve Anti-HCV Prevalans›
Viral Hepatit Dergisi 2003; 8(1): 56-59 59
