SES OLAYLARI
SESSİZ DÜŞMESİ
Sonsesteki çift sesdeşlerden sonuncusu söyleyişte düşebilir: çift>çif, dost>dos, rast>ras, abdest>aptes.
Bunların da bir sesli önünde türlü davranışları olur: çift-i, dost-um, rast-gelmek.
“r” sesi, kelime sonlarındaki r sesleri fazla titremeden
çıkarlar. Bu durum r sesinin söylenmemesi gibi bir durumu düşündürmektedir. R ile biten bir kelimeden sonra sesliyle başlayan bir kelime varsa r muhakak söylenmelidir: bir ev,
Kelime ortasındaki r ler de tam olarak seslendirilmelidir:
yaparlar, giderler, tutuyorlardı.
SESLİ DÜŞMESİ
Eklemede düşme, iki heceli bir sıra isim tabanlarımız vardır ki çekim sırasında bir sesli önünde hemen daima orta hece seslilerini düşürürler:beniz<benz-i, beyin<beyn-i,
karın<karn-ından, filim<film-i(yabancı kelimelerde de durum aynıdır).
İsim ve eylem eklemelerinde de yaygın olarak bu kural göze çarpar:şura<şur-dan, yukarı<yukar-sı,
çocukları<çocuk-lar-nız, götürür<götür-r-üm,ileri<iler-de.
3 TDS-2016 ANKARA ÜNİVERSİTESİ
SESLİ DARALMASI
acak, ecek ekleri sonu sessizle biten
kelimelere eklendiklerinde “a”, “ı” olarak;
“e”ler de ,”i” olarak daralırlar: yap-ı-cak, ed-i- cek, al-ı-cak. yapacak<yap-ı-
cak(yapacağım<yapıci:m/yapıca:m)
Eylem kökleri içinde yuvarlak sesliler
bulunuyorsa , “a” lar, “u” ve “e” ler , “ü”
olarak darlaşır: donacak<don-u-cak,
duracak<dur-ı-cak, İki sesli arasındaki y sessizinden önceki sesliler daralır:
anlıyamadım, söyliyemem,.
“y” sessizi acak,ecek ekleriyle bağlandığında
SESSİZ BENZEŞMESİ
Türkçe’de sert sessizlerden sonra sert sessiz gelir(p,ç,t,k,s,ş,h,f):kitapçı,taraftar.
Yabancı sözcüklerin gövdelerinde bu kural aranmaz:
istikbal, mahcup, takdir.
p,ç,t,k sert sessizleri iki sesli arasında yumuşar; b,c,d,g ye dönüşür: kitabı.
5 TDS-2016 ANKARA ÜNİVERSİTESİ
