1.4. Yüksek Sıcaklık
1.4.1. Yüksek Sıcaklığın Etkileri
Bahçe bitkileri yetiştiriciliğinde düşük sıcaklıklar kadar optimum üzerindeki yüksek sıcaklıklar
da sıcaklığın derecesine, süresine, bitkinin gelişme dönemine bağlı olarak zararlı etkide
bulunur. Yüksek sıcaklıklarda fotosentez ve solunum dengesi bozulur. Buna bağlı olarak
büyüme yavaşlar. Eğer bu sıcaklık artışı uzun süre devam ederse, bitki toprak üstü organları
ile devamlı kaybettiği suyu, kökleri ile karşılayamaz ise sararma, solma, kıvrılma ve sonuçta
kuruyarak öldüğü gözlenmektedir. Bitkinin devamlı su kaybetmesi ise, protoplazmanın
pıhtılaşmasına ve bitkinin ölümüne neden olur. Özellikle bu durum sıcak rüzgarların estiği
zamanlarda çok daha hızlı gerçekleşmektedir.
Genç bitki döneminde zararlanma daha şiddetli olur. Çiçeklenme ve döllenme zamanında
meyve tutumu, meyve tutumundan sonraki dönemde meyvenin irileşerek olgunlaşmasını
olumsuz yönde etkiler. Olgunlaşma dönemindeki yüksek sıcaklıklar ise düşük sıcaklıklarda
olduğu gibi meyvenin renginin açılmasına, tadının azalmasına, yaprağı tüketilen türlerde
yaprağın sararmasına ve pörsümesine neden olur. Bununla birlikte özellikle bazı sebze ve
meyve türlerinde optimumun biraz üzerindeki sıcaklıklar rengin, tadın ve kokunun
oluşmasını olumlu yönde etkiler. (kavun, karpuz, şeftali, kayısı)
Etkili sıcaklık toplamı
Herhangi bir bitkinin gelişme evresini tamamlaması için belirli bir sıcaklık toplamına ihtiyaç
vardır. Bu ihtiyacı hesaplamak için belirli bir temel sıcaklığın (minimum gelişme- eşik
sıcaklığı) üzerindeki günlük sıcaklık derecelerinin toplamı alınmaktadır ve birimi «gün
derece» dir.
Meyve türleri için Etkili sıcaklık toplamının hesaplanmasında sert çekirdekli meyveler içi +5
o
C, yumuşak çekirdekli meyveler için +7
oC, Antep fıstığı için +12
oC esas alınır.
Armutlarda yapılan çalışmalarda eşik sıcaklık 5
oC olarak kabul edilmiştir (Burmistrow, 1975;
Tikhonow, 1976)
Jackson (1986) ise meyve türlerinin etkili sıcaklık toplamı isteklerinin belirlenmesinde 10
o
C’ nin eşik sıcaklık olduğunu ve bu sıcaklık altında çok az gelişmenin olduğunu
belirtmektedir.
Çeşitrlerin etkili sıcaklık toplamlarının hesaplanmasında 3 farklı yöntem kullanılmaktadır.
Bunlar;
1. (Aylık ortalama sıcaklık - Eşik sıcaklık) x gün sayısı 2. (Günlük ortalama sıcaklık - Eşik sıcaklık)
Günlük ortalama sıcaklığın eşik sıcaklığa eşit veya eşik sıcaklıktan düşük olduğu durumda
etkili sıcaklık sıfır olarak kabul edilmektedir.
Etkili sıcaklık toplamlarından hareket ederek o ekolojide hangi tür yada çeşitlerin daha başarılı olarak yetiştirilebileceği konusunda karar verilebilir.
Örnek olarak 1650 gün-derece etkili sıcaklık toplamına sahip olan Ankara’da ürünlerin
olgunlaştırabilmeleri için bu değerden daha yüksek etkili sıcaklık toplamı isteyen Papaz
karası, Öküzgözü gibi üzüm çeşitleri ile antep fıstığı gibi meyve türlerinin ekonomik
olarak yetiştirilmeleri mümkün olamamaktadır.
Washingtonun doğusundaki Prosser bölgesi için gelişme dönemi 157 gün ve etkili sıcaklık
toplamı 1427 gün-derecedir. Washingtonun batısındaki Seattle bölgesinde ise gelişme
dönemi 255 gün ve etkili sıcaklık toplamı 1882 gün-derecedir. Bu durumda Prosser’ de
olgunlaşan bazı meyve türlerini Seattle’de yetiştirmek mümkün olmamaktadır.
KAYNAK
Ağaoğlu, S. ve ark. 1995. Genel Bahçe Bitkileri. Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi Eğitim, Araştırma ve geliştirme Vakfı Yayınları No:4.
Dokuzoğuz, M. 1974. Meyve Ağaçları ve Çevre İlişkileri. Ege Üniversitesi Ziraat Fakültesi yayınları, İzmir.
Top, N. ve Zincirlioğlu, Ö. 1987. Bitkilerin Ekolojik Girdi İstekleri.
Eser, D. 1997. Tarımsal Ekoloji. Ankara Üniv. Ziraat Fak. Yayın No.1473, 176 s., Ankara.
Akman, Y., Güney, K. 2006. Bitki Ekolojisi Botanik, Palme Yayınları No: 345.
Akman, Y., Ketenoğlu, O., Kurt, L., Güney, K., Tuğ, M., Bitki Ekolojisi, Palme Yayınları No: 300.
