MACARİSTAN d a TÜRK ANITLARI

1660 da Peç şehrinin Avusturyalı bir ressam tarafından yapılmış kuşbakışı

bir resmi

M A C A R İ S T A N

d a

T Ü R K A N I T L A R I

ikliminin kuzey şeridi üzerinde bulu-nan Tuna nehri sahillerinde orman-larla süslü tepelerde oturmakta idiler. Yapılan incelemelerden ilk insanların buralardaki mağaralarda sığındıkları anlaşılmıştır. Romalılar sonradan ilk kolonizasyonu buralarda kurmuşlar-dır.

«Mohaç» muharebesinden sonra Türkler Macaristanın işgaline bura-dan başlamışlardır. Tuna - Tisa ırmak-larının arasındaki kumlu saha insan-ların yerleşmesine elverişli değildi. Macaristandaki Türk kültürü en sağ-lam zemini Peç ve havalisinde bul-muş, burada kökleşerek birçok Türk anıtı meydana getirmiştir. Bunlardan bazılarını aşağıda izah edeceğiz;

1 — PEÇ'TEKİ G A Z İ K A S I M P A Ş A CAMİİ : Macaris-tandaki en büyük ve en güzel Türk âbidesi Peç'teki Kossuth meydanında-ki Gazi Kasım Paşa camisi olup bu-gün bir katolik kilisesidir. Evliya Çelebi bu camiden şöyle bahseder : Çok güzel ve cemaatı bol bir camidir. Kubbesi mavi taşdan yapılmıştır.

Bo-yu 50 adım uzunluğundadır. Minare-si çok yüksektir. KubbeMinare-si 4 duvar üzerine oturtulmuş olup İstanbul'daki Sultan Selim camiini andırır. X V I ncı yüzyılda inşa edilmiştir. Kare bir plân üzerine konulan kubbesi 22 met-re yüksekliktedir. Kamet-re plân kubbe-ye sekiz köşeli bir kaideden geçmek-tedir. Hasıl olan köşelerde yontma taşdan stalaktitler konmuştur. Sonra-dan Gazi Kasım Paşa camii bir kaç defa tamir edilmiş bu arada minaresi de yıkılmıştır. Camiye sonradan ilâve edilen yuvarlak arkad mimar K ö r -mendi tarafından yapılmıştır.

2 — PEÇ'TEKİ Y A K O V A L I H A -SAN CAMİİ : Bu cami ha-len bir hastahanenin kilisesi olarak kullanılmaktadır. Macaristanda kalan Türk eserlerinden hemen hemen hiç bozulmayam olan bu camiin minaresi de olduğu gibi durmaktadır. Y a k o -valı Hasan camii hakkında Evliya Çelebi şunları yazmaktadır : «Kub-besi mavi taşdan kesilmiş olup kur-şun levha kaplıdır. Sofasının! etra-fında Mevlevi dervişlerinin odaları vardır. Minaresi yüksek ve narindir.»

Cami X V I ncı yüzyılda yapılmıştır. Kare olan plânı tulü 12.70 metre, kub-benin kutru 11.20 metre ve yüksekli-ği 15 metredir. Eski kapısı bozulmuş, kubbe altındaki stalaktit kemerler bu camide de vr-rdır. 12 köşeli minaresi 2,5 metre kutrunda ve 35 metre yük-sekliğindedir. Evvelce minare çini kaplı imiş. Bı eski çinilerden bir kaç tane el'an mevcuttur. Cami yanında Yakovalı Hasan tarafından bir med-rese de yapılmış ise de halen mevcut değildir.

3 — FERHAT P A Ş A CAMİİ r Vaktiyle çok meşhur olan bu cami Peç'in Kazinczi sokağında bir harabe halindedir. Yüksek minaresi harap ol-muştur.

4 — PEÇ'DE İDRİS B A B A TÜR-BESİ : Peç şehri çocuk has-tanesi bahçesindeki bu güzel türbe tarihçi Peçevi İbrahime göre 1574 -1651 tarihleri arasında yaşamış olan kudretli bir ilim adamının mezarıdır. Bu türbe Budindeki Gül baba türbe-sinin tarzında yapılmıştır.

P^ç şslırinds Gazi K A S I M P A Ş A camii. 1600 yılında yapılan bu cami Macaristan'daki Türk eserlerinin en güzellerindendir.

Aynı camiin plân ve kesiti

Gazi Kasım Paşa camii içinden kubbe altındaki staiaktitli köşe ve iç süsler

Gazi Paşa camii plânı

Yakovalı Hasan camii kesiti

Peç'deki Yakovalı Hasan camii XVI. yüzyılda yapılmıştır.

(Baş tarafı 38. sahifede)

tur. Ayrıca bu mevkiin fotoğrafını çektirip göndereceğim. Sağda solda İon medeniyeti bakiyelerinden kıy-metli bazı sütün başlığı, kabartma gibi eserlere de rastlanmaktadır. Bun-ları da vakit bulabilirsem tesbit edip fotoğraflarını çektireceğim ve gön-dermeğe çalışacağım.

Enez kenarında Meriç nehri üze-rine Bekir Karanın çeltik iskelesi vardır. Yalnız Meriç nehrinin deniz-le birdeniz-leştiği yerde fazla kum yığın-ları bulunduğundan 40 tondan daha büyük motorlar nehirden içeri

gire-mez. Küçük yelkenliler nehirden içe-ri girebilir ve Karabekir iskelesine yanaşır. Buradan nehir yolu ile ta İp-sala köprüsüne çıkmak mümkündür.

Enez gerek tarihi kalıntıları ile ve gerekse tabiî güzellikleriyle turis-tik bir yer olmağa namzet bulunmak-ta ise de; bu hususbulunmak-ta hiç bir alâka gösterilmediğinden sönük kalmış ve kalmaktadır. Burasının turistik ba-kımdan geliştirilmesi için kasabaya bir saat kadar mesafede bulunan Dragodina deniz sahilinin plâj olarak ihya edilmesi, ayrıca, gelen avcıların ve sair yabancı misafirlerin ihtiyaç ve

istirahatlerini temin edebilecek bir otel inşa edilmesi lâzımdır. Eski eser-lerin toplanarak korunabilmesi için Eski Eserleri Koruma Derneği kurul-ması, nüfusunun azlığından gelişemi-yen Enez'e iç iskân yolu ile göçmen iskân edilmesi, ufak çapta bir liman inşası, Orman intifamda bulunan Beylik korunun orman olarak intifa-mın kaldırılarak buraya 2 — 300 ha-nelik bir köy kurulması.

Hülâsa, Hükümetçe Enez'e daha fazla alâka gösterilmesi lâzımdır.