İş Adamının Mali Risk Yönetim Rehberi AR-Ge Kitapçığı. 16 December 2015

İş Adamının Mali Risk Yönetim Rehberi

AR-Ge Kitapçığı

16 December 2015

İÇİNDEKİLER

Giriş

1. Bölüm – 5520 Sayılı Kurumlar Vergisi Kanunu

2. Bölüm – 5746 Sayılı Araştırma Ve Geliştirme Faaliyetlerinin Desteklenmesi Hakkında Kanun 3. Bölüm – 4691 Sayılı Kanun Kapsamında Teknoloji Geliştirme Bölgeleri

4. Bölüm – Ar- Ge Ve Yenilik Projeleri İçin Ulusal Nakit Destek Programları 5. Sınai Mülkiyet Haklarında İstisna Uygulaması

Giriş

Türkiye’de Ar-Ge faaliyeti yürüten şirketlerin, Ar-Ge mevzuatı ve nakit destek programları kapsamında sağlanan farklı teşvik ve desteklerden faydalanma imkanı bulunmaktadır.

2001 yılında yürürlüğe giren ve teknoloji geliştirme bölgelerinde faaliyette bulunan şirketlere Ar-Ge ve yazılım geliştirme faaliyetlerine yönelik teşvikler sağlayan 4691 sayılı Teknoloji Geliştirme Bölgeleri Kanunu ve 5520 sayılı Kurumlar Vergisi Kanunu’nun 10. maddesi ile sağlanan Ar-Ge indirimi mekanizmasına ek olarak, 1 Nisan 2008 tarihi itibarı ile 5746 sayılı Araştırma ve Geliştirme Faaliyetlerinin Desteklenmesi Hakkında Kanun yürürlüğe girmiş olup, bu Kanun ile Ar-Ge indiriminin yanısıra, gelir vergisi stopajı teşviki , sigorta primi işveren hissesi desteği, damga vergisi istisnasına yönelik teşvik ve destekler düzenlenmiştir.

Ülkemizde, özel sektör kuruluşlarının proje bazlı Ar-Ge ve yenilik faaliyetlerine farklı destek programları aracılığı ile geri ödemesiz (hibe) destek sağlayan kurumlar da bulunmaktadır. Türkiye Bilimsel ve Teknolojik Araştırma Kurumu (TÜBİTAK); Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı; TTGV; KOSGEB; Kalkınma Ajansları özel sektör kuruluşlarının proje bazlı Ar-Ge ve yenilik faaliyetlerine geri ödemesiz (hibe) destek sağlayan kurumlar arasındadır.

Şirketlerin Ar-Ge ve yenilik faaliyetlerinin maliyetlerini düşürmek amacıyla yapılarına en uygun destek ve teşvik mekanizmasından faydalanmaları önem arz etmektedir. Bu doğrultuda işbu dokümanın, Ar-Ge ve yenilik faaliyeti yürüten ve bu kapsamda destek ve teşviklerden faydalanmak isteyen kurumlar için tanıtıcı ve yönlendirici olması amaçlanmıştır.

1. Bölüm – 5520 Sayılı

Kurumlar Vergisi Kanunu

Tanımlar

1 Seri No'lu Kurumlar Vergisi Genel Tebliği’nin “10.2. Ar-Ge İndirimi” maddesinde Ar-Ge ve yenilik faaliyetlerine ilişkin tanımlar aşağıdaki şekilde yapılmıştır:

Ar-Ge Harcamaları: Tebliğin “10.2.2. Ar-Ge faaliyetleri” bölümünde belirtilen faaliyetlerle ilgili olarak yapılan ve aktifleştirilerek amortisman yoluyla itfa edilen veya doğrudan gider kaydedilen harcamalar, Ar-Ge

harcamalarıdır.

Ar-Ge İndirimi: Ar-Ge harcamaları üzerinden (2 Seri No'lu Kurumlar Vergisi Genel Tebliği'nin 5. maddesiyle değiştirilen oran) %100 oranında hesaplanarak kurum kazancından indirilecek tutar, Ar-Ge indirimidir.

Ar-Ge Projesi: Amacı, kapsamı (genel ve teknik tanımı), süresi, bütçesi, özel şartları, diğer kurum, kuruluş, gerçek ve tüzel kişilerce sağlanacak ayni ve/veya nakdi destek tutarları, sonuçta doğacak ihtira haklarının paylaşım esasları belirlenmiş ve Ar-Ge faaliyetlerinin her safhasını belirleyecek mahiyette ve bilimsel esaslar çerçevesinde hazırlanan proje, Ar-Ge projesidir.

Teknoloji: Teknik üretme ve bu tekniğin uygulanması ile ilgili gerekli alet, makine ve malzemeleri geliştirebilme bilgisidir.

Yenilik: Bir fikrin; pazarlanabilir hale veya bir mal/hizmet üretiminde kullanılan yeni veya geliştirilmiş bir yöntem haline dönüştürülmesidir. Bu açıdan teknolojik yenilik yapma süreci, bir dizi bilimsel, teknolojik, mali ve ticari etkinliği içerir.

Şekil, renk ve dekorasyondaki değişiklikler gibi bütünüyle görsel ve estetik değişiklikler ile ürünün yapı, nitelik ve performansını teknik açıdan değiştirmeyen, küçük tasarım ve görünüm farklarından ibaret basit değişiklikler yenilik sayılmaz.

Üründe Yenilik: Teknolojik açıdan yeni ürün, önceki ürün kuşağıyla karşılaştırıldığında malzemesi, parçaları ve yerine getirdiği işlevler açısından, öze ilişkin, teknolojik farklar gösteren bir ürünü ifade eder.

Üretim Yöntemlerinde Yenilik: Geleneksel üretim tesislerinde üretilemeyen, halen üretilmekte olan veya yeni ürünlerin yeni tekniklerle üretilmesinde kullanılan bir yöntem teknolojik açıdan yeni sayılır.

Yazılım: Bir bilgisayar, iletişim cihazı veya bilgi teknolojilerine dayalı diğer bir cihazın çalışmasını ve kendisine verilen verilerle ilgili gereken işlemleri yapmasını sağlayan komutlar dizisinin veya programların ve bunların kod listesinin, işletim ve kullanım kılavuzlarını da içeren bilgi ve belgelerin tümünü ifade eder.

AR-GE indirimi

5520 Sayılı Kurumlar Vergisi Kanunu’nun 10. Maddesi uyarınca, kurumlar vergisi matrahının tespitinde;

kurumlar vergisi beyannamesi üzerinde ayrıca gösterilmek şartıyla, mükelleflerin, işletmeleri bünyesinde gerçekleştirdikleri münhasıran yeni teknoloji ve bilgi arayışına yönelik araştırma ve geliştirme harcamaları tutarının % 100'ü oranında hesaplanacak "Ar-Ge indirimi" kurum kazancından indirilir.

Araştırma ve geliştirme faaliyetleri ile doğrudan ilişkili olmayan giderlerden ve tamamen araştırma ve geliştirme faaliyetlerinde kullanılmayan amortismana tâbi iktisadî kıymetler için hesaplanan amortisman tutarlarından verilen paylar üzerinden Ar-Ge indirimi hesaplanmaz. Matrahın yetersiz olması nedeniyle ilgili dönemde indirim konusu yapılamayan tutar, sonraki hesap dönemlerine devreder. Ar-Ge indiriminden yararlanılacak harcamaların kapsamını ve uygulamadan yararlanılabilmesi için gerekli belgeler ile usûlleri belirlemeye Maliye Bakanlığı yetkilidir.

AR-GE Faaliyetleri

1 Seri No'lu Kurumlar Vergisi Genel Tebliği hükümleri çerçevesinde, yapılan bir harcamanın Ar-Ge indirimine konu edilebilmesi için Ar-Ge faaliyeti kapsamında yapılmış olması gerekmekte olup, aşağıda belirtilen amaçlara yönelik faaliyetler Ar-Ge faaliyetleridir:

 Bilimsel ve teknolojik alanlardaki belirsizlikleri gidermek ve bunları aydınlatmak amacıyla, bilim ve teknolojinin gelişmesini sağlayacak yeni teknik bilgilerin elde edilmesi,

 Yeni yöntemlerle yeni ürünler, madde ve malzemeler, araçlar, gereçler, işlemler, sistemler geliştirilmesi, tasarım ve çizim çalışmaları ile yeni teknikler ve prototipler üretilmesi,

 Yeni ve özgün tasarıma dayanan yazılım faaliyetleri,

 Yeni üretim yöntem, süreç ve işlemlerinin araştırılması veya geliştirilmesi,

 Bir ürünün maliyetini düşürücü, kalite, standart veya performansını yükseltici yeni tekniklerin /teknolojilerin araştırılması.

AR-GE Sayılmayan Faaliyetler

1 Seri No'lu Kurumlar Vergisi Genel Tebliği hükümleri çerçevesinde Ar-Ge faaliyetleri kapsamında değerlendirilmeyen harcamalar şu şekildedir:

 Pazar araştırması ya da satış promosyonu,

 Kalite kontrol,

 Sosyal bilimlerdeki araştırmalar,

 Petrol, doğalgaz, maden rezervleri arama ve sondaj faaliyetleri,

 İcat edilmiş ya da mevcut geliştirilmiş süreçlerin kullanımı,

 Biçimsel değişiklikler (Tebliğin “10.2.2. Ar-Ge faaliyetleri” bölümündeki amaçlara yönelik olmayan şekil, renk, dekorasyon v.b., estetik ve görsel değişiklikler),

 Bilimsel ve teknolojik yenilik doğurmayan rutin faaliyetler (rutin veri toplama, rutin analizler için kullanılan program, yazılım gibi üretilen prototiplerin rutin ayarlamaları),

 İlk kuruluş aşamasında kuruluş ve örgütlenmeyle ilgili araştırma giderleri,

 Proje sonucunda geliştirilen ürüne ilişkin fikri mülkiyet haklarının korunmasına yönelik çalışmalar,

 Numune verilmek amacıyla prototiplerden kopyalar çıkarılıp dağıtılması ve reklam amaçlı tüketici testleri.

AR-GE Harcamaları

Ar-Ge harcamalarının 1 Seri No'lu Kurumlar Vergisi Genel Tebliği kapsamında değerlendirilebilmesi için işletmelerin ayrı bir Ar-Ge departmanı kurmaları zorunlu olup Ar-Ge faaliyeti kapsamında değerlendirilen harcamalar aşağıda gösterilmiştir.

İlk Madde ve Malzeme Giderleri: Her türlü direkt ilk madde, yardımcı madde, işletme malzemesi, ara mamul, yedek parça ve benzeri giderleri ile amortisman uygulamasına konu olmayan maddi ve gayrimaddi kıymet iktisaplarına ilişkin giderleri kapsar. Hammadde ve diğer malzeme stoklarından Ar-Ge faaliyetlerinde fiilen kullanılan kısma ilişkin maliyetler Ar-Ge harcaması kapsamındadır. Bu nedenle, henüz Ar-Ge faaliyetlerinde kullanılmamış olan hammadde ve diğer malzemelere ilişkin maliyet tutarlarının stoklar hesabında; kullanılan, satılan ya da elden çıkarılanların da stoklar hesabından mahsup edilmek suretiyle izlenmesi gerekmektedir.

Personel Giderleri: Ar-Ge faaliyetlerinin yürütülmesi amacıyla çalıştırılan ve faaliyetin gerektirdiği nitelikte personel ile ilgili olarak tahakkuk ettirilen ücretler ile bu mahiyetteki giderlerdir.

İşletmenin Ar-Ge departmanında çalıştırılan hizmetliler ve benzeri vasıfsız personel ile Ar-Ge departmanına tahsis edilmemiş olup günün bir kısmında Ar-Ge departmanında çalışan personele ödenen ücretler bu kapsamda değerlendirilmeyecektir.

Genel Giderler: Ar-Ge faaliyetlerini yürütmek amacıyla elektrik, su, gaz, bakım-onarım, haberleşme, nakliye ile Ar-Ge faaliyetlerinde kullanılan makine ve teçhizata ilişkin bakım ve onarım giderleri gibi Ar-Ge faaliyetinin devamlılığını sağlamak için katlanılan diğer giderleri kapsar. Sigorta giderleri, Ar-Ge faaliyetlerinin bizzat yürütülmesi amacıyla kullanılan tesis için ödenen kira giderleri ile kitap, dergi ve benzeri bilimsel yayınlara ait giderler de bu kapsamdadır.

Bu giderlerin, Ar-Ge harcaması olarak değerlendirilebilmesi için Ar-Ge departmanında fiilen kullanıldığının tespit ve tevsik edilmesi gerekmektedir. Çeşitli kıstaslara göre genel işletme giderleri üzerinden hesaplanacak paylar bu kapsamda değerlendirilmez.

Dışarıdan Sağlanan Fayda ve Hizmetler: Normal bakım ve onarım giderleri dışında Ar-Ge faaliyetleriyle ile ilgili olarak işletme dışında yerli veya yabancı diğer kurum ve kuruluşlardan mesleki veya teknik destek alınması veya bunlara yaptırılan analizlerle ilgili olarak yapılan ödemelerle, bu mahiyetteki diğer ödemelerdir.

Bu harcamalar, Ar-Ge faaliyetinin esas itibarıyla işletme bünyesinde yapılması gerekmektedir.

Fiili kullanım durumunun tespit edilmesi ve ortak giderlerin de buna göre paylaştırılması şartıyla bir kuruma ait olduğu halde diğer kurumlarla ortak kullanılan Ar-Ge departmanında yapılan Ar-Ge faaliyetleri, işletme bünyesinde yapılmış sayılacaktır. İşletmenin organizatörlüğünde olmak şartıyla, kamu kurum ve kuruluşlarına ait Ar-Ge merkezleriyle üniversiteler bünyesinde yapılan Ar-Ge faaliyetleri de bu kapsamda bulunmaktadır.

Ar-Ge faaliyetlerinin yürütülmesi esnasında, proje bazında yerli ve yabancı teknik personelden mesleki ve teknik destek alınması veya bazı analizlerin dışarıda yaptırılması halinde bunlarla ilgili olarak yapılan ödemeler de Ar-Ge harcaması kapsamında değerlendirilecektir.

Vergi, Resim ve Harçlar: Doğrudan Ar-Ge faaliyetlerine ilişkin olan ve kurumlar vergisi matrahının tespitinde gider olarak dikkate alınan ayni vergi, resim ve harçları kapsar. Doğrudan Ar-Ge faaliyetlerinin yürütüldüğü taşınmazlar için ödenen vergiler, Ar-Ge projesinde kullanılmak üzere ithal edilen mallarla ilgili gümrük vergileri ile benzeri vergi, resim ve harçlar bu kapsamdadır.

Amortisman ve Tükenme Payları: Doğrudan Ar-Ge faaliyetlerinde kullanılan bina, makine-tesis ve cihazlar, taşıtlar, döşeme ve demirbaş gibi maddi ve maddi olmayan duran varlıklar için ayrılan amortisman ve tükenme paylarından oluşur. Diğer taraftan, iktisadi kıymetin münhasıran Ar-Ge faaliyetlerinde kullanılması ve bu kullanımın sürekli olması gerekmektedir. Ar-Ge departmanı dışında başka faaliyetlerde de kullanılan iktisadi kıymetlere ilişkin amortismanlar Ar-Ge harcaması kapsamında değildir.

Finansman Giderleri: Ar-Ge projesi bazında yerli, yabancı ve uluslararası kurumlardan temin edilen kredilere ilişkin finansman giderleridir.

AR-GE Harcamalarının Kayıtlarda İzlenmesi

1 Seri No'lu Kurumlar Vergisi Genel Tebliği uyarınca, kurumlar, hesap dönemi içerisinde gayrimaddi hakka yönelik yaptıkları araştırma ve geliştirme harcamalarının tamamını aktifleştirmek zorundadırlar. Ancak, gayrimaddi hakka yönelik olmayan ve Vergi Usul Kanunu hükümleri çerçevesinde aktifleştirilmesi gerekmeyen harcamalar doğrudan gider yazılabilecektir.

Örneğin, kanser ilacı geliştirmek için yapılan araştırma faaliyetleri sonucunda patent, lisans gibi bir gayrimaddi hak ortaya çıkacağından, yapılan araştırma harcamalarının aktifleştirilmesi gerekecektir.

Proje sonucu ortaya bir gayrimaddi hak çıkması halinde, aktifleştirilmesi gereken bu tutar, amortisman yoluyla itfa edilecektir.

Ancak projeden, daha sonraki yıllarda vazgeçilmesi veya projenin tamamlanmasına imkan kalmaması durumunda, kurumun Ar-Ge faaliyeti kapsamında yapmış olduğu ve önceki yıllarda aktifleştirilmiş olan tutarların doğrudan gider yazılabilmesi mümkün bulunmaktadır.

Örneğin; bir kurum tarafından 3 yıl süreli Ar-Ge projesi hazırlanarak, ön fizibilite çalışmalarının akabinde, Ar-Ge faaliyetine başlanılmıştır. İkinci yılın sonunda, kurum Ar-Ge projesinin gerçekleşmesinin mümkün olmadığı düşüncesiyle projeden vazgeçme kararı almıştır. Dolayısıyla, projenin başlama tarihinden itibaren aktifleştirilen Ar-Ge harcamaları, projeden vazgeçildiği tarih itibarıyla doğrudan gider yazılabilecektir.

İster aktifleştirilsin ister doğrudan gider yazılsın ilgili dönemde yapılan Ar-Ge harcamalarının tamamı üzerinden%100 oranında Ar-Ge indirimi ayrıca hesaplanacak ve indirim konusu yapılacaktır.

Kazancın Yetersiz Olması Durumu

1 Seri No'lu Kurumlar Vergisi Genel Tebliği kapsamında, ilgili dönemde kazancın yetersizliği nedeniyle indirim konusu yapılamayan Ar-Ge İndirimi tutarı sonraki hesap dönemlerine devredecektir. Ancak 5520 sayılı Kanun kapsamında önceki dönemlerden devreden Ar-Ge indirimi üzerinden yeniden değerleme imkanı bulunmamaktadır.

Aktifleştirilen Kıymetlerin Devri

1 Seri No'lu Kurumlar Vergisi Genel Tebliği hükümleri kapsamında, henüz tamamlanmamış bir Ar-Ge projesinin, başka bir kuruma satılması halinde aktifleştirilen tutarlar kazanç tutarının tespitinde maliyet unsuru olarak dikkate alınacaktır.

Ar-Ge indirimi uygulamasında, henüz tamamlanmamış bir Ar-Ge projesinin başka bir kuruma satılması durumunda, Ar-Ge projesini devralan kurumun bu projeye ilişkin olarak ilave yaptığı harcamalar Ar-Ge indiriminden yararlanabilecek olup devreden kurumda yapılan Ar-Ge harcamaları için indirimden yararlanılması söz konusu olmayacaktır.

Tamamlanmış bir Ar-Ge projesinin başka bir kuruma satılması durumunda ise Ar-Ge projesini devralan kurumun Ar-Ge indiriminden yararlanması söz konusu değildir.

AR-GE İndiriminden Yararlanmak İçin İstenecek Belgeler

Ar-Ge indiriminin uygulanmaya başlanacağı döneme ait geçici vergi beyannamesinin verileceği tarihe kadar Ar-Ge faaliyetiyle ilgili olarak 1 Seri No'lu Kurumlar Vergisi Genel Tebliği’nde yer alan “Ek-1”de yer alan formata uygun olarak hazırlanacak rapor, bir yazı ekinde iki nüsha olarak Gelir İdaresi Başkanlığına elden veya posta yoluyla gönderilecektir. Ancak, bu süre içinde başvurusu yapılmayan projeler ile ilgili olarak, çalışmalara başlanıp harcama yapılmakla birlikte projenin herhangi bir aşamasında başvuruda bulunulması ve uygun bulunması halinde, başvuru tarihinin içinde bulunduğu geçici vergilendirme döneminin başlangıcından itibaren yapılan Ar- Ge harcamaları Ar-Ge indiriminden yararlanabilecek, Ar-Ge projesi bittikten sonra yapılan başvurular değerlendirmeye alınmayacaktır.

Bakanlık, raporun genel değerlendirmesini yaptıktan sonra, projenin bilimsel olarak incelenerek münhasıran yeni bilgi ve teknoloji arayışına yönelik olup olmadığının tespit edilmesi amacıyla, projeyi Türkiye Bilimsel ve Teknolojik Araştırma Kurumuna (TÜBİTAK) ve/veya üniversiteler ile araştırma yapılan konuda uzmanlaşmış kuruluşlara intikal ettirecektir. Mükellefe, proje bütçesinin %0,3’ü oranında bir tutarı incelemeyi yapan kuruluşa ödemesi için bir yazı gönderilecek, ancak bu tutar 15.000.- YTL’yi aşmayacaktır.

Ar-Ge projesine ilişkin incelemeyi yapacak kuruluş, ihtiyaç duyması halinde ilave bilgi veya belgeleri de isteyerek, kendi uzmanları veya görevlendireceği başka kuruluşlara ait uzmanlar marifetiyle gerekli incelemeleri kısa sürede yaptıracak, 1 Seri No'lu Kurumlar Vergisi Genel Tebliği’nde yer alan “Ek-2”de yer alan formata göre düzenlenen değerlendirme raporunun bir örneğini Gelir İdaresi Başkanlığına ve başvuru sahibine gönderecektir.

Para–Kredi ve Koordinasyon Kurulu Kararlarına istinaden uygulanan Ar-Ge yardımına ilişkin mevzuat çerçevesinde TÜBİTAK tarafından daha önce incelemesi yapılmış olan projelerle ilgili olarak yeniden inceleme yapılmasına ihtiyaç bulunmamaktadır. Bu kapsamda TÜBİTAK tarafından incelenerek desteklenmesi uygun bulunmuş Ar-Ge projesi bulunan mükelleflerin bu projeler hakkında ayrıca bir inceleme yapılması için Gelir İdaresi Başkanlığına müracaat etmelerine gerek olmayıp, desteklenmesi uygun bulunmuş projelere ilişkin Ar-Ge değerlendirme raporları veya TÜBİTAK’dan alınan destek karar yazısının bir örneğinin YMM tasdik raporuna eklenmesi yeterli olacaktır.

Projenin AR-GE Projesi Olarak Değerlendirilmesi Sonuçları

1 Seri No'lu Kurumlar Vergisi Genel Tebliği’nde yer alan açıklamalar kapsamında, Türkiye Bilimsel ve Teknolojik Araştırma Kurumu (TÜBİTAK) ve/veya üniversiteler ile araştırma yapılan konuda uzmanlaşmış kuruluşlarca Ar- Ge projesi olarak değerlendirilmeyen projeler nedeniyle mükellef tarafından haksız yere indirim konusu yapılan tutarlar, vergi ziyaı cezası ve gecikme faizi ile birlikte mükelleften aranacaktır.

Diğer Kurumlardan Sağlanan AR-GE Destekleri

1 Seri No'lu Kurumlar Vergisi Genel Tebliği kapsamında, 94/6401 sayılı İhracata Yönelik Devlet Yardımları Kararı çerçevesinde Para–Kredi Koordinasyon Kurulunun 9/9/1998 tarih ve 98/16 sayılı Kararına istinaden yayımlanan 98/10 sayılı Araştırma–Geliştirme (Ar-Ge) Yardımına İlişkin Tebliğ çerçevesinde Dış Ticaret Müsteşarlığı tarafından, sanayi kuruluşlarının uzman kurumlar tarafından Ar-Ge niteliğine sahip olduğu tespit edilen projeleri kapsamında izlenip değerlendirilebilen giderlerin belli bir oranı hibe şeklinde karşılanmakta veya bu projelere geri ödeme koşuluyla sermaye desteği sağlanmaktadır.

Yukarıda belirtilen mevzuat çerçevesinde geri ödeme koşuluyla sermaye desteği olarak sağlanan destekler, borç mahiyetinde olup ticari kazanca dahil edilmesi söz konusu değildir. Ancak, bu mevzuat çerçevesinde hibe şeklinde sağlanan destek tutarları ile diğer kurumlardan bu mahiyette sağlanacak her türlü destek tutarları, ticari kazancın bir unsuru olarak kazanca dahil edilecektir. Maliyetleri, bu tür desteklerle karşılanan Ar-Ge harcamaları da Ar-Ge indiriminin hesabında dikkate alınacaktır.

Teknoloji Geliştirme Bölgelerinde Ve Serbest Bölgelerde Yapılan Ar-Ge Harcamaları

5228 sayılı Kanunun gerekçesinde, Ar-Ge indirimine ilişkin düzenlemenin, Ar-Ge faaliyetlerine yönelik olarak 4691 sayılı Teknoloji Geliştirme Bölgeleri Kanununda yer alan teşvik edici düzenlemenin bir tamamlayıcısı niteliğinde olduğu belirtilmiştir. Ar-Ge indirimi uygulaması açısından, Ar-Ge departmanının bulunduğu yerin önemi bulunmamaktadır. Firmanın faaliyet yeri olması şartıyla, gerek firma merkezinin bulunduğu yerde veya ayrı bir yerde, gerekse teknoloji geliştirme bölgelerinde kurulan Ar-Ge departmanlarında yapılan harcamalardan bu Tebliğde belirtilen kriterlere uyanlar Ar-Ge indirimi kapsamındadır.

Bilindiği üzere, Kurumlar Vergisi Kanununun 5 inci maddesinin üçüncü fıkrasında, kurumların kurumlar vergisinden istisna edilen kazançlarına ilişkin giderlerinin veya istisna kapsamındaki faaliyetlerinden doğan zararlarının, istisna dışı kurum kazancından indirilmesinin kabul edilemeyeceği hüküm altına alınmış bulunmaktadır.

Dolayısıyla, teknoloji geliştirme bölgelerinde veya serbest bölgelerde gerçekleştirilen Ar-Ge faaliyetlerinden bir kazanç doğması ve bu kazançla ilgili olarak 4691 sayılı Teknoloji Geliştirme Bölgeleri Kanununun geçici 2 nci maddesinde ya da 3218 sayılı Serbest Bölgeler Kanununun geçici 3 üncü maddesinde yer alan istisnadan

yararlanılacak olması durumunda, istisna uygulanacak kazancın elde edilmesine yönelik olarak yapılan harcamalar Ar-Ge indirimi kapsamında değerlendirilmeyecektir. Diğer bir ifadeyle, kazancına istisna uygulanacak Ar-Ge faaliyetleri için yapılan harcamalar dolayısıyla Ar-Ge indiriminden yararlanılması söz konusu değildir.

Ancak, teknoloji geliştirme bölgelerinde veya serbest bölgelerde yürütülen Ar-Ge faaliyetlerinin işletmenin kendi faaliyetiyle ilgili olması ve anılan kanunlarda yer alan istisnalara konu olmaması durumunda, bu tür harcamalar Ar-Ge indirimi kapsamında değerlendirilecektir.

Bölüm : 5746 Sayılı Araştırma Ve Geliştirme Faaliyetlerinin Desteklenmesi Hakkında Kanun

Kanun’un Amacı Ve Kapsamı

5746 sayılı Kanun’un amacı, Ar-Ge ve yenilik yoluyla ülke ekonomisinin uluslararası düzeyde rekabet edebilir bir yapıya kavuşturulması için teknolojik bilgi üretilmesini, üründe ve üretim süreçlerinde yenilik yapılmasını, ürün kalitesi ve standardının yükseltilmesini, verimliliğin artırılmasını, üretim maliyetlerinin düşürülmesini, teknolojik bilginin ticarileştirilmesini, rekabet öncesi işbirliklerinin geliştirilmesini, teknoloji yoğun üretim, girişimcilik ve bu alanlara yönelik yatırımlar ile Ar-Ge’ye ve yeniliğe yönelik doğrudan yabancı sermaye yatırımlarının ülkeye girişinin hızlandırılmasını, Ar-Ge personeli ve nitelikli işgücü istihdamının artırılmasını desteklemek ve teşvik etmektir.

5746 sayılı Kanun, Küçük ve Orta Ölçekli Sanayi Geliştirme ve Destekleme İdaresi Başkanlığı tarafından 12/4/1990 tarihli ve 3624 sayılı Kanuna göre oluşturulan teknoloji merkezleri (teknoloji merkezi işletmeleri) ile Türkiye’deki Ar-Ge merkezleri, Ar-Ge projeleri ve rekabet öncesi işbirliği projeleri ve teknogirişim sermayesine ilişkin destek ve teşvikleri kapsar.

Bu Kanun 31.12.2023 tarihine kadar uygulanmak üzere 01.04.2018 tarihinde yürürlüğe girmiştir.

Ar-Ge Ve Yenilik Tanımları

5746 sayılı Araştırma ve Geliştirme Faaliyetlerinin Desteklenmesi Hakkında Kanun’un 2. maddesinde Ar-Ge ve yenilik tanımları aşağıdaki şekilde yapılmıştır:

“Araştırma ve geliştirme faaliyeti (Ar-Ge): Araştırma ve geliştirme, kültür, insan ve toplumun bilgisinden oluşan bilgi dağarcığının artırılması ve bunun yeni süreç, sistem ve uygulamalar tasarlamak üzere kullanılması için sistematik bir temelde yürütülen yaratıcı çalışmaları, çevre uyumlu ürün tasarımı veya yazılım faaliyetleri ile alanında bilimsel ve teknolojik gelişme sağlayan, bilimsel ve teknolojik bir belirsizliğe odaklanan, çıktıları özgün, deneysel, bilimsel ve teknik içerik taşıyan faaliyetleri,

Yenilik: Sosyal ve ekonomik ihtiyaçlara cevap verebilen, mevcut pazarlara başarıyla sunulabilecek ya da yeni pazarlar yaratabilecek; yeni bir ürün, hizmet, uygulama, yöntem veya iş modeli fikriyle oluşturulan süreçleri ve süreçlerin neticelerini” ifade eder.

Ar-Ge Ve Yenilik Sayılmayan Faaliyetler

Diğer taraftan, 5746 sayılı Araştırma ve Geliştirme Faaliyetlerinin Desteklenmesi Hakkında Kanun’a ilişkin Araştırma ve Geliştirme Faaliyetlerinin Desteklenmesine İlişkin Uygulama ve Denetim Yönetmeliği’nin 6.

Maddesinde Ar-Ge ve yenilik faaliyeti kapsamında değerlendirilmeyen faaliyetler aşağıdaki şekilde ayrıca belirtilmiştir.

a) Pazarlama faaliyetleri, piyasa taramaları, pazar araştırması ya da satış promosyonu, b) Kalite kontrol,

c) Sosyal bilimlerdeki araştırmalar,

ç) Petrol, doğalgaz, maden rezervleri arama ve sondaj faaliyetleri,

d) İlaç üretim izni öncesinde en az 2 aşaması yurt içinde gerçekleştirilmeyen klinik çalışmalar ile üretim izni sonrasında gerçekleştirilen klinik çalışmalar,

e) Bir Ar-Ge projesi kapsamında olmaksızın icat edilmiş ya da mevcut geliştirilmiş süreçlerin kullanımı,

f) 5 inci maddede sayılan amaçlara yönelik olmayan şekil, renk, dekorasyon ve benzeri estetik ve görsel değişiklikleri içeren biçimsel değişiklikler,

g) Programlama dilleri ile işletim sistemleri hariç olmak üzere internet sitelerinin ve benzerlerinin hazırlanmasına yardımcı mevcut yazılımların kullanılması suretiyle yapılan yazılım geliştirme faaliyetleri,

ğ) Yazılımlara ilişkin, bilimsel ve/veya teknolojik ilerlemeler veya teknolojik belirsizliklerin çözülmesini içermeyen olağan ve tekrarlanan faaliyetler,

h) İlk kuruluş aşamasında kuruluş ve örgütlenmeyle ilgili araştırma giderleri,

ı) Ar-Ge ve yenilik faaliyetleriyle geliştirilen ürüne veya sürece ilişkin fikrî mülkiyet haklarının edinimi dışında bu hakların korunmasına yönelik çalışmalar,

i) Numune verilmek amacıyla prototiplerden kopyalar çıkarılıp dağıtılması ve reklam amaçlı tüketici testleri, j) Üretim ve üretim altyapısına yönelik yapılan yatırım faaliyetleri, ticari üretimin planlanması ve seri üretim sürecine ilişkin harcamalar,

k) Bir Ar-Ge projesi kapsamında olmaksızın yeni süreç, sistem veya ürün ortaya konulmasına hizmet etmeyen doğrudan veya gömülü teknoloji transferi.

5746 Sayılı Kanun Kapsamında Sağlanan Vergisel Destek Ve Teşvikler

5746 sayılı Kanun’da yer alan destek ve teşvikler Ar-Ge indirimi, gelir vergisi stopaj teşviki, sigorta primi desteği ve damga vergisi istisnası olup, aşağıda belirtilen yapılandırmalar kapsamındaAr-Ge ve yenilik faaliyetlerine ilişkin söz konusu destek ve teşviklerden yararlanabilir:

-Türkiye’deki Ar-Ge merkezleri,

-Küçük ve Orta Ölçekli Sanayi Geliştirme ve Destekleme İdaresi Başkanlığı tarafından 12/4/1990 tarihli ve 3624 sayılı Kanuna göre oluşturulan teknoloji merkezleri (teknoloji merkezi işletmeleri),

-Kamu kurum ve kuruluşları, kanunla kurulan vakıflar ile uluslararası fonlar tarafından desteklenen Ar-Ge ve yenilik projeleri,

-Rekabet öncesi işbirliği projeleri,

-Teknogirişim sermayesinden yararlanan işletmeler.

Ar-Ge Merkezleri

5746 sayılı Kanun’da Ar-Ge merkezleri, “Dar mükellef kurumların Türkiye’deki işyerleri dahil, kanuni veya iş merkezi Türkiye’de bulunan sermaye şirketlerinin; organizasyon yapısı içinde ayrı bir birim şeklinde örgütlenmiş, münhasıran yurtiçinde araştırma ve geliştirme faaliyetlerinde bulunan ve en az elli1 tam zaman eşdeğer Ar-Ge personeli istihdam eden, yeterli Ar-Ge birikimi ve yeteneği olan birimleri,” şeklinde tanımlanmış olup, söz konusu Kanun kapsamında Ar-Ge merkezi belgesi alabilmek için şirketlerin yerine getirmesi gereken şartlar, başvuru süreci ve Ar-Ge merkezlerine sağlanan vergisel destek ve teşvikler aşağıda açıklanmaktadır.

Ar-Ge Merkezi Belgesine Sahip Şirketlerin Yerine Getirmesi Gereken Temel Şartlar

Araştırma ve Geliştirme Faaliyetlerinin Desteklenmesine İlişkin Uygulama ve Denetim Yönetmeliği’nin 15.

maddesinde, 5746 sayılı Kanun’da öngörülen destek ve teşviklerden yararlanmak üzere Ar-Ge merkezi belgesinin alımı için yapılan başvurularda aşağıda belirtilen asgari şartların aranılacağı açıklanmıştır:

1.Ar-Ge ve yenilik faaliyetlerinin yurtiçinde gerçekleştirilmesi gerekmektedir.

5746 sayılı Kanunda yer alan Ar-Ge merkezi tanımında belirtildiği üzere sermaye şirketlerinin; organizasyon yapısı içinde ayrı bir birim şeklinde örgütlenmiş olan Ar-Ge merkezlerinde yürütülen faaliyetlerin, münhasıran yurtiçinde yürütülen araştırma ve geliştirme faaliyetleri olması gerekmektedir.

2. Ar-Ge merkezinde en az 30 tam zaman eşdeğer (TZE) Ar-Ge personeli istihdam edilmelidir.

5746 sayılı Kanun çerçevesinde Ar-Ge merkezlerinde yürütülen faaliyetler kapsamında destek ve teşviklerden yararlanılabilmesi için, Ar-Ge merkezlerinde en az 30 tam zaman eşdeğer (TZE) Ar-Ge personeli istihdam edilmesi gerekmektedir.

Ar-Ge personeli, Ar-Ge faaliyetlerinde doğrudan görevli araştırmacı ve teknisyenleri kapsamakta olup, Ar-Ge ve yenilik faaliyeti yürüten ve 5746 Sayılı Kanun çerçevesinde belirtilen niteliklere uygun personel, 30 TZE Ar-Ge personeli hesabında dikkate alınabilir.

Ar-Ge Personeli ve Destek Personeli Tanımları

5746 sayılı Kanun kapsamında Ar-Ge personeli, araştırmacı ve teknisyen olarak aşağıdaki şekilde tanımlanmıştır.

Araştırmacı: Ar-Ge faaliyetleri ile yenilik tanımı kapsamındaki projelerde, yeni bilgi, ürün, süreç, yöntem ve sistemlerin tasarımı veya oluşturulması ve ilgili projelerin yönetilmesi süreçlerinde yer alan en az lisans mezunu uzmanlar;

Teknisyen: Mühendislik, fen ve sağlık bilimleri alanlarında, yüksek öğrenim görmüş ya da meslek lisesi veya meslek yüksek okullarının teknik, fen ve sağlık bölümlerinden mezun, teknik bilgi ve deneyim sahibi kişiler

1Bakanlar Kurulu’nun 18.06.2014 tarih ve 29034 sayılı Resmi Gazete’de yayımlanan 2014/6400 sayılı kararı çerçevesinde 01.07.2014 tarihinden itibaren Ar-Ge merkezlerinde istihdam edilebilecek en az tam zaman eş değer Ar-Ge personeli sayısı otuz olarak belirlenmiştir.

Diğer taraftan, aynı Kanun’da destek personeli, 5746 sayılı Kanun kapsamında Ar-Ge faaliyetlerine katılan veya bu faaliyetlerle doğrudan ilişkili yönetici, teknik eleman, laborant, sekreter, işçi ve benzeri personel olarak tanımlanmaktadır.

30 TZE Ar-Ge Personeli Hesabı

5746 sayılı Kanun’a ilişkin Uygulama ve Denetim Yönetmeliği’nin 16. maddesi kapsamında, Ar-Ge merkezinde çalışan tam zaman eşdeğer Ar-Ge personeli sayısı; fiilen çalışan personelin, çalışma sürelerine göre üçer aylık dönemler itibarıyla toplam çalışma süresinin, bir kişinin üç aylık tam zamanlı çalışma süresine bölünmesi suretiyle hesaplanır. Bir günde 8, haftada 45 saatin üzerindeki ek çalışma süreleri bu hesaplamada dikkate alınmaz. Üçer aylık dönemler, Ar-Ge merkezini bünyesinde bulunduran işletmenin geçici vergi dönemleridir.

Bununla birlikte, SGK’nın 2008-85 sayılı Genelge’sinde yer alan açıklamaya göre, 30 TZE Ar-Ge personeli hesabı Ar-Ge merkezinde çalışan Ar-Ge personelinin Ar-Ge ve yenilik faliyetleri ile ilgili prim ödeme gün sayısının 3 aylık toplam prim gün sayısına bölünmesi suretiyle hesaplanmaktadır. Ayrıca, Ar- Ge merkezlerinde çalıştırılan Ar-Ge personelinin TZE sayısının hesaplanması sırasında, aracılar tarafından çalıştırılan Ar-Ge personeli ile kamu personeli ve sosyal güvenlik destek primine tabi çalışan Ar-Ge personelinin prim ödeme gün sayılarının hesaplamaya dahil edilmeyeceği belirtilmiştir.

3. Başvuru yapan işletmenin yeterli Ar-Ge yönetimi ile teknolojik varlıkları, Ar-Ge insan kaynakları, fikri haklar, proje ve bilgi kaynakları yönetim yeteneği ve kapasitesinin bulunması gerekmektedir.

5746 sayılı Kanun’un 2.maddesinin (c) bendinde yer alan “Ar-Ge merkezi” tanımında da belirtildiği üzere Ar-Ge Merkezi başvurusu yapan işletmenin; yeterli Ar-Ge yönetimi ile teknolojik varlıkları, Ar-Ge insan kaynakları, fikrî haklar, proje ve bilgi kaynakları yönetim yeteneği ve kapasitesinin bulunması gerekmektedir. Uygulamada, Ar-Ge merkezi başvuru sürecinde işletmelerden “Ar-Ge Merkezi İnsan Kaynakları Yönetimi”, “Ar-Ge Merkezi Proje Yönetim Kapasitesi”, “Ar-Ge Merkezi Cihaz ve Ekipman Kapasitesi”, “Bilgi Kaynakları Yönetimi” ve “Fikri ve Sınai Haklar Yönetimi” konularında detaylı bilgiler talep edilmekte olup, başvuruda bulunan işletmenin söz konusu başlıklarda yeterli kapasiteye sahip olması beklenmektedir.

4. Şirketin Ar-Ge merkezi personelinin Ar-Ge merkezinde çalıştığının fiziki kontrolünü yapacak mekanizmalara sahip olması gerekmektedir.

Uygulamada, Ar-Ge merkezi belgesi başvurusunun ve faaliyet dönemlerinin Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı nezdinde değerlendirilmesi süreçlerinde Bakanlık tarafından atanan hakemler, işletmelerin Ar-Ge merkezi kapı giriş-çıkış mekanizmalarının Ar-Ge merkezi personelinin Ar-Ge merkezinde çalıştığının fiziki kontrolünü yapacak özelliklere sahip olup olmadığını ve ayrıca Ar-Ge ve destek personeli olarak tanımlanan personelin Ar-Ge merkezi içinde fiilen çalışıp çalışmadığını kontrol etmektedir.

Kamera Sistemleri

Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı’nın 11.12.2012 tarihinde Ar-Ge merkezleri ile paylaştığı bilgilendirme yazısında, Şirketlerin Ar-Ge ve destek personelinin Ar-Ge merkezinde çalıştığının fiziki kontrolünü yapacak mekanizmalara sahip olması için Bakanlık yetkilileri tarafından boydan turnike sisteminden vazgeçildiği ve bu sistemin yerine 29.11.2012 tarihinden itibaren kamera ile desteklenen turnike sistemi veya kamera ile desteklenen RF-ID sisteminin kullanılması gerektiği belirtilmiştir.

Ayrıca, söz konusu açıklama çerçevesinde hayata geçirilecek yeni uygulamanın gerek Ar-Ge merkezi belgesi için yeni başvuru yapacak olan firmalara yönelik olarak gerekse mevcut Ar-Ge merkezlerine yönelik olarak yapıldığı Bakanlık yetkililerince belirtilmiştir.

Bu kapsamda, genel Vergi Kanunları kapsamında belge saklama zorunluluğunun 5 yıl olduğu göz önünde bulundurulduğunda, Ar-Ge merkezi giriş/çıkışlarını izleyen kamera sistemlerinin kayıt süresinin de 5 yıla kadar kayıt tutma kapasitesinin bulunması gerektiği sonucu doğmaktadır.

5. Ar-Ge merkezinin konusu, süresi, bütçesi ve personel ihtiyacı tanımlanmış Ar-Ge ve yenilik program ve projelerinin bulunması gerekmektedir.

Ar-Ge merkezinde yürütülen/yürütülmesi planlanan projelerin, 5746 sayılı Kanun’un 2. Maddesinin (ç) bendinde yer alan ve aşağıda belirtilen “Ar-Ge projesi” tanımı kapsamında olması gerekmektedir.

“Ar-Ge projesi: Amacı, kapsamı, genel ve teknik tanımı, süresi, bütçesi, özel şartları, diğer kurum, kuruluş, gerçek ve tüzel kişilerce sağlanacak aynî ve/veya nakdî destek tutarları, sonuçta doğacak fikri mülkiyet haklarının paylaşım esasları tespit edilmiş ve Ar-Ge faaliyetlerinin her safhasını belirleyecek mahiyette ve bilimsel esaslar çerçevesinde hazırlanan projeyi tanımlar.”

6.Ar-Ge merkezinin ayrı bir birim şeklinde örgütlenmiş olması ve tek bir yerleşke veya fiziki mekan içinde yer alması gerekmektedir.

5746 sayılı Kanun’a ilişkin Uygulama ve Denetim Yönetmeliği çerçevesinde, Ar-Ge merkezinin diğer bölümlerden bağımsız, ayrı bir birim şeklinde örgütlenmiş olması ve tek bir yerleşke veya fiziki mekân içinde yer alması gerekmektedir. Bununla birlikte, Ar-Ge merkezi personeli, Ar-Ge merkezinde sadece Ar-Ge ve yenilik faaliyetleri ile iştigal etmelidir. Bu kapsamda, 5746 sayılı Kanun’da tanımlanan Ar-Ge ve yenilik faaliyetleri tanımına uymayan faaliyetler, Ar-Ge merkezi dışında yürütülmelidir.

Ar-Ge Merkezi Fiziki Sınırları Dışında Geçen Sürelerin Durumu

Şirketlerin Ar-Ge merkezinde çalışan Ar-Ge personelinin, Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı tarafından onaylanan Ar-Ge merkezine ilişkin vaziyet planında belirtilen sınırlar dahilinde çalışması ve bu kapsamda geçirilen sürelerin Ar-Ge merkezi fiziki sınırları içinde geçirilen süreler olarak dikkate alınması önem arz etmektedir.

Gelir İdaresi Başkanlığı tarafından yayınlanmış olan özelge bazındaki görüşlerde Ar-Ge merkezinde tam zamanlı olarak çalışan personelin eğitim, teknik inceleme veya görevli olarak Ar-Ge merkezi dışına çıktığı durumlarda, söz konusu personelin ücretlerinin Ar-Ge merkezi dışında geçirilen sürelere isabet eden bölümünün 5746 sayılı Kanun tarafından sağlanan destek ve teşviklerden (Ar-Ge indirimi, gelir vergisi stopajı teşviki ve damga vergisi istisnası) faydalandırılamayacağı belirtilmektedir. Bununla birlikte, söz konusu özelgelerde Ar-Ge merkezi dışında, ancak işletme içerisinde (üretim alanları, toplantı odaları ve laboratuarlar vb. yerlerde) geçirilen sürelere isabet eden ücretlerin de teşvik ve desteklere konu edilmeyeceği belirtilmiştir.

7. Ar-Ge merkezinin, 4691 sayılı Teknoloji Geliştirme Bölgeleri Kanunu’na göre kurulan “Teknoloji Geliştirme Bölgeleri” dışında yer alması gerekmektedir.

Ar-Ge merkezi, 4691 sayılı “Teknoloji Geliştirme Bölgeleri Kanunu”nda belirtilen Teknoloji Geliştirme Bölgeleri (Teknokentler) dışında kurulabilir.

Ar-Ge Merkezi Başvuru Süreci

Ar-Ge ve yenilik faaliyetleri yürüten, 5746 sayılı Kanun ve söz konusu Kanun’a ilişkin Yönetmelik’te belirtilen Ar- Ge merkezi şartlarını sağlayan dar mükellef kurumların Türkiye’deki işyerleri dâhil, kanunî veya iş merkezi Türkiye’de bulunan sermaye şirketleri Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı’na Ar-Ge merkezi belgesi için başvuru yapabilirler. Başvuru, Bakanlığın belirlediği içerekteki “Ar-Ge Merkezi Başvuru Dosyası”nın elektronik ortamda doldurularak Bakanlığa hem elektronik ortamda hem de dosyanın basılı çıktısının gönderilmesi suretiyle tamamlanır.

Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı başvuru dosyasının şekil ve içeriği açısından ön incelemesini yapar, eksik bilgi ve evrak bulunması hâlinde, tespit edilen eksiklikleri en geç 15 gün içinde tamamlatır ve başvuru dosyasının bir örneğini Değerlendirme ve Denetim Komisyonu üyelerine iletir. Değerlendirme ve Denetim Komisyonu, Ar-Ge merkezi başvuru dosyasını incelemek üzere teknolojik bilgi, uzmanlık ve deneyimi olan hakemler görevlendirmek suretiyle değerlendirme ve denetim görevini yerine getirir. Komisyon tarafından atanan hakemler başvuru sahibi şirketi yerinde ziyaret eder ve Ar-Ge merkezi şartlarının sağlanıp sağlanmadığını inceleyerek Değerlendirme ve Denetim komisyonu’na sunulmak üzere raporlarını düzenlerler. Şirketin Ar-Ge merkezi belgesi başvurusuna ilişkin nihai kararı Değerlendirme ve Denetim Komisyonu verir.

5746 sayılı Kanun çerçevesinde Ar-Ge merkezi başvurusu, Değerlendirme ve Denetim Komisyonu tarafından en geç 2 ay içinde değerlendirilip karara bağlanır. Kararın olumlu olması hâlinde sonuç, Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı tarafından Gelir İdaresi Başkanlığı, Sosyal Güvenlik Kurumu Başkanlığı ve başvuru sahibi işletmeye 7 gün içinde bildirilir.

Başvurusu uygun bulunarak Ar-Ge Merkezi Belgesi alan işletmeler, belgenin düzenlendiği tarihten itibaren 5746 sayılı Kanun’da belirtilen şartlarla Kanun’la sağlanan ve aşağıda detaylı olarak açıklanan destek ve teşviklerden yararlanır.

Ar-Ge İndirimi

5746 sayılı Kanun’un 3. Maddesi kapsamında 31.12.2023 tarihine kadar Ar-Ge merkezlerinde gerçekleştirilen Ar- Ge ve yenilik harcamalarının tamamı (%100’ü) kurum kazancının tespitinde indirim konusu yapılabilecektir.

Ayrıca, 500 ve üzerinde tam zaman eşdeğer Ar-Ge personeli istihdam eden Ar-Ge merkezlerinde ayrıca o yıl yapılan Ar-Ge ve yenilik harcamasının bir önceki yıla göre artışının yarısı, Ar-Ge indirimine eklenerek kurumlar vergisi matrahından indirilebilecektir. 5746 sayılı Kanun’a ilişkin Yönetmeliğin 8. Maddesine göre 500 tam zaman eşdeğerin hesabında; bir işletmenin ayrı yerleşkelerde kurulmuş birden çok Ar-Ge merkezi bulunması hâlinde, işletmenin toplam Ar-Ge personeli sayısı, bu merkezlerde çalışan Ar-Ge personelinin toplamı olarak dikkate alınır.

Araştırma ve Geliştirme Faaliyetlerinin Desteklenmesine İlişkin Uygulama ve Denetim Yönetmeliği’nin 5.

maddesinde belirtildiği üzere, yapılan bir harcamanın Ar-Ge indirimine konu edilebilmesi için söz konusu harcamanın Ar-Ge ve yenilik faaliyeti kapsamında yapılmış olması gerekir. Söz konusu Yönetmeliğin 7. maddesi uyarınca Ar-Ge indirimine konu edilebilecek Ar-Ge ve yenilik harcamaları aşağıda belirtilen harcama kalemlerinden oluşmaktadır.

Ar-Ge ve Yenilik Harcamalarının Kapsamı

a) İlk madde ve malzeme giderleri: Her türlü doğrudan ilk madde, yardımcı madde, işletme malzemesi, ara mamul, yedek parça, prototip ve benzeri giderler ile Vergi Usul Kanununa göre amortismana tabi tutulması mümkün olmayan maddi kıymetlerin iktisabına ilişkin giderleri kapsar.

Ayrıca, hammadde ve diğer malzeme stoklarından Ar-Ge ve yenilik faaliyetlerinde fiilen kullanılan kısma ilişkin maliyetler Ar-Ge ve yenilik harcaması kapsamındadır.

b) Amortismanlar: Ar-Ge ve yenilik faaliyetlerinin yürütülmesi amacıyla iktisap edilen amortismana tabi iktisadi kıymetler için ayrılan amortismanlardan oluşur.

Ar-Ge ve yenilik faaliyeti dışında başka faaliyetlerde de kullanılan makine ve teçhizata ilişkin amortismanlar, bunların Ar-Ge ve yenilik faaliyetlerinde kullanıldığı gün sayısına göre hesaplanır.

c) Personel giderleri: Kanun kapsamında gerçekleştirilen Ar-Ge ve yenilik faaliyetlerinin yürütülmesi amacıyla çalıştırılan Ar-Ge personeliyle ilgili olarak tahakkuk ettirilen ücretler ile bu mahiyetteki giderlerdir.

Tam zamanlı Ar-Ge personeli sayısının %10’unu aşmamak üzere, Ar-Ge ve yenilik faaliyetlerine katılan ve bu faaliyetlerle doğrudan ilişkili destek personelinin ücretleri ile bu mahiyetteki giderler de personel gideri kapsamında değerlendirilir.

Kısmi çalışma hâlinde, personelin Ar-Ge ve yenilik faaliyetlerine ayırdığı zamanın toplam çalışma zamanına oranı dikkate alınmak suretiyle bulunan ücret tutarları, Ar-Ge ve yenilik harcaması olarak dikkate alınır.

d) Genel giderler: Münhasıran Ar-Ge merkezlerinin elektrik, su, gaz, bakım-onarım, haberleşme, nakliye giderleri ile bu merkezlerde kullanılan makine ve teçhizata ilişkin bakım ve onarım giderleri gibi bu merkezlerde yürütülen faaliyetin devamlılığını sağlamak için yapılan giderleri kapsar.

Bunun yanında, Ar-Ge ve yenilik faaliyetlerine ilişkin sigorta giderleri, kitap, dergi ve benzeri bilimsel yayınlara ait giderler de bu kapsamdadır. Ancak, büro ve kırtasiye gibi sarf malzemelerine ilişkin giderler bu kapsamda değerlendirilmez.

Bu giderlerin, Ar-Ge ve yenilik harcaması olarak değerlendirilebilmesi için Ar-Ge merkezinde fiilen kullanıldığının tespit ve tevsik edilmesi gerekmektedir. Çeşitli kıstaslara göre genel işletme giderleri üzerinden hesaplanacak paylar bu kapsamda değerlendirilmez.

e) Dışarıdan sağlanan fayda ve hizmetler: Normal bakım ve onarım giderleri hariç olmak üzere, Ar-Ge ve yenilik faaliyetleriyle ilgili olarak işletme dışında yerli veya yabancı diğer kurum ve kuruluşlardan mesleki veya teknik destek alınması veya bunlara yaptırılan analizlerle ilgili olarak yapılan ödemelerle, bu mahiyetteki diğer ödemelerdir. Bu şekilde alınan danışmanlık hizmeti ve diğer hizmet alımlarına ilişkin harcamalar proje bazında Ar-Ge ve yenilik harcaması kapsamında gerçekleştirilen toplam harcama tutarının %20’sini geçemez.

f) Vergi, resim ve harçlar: Doğrudan Ar-Ge ve yenilik faaliyetlerine ilişkin olan, kurumlar vergisi matrahının tespitinde gider olarak dikkate alınabilen vergi, resim ve harçları kapsar. Doğrudan Ar-Ge ve yenilik faaliyetlerinin yürütüldüğü taşınmazlar için ödenen vergiler, Ar-Ge ve yenilik faaliyetlerinde kullanılmak üzere ithal edilen mallarla ilgili gümrük vergileri ile benzeri vergi, resim ve harçlar bu kapsamdadır.

Ar-Ge Harcamalarının Muhasebeleştirilmesi

Ar-Ge Faaliyetlerinin Proje Bazlı Takibi

5746 sayılı Kanun'un 3. maddesinde Ar-Ge harcamalarının Vergi Usul Kanunu'na göre aktifleştirilmek suretiyle amortisman yoluyla itfa edileceği hüküm altına alınmıştır. Bu hükme göre “750 – Araştırma ve Geliştirme Giderleri” hesabında takip edilen tüm Ar-Ge ve yenilik harcamalarının, en geç geçici vergi dönemleri sonunda proje bazlı aktifleştirilmek suretiyle (örneğin; “258 - Yapılmakta Olan Yatırımlar/Projeler" hesabı altında) Şirket kayıtlarında takip edilmesi, projelerin başarı ile tamamlanması akabinde ise “258 – Yapılmakta Olan Yatırımlar/Projeler” hesabında ilgili proje kodunda takip edilen tüm tutarların “263 – Ar-Ge Giderleri” hesabına aktarılarak, Vergi Usul Kanunu'nun mükerrer 298, 313 ve izleyen madde hükümlerine ve yine aynı Kanunun 333, 339, 365, 389 ve 399 no'lu Genel Tebliğleri'ne uygun olarak, 5 yılda amortisman yoluyla itfa edilmesi gerekmektedir.

Diğer taraftan, 1 Sıra No.lu Muhasebe Sistemi Uygulama Genel Tebliği'ndeki "263-Araştırma ve Geliştirme Giderleri" hesabına yönelik açıklamalar çerçevesinde,uygulamada başarılı olarak tamamlanan Ar-Ge ve yenilik projelerinin 5 eşit taksitle itfa edilmesi uygun olacağı belirtilmiştir.

Diğer taraftan, 5746 sayılı Kanun’a ilişkin Yönetmeliğin 8. Maddesi uyarınca, Ar-Ge ve yenilik projelerinin tamamlanmasına zorunlu nedenlerle imkân kalmaması veya projenin başarısızlıkla sonuçlanması nedeniyle iktisadi kıymet oluşmaması hâllerinde, Ar-Ge ve yenilik faaliyeti kapsamında yapılan ve önceki yıllarda aktifleştirilmiş olan tutarlar doğrudan gider yazılır.

Nakit Desteklerin İzlenmesi ve Muhasebeleştirilmesi

5746 sayılı Kanun’un 3. Maddesinin 7. Fıkrasında ve aynı Kanun’a ilişkin Yönetmeliğin 24. Maddesinde, proje bazında nakit destek sağlayan kurumlardan alınan hibe şeklindeki desteklere ilişkin aşağıdaki açıklamalar yapılmıştır.

Ar-Ge ve yenilik faaliyetlerinde bulunan şirketlerin Ar-Ge projelerine ilişkin, kamu kurum ve kuruluşları, kanunla kurulan vakıflar ile uluslararası fonlardan aldıkları hibe destekler, desteğin tabi olduğu mevzuat hükümlerine uygun olarak özel bir fon hesabında izlenir. Bu hesapta yer alan tutarlar, Gelir Vergisi Kanunu ve Kurumlar Vergisi Kanununa göre vergiye tabi kazancın tespitinde gelir, Ar-Ge indirimi tutarının tespitinde Ar-Ge harcaması olarak dikkate alınmaz. Bu şekilde sağlanan karşılıksız fonlardan yapılan harcamalar yapıldığı yere göre doğrudan gider ya da amortismana tabi iktisadi kıymet olarak muhasebeleştirilir. Bu hesabın elde edildiği hesap dönemini izleyen 5 yıl içinde sermayeye ilave dışında herhangi bir şekilde başka bir hesaba nakledilmesi veya işletmeden çekilmesi hâlinde, zamanında tahakkuk ettirilmeyen vergiler vergi zıyaı cezası ve gecikme faiziyle birlikte işletmeden tahsil edilir. Ar-Ge ve yenilik faaliyetlerinde bulunanların, kamu kurum ve kuruluşları, kanunla kurulan vakıflar ile uluslararası fonlardan aldıkları geri dönüşlü destekler bu kapsamda değerlendirilmez.

Bu açıklamalar kapsamında, TÜBİTAK, KOSGEB vb. kuruluşlardan alınan hibe şeklindeki nakit desteklerin yasal kayıtlarda özel bir fon hesabında izlenmesi (ör: 549-Özel Fonlar Hesabı) gerekmekte olup, söz konusu nakit desteklerin Ar-Ge indiriminin hesabında dikkate alınmaması gerekmektedir.

Kurum Kazancının Yetersiz Olması Durumu

5746 sayılı Kanun’un 3. Maddesinin 1. Fıkrasında yapılan açıklamaya göre, kazancın yetersiz olması nedeniyle ilgili hesap döneminde indirim konusu yapılamayan Ar-Ge indirimi tutarı, sonraki hesap dönemlerine devredilir.

Devredilen tutarlar, takip eden yıllarda herhangi bir süre kısıtlaması olmadan 213 sayılı Vergi Usul Kanunu’na göre her yıl belirlenen yeniden değerleme oranında artırılarak dikkate alınır.

1. Gelir Vergisi Stopaji Teşviki

5746 sayılı Kanun kapsamında, kamu personeli hariç olmak üzere Ar-Ge merkezlerinde çalışan Ar-Ge ve destek personelinin; bu çalışmaları karşılığında elde ettikleri ücretlerinin doktoralı olanlar için yüzde doksanı (%90), diğerleri için yüzde sekseni (%80) gelir vergisinden müstesnadır. Bu istisnanın hesaplanmasında, bu kapsamdaki personelin fiilen Ar-Ge ve yenilik faaliyetlerine ayırdıkları zamanın toplam çalışma zamanına oranı dikkate alınmalıdır.

Gelir Vergisi Stopajı Teşvikinin Uygulanması

1 Seri No.lu 5746 Sayılı Araştırma ve Geliştirme Faaliyetlerinin Desteklenmesi Hakkında Kanun Genel Tebliği uyarınca, Ar-Ge ve destek personelinin; Ar-Ge ve yenilik faaliyetlerine ilişkin çalışmaları karşılığında elde ettikleri ücretleri üzerinden asgari geçim indirimi uygulandıktan sonra hesaplanan gelir vergisinin; doktoralı olanlar için yüzde 90’ı, diğerleri için yüzde 80’i ilgili dönem için verilecek muhtasar beyanname üzerinden tahakkuk eden vergiden indirilmek suretiyle terkin edilmektedir. Aynı tebliğ hükümleri kapsamında, Ar-Ge ve yenilik faaliyetinde bulunan personelin, ay içindeki çalışmalarının tamamının Ar-Ge ve yenilik faaliyetleri ile ilgili olması halinde hak kazanılmış hafta tatili ve yıllık ücretli izin süreleri de gelir vergisi stopajı teşviki uygulamasında dikkate alınırken, kısmî çalışan personelin hafta tatili ve yıllık ücretli izin süreleri gelir vergisi stopaj teşviki hesabında dikkate alınmamaktadır.

5746 sayılı Kanun’a ilişkin Yönetmeliğin 10. Maddesinin 2. fıkrasında belirtildiği üzere, ücreti üzerinden gelir vergisi stopajı teşviğinden yararlanılacak olan destek personelinin tam zaman eşdeğeri sayısı, toplam tam zamanlı Ar-Ge personeli sayısının %10’unu geçemez. Destek personelinin, toplam tam zamanlı Ar-Ge personeli sayısının

%10’unu aşması hâlinde, brüt ücreti en az olan destek personelinin ücretinden başlamak üzere istisna uygulanır.

Brüt ücretlerin aynı olması hâlinde, ücretine gelir vergisi istisnası uygulanacak destek personeli işverence belirlenir.

Ar-Ge Merkezi Dışında Geçen Sürelerin Durumu

Gelir İdaresi Başkanlığı tarafından yayınlanmış olan özelge bazındaki görüşlerde Ar-Ge merkezinde tam zamanlı olarak çalışan personelin eğitim, teknik inceleme veya görevli olarak Ar-Ge merkezi dışına çıktığı durumlarda, söz konusu personelin ücretlerinin Ar-Ge merkezi dışında geçirilen sürelere isabet eden bölümünün 5746 sayılı Kanun tarafından sağlanan gelir vegisi stopajı teşvikine konu edilemeyeceği belirtilmektedir. Bununla birlikte, özelgelerde Ar-Ge merkezi dışında, ancak işletme içerisinde (üretim alanları, toplantı odaları ve laboratuarlar vb.

yerlerde) geçirilen sürelere isabet eden ücretlerin de söz konusu teşviğe konu edilmeyeceği belirtilmiştir.

Bu kapsamda, Ar-Ge merkezinde tam zamanlı ve/veya kısmi zamanlı olarak çalışan Ar-Ge ve destek personelinin sadece Ar-Ge merkezi fiziki sınırları içinde yürütülen Ar-Ge ve yenilik faaliyetleri kapsamında elde ettiği ücretler 5746 sayılı Kanun’daki gelir vergisi stopajı teşvikine konu edilebilecektir.

2. Sigorta Primi İşveren Payı Desteği

5746 sayılı Kanun’un 3. Maddesinin 3. fıkrasında yer alan hükümler çerçevesinde kamu personeli hariç olmak üzere Ar-Ge merkezlerinde çalışan Ar-Ge ve destek personelinin Ar-Ge ve yenilik faaliyetlerine ilişkin çalışmaları karşılığında elde ettikleri ücretleri üzerinden hesaplanan sigorta primi işveren hissesinin yarısı Hazine tarafından Maliye Bakanlığı bütçesine konulacak ödenekten karşılanmaktadır.

Destek kapsamına giren personelin ay içindeki çalışmalarının tamamının Ar-Ge ve yenilik faaliyetleriyle ilgili olması hâlinde hak kazanılmış hafta tatili ve yıllık ücretli izin süreleri de bu kapsamda değerlendirilir. Buna karşın, Ar-Ge ve yenilik faaliyetlerinde kısmi zamanlı olarak çalışan personelin hak kazanılmış hafta tatili ve yıllık ücretli izin süreleri sigorta primi işveren hissesi desteği uygulamasında dikkate alınmayacaktır.

İşveren hissesi sigorta primi desteğinden yararlanılacak olan destek personelinin tam zaman eşdeğer sayısı toplam tam zamanlı Ar-Ge personeli sayısının %10’unu aşamaz. Destek personelinin toplam tam zamanlı Ar-Ge personeli sayısının %10’unu aşması hâlinde, brüt ücreti en az olan destek personelinin ücretinden başlamak üzere sigorta primi işveren hissesi teşviki uygulanır. Brüt ücretlerin aynı olması hâlinde, sigorta primi işveren hissesi teşviki uygulanacak destek personeli işverence belirlenir.

Kapsama Girmeyen Ödemeler

Araştırma ve Geliştirme Faaliyetlerinin Desteklenmesi Hakkında Kanun ile ilgili olarak yayımlanan 2008-85 Sayılı SGK Genelgesi’nin “Kapsama Giren Sigortalılara Yapılan, Ancak Kapsama Girmeyen Ödemeler” başlıklı 14.maddesinde ise kapsama giren sigortalılara yapılan ücret dışındaki (ikramiye, prim vb.) ödemelerin sigorta primi desteği kapsamına alınmayacağı açıklanmıştır.

Ayrıca, 5746 sayılı kanun kapsamında düzenlenen aylık prim ve hizmet belgelerinden dolayı tahakkuk eden işsizlik sigortası primleri hakkında işveren hissesi sigorta primi desteği uygulanmaz.

Diğer taraftan, Gelir İdaresi Başkanlığı'nın Ar-Ge merkezi dışında geçirilen sürelere ilişkin yayınlamış olduğu özelgelerde yer alan, Ar-Ge ve destek personelinin Ar-Ge merkezi dışında geçirdiği sürelere isabet eden ücretlerinin gelir vergisi stopajı teşviki kapsamı dışında bırakılması gerektiği görüşünden hareketle, söz konusu personelin Ar-Ge merkezi dışında geçirdiği sürelere isabet eden ücretlerine ilişkin sigorta primlerinin de sigorta prim desteğine konu edilmemesi gerekmektedir.

Sigorta Primi İşveren Hissesi Desteğinin Uygulanması

Ayrıca SGK tarafından yapılan resmi açıklamaya göre fazla çalışma/mesai ücreti, ücret olarak değerlendirilmekte ve aylık prim ve hizmet belgesinin “Hak Edilen Ücret” bölümünde beyan edilmektedir.

Yukarıda yapılan açıklamalar çerçevesinde, Ar-Ge merkezi personeline gelir vergisi stopajı teşviki uygulamalarından farklı olarak sadece Ar-Ge faaliyetleri karşılığında yapılan ücret ve fazla çalışma/mesai ödemelerinin sigorta primi işveren hissesi desteğine konu edilmesi gerekmektedir.

3. Damga Vergisi İstisnasi

5746 sayılı kanun kapsamındaki her türlü Ar-Ge ve yenilik faaliyetleri ile ilgili olarak düzenlenen kağıtlar damga vergisinden istisnadır.

Ar-Ge ve Yenilik Faaliyetlerine Yönelik Düzenlenen Kağıtlarda Damga Vergisi İstisnası

5746 sayılı kanuna ilişkin yönetmelikte ise kanun kapsamındaki her türlü Ar-Ge ve yenilik faaliyetleriyle ilgili olarak düzenlenen kâğıtların damga vergisinden müstesna olacağı, damga vergisi istisnasının uygulanabilmesi için Ar-Ge ve yenilik faaliyeti kapsamında yapılacak işlemleri belirten ve Ar-Ge merkezleri için başvuru yapılan kamu kurumu (Bilim, Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı) tarafından onaylı listenin, işlem esnasında noter, resmî daireler, diğer kamu kurum ve kuruluşları gibi işlem yapan kurum ve kuruluşlara ibraz edilmesinin yeterli olduğu, işlem yapan kurum ve kuruluşlarca başka belge aranmayacağı belirtilmiştir.

Ücret Bordrolarındaki Damga Vergisi İstisnası

Ar-Ge ve yenilik faaliyetlerinde istihdam edilen personele münhasıran bu görevleri ile ilgili olarak yapılan ücret ödemeleri nedeniyle düzenlenen kağıtlara damga vergisi istisnası uygulanmaktadır.

5746 sayılı Ar-Ge Kanunu ile ilgili yayımlanan 3 seri numaralı Genel Tebliğ'de de damga vergisi istisnasının uygulamasına ilişkin açıklamalarda bulunulmuştur. Söz konusu Tebliğin 3. maddesinde, Kanun ve Yönetmelik kapsamındaki Ar-Ge ve yenilik faaliyetlerinde istihdam edilen personele münhasıran bu görevleri ile ilgili olarak yapılan ücret ödemeleri nedeniyle düzenlenen kağıtlara da istisna uygulanacağı belirtilmiştir.

Bu çerçevede, 5746 sayılı Kanun'da Ar-Ge ve yenilik faaliyetleri kapsamında Ar-Ge merkezinde istihdam edilen personele yapılacak ücret ödemelerine yönelik olarak düzenlenen bordrolar üzerinden damga vergisi istisnasından yararlanılması mümkün bulunmaktadır.

Diğer taraftan, Gelir İdaresi Başkanlığı'nın Ar-Ge merkezi dışında geçirilen sürelere ilişkin yayınlamış olduğu özelgelerde yer alan, Ar-Ge ve destek personelinin Ar-Ge merkezi dışında geçirdiği sürelere isabet eden ücretlerinin gelir vergisi stopajı teşviki kapsamı dışında bırakılması gerektiği görüşünden hareketle, söz konusu personelin Ar-Ge merkezi dışında geçirdiği sürelere isabet eden ücretlerine ilişkin düzenlenen kağıtların (bordroların) da damga vergisi istisnasına konu edilmemesi gerekmektedir.

2. Bölüm : 4691 Sayılı Kanun Kapsamında Teknoloji

Geliştirme Bölgeleri

4691 Sayılı Teknoloji Geliştirme Bölgeleri Kanunu’nun Amacı Ve Kapsamı

4691 sayılı Teknoloji Geliştirme Bölgeleri Kanunu’nun amacı, üniversiteler, araştırma kurum ve kuruluşları ile üretim sektörlerinin işbirliği sağlanarak, ülke sanayiinin uluslararası rekabet edebilir ve ihracata yönelik bir yapıya kavuşturulması maksadıyla teknolojik bilgi üretmek, üründe ve üretim yöntemlerinde yenilik geliştirmek, ürün kalitesini veya standardını yükseltmek, verimliliği artırmak, üretim maliyetlerini düşürmek, teknolojik bilgiyi ticarileştirmek, teknoloji yoğun üretim ve girişimciliği desteklemek, küçük ve orta ölçekli işletmelerin yeni ve ileri teknolojilere uyumunu sağlamak, Bilim ve Teknoloji Yüksek Kurulunun kararları da dikkate alınarak teknoloji yoğun alanlarda yatırım olanakları yaratmak, araştırmacı ve vasıflı kişilere iş imkânı yaratmak, teknoloji transferine yardımcı olmak ve yüksek/ileri teknoloji sağlayacak yabancı sermayenin ülkeye girişini hızlandıracak teknolojik alt yapıyı sağlamaktır.

Kanun, Teknoloji geliştirme bölgelerinin kuruluşunu, işleyişini, yönetim ve denetimini ve bunlarla ilgili kişi ve kuruluşların görev, yetki ve sorumluluklarını kapsar.

Bu Kanun 31.12.2023 tarihine kadar uygulanmak üzere 06.07.2001 tarihinde yürürlüğe girmiştir.

Teknoloji Geliştirme Bölgeleri

4691 sayılı Kanun’a yönelik Teknoloji Geliştirme Bölgeleri Uygulama Yönetmeliği’nde teknoloji geliştirme bölgeleri, “Yüksek/ileri teknoloji kullanan ya da yeni teknolojilere yönelik firmaların, belirli bir üniversite veya yüksek teknoloji enstitüsü ya da Ar-Ge merkez veya enstitüsünün imkanlarından yararlanarak teknoloji veya yazılım ürettikleri/geliştirdikleri, teknolojik bir buluşu ticari bir ürün, yöntem veya hizmet haline dönüştürmek için faaliyet gösterdikleri ve bu yolla bölgenin kalkınmasına katkıda bulundukları, aynı üniversite, yüksek teknoloji enstitüsü ya da Ar-Ge merkez veya enstitüsü alanı içinde veya yakınında; akademik, ekonomik ve sosyal yapının bütünleştiği siteyi veya bu özelliklere sahip teknoparkı ya da teknokenti” şeklinde tanımlanmıştır.

Teknoloji Geliştirme Bölgeleri, 4691 sayılı Kanun’a uygun ve anonim şirket olarak kurulan yönetici şirketler tarafından yönetilir ve işletilir. 4691 sayılı kanun ile sağlanan destek ve teşviklerden faydalanabilmek için bölgede Ar-Ge ve yazılım faaliyeti yürütülmesi şarttır.

Ar-Ge Ve Yazılım Tanımları

4691 sayılı Teknoloji Geliştirme Bölgeleri Ar-Ge ve yazılım aşağıdaki şekilde tanımlanmıştır:

Araştırma ve geliştirme (Ar-Ge): Araştırma ve geliştirme, kültür, insan ve toplumun bilgisinden oluşan bilgi dağarcığının artırılması ve bunun yazılım dahil yeni süreç, sistem ve uygulamalar tasarlamak üzere kullanılması için sistematik bir temelde yürütülen yaratıcı çalışmaları ifade eder.

Yazılım: Bir bilgisayar, iletişim cihazı veya bilgi teknolojilerine dayalı bir diğer cihazın çalışmasını ve kendisine verilen verilerle ilgili gereken işlemleri yapmasını sağlayan komutlar dizisinin veya programların ve bunların kod listesini, işletim ve kullanım kılavuzlarını da içeren belgelerin, belli bir sistematik içinde, tasarlama, geliştirme şeklindeki ürün ve hizmetlerin tümü ile bu ürün ya da mal ve hizmetlerin lisanslama, kiralama ve tüm hakları ile devretme gibi teslim şekillerinin tümünü ifade eder.

4691 Sayılı Kanun Kapsamında Sağlanan Vergisel Destek Ve Teşvikler

1. Kurumlar Vergisi İstisnası

4691 sayılı Teknoloji Geliştirme Bölgeleri Kanunu’nun geçici 2. maddesinde, yönetici şirketlerin Teknoloji Geliştirme Bölgesi Kanunu’nun uygulaması kapsamında elde ettikleri kazançlar ile teknoloji geliştirme bölgesinde faaliyet gösteren gelir ve kurumlar vergisi mükelleflerinin, münhasıran bu bölgedeki yazılım ve Ar-Ge faaliyetlerinden elde ettikleri kazançları 31.12.2023 tarihine kadar gelir ve kurumlar vergisinden müstesna olacağı belirtilmiştir.

5520 sayılı Kurumlar Vergisi Kanunu 1 Seri No’lu Genel Tebliği’nin 5. Maddesinde yer alan açıklamalar kapsamında, teknoloji geliştirme bölgelerinde faaliyet gösteren girişimcilerin, münhasıran bu bölgedeki yazılım ve Ar-Ge faaliyetlerinden elde ettikleri kazançlar, faaliyete başladıkları tarihten bağımsız olmak üzere, 31.12.2023 tarihine kadar kurumlar vergisinden istisna edilmiş olup, bölgede faaliyette bulunan girişimcilerin bölge dışında gerçekleştirdikleri faaliyetlerinden elde ettiği kazançlar, yazılım ve Ar-Ge faaliyetlerinden elde edilmiş olsa dahi istisnadan yararlanamayacağı belirtilmiştir.

Teknoloji geliştirme bölgelerinde yazılım ve Ar-Ge faaliyetinde bulunan şirketlerin, bu faaliyetler sonucu buldukları ürünleri kendilerinin seri üretime tabi tutarak pazarlamaları halinde, bu ürünlerin pazarlanmasından elde edilen kazançların lisans, patent gibi gayrimaddi haklara isabet eden kısmı, transfer fiyatlandırması esaslarına göre ayrıştırılmak suretiyle istisnadan yararlanabileceği belirtilmiş, üretim ve pazarlama organizasyonu nedeniyle doğan kazanç ise istisna kapsamında değerlendirilmeyecektir.

Lisans, patent gibi gayrimaddi haklara bağlanmamış olmakla birlikte uyarlama, yerleştirme, geliştirme, revizyon, ek yazılım gibi faaliyetlerden elde edilen kazançlar da 4691 sayılı Kanun kapsamında kurumlar vergisinden istisna edilebilmektedir.

Teknoloji Geliştirme Bölgesinde Faaliyete Geçilmeden Önce Başlatılan Projeler

Girişimcilerin bölgede faaliyete geçtikleri tarih itibariyke tamamlamış oldukları Ar-Ge ve yazılım projelerinden elde edecekleri kazançlar istisna kapsamında değerlendirilmez.

Diğer taraftan teknoloji geliştirme bölgesinde faaliyete geçilmeden önce başlatılıp, bölgede yürütülmeye devam edilen ve teknoloji geliştirme bölgesi yönetici şirketince onaylanmış projelerden elde edilen kazancın sadece projenin teknoloji geliştirme bölgesinde gerçekleştirilen kısmına isabet eden tutarı istisnadan yararlanabilecektir.

5520 sayılı Kurumlar Vergisi Kanunu 1 Seri No’lu Genel Tebliği’nin 5. maddesinde yer alan açıklamalar kapsamında elde edilen kazancın ne kadarının teknoloji geliştirme bölgesinde gerçekleştirilen çalışmalara ilişkin olduğu, teknoloji geliştirme bölgesinde faaliyete başlanmasından sonra ortaya çıkan maliyetin projenin başlangıcından tamamlanmasına kadar geçen dönemde oluşan maliyete oranı kullanılmak suretiyle belirlenecektir. Diğer taraftan, teknoloji geliştirme bölgesinde yürütülen kısmın hesaplanmasında, daha sağlıklı bir sonuç vermesi koşuluyla, girişimcilerin belirleyeceği başka bir yöntemin kullanılmasında sakınca bulunmamaktadır.

İstisna Edilecek Kazanç Tutarının Tespiti

4691 sayılı Teknoloji Geliştirme Bölgeleri Kanunu geçici 2. maddesi kapsamında, münhasıran bu bölgedeki yazılım ve Ar-Ge faaliyetlerine ilişkin elde edilen hasılattan bu faaliyetler nedeniyle yüklenilen gider ve maliyet unsurlarının düşülmesi sonucu bulunacak kazancın tamamı kurumlar vergisinden istisna olacaktır.

5520 sayılı Kurumlar Vergisi Kanunu 1 Seri No’lu Genel Tebliği’nin 5. maddesinde yer alan açıklamalar kapsamında istisna kazancın ve bu bağlamda kurumlar vergisi matrahının tespiti açısından, 4691 sayılı Teknoloji Geliştirme Bölgeleri Kanunu uygulaması kapsamında bulunan ve bulunmayan hasılat, maliyet ve gider unsurlarının ayrı ayrı izlenmesi ve istisna kapsamında olan faaliyetlere ait hasılat, maliyet ve gider unsurlarının, diğer faaliyetlerle ilişkilendirilmemesi ve kayıtların da bu ayrımı sağlayacak şekilde tutulması gerekmektedir.

Teknoloji geliştirme bölgesinde faaliyet gösteren mükelleflerin, 4691 sayılı Teknoloji Geliştirme Bölgeleri Kanunu kapsamı dışındaki faaliyetlerinden elde edecekleri gelirleri ile olağandışı gelirlerinin istisna kapsamında değerlendirilmeyecektir. Bu kapsamda, nakitlerin değerlendirilmesi sonucu oluşan faiz gelirleri, yabancı para