Cinsel İstismar El Kitabı
Midyat - 2018
Midyat RAM PDR Bölüm Başkanlığı olarak hazırladığımız bu kılavuzun;
psikolojik danışman, öğretmen, okul idaresi ve veliler için işlevsel olması dileğiyle… Aşağıda adı geçen ve Midyat’ta görev yapan değerli meslektaşlarımıza teşekkürler.
Psk. Dan. Hüseyin Gezer Psk. Dan. Yusuf Memduh Yağmur
Emeği geçenlere…
Psk. Dan. Banu Şavkın Psk. Dan. Ekrem Serdar Demirci
Psk. Dan. Elif Atilla Psk. Dan. İlkay Gönen Psk. Dan. Kübra Haziran Ayvaz Psk. Dan. Mehmet Veysi Yeşilmen Psk. Dan. Merve Tekin Psk. Dan. Nazlıcan Günel Psk. Dan. Sevgi Ter Psk. Dan. Şeyhmus İraz Psk. Dan. Yasemin Ay Psk. Dan. Yusuf Aydın Psk. Dan. Yusuf Günay
Psk. Dan. Zeynep Erol
A-) Cinsel İstismar Nedir?
Cinsel istismar hakkında birçok tanım vardır. En basit haliyle cinsel istismar, kişinin başkaları tarafından cinsel olarak kötüye kullanılması, suistimal edilmesi, istemediği halde başkalarının cinsel yönelimlerine hedef olması durumudur. Ayrıca Dünya Sağlık Örgütüne göre de çocuğun sağlığını, fiziksel ve psikososyal gelişimini olumsuz etkileyen bir yetişkin, toplum ya da devlet tarafından bilerek ya da bilmeyerek yapılan tüm davranışlara çocuk istismarı denir.
Cinsel istismar türleri
¶ Cinsel ilişkiye tanık olma
¶ İzni olmadan çocuğun soyulması
¶ Röntgencilik
¶ Pornografik görüntüler gösterme veya izletme
¶ Cinsel organın gösterilmesi
¶ Çocuğun fuhuşa zorlanması
¶ Cinsel içerikli sözler söyleme
¶ Rahatsız olmasına rağmen çocuğun dudağı, yanağı veya gıdısından öpme
¶ Taciz, tecavüz
¶ Ensest ilişki
¶ Çocuğun bedenine dokunma
¶ Cinsel içerikli telefon konuşmaları
B-) Cinsel İstismara Uğrayan Çocukların Tepkileri Nelerdir?
¶ Travmatik olayı inkâr etme
¶ Yaşadıkları olumsuz deneyimi anlatamama ya da açığa vuramama
¶ Utanç ve suçluluk duygusu
¶ Psikolojik yıkım
¶ Travma sonrası stres bozukluğu
¶ Davranış sorunları, çok fazla izole olma, arkadaşsız kalma ve sosyal katılımların çok azalması
¶ Okul başarısındaki düşüş
¶ Büyük yaştaki çocuk ve ergenlerde benlik sorunları, kendine zarar verme
¶ Kendini aşağılayan kızgın ve korkutucu tarzdaki içsel konuşmalar
¶ Açık saldırgan davranışlar
¶ Kişiler arası ilişkilerde sorun yaşama ve uzun sürdürememe
¶ Cinsel istek yetersizliği, cinsellikten zevk alamama, cinsel işlev bozuklukları
¶ Cinsel kimlik karmaşası
C-) Cinsel İstismarın Belirtileri Nelerdir?
Genellikle cinsel istismarın dışarıdan fark edilen açık belirtileri yoktur. Bazı belirtiler ise ancak doktor tarafından yapılacak fizik muayene ile saptanabilir. Buna karşın çocukta aşağıda sayılan cinsel/fiziksel, duygusal ve davranışsal belirtiler cinsel istismardan kaynaklanabilir: (1)
Cinsel / Fiziksel Belirtiler
¶ Başkalarının cinsel organlarına dokunma teşebbüsleri
¶ Cinsellik içeren oyunlar
¶ Cinsel aktivite konusunda ayrıntılı ve yaşına uygun olmayan ölçüde bilgiler
¶ Aşırı mastürbasyon
¶ Soyunmaktan kaçınma
¶ Dokunmaktan kaçınma
¶ Sıçrama refleksinde artış
¶ Aşırı tetikte olma hali
¶ Kalp atım hızında aşırı dalgalanmalar (dakikada 100 vuruşun üstü veya 60 vuruşun altı)
¶ Cinsel organda veya anüs bölgesinde ağrı, kaşıntı, kanama, çürüme
¶ Cinsel organda akıntı veya idrar yolu enfeksiyonları
¶ Karın ağrıları veya otururken ya da yürürken rahatsızlık hissetme
¶ Cinsel yoldan bulaşan hastalıklar
¶ Uyku bozuklukları (yatağa kaçırma, kabuslar)
¶ İştahta belirgin değişimler
¶ Hiçbir nedene bağlanamayan fiziksel şikayetler
¶ İdrar/kaka kaçırma
¶ Cinsel organ
¶ Madde kullanımı
¶ Yorgunluk, bitkinlik Duygusal Belirtiler
¶ Yaşından daha geri bir gelişim düzeyine gerileme
¶ Duygulanım eksikliği
¶ Kaygı/hassasiyet/korku
¶ Fobiler
¶ Aşırı suçluluk duygusu
¶ Çaresizlik duyguları
¶ Özgüven düşüklüğü
¶ Obsesif (takıntılı) fikirler
¶ Kendinden nefret etme
¶ Aşırı tetikte olma hali
¶ Dağılma (disosiyasyon)
Davranışsal Belirtiler
¶ Davranışlar veya kişilikte ani ve belirgin değişim
¶ Saldırganlık
¶ Aşırı ağlama
¶ Aşırı şikayet
¶ Okul uyum sorunları, okul başarısında ani düşme
¶ Belirli bir yetişkinden korkma veya uzak durmaya çalışma
¶ Yaşı ile uyumlu olmayacak ölçüde açık saçık konuşmaya başlama
¶ Yeni ve “gizli” bir yetişkin ya da büyük arkadaştan söz etme
¶ Öfke nöbetleri
¶ Okuldan veya evden kaçma
¶ Kendi kendine fiziksel zarar verme, intihar fikirleri, intihar girişimleri
¶ Kâbuslar
¶ Güven eksikliği
¶ Sosyal izolasyon
¶ Arkadaşsızlık
¶ Aşırı cinsel uyarılmışlık hali
D-) İstismarı Artıran Risk Faktörleri
¶ Anne-babanın çocukluk çağında istismara uğramış olması
¶ Tek odalı evde yaşanması
¶ Maddi durumun yetersiz olması
¶ Eve gelen misafirlerin çok oluşu
¶ Aile içinde şiddetin yaşanması
¶ Anne ya da babanın olmaması
¶ Aileden birinin olayı bilmesine karşın olaya göz yumması
¶ Anne ya da babanın üvey olması
¶ Çocuktaki özgüven eksikliği
¶ Çocuğun engelli bir birey olması
¶ Yeterli sayıda arkadaşa sahip olmaması
¶ Ailede yaşanan iletişim eksikliği/yetersizliği
¶ Aile içinde alkol ya da uyuşturucu kullanımı
E-) Cinsel İstismarda Doğru ve Yanlışlar Nelerdir?
YANLIŞ
¶ Çocuklar cinsel istismarı hayal güçlerinin genişliği ile uydururlar.
¶ İlgi çekmeye çalışan çocuklar, şirin ve cazip kız çocukları, evden kaçan çocuklar, ihmal edilmiş çocuklar potansiyel mağdurlardır.
¶ Parklar, genel tuvaletler, ıssız sokaklar, karanlık sokaklar, karanlık yerler, boş inşaat sahaları tehlikeli bölgelerdir.
¶ İstismarcılar genellikle, yaşlı ve yabancı erkeklerle sokaktaki hırpani serserilerdir.
¶ Yalnızca kız çocukları cinsel istismara uğrar.
¶ Cinsel istismar kuşkusuyla olayın üzerine gidilmesi, çocuğa daha fazla travma yaşatır.
DOĞRU
¶ Çocuklar bu konuda genellikle yalan söylemezler. İlk kural çocuğa inanmak olmalıdır.
¶ Mağdurlar her sosyo-ekonomik ve her sosyo-kültürel gruptan gelen kız ve erkek çocuklardır.
¶ Olayın olduğu yer genellikle ev, okul, ev ile okul arasındaki yol gibi çocuğun içinde bulunduğu yakın çevresidir.
¶ Olguların % 80- 95'inde fail 20-40 yaşları arasındaki, kurban tarafından tanınan ve evli çocuklu erkeklerdir.
¶ Sadece kız çocukları değil, erkek çocukları da cinsel istismara uğrar.
¶ Yerinde ve uygun bir müdahale istismarı sonlandırır ve çocuğun yaşadığı travmayı atlatabilmesi için destek almasını sağlar.
(Özel eğitim ve rehberlik hizmetleri genel müdürlüğünden alıntıdır.)
F-) Cinsel İstismar Şüphesi Durumunda Yapılması Gerekenler
Uzm. Alev Üstündağ’ın Çocuk İhmal ve İstismarı - Cinsel İstismar (Çocuk İzlem Merkezleri) adlı yazısında aşağıdaki önerilere yer vermiştir:
¶ Önce çocuğun güveni kazanılmalı, kendisinin yanında olduğumuz söylenmeli,
¶ Sakince (üzüldüğünü, acıdığını belli etmeden ve telaşlanmadan), mümkün olduğunca az mimik kullanılarak kabullenici bir yaklaşım sergilenmeli,
¶ Vaatlerde bulunulmamalı,
¶ Çocuğun söylediklerine inanılmalı,
¶ Bedensel temas kurmaktan kaçınılmalı,
¶ Olanlarda suçu olmadığı söylenmeli,
¶ Abartılı tepkilerden kaçınılmalı,
¶ Konunun ayrıntıları öğrenilmeye çalışılmamalı,
¶ Çocuğun ihtiyaçları belirlenmeye çalışılmalı (güvenlik, gizlilik vb),
¶ Sorulan soruların çocuğunun yararı için mi yoksa kendi merakınızı gidermek için mi olduğu ayırt edilmeli,
¶ Çocuğun söylediklerinin doğru olup olmadığı araştırılmamalı,
¶ Şüpheli tanıdık biri ise o kişi ile yüzleştirilmemeli,
¶ Şüphelinin cezalandırılacağına dair vaatlerde bulunulmamalıdır. (3) Ayrıca;
¶ Anlattıklarından dolayı çocuk cesaretlendirilmeli,
¶ Konu hakkında yasal işlem yapılması gerekliliği anlatılmalı,
¶ Süreç ile ilgili bilgilendirmede bulunulmalı,
¶ Kendisine yardımcı olabilecek uzman kişilere yönlendirileceğinden söz edilmeli,
¶ İstediği takdirde kendisine eşlik edebileceği söylenmeli,
¶ Olayla ilgili olarak sadece yardımı dokunacak kişilerin bilgi sahibi olacağı belirtilmeli,
¶ Sadece yardımı dokunacak kişiler bilgilendirilmeli,
¶ Görüşme teşekkür edilerek bitirilmelidir.
G-) Okulda Meydana Gelen Cinsel İstismarda Dikkat Edilecek Hususlar Nelerdir?
¶ Öncelikle okul idaresi ve varsa rehber öğretmenden ayrıntılı bilgi alınır. Bu bilgi alma işleminde mümkünse iki kişi olması tercih edilir. İdareye, çocuğun böyle bir iddiası varsa doğru kabul edildiği hatırlatılarak adli süreç hakkında mutlaka bilgi verilir.
¶ İstismar çocuklar arasında yaşandıysa bunun cinsel oyun mu yoksa istismar mı olduğuna doğru bir şekilde karar vermek gerekir.
¶ İstismar eden bir yetişkinse adli süreç mutlaka başlatılmalıdır.
¶ Mağdur birden fazlaysa onlarla aynı anda farklı kişiler görüşmeli ve görüşme ayrıntılı şekilde not alınmalıdır.
¶ İdareyle, istismar ettiği varsayılan kişiyle ve mağdurla görüşürken bizim görevimizin dedektiflik, savcılık, polislik olmadığı mutlaka hatırlatılmalıdır.
¶ Olayın okulda, dışarıda, basında duyulmasının çocuk üzerindeki olumsuz etkileri anlatılarak suskun kalınması gerektiği özellikle vurgulanmalıdır.
¶ Aile konuyla ilgili mutlaka bilgilendirilmeli ve yasal süreç hakkında aydınlatılmalıdır. Ayrıca aileye çocuğun gelişim dönemleri, istismardan dolayı yaşayacağı duygular ve travma sonrası stres tepkileri hakkında da ayrıntılı bilgi verilmeli, ailenin çocuğa sağlıklı bir tutumla yaklaşması sağlanmalıdır.
¶ Olaya müdahale eden uzmanın kriz yönetimini, gelişim dönemlerini, özellikle yaşlara göre cinsel gelişimi, yasal süreci, çocukla görüşme tekniklerini çok iyi bilmesi gerektiği unutulmamalıdır.
H-) Okul Psikolojik Danışmanların Görev ve Sorumlulukları Nelerdir?
Okula herhangi cinsel istismar olgusu ulaştığında bu durumun öncelikli olarak ele alınması gerekir. Bu çerçevede, mağdur ve suçu işleyen şahsın kimlikleri ve mahremiyetleri korunmalı, olayla ilgili haberlerin mümkün olduğunca gizli kalmasına ve yayılmamasına dikkat edilmelidir. Okul personelinin yapması gereken; mağdur öğrenciye yardımcı olmak, korumak, öğrenci/öğrencilerin korkularını azaltmaya çalışmak ve olayın yayılmasını önlemeye çalışmaktır.(4)
Ülkemizdeki çocuk koruma sistemine bakıldığında, okullarda çocuk cinsel istismarı gibi kritik öneme sahip olan bu konuda müdahale etmesi beklenen yegâne kişi rehber öğretmenlerdir. (Özgül, 2015) İstismarın, istismar türlerinden hangisine girdiğinin ortaya koyulması ve okul psikolojik danışmanın kendisine gelen istismar olgusunun öyküsünü iyi analiz edebilmesi çok önemli bir noktadır.
Okullarda Rehberlik ve Psikolojik Danışma Hizmetleri Kılavuzu (2015)nda geçen Psikososyal Müdahale Hizmetleri kapsamında risk gruplarına yönelik hizmetlere göre cinsel istismar durumunda, psikolojik danışman tarafından aşağıdaki süreç uygulanmalıdır.
¶ Cinsel istismar durumlarında çocuğun beyanının doğruluğu sorgulanmadan, beyanı esas kabul edilerek süreç yürütülür. Görüşme yapan kişi çocuğun anlatımı sırasında olaya ilişkin meraklı bir tutum içinde detayları öğrenmeye çalışmaz, hayret, üzüntü, öfke gibi duygusal tepkiler göstermez.
¶ Çocuğun beyanını tutanak altına alır.
¶ Türk Ceza Kanununun 279. maddesi gereğince bildirimler adli ve kolluk birimlerine ivedi bir şekilde yüz yüze ya da telefon yoluyla yapılır.
¶ Bildirim sürecinde ailenin onayı aranmaz.
¶ Bildirim sonrası süreçler hakkında çocuk bilgilendirilir.
¶ Tutanak, bildirim yapılan kuruma elden ulaştırılır.
¶ Çocuğun ve haberdar olan diğer kişilerin başkalarına anlatımı engellenerek konunun gizliliğine özen gösterilir.
¶ Okul yönetimi tarafından il/ilçe MEM’lere “GİZLİDİR” ibaresi kullanılarak bilgi yazısı elden ulaştırılır.
I-) Okul İdaresinin Görev Sorumlulukları
¶ Bilgilerin (Yürütülen işlemlerin) yazılı hale getirilmesini sağlamak,
¶ Bulunulan İl/bölge, vb. özelikler doğrultusunda gerek duyuluyorsa İl/İlçe Krize Müdahale Ekibini bilgilendirmek, (ekibi harekete geçirmek) destek istemek
¶ Gerekli durumlarda Okul Psikososyal Müdahale Hizmetleri Ekibini toplamak
¶ Psikososyal müdahale biriminin çalışmalarını kolaylaştırmak için gerekli olan tedbirleri almak
¶ İstismara dair bilgi sahibi olan veya istismarın varlığından şüphe duyan personel olayı derhal okul idaresi ile paylaşmalı ve durum kayıt altına alınarak kanun ile belirlenmiş adli makamlar veya kolluk kuvvetlerine haber verilmelidir.
(Özel eğitim ve rehberlik hizmetleri genel müdürlüğünden alıntıdır.)
İ-) Velinin Görev ve Sorumlukları
Çocuğunuzu güvende tutmak için :
¶ Çocuğunuzun size ya da güvenilir başka bir yetişkine nasıl ulaşabileceğini bildiğinden emin olun.
¶ Çocuğunuza ismi, adresi ve telefon numarası ile okulunun, akrabalarınızın, aile dostlarınızın isim, adres ve telefon numaralarını öğretin.
¶ Çocuğunuzun hangi yetişkin ve çocuklarla zaman geçirdiğini, nerde olduğunu ve hangi aktiviteleri yaptığını bilin.
¶ Çocuğunuzun bilgisayar başında geçirdiği süreyi kısıtlayın ve internet bağlantısı olan bilgisayarları ortak alanlara koyun. (2)
Cinsel istismara uğramış bir çocuğun anne-babası için öneriler
Uzm. Pedagog Feriha Dildar’ın Türkiye Aile Sağlığı ve Planlama Vakfı’nın Görünüm dergisinin Ocak 2009 sayısında yayımlanan yazısına göre:
¶ Çocuğunuza inanın! Uzmanlar cinsel istismar konusunda çocukların çok nadir yalan söylediklerini belirtmişlerdir.
¶ Çocuğunuzu yaşadığı istismar konusunda konuşmak için yüreklendirin:
Çocuğunuz yaşadığı travmatik deneyimi atlatabilmesi için tekrar tekrar konu üzerinde konuşma ihtiyacı duyabilir. İyi bir dinleyici olmaya çalışın ve çocuğunuzun korku, öfke, aşağılanma, suçluluk, karmaşa, utanç gibi duygularını ifade etmesine yardımcı olun.
¶ Duygusal destek sağlayın: Cinsel istismara uğramış çocuğunuza ilkyardım, ona şefkat ve anlayış göstermektir. Ne kadar acı verici olsa da çocuğunuza aşırı kaygı ve acıma duyguları göstermek, onun bu süreci atlatmasını güçleştirebilir.
¶ Duygularınızı kontrol edin: Elbette çocuğu mağdurdan hemen hemen her anne- baba aşırı öfke duygularıyla isyan eder. Fakat böyle bir durumda, öfkenizi veya suçluluk duygunuzu çocuğunuzla değil, başka bir yetişkinle paylaşmaya özen gösterin. Böylece, çocuğunuzun olumsuz duygularınız için sorumluluk üstlenmesini engellemiş olursunuz.
¶ Çocuğunuzu suçluluk duygusundan arındırın: Kesinlikle çocuğunuzun yaşadığı istismarın onun sorumluluğu ya da suçu olmadığını anlamasını sağlayın.
Asla "Bunu sana yapmasına nasıl izin verirsin?" gibi suçlayıcı cümleler kurmayın.
¶ Uzman yardımı alın: Cinsel istismar mağduru çocukların bu olayın üstesinden gelmesine yardımcı olmak, çocuğa öz-saygısını ve kendine güvenini tekrar kazandırmak, onu suçluluk duygularından arındırmak, aile bu süreçte çocuğa nasıl yardım edebilecekleri konusunda destek vermek ve yetişkinlik döneminde ciddi bir psikolojik rahatsızlığın oluşmasını engellemek için bir uzmana başvurmaktan kaçınmayın.
J-) Çocuk İstismarının Belirlenmesinde Okulun ve Öğretmenlerin Rolü
Çocuk üzerindeki önemli etkileri nedeniyle çocuk cinsel istismarının tanınması ve bildirimi önem taşımaktadır. Öğretmenler, aile dışında çocukla uzun süreli ve yakın iletişim kuran ilk profesyoneller olmaları nedeniyle istismarın tanınması ve durdurulması açısından çok önemlidirler. (Aksel ve Irmak, 2015)
Okul psikolojik danışmanlarının okuldaki tüm öğrencilere hâkim olma konusunda birçok sınırlılığı vardır. Görev tanımlarının genişliği, sorumluluk alanlarının fazlalığı nedeniyle sorumlu oldukları çocuk sayısı genel olarak yönetmelikte belirtilenlerden çok daha fazladır. Bu durumda rehber öğretmenlerin kimi zaman sınıfa giremedikleri için okuldaki öğrencilerin hepsini tanıyabilme imkânları da olamamaktadır. (Özgül, 2015)
Çocuklarla her gün bir arada olup onları sürekli olarak gözlemleme olanağına sahip olan öğretmenler, çocukların davranışları ya da görünümlerindeki en ufak değişikliği bile fark edip nedenini anlama konusunda özel bir öneme sahiptirler.
(O‟Toole ve diğerleri, ss. 1083-1101, 1999; akt. Özgül 2015)
Sınıf veya branş öğretmenlerinin girdikleri sınıflarda çocukların istismar edildiğini şu şekilde anlayabilirler:
¶ Çocuğun durumu hakkında öğretmeni ile konuşması
¶ Çocuğun bir yakını ya da arkadaşının yani üçüncü şahısların çocuğun öğretmeni ile konuşması
¶ Öğretmenin çocuğun davranışlarındaki değişikliği gözlemesi
¶ Öğretmenin çocuktaki morluk, şişlik, yanık gibi fiziksel belirtileri gözlemesi (Karaman, 1993)
K-) Mağdur Çocukla Görüşme Yaparken Dikkat Edilecek Hususlar
Cinsel istismara uğramış ve korunma ihtiyacı olan çocukla doğru ve etkili iletişim kurmak çok önemlidir. Mağdur çocukla doğru ve etkili iletişimin bu alanda yetkin meslek elemanlarınca kurulması önem arz eder. Genellikle okullarda cinsel istismara uğramış çocukların tespitinde, bildirilmesinde ve mağdur çocukla yapılacak görüşmelerde okul psikolojik danışmanı önemli bir rol üstlenmektedir.
Cinsel istismar mağduru çocukla iletişim kurarken ve onlardan olayla ilgili bilgi toplarken birçok faktörü dikkate almak gerekir. Çocuğun yaşı, gelişim ve bilişsel düzeyleri, cinsiyeti, fizyolojik ve psikolojik gereksinimi, istismarcıya karşı duygusal tepkisi, ailenin olaya karşı tutumu ve çocuğa yönelik desteği, istismar olayının özellikleri ve görüşmeciye ait özellikler görüşmeyi etkileyen faktörlerdendir.
Mağdur çocukla yapılacak görüşmelerin başarılı olabilmesi ve çocuğun bilgileri aktarırken daha fazla örselenmemesi için psikolojik danışmanın çocuğun gelişim basamaklarını çok iyi tanıması ve uygun görüşme tekniğini etkin bir biçimde kullanması gereklidir. Görüşmeye başlarken çocukla sıcak bir ilişki kurmalı, sorgulayıcı ve yargılayıcı tutumlardan uzak durarak güven ilişkisi içinde; çocuğun bilişsel ve gelişim düzeyine uygun açık uçlu sorular sormalıdır.
Okul psikolojik danışmanı; ilk görüşmede çocukla yalnız olmalı ve kimsenin rahatsız etmeyeceği, görüşmenin bölünmeyeceği bir mekân seçmelidir. Mağdur çocuk ve danışman arasında masa, sehpa gibi iletişimi kesecek unsurlar olmamalıdır. İstismar anını hatırlatır düşüncesiyle mümkünse fiziksel temastan kaçınılmalıdır. Görüşmeye okuldan, arkadaşlarından, ailesinden veya gündelik konulardan sorular sorarak başlamak onu rahatlatabilir. Ona yardım etmek ve destek olmak amacıyla görüşüldüğünü söyleyerek güven vermeye çalışılmalıdır.
Çocuk, olay anını anlatırken onu sakince dinlemeli; beden dili, jest ve mimikler kontrol edilmelidir. Görüşme sırasında çocuğun davranışlarını dikkatli bir şekilde gözlemleyip söylediklerini not almanız faydalı olur. Çocukla görüşmede, ifade ettiklerini onun cümleleri ile alıp kaydetmek en doğrusudur. Fakat not almak için önce çocuktan izin alınmalı ve çocuğun rahatsız olduğu hissedildiğinde de bırakılmalıdır. Çocuğu, yaşadığı olayı anlatması için cesaretlendirirken ‘‘Sana inanıyorum’’, ‘‘İstismar doğru bir şey değil’’, ‘‘Bu senin hatan değil’’, ‘‘Bunları anlatman doğru bir davranış’’ gibi cümleler kurabilirsiniz. Çocuk anlatmaya cesaret edemiyorsa ona birilerinin özel yerlerine dokunup dokunmadığını sorulabilir. Çocuk ayrıntılara girmek istemiyorsa baskı yaparak anlatmaya zorlanmamalıdır. Çocuğu yaşadığı olayı paylaştığı için takdir edilmeli ve olayın gerekli kurumlara bildirilmesi gerektiğini, bunun onu korumak adına yapıldığı çocuğa söylenmelidir. Gizliliğe saygı gösterilerek istismar olayı, okul idaresi ve yetkili makamlara bildirilmelidir. Ayrıca çocuğun ailesine de haber verilmelidir.
Önleyici rehberlik kapsamında okul psikolojik danışmanları öğrencilere “hayır diyebilme becerisi” kazandırmalı; veli ve öğrencilere “cinsel eğitim”, “ihmal ve istismar” konularında bilgilendirme çalışmaları yapmalıdır.
L-) Çocuklar Yaşadıklarını Neden Anlat(a)mazlar?
Cinsel istismar veya taciz vakası maalesef ülkemizde sık yaşanan bir durumdur.
Son birkaç seneye kadar yetişkin ve çocukların yaşadığı bu vahim olaylar, birçok nedenden ötürü sümenaltı edilmekteydi. Hatta ülkemizde son yıllarda bu olayın artış gösterdiği gibi bir algı oluşmuştu. Cinsel istismar/taciz olayları devam etmekteydi fakat artık halkımızın bilinçlenmesiyle (aile eğitimleri, TV programları vb.) birlikte vakaların bildirim oranı arttı ve geçmişte yaşanan bu vahim olaylar gün yüzüne çıkmaya başladı.
Cinsel tacize uğrayan yalnızca çocuklar değildir. Aynı zamanda tüm dünyada yetişkinlerin de taciz ve tecavüze uğradığı kaçınılmaz bir gerçektir. Yetişkinlerin yaşadıkları travmadan sonra olayı saklamak, inkâr etmek, uzmana başvurmamak veya toplumdan dışlanacağı korkusuyla sessiz kalmak gibi yöntemlere başvurdukları görülmüştür. Kaldı ki kendini sözel anlamda dahi ifade edemeyen çocukların yaşadığı olayı kolay bir şekilde anlatması beklenemez. Çocuklar, yaşadığı olayın farkında olsa da olmasa da birçok nedenden ötürü anlat(a)mazlar.
¶ Kendilerine inanılmayacağını düşünebilir.
¶ İstismarcının tehditlerinden korkabilir.
¶ Kendisini güvende hissetmediğinden başlarını tehlikeye girebileceğini düşünebilir.
¶ Nasıl anlatacağını bilemeyebilir.
¶ Yaşadığının kötü olduğunun farkında değildir.
¶ İstismarcıyı korumak isteyebilir. (aile içinde yakın birisidir.)
¶ Cinsel davranışlarının yanlış olduğunu bilmeyebilir.
¶ Arkadaşları tarafından dışlanmaktan ve gammaz olarak nitelenmekten korkar.
M-) Cinsel İstismarın Hukuki Boyutu
TCK Madde 278
(1) İşlenmekte olan bir suçu yetkili makamlara bildirmeyen kişi, bir yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır.
(2) İşlenmiş olmakla birlikte, sebebiyet verdiği neticelerin sınırlandırılması halen mümkün bulunan bir suçu yetkili makamlara bildirmeyen kişi, yukarıdaki fıkra hükmüne göre cezalandırılır.
(3) Mağdurun onbeş yaşını bitirmemiş bir çocuk, bedensel veya ruhsal bakımdan engelli olan ya da hamileliği nedeniyle kendisini savunamayacak durumda bulunan kimse olması halinde, yukarıdaki fıkralara göre verilecek ceza, yarı oranında artırılır.
(4) Tanıklıktan çekinebilecek olan kişiler bakımından cezaya hükmolunmaz.
Ancak suçu önleme yükümlülüğünün varlığı dolayısıyla ceza sorumluluğuna ilişkin hükümler saklıdır.
TCK Madde 279
(1) Kamu adına soruşturma ve kovuşturmayı gerektiren bir suçun işlendiğini göreviyle bağlantılı olarak öğrenip de yetkili makamlara bildirimde bulunmayı ihmal eden veya bu hususta gecikme gösteren kamu görevlisi, altı aydan iki yıla kadar hapis cezası ile cezalandırılır.
(2) Suçun, adlî kolluk görevini yapan kişi tarafından işlenmesi hâlinde yukarıdaki fıkraya göre verilecek ceza yarı oranında artırılır.
Çocuk Koruma Kanunu Madde 6
(1) Adlî ve idarî merciler, kolluk görevlileri, sağlık ve eğitim kuruluşları, sivil toplum kuruluşları, korunma ihtiyacı olan çocuğu Sosyal Hizmetler ve Çocuk Esirgeme Kurumuna bildirmekle yükümlüdür. Çocuk ile çocuğun bakımından sorumlu kimseler
çocuğun korunma altına alınması amacıyla Sosyal Hizmetler ve Çocuk Esirgeme Kurumuna başvurabilir.
(2) Sosyal Hizmetler ve Çocuk Esirgeme Kurumu kendisine bildirilen olaylarla ilgili olarak gerekli araştırmayı derhâl yapar.
N-) Cinsel İstismarda Yaşanmış Örnek Vakalar
Basına yansıyan vakalardan bazıları:
¶ Trabzon’daki Fatih Çocuk Yuvası’nda 3 çocuğun adının geçtiği akran cinsel istismarı ve yine bu üç çocuktan birinin bir yıl önce kurum dışında maruz kaldığı nitelikli akran cinsel istismarı tespit edilmiştir. (Temmuz 2015)
¶ Nazilli’deki 80. Yıl Çocuk Yuvası ve Kız Yetiştirme Yurdu’nda kurumdan kaçan 10 kızın fuhuşa sürüklendiği yine kızların şikayeti sonucu tespit edilmiştir.
(Kasım 2013)
¶ Ezine’ye bağlı Geyikli beldesinde bulunan çok programlı Anadolu Lisesi müdürü, öğrencileri taciz ettiği iddiasıyla tutuklandı. Kayseri’de öğretmeninin tecavüzüne uğraması sonrası intihar ettiği iddia edilen Cansel Buse’nin uğradığı cinsel istismarının kamuoyunda yarattığı yankı sürerken Geyikli’de yaşanan bu olay başta veliler olmak üzere Geyikli ve Ezine halkını tedirgin etti… 3 Mart 2016
¶ İzmir’in Karşıyaka ilçesinde bir meslek lisesinde erkek öğrencileri sözlü ve elle taciz ettiği iddia edilen edebiyat öğretmeni tutuklandı. 14 Mart 2016
¶ Antalya Kemer’de okul servisinde tacize suçüstü... Ortaokul yedinci sınıf öğrencisi ŞK. (14) okul yönetimine servis sürücüsü KÖ.’nün kendisine cinsel istismarda bulunduğunu söyledi. Ve polis parkta üç öğrenciyle servis aracına gören KÖ.’ye suçüstü yaptı. İki çocuk babası, 36 yaşındaki sürücü tutuklandı. 11 Mart 2016
(Şiddeti Önleme ve Rehabilitasyon Derneği ile Acıbadem Üniversitesi Suç ve Şiddetle Mücadele Uygulama ve Araştırma Merkezi’nin 2016 yılında hazırladığı ‘Çocuk İstismarına Yönelik Rapor’ adlı çalışmasından alıntıdır.)
O-) Cinsel İstismar Araştırma İstatistikleri
Verilere göre, dünyada son 4 yılda çocuklara yönelik taciz veya şiddet uygulamaları yüzde 90 arttı. Tecavüzcülerin tahminen % 5'i ortaya çıkarken % 95'i gizli kalıyor. Ensest ilişkilerin ise binde biri ortaya çıkıyor. Adliyelerdeki 4 tecavüz davasından biri çocuklarla ilgilidir. Adalet Bakanlığı’nın 2014 verilerine göre, her ay Adli Tıp Kurumuna 650 çocuk cinsel istismarı vakası gönderilmektedir.
Çocuk istismarı nedeniyle Adli Tıp Kurumu’na başvuranların sayısı artıyor. Bu oran 2012’de 2.395, 2013’te 3.002 olan başvuru sayısı 2014’ün Ekim ayı itibariyle 2.449 olarak gerçekleşti.
Dünya Sağlık Örgütü ve Ankara Üniversitesi’nin hazırladığı Türkiye’de Üniversite Öğrencilerinde Çocukluk Çağı Olumsuz Yaşam Deneyimleri Araştırması Raporuna göre;
¶ Erkeklerin yüzde 8,7’si; kadınların yüzde 7,2’si çocukluklarında cinsel tacize uğradı. Kız çocukları, akrabaları tarafından cinsel tacize maruz kalıyor.
İstismarcıların yüzde 9’u ise çocukla aynı evde yaşıyor.
¶ Cinsel tacize uğrayan çocukların;
-yüzde 37,1’i “tanıdığı ve evde yaşamayan biri”, -yüzde 25,2’si “evde yaşamayan bir akraba”,
-yüzde 11,3’ü “evde yaşayan ve akraba olmayan biri”, -yüzde 11,3’ü “çocuğun güvendiği biri”,
-yüzde 8,6’sı istismarcının “evde yaşayan bir akraba”,
-yüzde 7,9’u “çocuğun bakımından sorumlu olan biri (bebek bakıcısı vb.)”
-yüzde 33,8’i ise “bir yabancı” olduğunu söyledi.
¶ Cinsel tacize uğrayan erkek çocukların yüzde 44,9’u “tanıdığı evde yaşamayan biri” tarafından taciz edildiğini bildirmiş. Kız çocuklarında ise tacizi gerçekleştirenler arasında en yüksek oran yüzde 32,9 ile “evde yaşamayan bir akraba” oldu.
(Şiddeti Önleme ve Rehabilitasyon Derneği ile Acıbadem Üniversitesi Suç ve Şiddetle Mücadele Uygulama ve Araştırma Merkezi’nin 2016 yılında hazırladığı ‘Çocuk İstismarına Yönelik Rapor’ adlı çalışmasından alıntıdır.)
Cinsel İstismar Durumunda Başvurulacak Yerler
¶ İllerde Çocuk Şube Müdürlüğü, ilçelerde Çocuk Büro Amirliği
¶ Kırsal kesimde Jandarma
¶ Rehberlik ve Araştırma Merkezleri
¶ Aile ve Sosyal Politikalar İl Müdürlüğü
¶ Cumhuriyet Savcılığı
¶ Çocuk İzlem Merkezleri
midyatram.meb.k12.tr 0482 477 10 78 Gelinkaya Mah.
Meydan Bulvarı
Eski Belediye Binası no: 11
Midyat/Mardin
KAYNAKÇA
(1) http://www.aktuelpdr.net/cocugun-cinsel-istismarinin-belirtileri-nedir.html (2) http://mebk12.meb.gov.tr/meb_iys_dosyalar/50/04/408431/
dosyalar/2015_05/15095738_13103109_ocukhmalvestsmari.pdf
(3) http://www.pdrdergisi.com/okulda-cinsel-istismarin-tespiti-halinde-yapilmasi gerekenler-yasal-yukumlulukler-nelerdir.html
(4) https://orgm.meb.gov.tr/www/icerik_goruntule.php?KNO=1036
(5) İnsan Hakları Derneği. (2008). Çocuk İhmali ve İstismarını Önleme Öğretmenler ve Aileler için Eğitim Kılavuzu. Ankara
Karaman, Y. (1993). İlkokul Öğretmenlerinin Gözlemlerine Göre Çocukların Aileleri Tarafından İhmal ve İstismarları, H. Ü. Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, Ankara.
Özgül, D. (2015). Öğrencilerin Cinsel İstismara Uğrama Durumunda İlk ve Ortaokullarda Çalışan Öğretmen ve Okul Yöneticilerinin Tutum ve Davranışları, İstanbul Aydın Üniversitesi Sosyal Bilimler Enstitüsü, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul.
