iç in d e k il e r
ö n s ö z...vıı İÇİNDEKİLER...XI KISALTM ALAR... XVII
G İRİŞ...1
BİRİNCİ BÖLÜM GENETİK VERİLERE İLİŞKİN GENEL AÇIKLAMALAR VE GENETİK VERİLERİN KORUNMASI MESELESİ 1. Genetik Verilere İlişkin Genel Açıklam alar... 11
1.1. Kromozom...11
1.2. D N A ...12
1.3. G en...13
1.4. Genom ... 14
1.5. İnsan Genom Projesi...15
1.6. Genetik Testler...16
1.7. Genetik Hastalıklar... 21
1.8. Genetik Testler Sonucu Elde Edilen Bilgilerin Sıradan Sağlık Bilgilerinden Farkı...24
2. Genetik Verilerin Korunması...29
2.1. Uluslararası Belgelerde Genetik Verilerin Korunması...31
2.1.1. Avrupa Konseyi İnsan Hakları ve Biyotıp Sözleşm esi...31
2.1.1.1. Avrupa Konseyi İnsan Hakları ve Biyotıp Sözleşmesi'nin Genetik Testlere İlişkin H üküm leri... 33
2.1.1.2. Avrupa Konseyi insan Hakları ve Biyotıp Sözleşmesi'nin Bağlayıcılığı... 39
3.1.1.2. 2008 Reformu Öncesinde Sigorta
Sözleşmesi Kanunu § 16...77 3.1.1.3. 2008 Reformundan Sonra Sigorta
Sözleşmesi Kanunu § 19...83 3.1.1.4. Alman Sigorta Şirketleri Birliği'nin Genetik
Test Sonuçlarını Kullanmama Kararı...90 3.1.2. Özel Düzenleme: Genetik Teşhis Kanunu... 92 3.2. İsviçre Hukukundaki Düzenlemeler... 100
3.2.1. İsviçre Federal Anayasası m. 119: Beşeri Alanda Gen Teknolojisi ve Üreme Teknolojisi...101 3.2.2. Özel Düzenleme Öncesi Dönemde Sigorta
Sözleşmesi Kanunu...103 3.2.3. İsviçre Sigorta Sözleşmesi Kanunu Revizyon
Çalışmaları Çerçevesindeki Değişiklikler... 106 3.2.3.1. Tasarının Sözleşmenin Kurulması
Sırasındaki Beyan Yükümlülüğüne ilişkin 15 vd. Maddeleri... 108 3.2.3.2. Tasarının Veri Korumasına İlişkin 71 vd.
Maddeleri...109 3.2.4. Özel Düzenleme: İnsanlar Üzerinde Genetik
İncelemeler Hakkında Kanun... 111 3.2.4.1. M. 26: Sigorta Sözleşmesinin Ön Şartı
Olarak Genetik İncelem eler... 111 3.2.4.2. M. 27 ve 28: Daha Önce Yapılmış Bulunan
Genetik Test Sonuçlarının Sigortacı
Tarafından Kullanılması...112 3.3. Avusturya Hukukundaki Düzenlemeler...115
3.3.1. Özel Düzenleme Öncesi Dönemde Sigorta
Sözleşmesi Kanunu § 16... 116 3.3.2. Özel Düzenleme: Gen Teknolojisi Kanunu... 117 3.4. Amerika Birleşik Devletleri'ndeki Düzenlemeler... 122
3.4.1 Genetik Verilere Dayalı Ayrımcılığa Karşı Kanundan
Önceki Düzenlemeler...124
2.1,2. UNESCO'nun Genetik Testlere İlişkin Bildirgeleri... 40
2.1.2.1. insan Genomu ve İnsan Hakları Evrensel Bildirgesi...40
2.1.2.2. Uluslararası İnsan Genetik Verileri Bildirgesi...41
2.1.2.3. Bildirgelerin Bağlayıcılığı Sorunu...43
2.2. Kamu Hukukunda Genetik Verilerin Korunm ası...45
2.2.1. Anayasa'da Genetik Verilerin Korunm ası...45
2.2.1.1. Kişinin Kendi Durumu Hakkında Bilme ve Bilmeme Hakları... 46
2.2.1.1.1. İnsan Onurunun Korunması...48
2.2.1.1.2. Kişinin Maddi ve Manevi Varlığını Geliştirme H akkı... 48
2.2.1.2. Kişisel Verilerin Korunması Hakkı...51
2.2.2. Kişisel Verilerin Korunması Kanunu Tasarısı... 52
2.2.3. DNA Verileri ve Milli DNA Veri Bankası Kanunu Tasarısı... 56
2.2.4. Ayrımcılıkla Mücadele ve Eşitlik Kanunu Tasarı Taslağı... 59
2.3. Özel Hukukta Kişilik Hakları Açısından Genetik Verilerin Korunm ası...62
İKİNCİ BÖLÜM SİGORTA SÖZLEŞMESİNİN KURULMASI SIRASINDAKİ BEYAN YÜKÜMLÜLÜĞÜ AÇISINDAN GENETİK TEST SONUÇLARININ SİGORTACIYA BİLDİRİLMESİNİN GEREKİP GEREKMEDİĞİ SORUNU 1. Genel O larak... 67
2. Sigorta Sözleşmelerinde Riziko Analizi ve Asimetrik Bilgi So ru n u ...68
3. Yabancı Hukuk Sistemlerindeki Düzenlem eler...74
3.1. Alman Hukukundaki Düzenlemeler... 75
3.1.1. Özel Düzenleme Öncesi Dönemde Sigorta Sözleşmesi Kanunu... 75
3.1.1.1. Genel O larak... 76
ÜÇÜNCÜ BÖLÜM
SİGORTA SÖZLEŞMESİNİN DEVAMI SIRASINDAKİ BEYAN YÜKÜMLÜLÜĞÜ AÇISINDAN GENETİK TEST SONUÇLARI
1. Genel O larak...161
2. Yabancı Hukuk Sistemlerindeki Düzenlem eler... 163
2.1. Alman Hukukundaki Düzenlemeler... 163
2.1.1. Özel Düzenleme Öncesi Dönemde Sigorta Sözleşmesi Kanunu...163
2.1.1.1. 2008 Reformu Öncesi Sigorta Sözleşmesi Kanunu § 23 vd. M addeleri... 165
2.1.1.2. 2008 Reformundan Sonra Sigorta Sözleşmesi Kanunu § 23 vd. M addeleri...168
2.1.2. Genetik Teşhis Kanunu'ndaki Düzenlemenin Konuya Etkisi... 172
2.2. İsviçre Hukukundaki Düzenlemeler... 173
2.2.1. Özel Düzenleme Öncesi Dönemde Sigorta Sözleşmesi Kanunu m. 28-30... 173
2.2.2. Sigorta Sözleşmesi Kanunu Tasarısı'nın Riziko Ağırlaşmasına İlişkin 45'inci M addesi...177
2.2.3. İnsanlar Üzerinde Genetik İncelemeler Hakkında Kanun'un Konuya E tkisi... 178
2.3. Avusturya Hukukundaki Düzenlemeler... 179
2.3.1. Sigorta Sözleşmesi Kanunu § 23 vd. Hükümleri... 180
2.3.2. Gen Teknolojisi Kanunu'nun Konuya Etkisi... 181
2.4. Amerika Birleşik Devletleri'ndeki Düzenlemeler... 182
2.4.1. Genel O larak...182
2.4.2. Genetik Verilere Dayalı Ayrımcılığa Karşı Kanun'un Konuya Etkisi...184
3. Türk Hukukundaki Düzenlemeler...185
3.1. 6762 Sayılı Türk Ticaret Kanunu'nun Sigorta Akdinin Devamı Sırasındaki İhbar Mükellefiyetini Düzenleyen 1291'inci M addesi... 185
3.4.1.1. Engelli Amerikalılar Yasası (A D A )... 125 3.4.1.2. Amerikan Sağlık Sigortası Taşınabilirlik ve
Sorumluluk Yasası (HIPAA)... 127 3.4.2. Özel Düzenleme: Genetik Bilgilere Dayalı
Ayrımcılığa Karşı K anun ... 129 3.4.2.1. Genetik Bilginin Tanım ı...130 3.4.2.2. Sağlık Sigortası Alanında Genetik Ayrımcılık.... 130 Türk Hukukundaki Düzenlemeler... 132 4.1. 6762 Sayılı Türk Ticaret Kanunu'nun Sigorta Akdinin
Kurulması Sırasındaki ihbar Mükellefiyetine İlişkin
1290'ıncı M addesi... 132 4.1.1. Sigorta Akdinin Kurulması Sırasındaki İhbar
Mükellefiyetinin Kapsam ı... 133 4.1.1.1. Hayat Sigortasında İhbar Mükellefiyeti
Kapsamında Yer Alan H ususlar...135 4.1.1.2. Sağlık Sigortasında ihbar Mükellefiyeti
Kapsamında Yer Alan Hususlar...137 4.1.2. Genetik Test Sonuçlarının Sözleşme Öncesi İhbar
Mükellefiyeti Kapsamında Yer Alıp Almadığı
M eselesi...140 4.2. Hayat Sigortası Genel Şartlarının Sözleşmenin Yapılması
Sırasındaki Beyan Yükümlülüğünü Düzenleyen C.2 M addesi...142 4.3. Sağlık Sigortası Genel Şartlarının Sözleşmenin Yapılması
Sırasındaki Beyan Yükümlülüğünü Düzenleyen 6'ncı
Maddesi...142 4.4. 6102 Sayılı Türk Ticaret Kanunu'nun İlgili H üküm leri...143
4.4.1. Kanunun Sözleşmenin Yapılması Sırasındaki Beyan Yükümlülüğünü Düzenleyen 1425 vd. Maddeleri... 145
4.4.1.1. Hayat Sigortası Açısından...146 4.4.1.2. Hastalık ve Sağlık Sigortası A çısından... 148 4.4.2. Kanunun Doktor İncelemesini Düzenleyen 1492'nci
M addesi... 149 4.5. Özel Düzenleme Yapılması Gereği ve Öneriler...153
3.1.1. Sigorta Akdinin Devamı Sırasındaki İhbar
Mükellefiyetinin Kapsam ı... 187
3.1.1.1. Hayat Sigortasında Rizikonun Ağırlaşm ası...188
3.1.1.1.1. Hayatta Kalma Şartlı Sigortalarda Rizikonun Ağırlaşm ası... 188
3.1.1.1.2. Ölüm Rizikosuna Karşı Sigortalarda Rizikonun Ağırlaşması.... 190
3.1.1.2. Sağlık Sigortasında Rizikonun A ğırlaşm ası...191
3.1.2. Rizikoyu Etkileyen Faktörlerin Tespitinde Genetik Testlerin Rolü... 191
3.2. Hayat Sigortası Genel Şartlarının Sigorta Süresi içinde Beyan Yükümlülüğünü Düzenleyen C.3 Maddesi... 192
3.3. Sağlık Sigortası Genel Şartlarının Sigorta Süresi içinde ihbar Yükümlülüğünü Düzenleyen 7'nci M addesi... 192
3.4. 6102 Sayılı Türk Ticaret Kanunu'nun İlgili H üküm leri...192
3.4.1. 6102 Sayılı Türk Ticaret Kanunu'nun Sözleşme Süresi içinde Beyan Yükümlülüğünü Düzenleyen 1444'üncü M addesi... 192
3.4.2. 6102 Sayılı Türk Ticaret Kanunu'nun Rizikonun Ağırlaşmasına Bağlanan Hüküm ve Sonuçların Uygulanmayacağı Halleri Düzenleyen 1445'inci Maddesinin 4'üncü Fıkrası... 194
3.5. Özel Düzenleme Yapılması Gereği ve Öneriler...195
SONUÇ...199
KAYNAKÇA... 207
