Türkiye Kağıt Sektörü ve Rekabet Gücünün Değerlendirilmesi

~~ İŞTANBUL

~/) ~ ^TiCARET

~\l~ ^ODASI

¹⁸⁸²

( _~ ^{·~ ~· İstanbul Düşünce}

Akademisi

.. . "" .. ..

TURKIYE KAGIT SEKTORU

•• •• ••

VE REKABET GUCUNUN

"" . . .

DEGERLENDIRILMESI

~1).} İ!?TANBUL

~/) © ^TiCARET

('\l~ ^ODASI

¹⁸⁸²

(

• " ' İstanbul

~J Düşünce

~ ^Akademisi

TÜRKİYE KAÖIT SEKTÖRÜ

VE REKABET GÜCÜNÜN DEÖERLENDİRİLMESİ

HAZIRLAYAN

Yrd. Doç. Dr. Muhittin Adıgüzel İstanbul Ticaret Üniversitesi

Sektöre! Etütler ve Araştırmalar

YAYIN NO: 2017-6

İstanbul, 2018

Copyright

©İstanbul

Ticaret

Odası (İTO)/İstanbul Düşünce

Akademisi

(İDA)

Tüm haklar

saklıdır.

Bu

yayının

hiçbir bölümü,

İTO/İDA'nın

önceden

yazılı

izni

olmaksızın

mekanik olarak, fotokopi yoluyla veya herhangi bir

şekilde çoğaltılamaz.

Eserin

bazı

bölümleri veya

paragrafları,

sadece

araştırma

veya özel

çalışmalar amacıyla, yazarın adı

ve

İTO/İDA

birlikte belirtilmek suretiyle

kullanılabilir.

Bu

araştırma İstanbul Kalkınma Ajansı'nın desteklediği İstanbul

Bilgiyi

Ticarileştirme

ve

Araştırma

Mekanizmalarının

Kurulumu Projesi

kapsamında hazırlanmıştır.

İçerik

ile ilgili tek sorumluluk eserin

yazarına/yazarlarına

ait olup

İTO İDA, İSTKA,

ve

Kalkınma Bakanlığı'nın görüşlerini yansıtmamaktadır.

ISBN 978-605-137-642-4

(Basılı)

ISBN 978-605-137-643-1 (Elektronik)

İTO

Bilgiyi

Ticarileştirme

ve

Araştırma Vakfı İstanbul Düşünce

Akademisi

Tel: (212) 455 64 52

İTO Çağrı

Merkezi

Tel : 444 O 486

İTO/İDA yayınları

için

ayrıntılı

bilgi

İDA

ile

İTO İleri Araştırmalar

Koordinatörlüğü

Dokümantasyon Birimi ' nden

alınabilir.

Tel :(212)4556329 Faks : (212) 512 06 41 E-posta: ito.yayin @ito.org.tr

İnternet:

www.ito.org.tr

Adres :

Reşadiye

Caddesi 34112 Eminönü - Fatih

/İstanbul

KAPAK TASARIM

Mod Ajans

Reklamcılık

ve Tic. Ltd .

Şti.

Tel: (212) 227 63 50 - www.modajans.com

BASKI ,

CİLT

Yazmat

Matbaacılık

ve

Tanıtım

Hizmetleri San. ve Tic. Ltd.

Şti.

Tel : (212) 483 22 77 - www.yazmat.com

ıı

TÜRKİYE KAGIT SEKTÖRÜ

VE REKABET GÜCÜNÜN DEGERLENDİRİLMESİ

Yrd. Doç. Dr. Muhittin ADIGÜZEL

1958

yılında

Ketenciler

Köyü/İzmit'te doğdu. İstanbul Haydarpaşa

Lisesini bitirdi.

İstanbul

Teknik Üniversitesi Kimya

Mühendisliği

Fakültesi,

İstanbul

Üniversitesi

İktisat

Fa- kültesi , Ankara Üniversitesi Hukuk Fakültesi mezunu olup, Gazi Üniversitesi S.B.E.

İktisat

Ana Bi- lim

Dalı

'nda Yüksek Lisans,

İstanbul

Üniversitesi S.B.E.

İktisat

Ana Bilim

Dalı'nda

Doktora

yaptı.

Kamu kurum ve

fabrikalarında;

çok

sayıda araştırma geliştinne

ve üretim projelerinde görev

aldı,

yönetici olarak

çalıştı.

1999-2000

arasında

Ankara barosunda

Avukatlık stajını

tamamlayarak Ankara Barosu üyesi oldu. 2004-2007

yılları arasında

Türkiye

Kalkınma Bankası

Yönetim Kurulu

Üyeliği yaptı.

Aralık

2012

itibarıyla İstanbul

Ticaret Üniversitesi Ticari Bilimler Fakültesi

İktisat

Bölümü

öğretim üyeliği

ve Üniversite

İş Dünyası İlişkileri

Uygu lama ve

Araştırma

Merkezi

Müdürlüğü

görevini sürdürmektedir.

Kalkınma Bankacılığı,

Türkiye Ekonomisi ,

Küreselleşme,

Küresel Ekonomi,

Uluslararası

Rekabet Gücü , Türk

İş

Çevresi ve

çeşitli

sektör

araştırmaları konularında yayınlanmış onbeş kitabı

vardır.

İÇİNDEKİLER

Sunuş

... ... ... .. ... 11

Giriş

.. ... ... 12

1.

Çalışmanın Amacı, Kapsamı

ve Yöntemi .... ... ... ... 13

2.

Kağıt

Sektörü ... ... ... ... 14

3.

Kağıt

Sektörünün

Tanımlanması

... ... 21

3 . 1.

Uluslararası

Standart Sanayi

Sınıflaması;

(ISIC) ... .... 21

3.2. N ac e

Sınıflandırması

.... 21

3.3 . Gümrük Tarife

İstatistik

Pozisyonuna

(GTİP)

G öre

Sınıflandırma

23 4. Dünyada

Kağıt

Sektörü . ... ... ... ... ... 25

4.1. Dünya

Kağıt

Üretim ve Tüketimi ... .. .. .. ... 25

4.2. Dünya

Kağıt Dış

Ticareti 4. 3.

GTİP

4' lü Düzeyde Tas nife Göre Dünya

Kağıt İthalat

ve

İhracatı

4.4. Dünya

Kağıt

H amuru

Pazarı

4. 5. Av rupa' da

Kağıt

Sektö rü 4.6.

Atık Kağıt

43 47 72 80 84 5. Türkiye' de

Kağıt

Sektörü ... ... ... 88

5. 1. Tarihçe 88 5.2. Ü retim 90 5.3. Türkiye'nin

Kağıt

Sektörü

Dış

Ticareti 97 5.4. Türkiye' nin

Kağıt

Maki na lan

Dış

Ticareti 1 l O 5.5. Türk iye

Kağıt

Sekt öründ e

İstihdam

l 13 5.6. T ürkiye

Kağıt

Sektörü nde Kapasite

Kullanım Oranları

11 4 5.7.

Kağıt

ve

Kağıt

Ürünl eri

İmalatı

Se ktörünün

İleri

ve Geri

Bağlantıları

114 5.8.

Kağıt

ve

Kağıt

Ürünl eri

Dış

Ticaret Endeksi 11 8 6.

Kağıt

Sektörü

Çahştay Sonuçları

... ... 121

7. Türkiye

Kağıt

Sektörünün Rekabet Gücünün

Açıklanmış Karşılaştırmalı

Üstünlükler Yöntemi ile Ölçülmesi ... ... ... 122

8.

Kağıt

Sektörü Anketi

Sonuçları

... ... ... 135

9. Sonuçlar ve

Değerlendirme

... ... ... ... ... ... ... . 152

Ka ynaklar . ... ... ... ... ... . ... ... ... .... ... ... 160

GRAFİKLER LİSTESİ

Grafik 1. Türkiye Ara

Malı İthalatının Başta

Gelen Sektörleri ve

İthalat Miktarları

Grafik 2. Dünya

Kağıt

Üretiminin Bölgelere

Dağılımı,

2006

Grafik 3. Dünya

Kağıt

Üretiminin Bölgelere

Dağılımı,

2013 Grafik 4. Dünya

Kağıt

Üretiminin Bölgelere

Dağılımı,

2014

Grafik 5 . Dünyada En Çok

Kağıt

ve Karton Üreten 1 O Ülke, 1964-2014 __ _ _ _ ·-- Grafik 6. Dünya

Kağıt

ve Karton Üretim

Çeşitlerinin

Yüzde

Dağılımı,

2010

Grafik 7. Dünya

Kağıt

Üretiminin

Kağıt Çeşitlerine

Göre Yüzde

Dağılımı,

2014 Grafik 8.

Kağıt Çeşitlerine

Göre Dünya

Kağıt

Üretim

Miktarları,

2014 __ _____ _ __

Grafik 9. Dünya

Kağıt

Tüketiminin Bölgelere Göre

Dağılımı

_ Grafik 1 O . Bölgelere Göre

Kağıt

ve Karton Tüketimi, 2006

Grafik 11. Bölgelere Göre

Kağıt

ve Karton Tüketimi, 2013 ________ ---·--- Grafik 12. Dünyadaki Ortalama

Kağıt

Tüketimi _ _ __ _

Grafik 13. Dünya

Kağıt İthalatı,

milyar dolar _ _ __ ____ ___ _ ----··- _________ _

Grafik 14.

Seçilmiş

Ülkelerin

Kağıt

Üretim ve

İhracatı,

2013 _ _ __ ___ __ ________ _ ______ _ Grafik 15 . Bölgelere Göre Dünya

Kağıt Dış

Ticaret Dengesi

Grafik 16. Dünya

Kağıt

Hamuru Üretiminin Bölgelere

Dağılımı,

2014 Grafik 17. Dünya

Kağıt

Hamuru Tüketiminin Bölgelere

Dağılımı,

2014

Grafik 18 . Dünya

Kağıt

Hamuru Net

İhracatının

Bölgelere

Dağılımı,

milyar dolar Grafik 19. CEPI Ülkelerinin

Kağıt

Hamuru Üretiminin Ülkelere Yüzde

Dağılımı

Grafik 20 . CEPI Ülkelerinin

Kağıt

Hamuru

Çeşitleri

Grafik 21 .

GTİP

4 7 Dünya

Kağıt

Hamuru

İthalatı,

2011-2015 _ _ _ _ __

Grafik 22.

Seçilmiş

Ülkelerin Dünya

Kağıt

Hamuru Üretimi ve

İhracatı,

2013 Grafik 23 .

Dünyanın

En Çok

Kağıt, Kağıt

hamuru ve Kereste

İhracatçısı

1 O Ülke Grafik 24 . CEPI Ülkelerinin

Kağıt

Üretiminin Ü lkelere Göre

Dağılımı,

2013 Grafik 25. CEPI Ülke lerinin

Kağıt

Üretiminin

Kağıt Çeşitlerine

Göre

Dağılımı

Grafik 26. Avrupa'da Tüketilen

Kağıdın

Temin

Edildiği

Ülkelere Göre

Dağılımı

Grafik 27. Dünyada

Atık Kağıtın

Ülkelere/Bölgelere Göre Geri

Kazanım

Yüzdeleri Grafik 28 . Türkiye ' nin Toplam

Kağıt

Üretim Kapasitesinin

Dağılımı.%,

2007 Grafik 29. Türkiye'nin Toplam

Kağıt

Üretim Kapasitesinin

Dağılımı.%,

2013 Grafik 30.

GTİP

48

Faslında

Türkiye'nin

Kağıt İhracatı,

2001-20 15

Grafik 31 .

GTİP

48

Faslında

Türkiye'nin

Kağıt İthalatı,

2001-2015 Grafik 32.

GTİP

47

Faslında

Türkiye'nin

Kağıt İhracatı,

2001-2015 Grafik 33.

GTİP

47

Faslında

Türkiye ' nin

Kağıt İthalatı,

2001 -2015 Grafik 34.

GTİP

48 Türkiye

Kağıt

ve

Kağıt

Ürünleri

Dış

Ticaret Dengesi

Grafik 35. Türkiye

GTİP

47 ve 48

Fasılları Birleştirilmiş Kağıt

ve

Kağıt

Ürünleri

Dış

Ticaret Dengesi __ _ _

Grafik 36.

Kağıt

ve

Kağıt

Ürünlerinin

İmalatı Dış

Ticaret

İthalat

Birim

Değer

Endek si Grafik 37 .

Kağıt

ve

Kağıt

Ürünlerinin

İmalatı Dış

Ticaret

İhracat

Birim

Değer

Endeksi Grafik 38 . Türkiye

GTİP

4801 AKÜ

Değerleri,

2006-2015

Grafik 39. Türkiye

GTİP

4802 AKÜ

Değerleri,

2006-2015 Grafik 40. Türkiye

GTİP

4803 AKÜ

Değerleri,

2006-2015

Grafik 41 . Türkiye

GTİP

4804 AKÜ

Değerleri,

2006-2015 __ _ _____ _ Grafik 42. Türkiye

GTİP

4805 AKÜ

Değerleri,

2006-2015

Grafik 43 . Türkiye

GTİP

4806 AKÜ

Değerleri,

2006-2015 Grafik 44 . Türkiye

GTİP

4807 AKÜ

Değerleri,

2006-2015

12 27 28 29 32 37 38 38 39 40 41 42 43 45 47 73 74 74 75 75 76 79 80 82 83 83 86 91 91 101 101 102 102 103

103

119

120

124

124

125

125

126

126

127

Grafik 45 . Türkiye

GTİP

4808 AKÜ

Değerleri,

2006-2015 Grafik 46. Türkiye

GTİP

4809 AKÜ

Değerleri,

2006-2015 Grafik 47. Türkiye

GTİP

4810 AKÜ

Değerleri,

2006-2015 Grafik 48. Türkiye

GTİP

4811 AKÜ

Değerleri,

2006-2015 Grafik 49. Türkiye

GTİP

4812 AKÜ

Değerleri,

2006-2015 Grafik 50. Türkiye

GTİP

4813 AKÜ

Değerleri,

2006-2015 Grafik 51. Türkiye

GTİP

4814 AKÜ

Değerleri,

2006-2015

Grafik 52. Türkiye

GTİP

4816 AKÜ

Değerleri,

2006-2015 ... . ... . ... . Grafik 53. Türkiye

GTİP

4817 AKÜ

Değerleri,

2006-2015 ... .... .

Grafik 54. Türkiye

GTİP

4818 AKÜ

Değerleri,

2006-2015 . . . ... . .. . ... ..

Grafik 55. Türkiye

GTİP

4819 AKÜ

Değerleri,

2006-2015 Grafik 56. Türkiye

GTİP

4820 AKÜ

Değerleri,

2006-2015 Grafik 57. Türkiye

GTİP

4821 AKÜ

Değerleri,

2006-2015 Grafik 58. Türkiye

GTİP

4822 AKÜ

Değerleri,

2006-2015

Grafik 59. Türkiye

GTİP

4823 AKÜ

Değerleri,

2006-2015 ... . Grafik 60. Dünya

Kağıt Çeşitlerine

Göre Dünya

Kağıt Pazarı Yıllık

Ortalama

127 128 128 129 129 130 130 131 131 132 132 133 133 134 134

Büyüme Tahmini ... ... ... . 152

TABLOLAR LİSTESİ

Tablo 1.

Çeşitli

Ülkelerde

İlk Kağıt Fabrikaların Kuruluş

Tarihleri . ... 14 Tablo 2.

GTİP Kodları

ve

İçerikleri

.... ... ... . ... _ 24 Tablo 3. Dünya

Kağıt

Sektörü

Seçilmiş

Verileri, 2014 ... ... ... 26 Tablo 4 . Dünya

Kağıt

Üretimi, 1950-201 O, Milyon Ton ... ... .. .. 27 Tablo 5. Dünya Bölgelerinde

Kağıt

ve Karton Üretim, Tüketim ve Ticareti, 2014 29 Tablo 6. Dünyada En Çok

Kağıt

ve Karton Üreten ve Tüketen 6 Ülke ... .. . .. .. ... ... .... 31 Tablo 7.

Kağıt

Karton Üreticisi

Bazı

Ülkelerin Sektördeki Üretim ve

Dış

Ticaret Bilgileri, milyon ton

Tablo 8. Dünya

Kağıt

ve Karton Üretiminin

Çeşitleri

ve

Miktarları

2.0.10. .. ... .. . ..

Tablo 9. Ülkelere Göre

Kişi Başına Kağıt

Tüketimi ... . Tablo 1 O .

GTİP

48

Kağıt

ve Karton ,

Kağıt

veya

Kapalı

Kartondan

Kağıt

Hamurundan

Eşya

Dünya

İhracat Değeri

Tablo 11.

GTİP

48 : Dünya

Kağıt

ve Karton

İthalatçısı

Ülkeler, 2011-2015 ... . Tablo 12.

GTİP

4801 Dünya

İthalatında İlk

1 O Ülke

Tablo 13.

GTİP

4801 Dünya

İhracatında İlk

10 Ülke ... ... . ..

Tablo 14.

GTİP

4802 Dünya

İhracatında İlk

10 Ülke

Tablo 15.

GTİP

4802 Dünya

İthalatında İlk

10 Ülke ... ... .... .. ... . Tablo 16.

GTİP

4803 Dünya

İhracatında İlk

1 O Ülke

Tablo 17.

GTİP

4803 Dünya

İthalatında İlk

1 O Ülke ... . Tablo 18.

GTİP

4804 Dünya

İthalatında İlk

1 O Ülke

Tablo 19.

GTİP

4804 Dünya

İhracatında İlk

1 O Ülke Tablo 20.

GTİP

4805 Dünya

İhracatında İlk

10 Ülke

Tablo 21.

GTİP

4805 Dünya

İthalatında İlk

1 O Ülke .. .. ..

Tablo 22.

GTİP

4806 Dünya

İhracatında İlk

10 Ülke ... ... . ... . Tablo 23.

GTİP

4806 Dünya

İthalatında İlk

10 Ülke

Tablo 24 .

GTİP

4807 Dünya

İhracatında İlk

1 O Ülke Tablo 25.

GTİP

4807 Dünya

İthalatında İlk

1 O Ülke Tablo 26.

GTİP

4808 Dünya

İthalatında İlk

1 O Ülke

33 37 42 44 46 47 48 ... 48 49 49 50 ... . . .. .. 51

51

52

52

53

53

54

54

55

Tablo 27.

GTİP

4808 Dünya

İhracatında İlk

10 Ülke Tablo 28.

GTİP

4809 Dünya

İhracatında İlk

10 Ülke Tablo 29.

GTİP

4809 Dünya

İthalatında İlk

10 Ülke Tablo 30.

GTİP

481 O Dünya

İthalatında İlk

1 O Ülke Tablo 31.

GTİP

481 O Dünya

İhracatında İlk

1 O Ülke Tablo 32.

GTİP

4811 Dünya

İhracatında İlk

1 O Ülke Tablo 33.

GTİP

4811 Dünya

İthalatında İlk

10 Ülke

Tablo 34. GTİP 4812 Dünya İhracatında İlk 10 Ülke --- --- ___ _ Tablo 35.

GTİP

4812 Dünya

İthalatında İlk

10 Ülke

Tablo 36.

GTİP

4813 Dünya

İhracatında İlk

1 O Ülke Tablo 37.

GTİP

4813 Dünya

İthalatında İlk

10 Ülke

Tablo 38.

GTİP

4814 Dünya

İhracatında İlk

10 Ülke _ __

Tablo 39.

GTİP

4814 Dünya

İthalatında İlk

1 O Ülke ___ _ __ _ Tablo 40.

GTİP

4815 Dünya

İhracatında İlk

3 Ülke

Tablo 41.

GTİP

4815 Dünya

İthalatında İlk

9 Ülke __ _ __

Tablo 42.

GTİP

4816 Dünya

İhracatında İlk

10 Ülke Tablo 43.

GTİP

4816 Dünya

İthalatında İlk

1 O Ülke Tablo 44 .

GTİP

4817 Dünya

İhracatında İlk

1 O Ülke Tablo 45.

GTİP

4817 Dünya

İthalatında İlk

1 O Ülke Tablo 46 .

GTİP

4818 Dünya

İhracatında İlk

1 O Ülke Tablo 47.

GTİP

4818 Dünya

İthalatında İlk

10 Ülke Tablo 48.

GTİP

4819 Dünya

İhracatında İlk

10 Ülke

Tablo 49.

GTİP

4819 Dünya

İthalatında İlk

1 O Ülke _ _ ___ _______ __ _ _ __ ___ ___ _ _ ___ _ _______ _ Tablo 50 .

GTİP

4820 Dünya

İhracatında İlk

1 O Ülke

Tablo 51.

GTİP

4820 Dünya

İthalatında İlk

1 O Ülke Tablo 52.

GTİP

4821 Dünya

İhracatında İlk

1 O Ülke Tablo 53.

GTİP

4821 Dünya

İthalatında İlk

10 Ülke Tablo 54.

GTİP

4822 Dünya

İhracatında İlk

1 O Ülke Tablo 55.

GTİP

4822 Dünya

İthalatında İlk

10 Ülke

Tablo 56.

GTİP

4823 Dünya

İthalatında İlk

1 O Ülke _ _ _ _ __

Tablo 57.

GTİP

4823 Dünya

İhracatında İlk

10 Ülke _____ _ Tablo 58 . En Çok Odun Hamuru Üreten 5 Ülke

Tablo 59.

GTİP

47

Dünyanın

En Büyük 20

İthalatçı

Ülkesi ___ _ _ _ __

Tablo 60.

GTİP

47

Dünyanın

En Büyük 20

İhracatçı

Ülkesi ___________ _

Tablo 61.

GTİP

47

Kağıt

Hamuru

Dış

Ticaret

Fazlası

Veren

İlk

20 Ülke , 2011-2015 ___________ _ Tablo 62. Odun

Esaslı Kağıt

Hamuru

İthalatçısı

ve

İhracatçısı İlk Beş

Ülke _____ _ _ . __

Tablo 63 . Avrupa

Kağıt

Endüstrinin

Yapısı

_________ _

Tablo 64. Geri

Kazanılmış Kağıt İthalatçısı İlk Beş

Ülke (milyon ton, 2014) _ _ ___ _ Tablo 65 . Geri

Kazanılmış Kağıt İhracatçısı İlk Beş

Ülke (milyon ton, 2014) __

Tablo 66 . Türkiye

Kağıt

ve

Kağıt

Mamulleri Üretim

Çeşitleri

ve

Miktarları

Tablo 67 . Türkiye'de

Kağıt

ve

Kağıt

Ürünleri Tüketimi (bin ton) ______________ _ ____________ ·--- Tablo

68.GTİP

48: Türkiye'nin

Kağıt

ve Karton;

Kağıt

veya

Kapalı

Kartondan

Kağıt

Hamurundan

Eşya İhracatı

4'lü

Sınıflandırması

Tablo 69.

GTİP

48: Türkiye'nin

Seçilmiş

Ülkelere

Kağıt

ve Karton;

Kağıt

veya

Kapalı

Kartondan

Kağıt

Hamurundan

Eşya İhracatı,

Bin Dolar _ ___ _ __ _ Tablo 70 .

GTİP

48:

Seçilmiş

Ülkelerin Türkiye' nin

Kağıt

ve Karton;

Kağıt

veya

Kapalı

Kartondan

Kağıt

Hamurundan

Eşya İhracatındaki

%

Payı

55

56

57

57

58

59

59

60

60

61

61

62

62

62

63

63

64

64

65

65

66

66

67

68

68

69

69

70

70

7 1

72

73

76

77

78

79

81

87

87

93

94

98

99

100

Tablo 71.

GTİP

48 4'1ü

Sınıflandırma

Kategorilerindeki Türkiye'nin

Kağıt

ve Karton;

Kağıt

veya

Kapalı

Kartondan

Kağıt

Hamurundan

Eşya İthalatı,

2013-2015 _ 104 Tablo 72.

GTİP

48 4'1ü

Sınıflandırma

Kategorilerindeki Türkiye'nin

Kağıt

ve Karton;

Kağıt

veya

Kapalı

Kartondan

Kağıt

Hamurundan

Eşya Dış

Ticaret Dengesi Tablo 73.

GTİP

48: Türkiye'nin

Seçilmiş

Ülkelerden

Kağıt

ve Karton;

Kağıt

veya

Kapalı

Kartondan

Kağıt

Hamurundan

Eşya İthalatı,

Bin Dolar

Tablo 74.

GTİP

48

Seçilmiş

Ülkelerin Türkiye'nin

Kağıt

ve Karton;

Kağıt

ve

Kapalı

Kartondan

Kağıt

Hamurundan

Eşya İthalatındaki% Payı

_______________ _ Tablo 75.

GTİP

47: Türkiye'nin Odun veya

Diğer

Lifli Selülozik Maddelerin

- 105

--- 106

--- - 107

Hamurları

Geri

Kazanılmış Kağıt

veya Karton

İhracatı Yaptığı

Belli

Başlı

Ülkeler __ 108 Tablo 76.

GTİP

47

GTİP

47 Türkiye'nin

Seçilmiş

Ülkelerden Odun veya

Diğer

Lifli

Selülozik Maddelerin

Hamurları;

Geri

Kazanılmış Kağıt

veya Karton

İthalatı

_______ 108 Tablo 77.

GTİP

47:

Seçilmiş

Ülkelerin Türkiye'nin Odun veya

Diğer

Lifli Selülozik

Maddelerin

Hamurları;

Geri

Kazanılmış Kağıt

veya Karton

İthalatındaki% Payı

Tablo 78 .

GTİP

48

Faslındaki

Dörtlü

Sınıflandırma Altında

Yer Alan Ürün

Gruplarının

109

Dünya Ticareti ve Türkiye'nin

İhracat Miktarları

ve Dünya

İthalatı İçindeki Payları

110 Tablo

79.GTİP

8439 Lifli Selülozik Maddelerden

Kağıt

Hamuru

İmaline

veya

Kağıt

veya Karton

İmaline

veya

Finisajına

Mahsus Makina ve Cihazlar

İhracatı

Tablo 80.

GTİP

8439 Lifli Selülozik Maddelerden

Kağıt

Hamuru

İmaline

veya

Kağıt

veya Karton

İmaline

veya

Finisajına

Mahsus Makina ve Cihazlar

İthalatı

Tablo 81.Türkiye'nin

GTİP

8441

Kağıt

Hamuru,

Kağıt

veya Kartonun

İşlenmesine

111 111

Mahsus

Diğer

Makina ve Cihazlar (Kesme Makina ve

Cihazları

Dahil)

İthalatı

_ _ 112 Tablo 82. Türkiye'nin

GTİP

8441

Kağıt

Hamuru ,

Kağıt

veya Kartonun

İşlenmesine

Mahsus

Diğer

Makina ve Cihazlar (Kesme Makina ve

Cihazları

Dahil)

İhracatı

Tablo 83 .

Kağıt

Sektöründeki Zorunlu

Sigortalı Sayısının Dağılımı

112 113 Tablo 84 .

İşyeri Büyüklüğü (İşyerinde Çalıştırılan

Zorunlu

Sigortalı Sayısı)

Tablo 85 .

lşyeri Büyüklüğüne

Göre

Sigortalı Sayısı

Tablo 86 .

Kağıt

ve

Kağıt

Ürünl erinin

İmalatı

Kapasite

Kullanım Oranı

Tablo 87 .

İmalat

Sanayi Sektörleri

Doğrudan

Geri

Bağlantı Katsayıları

Tablo 88.

İmalat

Sanayi Sektörleri

Doğrudan İleri Bağlantı Katsayıları

Tablo 89.

İmalat

Sanayi Sektörleri Toplam Geri

Bağlantı Katsayıları

Tablo 90.

İmalat

Sanayi Sektörleri Toplam

İleri Bağlantı Katsayıları

Tablo 91.

Kağıt

ve

Kağıt

Ürünleri

Dış

Ticaret

İthalat

Birim

Değer

Endeksi Tablo 92 .

Kağıt

ve

Kağıt

Ürünleri

Dış

Ticaret

İhracat

Birim

Değer

Endeksi

. . .

ŞEKiLLER LiSTESi

113 113 114 115 116 117 118 --- -- -- --- 119 120

Şekil

1.

Kağıt

Üretim

Akış Şeması

20

Şekil

2. CEPI Ülkeleri ve

Dünyanın Diğer

5 Bölgesinin Üretim,Tüketim,ve

Dış

Ticareti 84

Şekil

3. 1711

Kağıt

Hamuru

İmalatı İllere

Göre Alt Sektör

Dağılım Haritası

__ _ _ _ 94

Şekil

4. 1712

Kağıt

ve Mukavva

İmalatı İllere

Göre Alt Sektör

Dağılım Haritası

__ 95

Şekil

5. 1721 Oluklu

Kağıt

ve Mukavva

imalatı

ile

Kağıt

ve Mukavvadan

Yapılan

Muhafazaların İmalatı İllere

Göre Alt Sektör

Dağılım Haritası

96

Şekil

6. 1722

Kağıttan Yapılan

Ev

Eşyası, Sıhhi

Malzemeler ve Tuvalet

Malzemeleri

İmalatı İllere

Göre Alt Sektör

Dağılım Haritası

97

KISALTMALAR LiSTESi

CEPI

Avnıpa Kağıt

Sanayicileri Konfederasyonu

CEPI Ülkeleri: Avusturya, Belçika, Çek Cumhuriyeti , Finlandiya, Fransa , Almanya,

İtalya,

Macaristan, Hollanda, Norveç, Polonya, Portekiz, Romanya, Slovakya, Slove nya,

İspanya, İsveç, İngiltere

FEFCO The European Federation of Corrugated Board Manufacturers FAO Food and Agricultural Organization

PPI Pulp and Paper Intemational

RISI http://www.risiinfo .com/

SUNUŞ

Bilinen en eski

yazı

papirüsü , günümüzden

yaklaşık

5 bin

yıl

önce Antik

Mısır'da kullanılmış

olup;

halihazırda kağıt

hamuru ile elde edilen

kağıdın

ilk

örneğinin

ise

yaklaşık

2 bin

yıl

önce Çin'de

yapıldığı

kabul edilmektedir. Türkiye'de elle üretim

yapılan

ilk imalathan e 1453

yılında

İstanbul'da Kağıthane'de kurulmuştur.

Dünyadaki

gelişmeler

il e

doğru orantılı

olarak, ülkemizde e l ile imalat düzeyinden modem üretim tekniklerinin

kullanıldığı

fabrikalara

doğru

bir seyir

izlenmiş

olsa da 1936

yılında

kurulan

İzmit

Sümerbank Selüloz ve

Kağıt Fabrikası'na

kadar uzun soluklu bir üretim

gerçekleşememiştir.

Türkiye' nin

kağıt ihtiyacını karşılamak

için yerli

kağıdı

üretecek modem bir fabrika olarak, Mehmet Ali

Kağıtçı 'nın çabaları

il e kurulan

İzmit

Sümerbank Selüloz ve

Kağıt Fabrikası;

ülkemizde modem bir

kağıt

sanayisi nin

oluşması açısından

büyük öneme sahiptir.

Dünyada

kağıt

ve

kağıt

ürünleri üretimi , hem talep

artışı

hem de

kullanım alanının genişleme­

si neticesinde

hızla artmaktadır. Kağıt

ürünleri, maliyet

avantajı

ve kolay

işlenebilmesi açısından

sahip

olduğu

üstü nlük nedeniyle ambalaj, etiket ve temiz lik

kağıdı alanında yoğun

bir

şekilde

kul-

lanılmaktadır.

Buna ilaveten artan teknolojik

gelişim

ile gün geçtikçe

dijitalleşen

hayatta,

yazı

ve

baskı kağıdı

ile gazete

kağıdı

üretiminde

aynı

üretim

artışından

söz edilememektedir.

Ülk emi z

kağıt

sektörü ,

taşıdığı

büyüme potansiyeli ,

devamlı gelişen

iç pazar ve artan talebe

rağmen,

üretim

açısından

yeterli seviyeye

erişememekte

olup ; bunun bir nedeni de hammaddeye

erişim

konusunda

yaşanan sıkıntılar,

ham ve

yardımcı

m adde lerin ancak ith alat yo lu yla tedar ik edi- lebilmesi ve üretim maliyetlerindeki

artışlardır. Ayrıca, Uzakdoğu'dan düşük

kaliteli

kağıt

ve

kağıt

ürünleri

ithalatı

da sektörün

gelişiminin karşısındaki

enge ll erden biridir.

Kağıt

sektörü, hem ülkemiz

ihracatında

büyük önemi olan

tarım

ürünlerinin

taşınması alanı başta

olmak üzere amba laj ürünlerinin tüm sektö rl ere hitap etmes i hem de sektördeki teknolojik ge-

lişmeler

ve

ihtiyacın çeşitlenmesi

ned eni yle

yatırım seıınayesindeki artışlar

ve

karşı karşıya kalınan

üretim maliyet leri nedeni ile ülkemiz

açısından

stratejik olarak e le

alınması

ge re ken sektörl erden biridir.

Odamız,

bir çok alanda

olduğu

gib i

kağıt

sektörü nün önemin in de

altını

çizmek ve gerek karar

alıcıların

dikkatini çekmek, gerekse sektör temsilcilerine

ışık

tutmak

amacı

ile 'Türkiye

Kağıt

Sek- törü ve Rekabet Gücünün

Değerlendirilmesi" araştırmasını gerçekleştimıiştir. Araştım1ada,

dünya- da ve Türkiye'de üretim, tüketim,

dış

ticaret ve rekabet gücü incelenerek sektörün mevcut durumu

belirlenmiş,

firmalarla yüz y üze bir anket

çalışması

da

yapılarak

sektörün

gelişmesi

için gerekli yo l

haritası bağlamında

öneriler ortaya

konulmuştur.

Buna il ave ten,

çalışmamıza katkı sağlaması amacıyla Odamız'

da

"Kağıt

Sektörü

Sorunları

ve Çözüm Önerileri

Çalıştayı"

dü zenl enerek sektö r

mensuplarının görüş

ve öneril erinden de

faydalanılmıştır.

İstanbul

Ticaret

Odası

6 No'lu

Kağıt

ve

Kırtasiye

Meslek Komitesi ' nin

katkıları

ile

hazırlanan,

Türkiye'de

kağıt

sektörünün bir çok yönü ile

incelendiği

bu

araştırmanın

sektörün tüm

paydaş

ve

bileşenlerine faydalı olmasını

dil er,

başta araştırmayı gerçekleştiren İstanbul

Ticaret Ünivers itesi

"Ü nivers ite

İş Dünyası

Uygulama ve

Araştırma

Merkezi"ne ve

emeği

geçen herkese

teşekkür

ede-

rım.

Ömer BAL

Ge nel Sekreter

GiRiŞ

••

Ü ^nceleri

^yazı

^yazma

^aracı

^olarak

kullanılan kağıt

gündelik hayatta önemli bir yer tutmak-

tadır. Kağıt,

dünya

coğrafyasına

ve kültürlerine

yayılmış

olan zengin, renkli bir tarihe sa- hiptir. Okuma-yazma ve kültürel

gelişim

için

kağıt

ürünleri toplumsal olarak büyük önem

taşımak­

tadır. Başlangıçta yazı

için

kullanılan kağıdın

zaman içerisinde bir çok

farklı

amaçla

kullanılır

hale gelmesi nedeniyle günümüzde

yazı kağıtları

sektördeki üretimin küçük bir

kısmını oluşturmaktadır.

Hamrnadde olarak büyük oranda

dışa bağımlılık

ve

hızlı

büyüyen

kağıt

iç

pazarı

nedeniyle Türkiye' de

kağıt

ve

kağıt

ürünleri sektöründe ithal ara

malı kullanımı

yüksek seviyededir.

Yazı

ve

baskı kağıtları

ile temizlik

kağıtlarının

üretiminde

kullanılan beyazlatılmış

selülozun Türkiye'de üretimi

yapılmamaktadır.

Türk

kağıt

sektöründe odun

bazlı

selüloz üretimi yapan tek tesis faaliyet göstermekte olup, tesis kendi

ihtiyaçları doğrultusunda

kraft !iner

kağıt

üretimi

gerçekleştirmekte­

dir. Üreticiler

kağıt

hamuru ve

atık kağıt ithalatı

ile hamrnadde

ihtiyaçlarını karşılamaya çalışmak­

tadırlar.

2005-2015

arası

dönemde bu ürünlerin

ithalatı yıllık

bazda ortalama % 10,2

oranında artış

kaydederek 738 milyon dolara

ulaşmıştır.

Hammadde temini konusunda bir

diğer

alternatif olan

atık kağıt

geri

dönüşüm oranı

yurt içinde yükselme

eğiliminde olmasına karşılık

Avrupa ortalama-

sının altında

seyretmektedir.

¹ Diğer

taraftan mamul

kağıt

konusunda da Türkiye'nin giderek artan ithalat

miktarı

söz konu sudur.

Diğer

taraftan Türkiye'nin üretim

yapısı

ve imalat sanayi sektörl erinin üretiminde ithalata olan

bağımlılık

nedeniyle ara

malı ithalatı

Türkiye

açısından

önemli bir

dış

denge sorunu

yaratmaktadır.

Türkiye'nin 2000

yılında

48 milyar dolar olan ara

malı dış

ticaret hacmi , 15

yıllık

sürede 4 kattan fazla artarak 252 milyar

doları bulmuştur.

Türkiye ekonomisinde 2000-2014 döneminde ara

malı dış

ticaret hacminin toplam

dış

ticaret hacmine

oranı

%58 'den %63 'e

yükselmiştir.

Ara

malı dış

ticaret dengesi

incelendiğinde dış

ticaret dengesinin

açık verdiği

görü lmektedir. 2000

yılında

yakla-

şık

24 milyar dolar olarak

gerçekleşen

ara

malı dış

ticaret

açığı,

2014'te 102 milyar dolar

olmuştur.

Grafik 1. Türkiye ara malı ithalatının başta gelen sektörleri ve ithalat miktarları, Milyar Dolar

milyar dolar

40 ~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~-

34, 76

35 ~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~~

28 59

30 _26,44

25 20 15 10 5

o

Kaynak:TÜİK

17 71

BORA ÇEVİK (2016); Kağıt ve Kağıt Ürünleri Sektörü, T.İş Bankası

TÜRKİYE KAÔIT SEKTÖRÜ VE REKABET GÜCÜNÜN DEÔERLENDİRİLMESİ

13 Ara

malı ithalatının başta

gelen sektörleri ve ithalat

miktarları

Grafik 1 'de yer

almaktadır.

Grafik 1 'de de

görüldüğü

gibi

kağıt

ve

kağıt

ürünleri sektörünün ara

malı dış

ticaret

açığında

önemli bir

payı olduğu

görülmektedir. 2015 için

kağıt

ve karton ürünlerinde 2.084 milyar dolar,

kağıt

ha- murunda 623 milyon dolar

dış

ticaret

açığı vermiştir. Kağıt

sektörünün Türkiye'nin kronik sorunu olan

dış

ticaret

açığındaki payı

ve hemen her alanda ve sektörde

geniş kullanım alanına

sahip

olması

göz önüne

alındığında

bu sektörün ülkemiz ekonomisi

açısından taşıdığı

önem ortaya

çıkmaktadır.

Günümüzde, bilim ve teknolojinin

hızla

artan önemi,

gelişmiş

ülkelerin

başvurdukları kısıt­

layıcı

önlemler, yeni

sanayileşen

ülkelerin

göstermiş oldukları gelişmeler, pazarların globalleşme­

si vb. bir dizi faktörün etkisiyle

uluslararası

rekabet

koşulları

sürekli bir

değişim

içindedir.

¹

Bu

değişime

ayak

uydurulması

ve küresel rekabet gücünün

geliştirilmesi,

sektörlerin incelenmesi ve irdelenmesi

ihtiyacını

gündeme getirmektedir. Bu

bağlamda

sürekli

dış

ticaret

açığı

veren

kağıt

ve

kağıt

ürünleri sektörünün dünyadaki ve Türkiye'deki durumunun irdelenmesi gerek mikro bazda sektör

politikası

gerek makro bazda

kalkınma

ve

sanayileşme politikaları açısından

bir gereklilik olarak ortaya

çıkmakta ayrıca

sektörün

yapısının

ve

sorunlarının

ortaya konularak çözümlerine kat-

kıda bulunulması

sektörde yer alan firmalar için önem

taşımaktadır.

Bu kapsamda

İstanbul

Ticaret

Odası

6 No'lu

Kağıt

ve

Kırtasiye

Meslek Komitesi ' nin talebiyle ve

katkılarıyla

bu

çalışmada

Tür- kiye

Kağıt

Sektörü incelenmektedir.

l. Çalışmanın Amacı, Kapsamı ve Yöntemi

I • ^{stanbul Ticaret}

^Odası

^{6 No'lu}

^Kağıt

^ve

^Kırtasiye

Meslek Komitesi'nin

isteği

ve

İstanbul

Ti- caret

Odası'nın, İstanbul

Ticaret Üniversitesi'nden

Kağıt

Sektör Raporu talebi çerçevesinde Üniversite ve İş Dünyası işbirliği içinde gerçekleştirilen bu çalışmanın amacı; Dünyada ve Tür- kiye'de

Kağıt

Sanayini inceleyerek ve irdeleyerek sektörün ülkemizdeki mevc ut durumunu ve

yapısını, karşılaşılan

problemleri belirlemek ve

bulguların ışığında

sektörün

gelişimine

ve so-

runlarının

çözümüne

katkıda

bulunacak

hususların

tespit edi lerek politika ve uygulama önerileri

geliştirmektir.

Çalışmamız beş aşamada,

teorik

araştırma

ve

uygulamalı

alan

çalışmaları

ile

gerçekleştirilm­

iştir.

Birinci

aşamada Kağıt

Sektörünün Dünyada ve Türkiye'deki mevcut durumu , literatür ve ikincil kaynaklar

kullanılarak irdelenmiş

ve özetle ortaya

konulmuştur.

Bu kapsamda

Kağıt

Sek- törü ile ilgili resmi ve özel

yayınlardan,

kitaplardan, sektör

araştırma raporlarından,

dergilerden ve elektronik ortamdaki kaynaklardan

faydalanılmıştır.

Böylece

Kağıt

Sektörünün görünümü ve

sorunları

literatür çerçevesinde

belirlenmiştir.

Uygulama

kısmı

iki

aşamada gerçekleştirilmiştir.

Uygulamanın

ilk ve

Araştırma'nın

ikinci

aşamasında İstanbul

Ticaret

Odası Kağıt

ve

Kırtasiye

Komitesi üyelerinin ve

kağıt

sektöründen

kişi

ve

kurumların

temsilcilerinin

katılımı

ile

İstanbul

Ti- caret

Odası

' nda

"Kağıt

Sektörü

Sorunları

ve Çözüm Önerileri" konulu bir

Çalıştay düzenlenmiştir.

Çalıştayda

sektörün

sorunları

ve çözüm önerileri

irdelenmiştir. Çalışmamızın

üçüncü

aşamasında çalıştay sonuçları

da

değerlendirilerek hazırlanan

anket,

İstanbul'daki Kağıt

Sektörü

firmalarına

uygulanmıştır. Çalıştay sonuçları

ve Anket

çalışması

ile ilgili bilgiler ve

değerlendirmeler aşağıda

bu

konuları

kapsayan bölümlerde yer

almaktadır.

Dördüncü

aşama

olarak,

kağıt

ve

kağıt

ürünlerinin alt sektörlerinin 2006-2015

yılları arasındaki uluslararası

rekabet gücü

"Açıklanmış Karşılaştırmalı

Üstünlükler" yöntemi

kullanılarak hesaplanmıştır. Çalışmamızın beşinci aşamasında, yaptığımız

tüm

çalışmaların ışığında

sektörle ilgili bir

değerlendirme

ve sektörün

gelişmesine

ve rekabet gücünün

artmasına katkıda

bulunabilecek öneriler

oluşturulmuştur.

TMMOB 1993 Sanayi Kongresi 1. Ulusal Kağıt Sempozyumu Sonuç Bildirgesi

14

İSTANBUL TİCARET ODASI/ İSTANBUL DÜŞÜNCE AKADEMİSİ

Çalışmanın

birinci bölümü olan

Giriş

bölümünden so nra ikinci ve üçüncü bölümde,

Kağıt

Sek- törünün

tanımı

ve

tanıtımı

yer

almaktadır.

Dördüncü bölümde Dünya

Kağıt

Sektörü irdelenmekte,

beşinci

bölümde Türkiye

Kağıt

Sektörü incelenmektedir.

Altıncı

bölümde

Kağıt

Sektörü

Çalışta­

yının sonuçları

yer

almaktadır.

Yedinci bölümde Türkiye

Kağıt

Sektörünün

uluslararası

rekabet gücünün

Açıklanmış Karşılaştırmalı

Üstünlükler Yöntemi

kullanılarak

ölçümünün

sonuçları

ve- rilmektedir. Sekizinci bölümde

Kağıt

Sektörü anketi

sonuçları,

dokuzuncu bölümde ise Sonuç ve

Değerlendirmeler

yer

almaktadır.

Bu

araştırmanın, İstanbul

Ticaret

Odası

6 No'lu

Kağıt

ve

Kırtasiye

Meslek Komitesi'nin ve sektörün

diğer

sivil örgütlerinin

katılımı

ve

katkısı

ile

yapılmış olması,

sektörle ilgili

geniş

bir lit- eratürden

faydalanılması,

teorik

çalışmanın yanı sıra

se ktör ile

doğrudan çalıştay,

anket, yüz yüze

görüşmeler

çerçevesinde

geniş

bir saha

çalışmasını

içermes i, sektörün küresel rekabet gücünün be- lirlenmesi konusunda bilimse l hesa plama yöntemlerinin

kullanılarak sonuçlarının

ortaya

konulması

içerikleri göz önüne

alındığında, çalışmanın kağıt

sek törü ile ilgili olarak

yapılan diğer çalışmalar

gibi sektöre

katkıda bulunacağı değerlendirilmektedir.

2. Kağıt Sektörü

P

api.~s kağıt,

tarihteki ilk

kağıt

olup papirüs bitkisinden antik

Mısırlılar tarafından yapılmıştır.

Mü 2700

yılında

antik

Mısırlıların mezarları

ve

tapınaklarında kağıt bulunmuştur.

Bugünkü an lamda

kağıdın menşei

Çin'dir. Yeni

kanıtlar

Ç in' in dünyada ilk

kağıdı

yapmak için eski

doğranmış balık ağları kullandığını

göstermekted ir. Üç yüz

yıl

sonra, MS 100

civarında,

Ts'ai Lun

adında

bir Ç inli bilim

adamı ağaç kabuğu,

keten ve kenevi r

artığı

il e

kağıt yapmıştır.

Kağıt yapım sanatı yüzyıllar

boyunca Çin'de g izli

tutulmuştur.

Üçü ncü

yüzyıla

kadar Ç in 'de giz- lilik içinde tutulan

kağıt yapımı yavaş yavaş

Asya ' da, önce Vietnam ve Tibet 'e

yayılmıştır.

Dördüncü

yüzyılda

Kore'ye 6.

yüzyılda

da Japonya'ya

ulaşan kağıt yapımına

daha so nra Nepa l ve Hindistan'da

başlanmıştır.

Onuncu

yüzyılda

Afrika ve Avrupa'ya

yayıldı

ve nihayet 1494

civarında İngiltere'ye

ulaştı. Kağıt yapımında

modem

kağıt

ve

basım

endüstrisinin

doğumu

Johann Gutenburg ile

olmuştur.

18.

yüzyılda kağıt

üretimi giy im dahil olmak üzere gazete ler, kitaplar, dergiler,

kağıt

torba, tuvalet

kağıdı,

para ve

diğer

amaçlar için büyük miktarlarda kitlese l üretimi

yapılan

bir endüstri haline ge ldi . 1690

yılında

il k ABD

kağıt fabrikası

Wil liam Rittenhouse

tarafından

Memphis , Pennsylvania'da

inşa edilmiştir. Amerikalılar

l

860'1arın sonlarında

ilk

ahşap kağıdı

yapmaya

başlamıştır.

Tablo 1 'de

çeşitli

ülkelerde ilk

kağıt fabrikalarının kuruluş

tari hl eri gösteri lmektedir.

Tablo l. Çeşitli Ülkelerde İlk Kağıt Fabrikalarının Kuruluş Tarihleri

1 1 Yıl _{1 1} Yıl

1 İspanya

(Xativa)

₁

1150

₁

Hollanda (Gennep)

₁

1428

1

Fransa (Herault)

₁

11 89

₁ İngiltere

(Hertfordshire)

₁

1488

1 İtalya

(Fabriano)

₁

1260

₁ İsveç

(Motala)

₁

1532

1

Almanya (Nuremberg)

₁

1389

₁

Danimarka

₁

1540

1 İsviçre

(Marry)

₁

1400

₁

Rusya (Moscow)

₁

1690

1

B elçika

₁

1407

₁

ABD (Germanstown, Pa.)

₁

1690

Kaynak: http://i ndividual.utoronto .ca/abdel_rahman/pape r/history.html

TÜRKİYE KAGIT SEKTÖRÜ VE REKABET GÜCÜNÜN DEGERLENDİRİLMESİ

l5

Kağıt

sektörü; odun, jüt, kendir,

kamış

gibi

yıllık

bitkiler ve

atık kağıt

hammaddelerinden selüloz, odun hamuru, eski

kağıt

hamuru üretilmesi ile bu ara ürünlerin

çeşitli

mekanik ve kimyasal

işlemlerle kağıda dönüştürülmesine

kadar geçen

aşamaları

içeren sanayi koludur.

ı

Odun ,

insanoğlunun tükettiği

yenilenebilir hammadde

kaynakları

içinde en önemlilerinden biridir. XXI.

yüzyıla

girerken

kağıt

hamur üretiminde

değişik

kaynaklar

kullanılmaya başlanmasına rağmen,

odun temel kaynak olma

özelliğini

hala

korumaktadır.

Selülozdan elde edilen

kağıt

ve

diğer

ürünlere duyulan

ihtiyacın

gittikçe

artması,

odun tüketimini

arttırmakta dolayısıyla

orman

varlığını

olumsuz yönde etki lem ektedir.

²

Sektör, gündelik

hayatın

hemen her

alanında

yer alan ürünlerin

birçoğunda kullanılan basım

ve ambalaj sektörüne ara

malı

temin etmektedir.

Kağıt

ve karton ürünleri , gerek maliyet yönlü avantaja sahip

olması

ve gerekse de kolay

işlenmesi bakımından

ambalaj sektöründe

yoğun

bir

şekilde kullanılmaktadır.

Selüloz ve

kağıt

endüstrisi selüloz lifini

kağıt

hamuru ,

kağıt

ve karton haline

dönüştüren geniş

bir yelpazedeki üretim

işletmelerini

kapsar ve

kağıt

endüstrisi tüketilen hammaddeye göre 3 kate- goride

sınıflandırı

tabi lir.

•

Ahşap esaslı

•

Tarımsal

ürünlere

dayalı

•

Atık kağıt tabanlı

Kağıt;

üretim süreci,

kullanılan

hammadde,

kullanım

yeri, özellikleri ve benze ri bir çok kritere göre onlarca

farklı sınıflandırmaya

tabi tutulabilir. Bu

bağlamda

örnek

bazı sınıflandırmalar aşağıda

yer

almaktadır.

l. Temel Ağırlığı

Doku: Düşük ağırlık, <40 g / m

²

Kağıt: Orta ağ ırlık , 40-120 g / m

²

Karton: Orta yüksek

ağırlık,

120-200 g / m

²

Karton : Yüksek

ağırlık

> 200 gr / m

²

3. Kullanımı

Endüstriyel: Ambalaj, paketleme, filtreleme, elektrik vb.

Kültürel:

Yazı, baskı,

gazete, para vb.

Gıda: Gıda

sarma,

şeker

sarma, kahve filtresi , çay

poşeti

gibi.

2. Renk

Kahverengi:

Ağartılmamış.

Beyaz:

Ağartılmış.

Renkli:

Ağartılmış

ve

boyalı

veya pigmentli.

4. Hammadde

Ağaç: Ahşap

lifleri içeren.

Tarım kalıntı:

Saman, ot ya da

diğer yıllık

bitkilerden lifler.

Geri

Dönüştürülmüş:

Geri

dönüşüm

veya ikincil fiberden imal

edilmiş.

Oktay, Y., & Şahiner, E. B. (2007, Mayıs). Üniversite Öğrencileri 2.Çevre Sorunları Kongre Kitabı.

http://cevre.club.fatih.edu.tr/webyeni/konfreweb/konu26.pdf

2 BALABAN Mualla, Çelil ATİK (1999): "Ağartma Sırasında Kraft: Selülozunda Görülen Bazı Kimyasal Ve Optik Değişiklikler" İstanbul Üniversitesi Orman Fakültesi Dergisi, Cilt 49,Sayı 2

l 6

İSTANBUL TİCARET ODASI/ İSTANBUL DÜŞÜNCE AKADEMİSİ

5. Yüzey İşlem

Kaplamalı:

Kil ya da

diğer

mineral ile

kaplanmış.

Kaplamasız:

Kaplama

yapılmamış.

Lamine: Alüminyum , poli vb.

6. Bitirme

İnce/

Kurs

perdahlı/

supercalendered

(MF) bitirdi Makine / Makine

Sırlı

(MG)

Sırlı/

glossed

Kağıt, kullanım amacına bağlı

olarak

çeşitli

özelliklerde üretilebilir:

¹

• Temsil

değeri

için:

Kağıt

para, banknot, çek, güvenlik çeki , bilet vb.

• Saklama bilgi için: Kitap , notebook, dergi , haber

kağıt,

sanat ve harfler.

•

İletişim

için : Bireyler ve/veya insan

grupları arasındaki iletişim

için.

• Paketleme için: Oluklu kutu,

kağıt

torba, zarf, ambalaj ve ambalaj

kağıt

ve duvar

kağıdı.

• Temizlik için : Tuvalet

kağıdı,

mendil,

kağıt

havlu ve peçete .

•

İnşaat

için: Kartonpiyer,

kağıt

uçak ,

kağıt

petek , kompozit malzemelerde çekirdek malzemesi ,

kağıt

giyim.

•

Diğer kullanım alanları

için :

Zımpara kağıdı, zımpara,

kurutma

kağıdı,

turnusol

kağıdı,

ev rensel gösterge

kağıdı, kağıt mühendisliği, kağıt kromatografısi,

transformerboard ve filtre

kağıdı

Sektörde sermaye, teknoloji ve

enerJı

on planda

olduğundan orta-ağır

sanayi

dalı

kategorisinde yer

almaktadır. Kağıt

sa nayiinde

kullanılan ağaçlar, yaprağın yapısına bağlı

olarak

yumuşak

ve sert

ağaçlar

olmak üzere ikiye

ayrılır. Kışın yaprağını

dökmeye n

iğne yapraklı ağaçlar yumuşak, kışın yaprağını

döken

geniş yapraklı ağaçlar

ise sert

ağaç

grubunda yer

almaktadır. İğne yapraklı ağaçların

li f

boyları

daha uzun olmakla birlikte bu

ağaçlardan

eld e ed il en

kağıt

daha

dayanıklı olmaktadır.

Bu sebeple,

kağıt

e ndüstris inde ça m, ladin ve kökn ar gi bi

yumuşak ağaçlar

daha çok tercih ed ilm ektedir.

²

Kağıdın yapımında kullanılan hanımaddenin işlenmesinden

son ürün eld e ed ilm esine gelinceye kadar geçen s üreçte 3 alt sektör

tanımlanmaktadır.

!-Selüloz

2-Atık Kağıt 3-Kağıt-Karton

Kağıt

ürünleri

beş

ana kategoride

sınıflandırılır:

•

•

•

•

•

Gazete ve dergi

kağıtları Baskı

ve yazma

kağıtları Sağlık

ve ev

kullanımı

Kağıt

temelli ambalaj malzemel eri ve ürünleri

Diğer

- Özel

kağıtlar

"The World's Technological Capacity to Store, Coınmunicate, and Compute Information", especially Supporting onliııe

material, Ma11in 1-Iilbert and Priscila L6pez (2011 ), Science Uournal), 332(6025), 60-65; free access to the article 2 through here: ınartinhilbert.net/WorldlnfoCapacity.html

Hodul, Y. (201 O). Atık Kağıttan Kağıt Üretimi Sanayi Profili. Sanayi Araştırma ve Geliştirme Genel Müdürlüğü

TÜRKİYE KAÔIT SEKTÖRÜ VE REKABET GÜCÜNÜN DEÔERLENDİRİLMESİ

17

Bir

diğer sınıflandırma;

A) Kültürel

Kağıtlar

B) Endüstriyel

Kağıtlar

A) Kültürel Kağıtlar

1)

Yazı Tabı Kağıtları:

Üzerine

yazı yazılabilir

ve

baskı yapılabilir

nitelikte

kağıtlardır.

Kompozisyon itibariyle kimyasal se lülozdan veya kimyasal selüloz ile mekaniksel odun hamurundan

oluşmaktadır. Ayrıca

bu

kağıtlara kullanım amacına bağlı

olarak kaplama

(kuşeleme) işlemi uygulanmaktadır.

2) Gazete

Kağıdı:

Yüksek oranda mekaniksel odun hamuru ile

düşük

oranlarda kimyasal selüloz ihtiva eden ve özellikle gazete

basımı

için

kullanılan kağıtlardır.

B) Endüstriyel Kağıtlar

1)

Sargılık Kağıtlar:

Selüloz,

atık kağıt

ve odun hamurundan elde edi len ambalaj malzemesi olarak

kullanılan kağıtlardır.

2) Temizlik

Kağıtları:

Selüloz ve

atık kağıttan,

az miktarda odun hamuru (CTMP , TMP) içeren

düşük gramajlı kağıtlardır. Çeşitleri;

•

•

•

•

•

•

•

Tuvalet

Kağıdı, Kağıt

Havlu, Mendil ,

Tek

Kullanımlık

Bebek Bez i ve

Yetişkin İnkontinans

Ürünleri ,

Kadın Bakım

Ürünleri,

Tıp

Sektöründe

Kullanılanlar

Gibi Özel

Sağlık Kağıtları,

Krep

Kağıt

ve Lam ine Doku

Kağıtları

Gibi Dekoratif Doku

Kağıtları

.

Temizlik

kağıtları

ürünleri

bulaşıcı hastalıkların

risklerini azaltarak , toplumda

geliştirilmiş

hij- yen ve

rahatlık katkıda

bulunur. Tuvalet

kağıdı ruloları

ilk kez 1800'lerin

sonlarında tanıtıldı

ve

kağıt

mendil 1920'1erde ilk

çıkışını yaptı.

Tek

kullanımlık

çocuk bezleri l

940'ların yılından

bu yana

kullanılmaktadır.

3) Kraft Torba

Kağıdı: Beyazlatılmamış

ya da

beyazlatılmış

kraft selülozdan

yapılan

çok da-

yanıklı

ambalaj

kağıdıdır.

Çam, köknar, ladin gibi uzun lifli

yumuşak ağaçlardan

üretilen

dayanıklı kağıt

türüdür.

Dayanıklılık

göstergesi olan patlama

değerleri

3,5 - 5 kPa (Kilopascal),

ağırlıkları

ise

125 - 450 gr/m

² arasında değişebilir.

18

İSTANBUL TİCARET ODASI I İSTANBUL DÜŞÜNCE AKADEMİSİ

4) Oluklu Mukavva

Kağıtları:

Bir veya daha fazla oluklu

tabakanın

alt ve/veya üst yüzeylerinin düz tabaka " kraf t !iner" ve " test !iner" (kraft !iner) ile

kaplanmasıyla

meydana gelen , ambalaj

kutularının

ve

dış

kolilerin imalinde

kullanılan kağıtların

genel

adıdır. Kutuların

oluklu (ondüle)

kağıtlarına

" fluting"

adı

verilir,

yarı

kimyev i sülfit selülozu (NSSC) veya % 100

atık kağıt

hamurundan üretilir. Ambalaj

kutularının

imalinde ve

kırılgan eşyanın

paketlenmes inde seperatör ve destekleyici olarak

kullanılır.

Kraft !iner

kağıtlar

genellikle uzun lifli selüloz hamurundan, test !iner

kağıtları

ise % 100

atık kağıt

hamurundan üretilir. Yüksek patlama ve ezilme mukavemeti gerektiren oluklu ambalaj

kutularında

kraft !iner

kağıtlar kullanılır. Düşük gramajlı

!iner

kağıtlar

(Light Weight Liner, LWL) 90 - 115 g/m

² aralığında,

yüksek

gramajlı

!iner kağıtlar ise 120 - 250 g/m

²

aralığında üretilmektedir. Liner kağıtların tamamı kahverengi veya üst yüzeyi beyaz

(kuşesiz

veya

kuşeli),

arka yüzeyi kahverengi veya gri olabilmektedir.

¹

5) Kartonlar:

Ağırlıklı

olarak kutu

yapımında kullanılan gramajı

150 - 600 g/m

² arasında

olan,

ağırlıklı

olarak

çeşitli ağaçlardan

elde edilen se lüloz ve odun hamuru ve

kullanılmış kağıtların

geri

dönüşümüyle

elde edilen

atık kağıt

türü bitkisel elyaflardan üretilen, çok

katlı,

düz yüzeyli

kalın,

tek veya çok

katlı

olabilen yüksek

gramajlı kağıtlardır. Kullanım amacına bağlı

olarak çok

çeşitli

isim ve özelliklerde üretimi

yapılmaktadır.

6) Sigara ve

İnce

Özel

Kağıtlar:

Genellikle kendir, keten , jüt ve paçavra selülozdan üretilen yüksek mukavemetli ve

düşük gramajlı kağıtlardır.

Kağıdın

gelecekte;

• Daha hafif ve daha ince

• Daha özellikli

•

Müşteri

için ilave

değer taşıyan

bir hale

geleceği

tahmin edilm ektedir.

Kôğıt Üretim Süreci

Kağıt-karton

üretim teknolojisi genel olarak; odun,

yıllık

bitki ve

atık kağıt

gibi hammaddelerden kimyasal ,

yarı

kimyasa l ve me kanik yo ll arla elde edilen

hamurların

(elyaf

karışımı)

dövme, kesme,

saçaklandırma

ve temi zlem e gibi

işlemlere

tabi tutularak dolgu ve

şartlandırma

maddeleri ilave edildikten sonra elek üzerind e safi ha

oluşturulması, kurutulması

ve bunun uygun ebatta kesilmesi

işlemlerini

kapsar (Usta, 2001).

Kağıdın

temel hammaddesi olan selü loz,

iğne yapraklı

ve

geniş yapraklı ağaçların

gövde ve

dallarından,

tütün ,

haşhaş, ayçiçeği,

pamuk, kendir gibi

yıllık

bitkilerin sap, tohum ve yaprak

kısımlarından

e lde ed ilmekte dir. Buna ek o larak,

atık kağıtlar

da yeniden

işlenerek

hammadde olarak

kullanılmaktadır.

Referans: CEPI European Corrugated Base Papers List, 2014-04

TÜRKİYE KAGIT SEKTÖRÜ VE REKABET GÜCÜNÜN DEGERLENDİRİLMESİ

J

9

Kağıdın

üretim süreci, ilk olarak

yıllık

ve odunsu bitkilerin dövülerek

parçalarından kağıdın

hammaddesi olan selülozun elde edilmesiyle

başlar.

Hammaddenin temini sürecinde, odunlar yongalama makinesinde,

yıllık

bitkiler ise kesme makinelerinde ufak parçalara

ayrılır.

Mekanik

işlem

süreci sonunda elde edilen parçalar,

çeşitli

kimyasal madde çözeltileri ile 135-180 °C

sıcaklıkta

4-7 atü' lük

basınçla

kazanlarda

pişirilerek

selüloz hamuru elde edilir.

Hazırlanan

selüloz , içindeki

yabancı

maddelerden ve az

pişmiş kısımlardan ayrıştırılarak öğütülme işleminden

geçer. Bu süreçte, istenilen

kağıdın niteliğine bağlı

olarak dolgu tutkallama makineleri ile boya ilave edilir.

Elde edilen hamur, yatay hamur teknelerinin elek ve

dağıtma kasalarında

süzgeçten geçirilir.

Bu

işlemin amacı,

hamurun suyunu

bırakmasını sağlamaktır. Sonrasında

yer alan presleme sürecinde de hamuru suyundan

arındırma işlemi

devam eder. Bu

işlemin ardından,

preslenen hamur kurutma silindirlerine gider. Son

aşamada, kağıt-karton

ürünleri istenilen boyutlarda kesilerek veya bobin haline getirilerek

ambalajlanır

ve

satışa

sunulur.

Kağıt

üretim sürecini temel olarak

şöyle

özetleyebiliriz:

- Selüloz elde etmek için mekanik

işlem,

- Hamur

hazırlamak

için

sırasıyla

açma , temizleme , dövme , parçalama,

öğütme

ve

katkı

madd elerinin eklenmesi ,

-

Kağıt-karton

elde edilmesi sürecinde sü zme, presleme ve kurutma

işlemleri,

- Ürünlerin istenilen ölçülerde kesil erek veya bobinler halinde

sarılarak ambalajlanması.

Kağıt

üretim sürecinin çevresel etkileri

düşünüldüğünde

toprak

kaybı,

asit

yağmuru,

küresel

ısınma,

ozon

tabakası

ince lmes i, su ve hava

kirliliği

gibi problemlerin

olduğu gözlemlenmiştir.

Ö zellikl e kimyasal ve

yarı

kimyasal

işlemlerde kullanılan katkı

maddeleri çevreyi önemli ölçüde kirletmektedir.

Ayrıca

endüstriyel üretimd e en

yoğun

su kullanan ilk üç sektör

arasında

yer

almaktadır. Dolayısıyla,

çev rey i göz ö nünd e bulundura n temi z üretim

anlayışı

oldukça öne mlidir.

Yurt

dışında

temi z üretim e gösteril en hassas iye t Türki ye ' de he nüz tam

anlamıyla yerleşmemiştir.

Bu noktad a, temi z üretimi

yaygınlaştıracak

üretim teknikl erinin

geliştirilmesi

ve yasa l düze nlemelerin

yapılması

ge rekm ektedir.

Şekil

l 'de

kağıt

üretim

akış şeması

yer

almaktadır.

Hız, genişlik

ve otoma syon

konularında

ise, ülkemiz ile

kağıt

sektörünün önde gelen ülkeleri

arasında

ciddi boyutlarda

farklılıklar

yer

almaktadır. Diğer

sektörlere

kıyasla

çok fazla teknoloji

yoğunluklu

bir sektör olmamakla birlikte, üretim konusunda teknolojideki

gelişmelerin

takibiyle üretimdeki verimin

artması kaçınılmazdır.

Kağıdın

üretim sürecinde, hammadde temini ve hammaddenin

işlenişinde

yer alan kimyasal ve fiziksel yöntemler önemlidir.

Kağıdın

hammaddesi selülozun temininde ise temel kaynak odun ve

yıllık

bitkilerdir.

Dolayısıyla, ağaç

ürünleri sanayi

kağıt

sektörünün üretim süreciyle

yakından ilişkilidir.

Proses analiz yöntemleri ile kalite kontrol sistemlerinde otomasyona geçilmesi,

kağıt

üretim sürecinde kalitenin yükselmesine hatta

sıfır

hata ile üretim

yapılmasına,

üretim

hızı

ve verimliliğin artmasına ve maliyetlerin en aza indirilmesine imkan sağlamıştır.

¹

Orta Anadolu İhracatçıları Birliği, (2011 ). a.g.e.

20

İSTANBUL TİCARET ODASI/ İSTANBUL DÜŞÜNCE AKADEMİSİ

Şekil 1. Kağıt Üretim Akış Şeması

'---~~-S-e~liı-·ı_oz~~~~ı~ ~I ~~-P_u_ı_p_er_ıe_r~~~I ~ı ~ ~~-A_t_ık~K_a_ğı_t~~-'

Kimyasal

Katkı

Maddeleri

y

Temizlik,

Öğütme

y

İnceltme

y

Eleme y

Presleme y

Kurutma y

Parlatma y

Sıvama

y

Kurutma y

Kesme y Ambalaj/Bobin

Kaynak: Usta , H. (2003).

Kağıt

Sektörü Profil

Araştırması, İTO Yayınları, İstanbul.

TÜRKİYE KAGIT SEKTÖRÜ VE REKABET GÜCÜNÜN DEGERLENDİRİLMESİ 2]

3 . Kağıt Sektörünün Tanımlanması

3.1 . Uluslararası Standart Sanayi S ınıfla m a sı (ISIC}

U

luslararası

Standart Sanayi

Sınıflaması;

(ISIC)

Birleşmiş

Milletler

t~rafından

ekonomik ve- rileri

sınıflandırmak amacıyla oluşturulan sınıflandırma

sistemidir. Uretim, istihdam, Gayri Safi Yurtiçi

Hasıla

ve

diğer

ekonomik faaliyetlerin ulusal ve

uluslararası bağlamda

istatistiksel olarak tasnif edi lmesini

sağlayan

ISIC,

uluslararası

veri

karşılaştırılabilirliğine

imkan verirken, ekonomik

olayların

incelenmesi için de bir temel

araçtır. Kağıt

ve

kağıt

ürünleri ISIC Rev.4 'te 21.

Fasılda

yer

almaktadır.

3 .2 . NACE Sınıfla n d ırılma sı

Sektörlere ait verilerin belirli bir çerçevede ve birbiriyle

bağlantılı şekilde

tasnif edilmesini

sağlamak amacıyla sınıflandırma

sistemleri

geliştirilmiştir.

Bu sistemlerden

yaygın

olarak

kullanılan

ve Avrupa

Birliğince

1970

yılında geliştirilen, çeşitli

ekonomik faaliyetlerin istatistiki

sınıflamalarını

gösteren sistem NACE

sınıflandırmasıdır.

Bu

sınıflandırma

sistemine göre;

kağıt

ve

kağıt

ürünleri

imalatı

sanayi NACE.2 sektör

sınıflandırmaları

içinde 17 nolu grubu

oluşturmaktadır.

Bu

sınıflandırma

içinde

kağıt

ve

kağıt

ürünleri

imalatı

sanayinin

kapsamı aşağıda sunulmaktadır.

17

Kağıt

ve

Kağıt

Ürünlerinin

İmalatı

Bu bölüm ,

kağıt

hamuru,

kağıt,

karton ve

bunların dönüştürülmüş

ürünlerinin

imalatını kapsamaktadır.

Bu tür ürünler dikey entegrasyon

işlemi oluşturduğundan, bunların imalatı

bir arada

değerlendirilmiştir.

Genellikle tek bir birim

tarafından

birden fazla faaliyet yürütülmektedir.

Ana hammaddeler olan selüloz, odun hamuru ve

atık kağıtlar

önce üretilecek

kağıt

veya karton türüne göre

yalnız

bir tanesi ya da ikisi veya

tamamı,

hamur

hazırlama

bölümlerinde

ayrı ayrı

hatlarda s u ile çözülerek

elyaflarına ayrılmakta,

bir dizi temi zleme ve/veya

öğütme işlemi sonrasında

hamur haline getirilmektedir. Hamur

hazırlama işlemi sırasında bazı atık kağıt

türlerine

gerektiğinde

mürekkep giderme ve beyazlatma

işlemi

de

uygulanmaktadır.

Daha sonra

eğer kağıt

üretilecekse bu hammaddelerin

hamurlarının

bir veya ikisi , tek

katlı

veya iki

katlı

olarak

kağıt

üretilmek üzere

kağıt

makinelerine gönderilerek

kağıt

elde edilmektedir. Karton üretilecekse bu sefer bu hammaddelerin birisinin hamuru ile

olabildiği

gibi karton türüne göre ikisinin ya da her üçünün

hamurlarının kullanıldığı

karton makinelerinde çok

katlı

olarak karton üretilmektedir. Karton, karton makinesinin teknolojik

yapısına

göre 3 - 8

katlı

olabilir. 600 g/ m

²

üzerinde karton

artık

mukavva

adını alır

ve daha

farklı yapıdaki

makine ve yöntemlerle elde edilir.

17.1

Kağıt

hamuru,

kağıt

ve karton

imalatı

17 .11

Kağıt

hamuru

imalatı

17.12

Kağıt

ve karton

imalatı

1 7 .2

Kağıt

ve karton ürünleri

imalatı

17.21 Oluklu

kağıt

ve karton

imalatı

ile

kağıt

ve kartondan

yapılan ambalajların imalatı

17.22

Kağıttan yapılan

ev

eşyası, sıhhi

malzemeler ve tuvalet malzemeleri

imalatı

17.23

Kağıt kırtasiye

ürünleri

imalatı

17.24 Duvar

kağıdı imalatı