ıııııınımıııımııı
I
Açılışı
Münasebetile
I
■
IIHIHIIIIIIIIIIIHII
" "
VEFİK PAŞA
TİYATROSU
Yazan: Prof. Bedrettin Tünesi
Bursa Vilâyeti ve belediyesinin Dev. let Tiyatrosu İle işbirliği ederek kur. maya çalıştıkları Vefik Pasa Tiyatro, su, İyi düşünülmüş, güzel bir program, la açılm ıştır. İlk OsmanlI payitahtının emsalsiz güzellikleri içinde devamlı temsillerle sanat hayatımıza katılacak olan bu tiyatronun açılışı şüphesiz çok ehemmiyetli bir hâdisedir. Hazırlıkla, rina geçen yıldanberi başlanan, b il. hassa bu bahar başlarındanberi alâka. Uların geceyi gündüze katarak tamam, lamaya çalıştıklarını Bursa Tiyatrosu hepimizi duygulandıran bir hâtırla- yışla, Tanzimat Ue başlayan B atılı an layıştaki sahne tarihimizin en sağlam, en halis değerlerinden eski «Hüdaven. di gar» valisi unutulmaz Vefik Paşanın büyük adı altında sanat hizmetine gi riyor.
Paşa, ömrü boyunca, böyle bir ese. rin hasretini, hattâ çüesini çekmişti. Uzun süren çeşidli devlet hizmetlerin, de, hele Bursa Valiliğinde, rüyalarına giren, kısmen de tahakkuk ettirmeye muvaffak olduğu, devrinin anlayış ve ölçülerine göre ileri bir adım, bir b a . şan diye gösterebüeceğimiz «Bursa Ti yatrosu» nu kurma teşebbüsü yetmiş yedi y ıl sonra gerçekleşmiş oluyor. Pek geç de olsa böylelikle «Vefik Pa. şa Tiyatrosu» nu eskisine bağlamak su . retile zaman içinde devamlılığı temin edenleri bütün gönlümüzle tebrik ede. rlz. Yeni tiyatronun kuruluşunda bü. yük emekleri geçen insanları teker te ker anmak bir borcdıır. Bunlar arasın, da bilhassa «bölge tiyatroları» saha, ıında cesaretli bir harekete geçmiş o . lan sahnemizin sağlam değeri, emek, tar Muhsin Ertuğrulu: sanatla ilgili her türlü teşebbüse gönül verdiğini, e. tindeki imkânları seferber ettiğini pek yakından görmek firsatını bulduğumuz Bursanın genç, çalışkan, kültür âşığı Valisi İhsan Sabri Çağlayangill; m a. yıs sonlarında, unutulmaz bir bahar havası içinde, arı gibi çalıştığına şa- hid olduğumuz Devlet Tiyatrosu san. atkârlarmdan değerli Ragıb Haykırı anmak isteriz. Yani Bursa tiyatrosunu kurma yolunda sarfettikleri emeklerin değeri büyüktür; adları, şüphesiz, o tiyatronun tarihine geçecek.
Bu mesud hâdise münasebetile, yal. nız kendi çevresinde değU, belki İs tanbulini sahne hayatına da tesir ede. ceğine inandığımız Bursa Tiyatrosu, nun, şerefli adını taşıdığı büyük İn sanı bir kere daha anmak, hatırlamak istiyoruz. Yaşayanların bir çoklarından daha canlı kalan, manalı görünen bazı ölülerin cemiyet şuurunda yaşamaları ancak onların arzuladıkları, yıllarca hasretini çektikleri, isteyip de başara madıkları veya kısmen başardıkları güzel şeyleri hatırlamak ve devam et tirmekle mümkün olur Bunun da top luluk hayatımızın gelişmesi, zenginleş, mesl için gerekli olduğuna inanıyoruz Vefik Paşanın kudretine İnandığı; me denî bir cemiyet olmanın şartlarından saydığı tiyatro, son yıllarda memleke timizde bütün alâkayı üzerine çekmiş görünüyor. Devlet Tiyatrolarının gün geçtikçe gelişen çalışmaları; İstanbul Şehir Tiyatrolarının sanat değeri ta. şıyan eserleri oynamak arzusu; Üniver
siteli gençlerimizin her bakımdan des teklenmesi gereken temsilleri; ferdi ve husus! teşebbüslerle bühassa İstanbul, da zaman zaman güzel, özlü örnekleri, ni gördüğümüz oyunları şüphesiz sahne hayatımızın zenginleşmesine yardım etmektedir. Bu sanatı Üniversite se. viyesinde işlemek maksadile girişilen şebbüsler de hatırlanacak olursa, ti yatromuzun yakın geleceği hakkında tatlı ümldlere kapılmak yanlış olmaz. Bütün mesele, bu sanatın cemiyet için deki ehemmiyetli rolünü ve yerini ala. bilmesindedir. Vefik Paşanın bugüne kadar lâyık olduğu şekilde tetkik e. dilemiyen tiyatro faaliyetlerinin belli, başlı hedefinin de bu sanatı cemiyete mal etmek olduğu şüphe götürmez bir gerçektir. Bu bakımdan devrinin şart.
lann ı zorlamak İstemesi başına nice belâlar getirmiştir. Üç y ıl kald.ğı Bur. sa Valiliğinden azli sebebleri arasın , da: Tiyatro Ue uğraşması, maiyetindeki memurları Bursada kurduğu tiyatroya gitmeye zorlaması, maarifle uğraşacağı yerde tiyatronun idaresine «hasrı gay ret» etmesi gösterilmiştir. Paşanın Bur. sa Valiliğinden azli hakkında 1882 t a . rihli Meclis-l Vükelâ mazbatasında şu dikkate değer satırlar vardır: «... Bir kaç senedenberi Bursada tesis ettiği tiyatro biletlerini alettevali memurin ve ahaliden bir çok âdemlere dağıtıp kabul etmlyenlerl iz’aç ettiği tevatüre varmıştır.» Tahkikata memur edilen mülkiye ve adliye müfettişlerinin Paşa hakkmdaki raporları da ibretle okun, maya değer. Adliye Nezareti hukuk kısmı azasından Avlanyalı Ferid B e. yin on üç maddelik raporunda aynen şöyle deniliyor:
«Valiliğe tayininden azline kadar ti. yatroya hasr.ı meşağll ederek İstan . buldan Fasulyacıyan namında birinin tdareslnde olarak celbettiği bir kum. panya Uç sene, haftada üç gece oyna makta olup Vilâyet matbaasında bas. tın lan biletler bir kaç zaptiye çavuşu marifetlle ahaliye dağıtılarak halktan toplanılan hasılatın ayda sekiz bin kuruşa baliğ olduğunu kumpanyanın direktörü söylemiştir. Sıfat-i hükümete yakışmıyaeak surette piyeslerin prova, smda bizzat bulunmuştur. Zaptiyeler marifetlle bir takım fahişelere bilet ve. recek ve fahişeleri tiyatroya eelbettî. recek kadar bilet sattırarak halkı ızrar ettiği gibi, zaptiyelerden teşkil edilen bir mızıka takım ını tiyatroya tahsis eylemiştir. Haftanın bir kaç gecesini ka dmlara tahsis etmiş ve onların arasına
fahişeleri de sokmuştur.
«Cehil içinde pûyan olan ahaliye maarifi neşredeceği yerde, tiyatronun İdaresine hasr.ı gayret etmiştir. Mek. teb.i tnas muallimi İbrahim Efendiyi aktrlstlere hoca tayin ederek onun hak kında halkın nefretini celbe ve bir takım kızların mektebe devam etmeme sine bâdi olmuştur. Tiyatroya mahsus on dokuz piyesi, ruhsat-i resmiye al. maksızm. Bursa mabtaasmda bastır mış ye bundan dolayı matbaaya yirmi
bin kuruş borcu kalm ıştır...»
Paşanın hayatı hakkında çok değerli vesikalar toplamış olan rahmetli tb. nülemin Mahmud Kemalin. Vefik Pa. sanın azli sıralarında. Tercümanı Ha kikat gazetesinden aldığı ve kendi mi. zaçına göre de Paşanın bu halini pek tasvib eder görünmediği bir yazıda; «Halkı cebren tiyatroya sevkederek kendi el çırparsa halkın da çırpmasına müsaade etmesi ve kendi alkışlamaz, ken #1 eım auları alenen tekdir eyle mesi» Vefik Paşanın zaaflarından oia. mk gösteriliyor. Bugün btle sahnede bh eseri seyrederken alkışlamasını bildi. Simizi iddia etmek pek güçtür Bunun pek garib tezahürlerini bu yazının çerçevesi İçinde sayıp dökmek istemi yoruz. Alkışlamasını bilmek de ti yatro terbiyesine girer.
Düşünce ve hareketlerinde kuvvetli Şahsiyetinin işleri görülen. ttyatrova MoTİSre'în geniş, rahat kapısından gi. ren Vefik Paşanın, 4 şubat 1878 da ta - vin edil'■'1*1 ve üç yıla yakın bir za. man kaldığı Bursada inanılmaz zor. luklar İçinde kurduğu tiyatronun ara_ dan üç çeyrek asır geçtikten sonra venyeni bir hüviyetle Paşanın tiyatro anlayışı istikametinde meydana çık . ması sanat hayatımız bakımından ger. çekten sevinilecek bir hâdisedir. Bur_ samıza ve memlekete uğurlu olsun 1
Kişisel Arşivlerde İstanbul Belleği Taha Toros Arşivi
