YÜKSEK SEÇ M KURULU VE TOPLANTI/KARAR N SAPLARI
(THE HIGHER ELECTORAL COUNCIL AND ITS QUORUM)
Tolga irin*
Yüksek Seçim Kurulu (YSK), yeni de i di . 1950 da kurulan Kurul, ilkin 6 a ve 4 yedek üyeden e , 1954'te a a bir de i-
i i e 1 ba a , 10 üye ve 6 yedek üyeden e e i .1 Kurul, 1961 A a a a da, anayasal statüye a ve üye kompozisyonu konusunda ilk duruma d . 1961 A a a a da YSK düzenleyen hüküm (md. 75), hemen hemen a cümleler ve üye kurgusuyla 1982 A a a a 79 c maddesine . Mahkemenin üye a , iki A a a a da da benzer e i de ifade edi i - tir:
Y e Seçim Kurulu yedi a ve dört yedek üyeden . Üyelerin a Ya g a , be i Da a Genel K a ca kendi üyeleri a a da üye a a a salt gizli oyu ile seçilir. Bu üyeler, salt ve gizli oyla a a a da bir ba a ve bir ba a - vekili seçerler.
Yüksek Seçim Kuruluna Ya g a ve Da a da e i i üyeler a a da ad çekme ile i i e yedek üye a . Yüksek Seçim Kurulu Ba a ve Ba a e i i ad çekmeye gi e e .
Anayasa, YSK üye a a a d e i de g a a a a e ; Kurul bir süredir, a ve yedek üye a a a -
bütün üyelerinin a a a a a a ad . Hatta yedek üyeler oy bile a a ad . Bu durum, a zaman önce, özellikle a b B ehi Belediyesi seçimleri yönünden a a a a . 4 e
* D . D ., Ma a a i e i e i H Fa e i, A a a a H A abi i Da .
1 YSK 1950 de e a d e e e i da b . 16/02/1950 a ih i e 5545 a Ka , d. 120. Kanun metni için bkz. https://tinyurl.com/y4w2wlug 1954' e a a de i i i e a i d i i b . 17/02/1954 a ih i 6272 a Ka . De i i i a e i i i b . h :// i .c / 5 8 363
a 7 oyla iptal edilen belediye ba a seçiminde, yedek üyelerin de oy a a a a d , hatta karara bu yönden itiraz edildi.2
Acaba YSK a a a yedek üyeler de a abi i ve oy kullanabilir miydi? Bu a da bu soruya a vermeye a aca .
***
T i e de i seçim e a da YSK karar i ab nispeten a . e i 298 a Seçimlerin Temel Hükümleri ve Seçmek Kü- tükleri Ha da Ka , 2017 de ilga edilen 12 ci maddesinde, ka- rar i ab a a d e e i i:
Y e Seçim Kurulu, a a a salt a verir; a e i i i halinde ba a a d taraf üstün . 3
Bu hüküm, yürürlükten a d olsa da Ka 113 c maddesi hâlâ yürürlüktedir. T a ve karar i ab a i i i 113 c madde e i de d e e i i :
K a a a a salt a verirler. O a e i i i ha- linde, ba a a d taraf tercih olunur.
Yüksek Seçim Kurulu, seçimin sonunda verilecek tutanaklara a a a i i a a incelenmesinde, tam a ile a .
Di e hususlarda kurulun mürettep adedinin ile topla- nabilir. Her iki halde de salt a karar verir.
O a e i i i halinde Ba a b d taraf tercih . G d gibi Kanun, genel a i ab konusunda e e adedinin , seçimin sonunda verilecek tutanaklara a ya-
a i i a a incelenmesinde ise a a i ab öngörmektedir.
Y a da i soruya a vermek için bu a a a a a e e i i e i gerekiyor.
a. "Mürettep Adet" ve "Tam Say " Kavramlar n n Objektif Anlam
Ka 113 c maddesinde a i ab konusunda - rettep ade ve a a a a a a . Doktrinde, bu soru-
2 a b B ehi Be edi e Ba a e i i i i a edi di i a a i i b . YSK, 2019/4219, 06/05/2019.
3 7062 a Y e Se i K Te i a e G e e i Ha da Ka 5 ci adde i i 1 i ci f a a i e i e edi .
nun üzerinde duran Deniz Polat A g de dedi i gibi, a maddede iki fa terime yer e i i a , ilk ba a sanki bunlar fa anlam a izlenimi a a a ad .4 Fakat bu izlenim d de i di . Türk Hukuk Kurumunun e göre e e ade a a , bir meclisi veya heyeti a oy sahibi üyelerin, ha olsun veya a , hep- sinin d a ifade etmektedir.5 Buna göre e e ade
a a ile a a a a a anlama gelmektedir.6 D a a günümüzün Türkçesiyle ifade edecek olursak; YSK a i ab konusunda ana kural, YSK e tam a ile top-
a a d . Buna a , seçimin sonunda verilecek tutanaklara a i i a a incelenmesi yönden ise YSK' e tam a ile toplan-
a gerekmektedir.
Bu noktada ikinci bir soru gündeme gelmektedir: YSK üye tam a he a a e sadece a üyeler mi dikkate a aca , yoksa yedek üyeler de bu hesaba dahil midir? Bu sorunun a , ha a seçim e a da a a d e e e i i . Bunun için fa hukuksal kaynaklara ba a gerekmektedir.
(1) Tarihsel Kaynaklar
Öncelikle, meclis a a a a ba da, bu konuda herhangi bir g bi di i edi i i görüyoruz. D a a, tutanaklar bize yar- d c a a ad .
Maddenin gerekçesine ba da ise, dikkate de e bir bilgiyle
a a :
B maddede a karar verme i ab da g e i i i . An- cak arz e edi i ehemmiyet ba da Yüksek Seçim Kurulunun seçim sonunda düzenlenen tutanaklara a a a i i a a incelenmesinde tam a ile toplanarak salt çoklukla karar vermesi hususunda 5545
a Kanunda yer alan hüküm muhafaza edi i i . 7
4 De i P a A g , 7062 a Y e Se i K ' Te i a e G e e i Ha da Ka e i e De e e di e e , i e i e i H Fa e i Dergisi, C. 9, S. 1, 2018, s. 376.
5 T H K , T H L ga , (A a a: Ba ba a Me a Ge i i e Ya Ge e M d , 1991), . 257.
6 Polat Akgün, op. cit., s. 376.
7 Orijinal metinde vurgu yoktur. Gerekçe için bkz. https://tinyurl.com/y2x2s6md
1961 da ha a a gerekçe, o ada yürürlükte olan 21/02/1950 tarihli 5545 a Milletvekili Seçim Ka a gönderme a a ad . YSK a üye-yedek üye biçiminde g a a , bu Ka yürürlük a a da da mevcuttu. Bu nedenle, 5545 a Ka e tam a a a a e di i anlam, oldukça önem ta-
a ad .
5455 a Ka konuyla d da ilgili 121 i ci maddesinin 1 i ci f a edi :
Y e Seçim K , bu Ka 123. maddesinin 3, 4 ve 5. bentlerindeki i i a a tetkik ederek karara ba a abi e i için adedi mürettebi olan 11 i i ile a a a . 8
O dönemde YSK' a üye a 11, yedek üye a 6' d . Gö- d gibi kanun üye tam a he ab a yedek üyeleri a a . E e yürürlükteki 298 a Kanun, bu kanunun a be i e i ise, ki gerekçe bunun böyle d söylüyor, bu durumda üye tam a / e e adet a a a he ab da, sadece a e e i dikkate a a gerekecektir.
(2) Yarg sal Kaynaklar
YSK a i ab kaç d veya a be i e ece i anayasal da bir sorundur. Bu nedenle Anayasa Mahkemesinin konuyla ilgili g oldukça önem a . Mahkeme, i di e kadar YSK a ve karar i a a a dönük bir karar e e i e de, fa bir ba a da e tam a a a a a a i i i bir tes-
pitte b .
Va a konusu Anayasa Mahkemesinin (o zamanki) yedek üyele- rine, Anayasa Mahkemesi Ba a seçimlerinde oy a d a a- d . Mahkeme, a ve yedek üye a a a a e anlam e i i 9:
A a a a koyucu a af da a a a da nitelik fa öngörülmeyen a ve yedek üyelere fa i e e e di i, a üyelikle a nitelik- lere sahip a öngörülen yedek e i i , a üyelerin mazeretleri nedeniyle Mahkemeye i i a edememeleri veya a üye a onbi-
8 Orijinal metinde vurgu yoktur. Kanun metni için bkz. https://tinyurl.com/y4w2wlug De i i i a e i i i b . h :// i .c / 5 8 363
9 2010 da a a a a a a de i i i i de ce A a a a Mah e e i, 11 a , 4 ede ede d .
rin a a d durumlarda, a a a ait görevi yerine getirmek ve on- lara ait yetkiyi kullanmak üzere ihdas edi di i, onbir a ve dört yedek üyeden a Anayasa Mahkemesi'nin, i e e olarak, öncelikle Ba a ve on a üyeden, a üyelerde herhangi bir nedenle a
a durumunda ise, var olan a a a birlikte, a a yerine a - lacak yedek üyelerden meydana gelmek üzere Ba a ve on üyeden
d , A a a a' 146. maddesinin dördüncü f a da yer alan A a a a Mah e e i a a Ba a ve on üyeden a ku- rulu; e a a da a üye a olan bi i ifade e i i sonu- cuna a a ad . 10
G d gibi Anayasa Mahkemesine göre de e a a a a , sadece a üyeleri ifade etmektedir.
(3) De erlendirme
Buraya kadar a a a tarihsel ve anayasa a g a da a kay- naklar a ca e tam a a a sadece a üyelerle
a a a ge e i i i a . Yani yedek üyelerin bu hesapta yeri yoktur.
Yede e e ja , üye tam a a zorunlu d durumlarda, a üyelerden biri a a a a a aca olsa bile a i ab a a abi e i i a ar. E e üye tam a a a - he ab a yedek üyeler de dahil edilecek olursa, üye tam a
ha b a a a d a da, tek bir üyenin dahi a a ad bir a , a a a hâle gelir. Böyle bir durumda ede e kon-
e ja a bir a a kalmaz.
Öte yandan, bu i a a asgari d , yedek üyelerin de toplan- a a a ve hatta oy vermek istemeleri durumunda bunda bir a - ca ad d ebi i . Gelgelelim böylesi bir yorum, A a a a 79 c maddesindeki a ve yedek üye a a a a aca . Zira yedek üyelerin a üyeler gibi a a a a ve hatta oy ver- mesi, yedek üyeleri fiilen a üye hâline getirir. Böyle bir fiili durum, A a a a a a d .
10 AYM, E. 2007/84, K. 2007/74, T. 30/07/2007. Vurgular orijinal metinde yoktur.
A i de bi g i i b . Ha a D , Yede e e a e e i A a a a Mah e e i Ba a e Ba a e i i i Se i i e A a a a A a a a a A -
d , A a a Ba De gisi, S. 4, 2007, s. 139-147.
Sonuç i iba a, tüm bu a a a da hareketle, YSK genel a i ab en az 4 üye d sonucuna a . Bu durumda, a a karar i ab da, a a a a a salt olarak g d için, en az 3 aca . Seçimin sonunda verilecek tutanak- lara a a a i i a a incelenmesi yönünden ise bu nisap en az 7 üyedir. Bu durumda ise karar i ab , a a a a a salt -
, yani 4 aca .
b. Mürettep Adet ve Tam Say Kavramlar na YSK’n n Verdi i Anlam
Yüksek Seçim Kurulu, a b B ehi Belediye Ba a seçimlerinin iptal edilmesi a a 4 e a 7 oyla a . Bu a a a d a a toplam 11 üye a . K 11 üyeyle top-
a a a a a itiraz ise gerekçeyle eddedi i i :
"Anayasa, 298 a Seçimlerin Temel Hükümler ve Seçmen Kü- tükleri Ha da Kanun ve 7062 a Yüksek Seçim Kurulunun Te i- lat ve Görevleri Ha da Kanunda Yüksek Seçim Kurulunun yeni üye ile a aca a dair a bir hüküm ve düzenleme b a a ad . A bir yasal düzenlemenin b ad hallerde Yüksek Mahkemeler kendi a a yöntem ve e a a evrensel hukuk ilkelerine a ol- mamak üzere teamül ve i iha a ile a . Kararlardaki demok- ratik e i e ve ge i a müzakereye olanak a a a da Yüksek Seçim Kurulu oldukça uzun bir süredir onbir tam üye ile top- lanmakta a a a salt a a a ad ( ) Ka d ki, 298 a Kanunun 113/3 maddesinde, Yüksek Seçim Kurulunun, seçimin sonun- da verilecek tutanaklara a a a i i a a incelenmesinde, tam
a ile yani onbir üye ile a aca d e e i i . ( ) 298 a Kanunun 113. maddesinin 4. f a da da; di e hususlarda Kurulun mürettep adedinin ile a abi ece i hükmü; i i a a ince- lenmesi d da i müzakerelerde de tam a ile a abi ece i i ön- görmekte, ancak zorunlu hallerde tam a a da bir a ile toplan- maya da imkan vermektedir. ( ) Somut itiraz konusu olayda, seçimin sonunda verilecek tutanaklara a a a i i a a , 298 a Kanu- nun 113/3 maddesi a ca üye tam a olan onbir üye ile a
karara ba a a da Anayasa ve di e ilgili mevzuata a bir durum b a a ad . 11
Yüksek Seçim Kurulunun bu a a , a da ifade edilen sav- lara a hiçbir a a a ad . Kurul, üye tam a ifadesinin ne anlama ge di i e dair a bir düzenleme a a da hareketle;
yedek üyelere, a üye gibi muamele etmektedir. Gelgelelim gerekçede, seçimin sonunda verilecek tutanaklara a a a i i a a incelen- mesine i i i a a a a veya yedek üyelerden birinin a a a durumunda a karar a abi ece i e dair bir a a .
Kurul, yedek üyelerin a a a ba a da de a i e i e e gönderme a . Bir kurulun yedek üyelerinin a - lara a oy a a veya aksi durumun "demokratik e "
a a a herhangi bir a a a yoktur. Tam tersine, a a a hukuksal a a a görmezlikten gelen, A a a a a -yedek üye kurgusunu eylemli e i de a a a a ve yeterli gerekçelendirme sunamayan bu ea ve i iha , anayasal e sorunuyla maluldür. Zira A a a a a ve genel da a a a teamül ve içtihat olmaz.
Son olarak, kararda geçen ge i a müza e e yönündeki sav da kabul edilebilir de i di . Bu sav, bir an için yedek üyelerin de müzakereye a a ha sayacak olsa bile bu üyelerin neden oy
a d a a a vermemektedir.
Sonuç i iba a bu ve buna benzer nedenlerle YSK' yedek üye- leri müzakerelere a a a , a a bile oy a a a d .
***
Not: YSK' 11 üye ile karar a a "yokluk" sonucu d - d ileri sürülüyor. Bu tespite a . e i sürülen gerekçelerin de kamu hukukunun temel kabulleriyle uyumsuz d d - rum. Her Anayasa'ya a , yokluk sonucu d a . Yokluk tespi- tinin a abi ece i hâller oldukça nadirdir.
H iha da YSK' bu a a a a BM a Ha a Komitesi yolu d da ba abi ece bir yol yoktur. Ulusal hukukta mutlaka bir yol arayanlar, suç duyurusu yolunu deneyebilirler.
11 YSK, K. 2019/4399, 13/05/2019.
