YARALANMA, ZEHİRLENME VE DIŞ NEDENLERİ

YARALANMA, ZEHİRLENME VE DIŞ NEDENLERİ

1

Zehirlenme (1901)



Yanlış alınan ilaçlar, intihar ve cinayet amaçlı ilaç kullanımı, reçeteli ilaçların,

hekime danışmadan alınan ilaçlarla birlikte alınması sonucunda ortaya çıkan ters

etkileri ve intoksikasyon, ilaçlarla

zehirlenmeyi oluşturur. Zehirlenme, uygun olmayan kullanımı da içerir.



Zehirlenme, T36-T50 Uyuşturucu, ilaçlar ve biyolojik maddelerle zehirlenme

kategorileri kapsamında sınıflandırılır. Bu kodlar, zehirlenmeye neden olan ilacın tipini belirtir.



Zehirlenme koduna ilave olarak, herhangi bir önemli bulguyu (örneğin; karsinoma, aritmi) göstermek için bir ek tanı kodu atanmalıdır.

2

Örnek :

Kodein doz aşımına bağlı koma Kodlar: T40.2 Narkotikler ve

psikodisleptiklerle (hallüsinojenler) zehirlenme, diğer opioidler

R40.2 Koma, tanımlanmamış

3

İlaçların Ters Etkisi (1902)



Uygun şekilde verilmiş doğru maddelerin ters etkileri arasında allerjik reaksiyonlar, aşırı

duyarlılık, idiosenkratik reaksiyon, ilaç etkileşimi (her bir maddenin, uygun şekilde verilmiş doğru madde olması halinde) ve esas olarak ilaçların uygun kullanımına bağlı benzer durumlar yer alır.



Uygun şekilde verilen doğru maddelerin ters

etkileri, ters etkinin niteliğine göre sınıflandırılır.

Ters etkiyi doğurmuş olan ilaç veya tıbbi ajanı

belirtmek amacıyla bir dış neden kodu atanmalıdır.

 İlaçların advers etkileri, bir ilacın ‘uygun’

veya ‘doğru’ kullanılması sonucunda olur

(zehirlenme değildir)

Örnek :

Reçeteli olarak alınan aspirine bağlı gastrit

Kodlar: K29.7 Gastrit, tanımlanmamış Y45.1 Salisilatlar, terapötik

kullanımda ters etkiler doğuran

Uygun olay yeri kodu (Y92.-)



İlacın ters etkisine ilişkin bulgu

tanımlanmamışsa, T88.7 Uyuşturucu

veya ilacın tanımlanmamış ters etkisi’ni kodlayın.

5

Reçetesiz bir ilaçla birlikte alınan reçeteli ilaç

 Reçeteli bir ilacın reçetesiz bir ilaçla birlikte alınması sonucunda oluşan ters reaksiyon, her iki ajana bağlı zehirlenme olarak kodlanmalıdır.

Örnek :

Coumadin’in (reçeteli) aspirinle (reçetesiz) birlikte alınmasına bağlı hematemez (kazayla)

Kodlar: T45.5 Antikoagülanlar ile zehirlenme K92.0 Hematemez

T39.0 Salisilatlar ile zehirlenme

X44 Diğer ve tanımlanmamış ilaçlar, haplar ve biyolojik maddelere maruz kalma ve kazayla zehirlenme

X40 Opioid olmayan analjezikler, antipiretikler ve antiromatizmallere maruz kalma ve kazayla zehirlenme

Uygun olay yeri kodu (Y92.-) ve aktivite kodu (U73.-).

İki veya daha fazla reçeteli ilacın birlikte alınması



İki veya daha fazla reçeteli ilacın birlikte alınması sonucunda bir ters reaksiyon

oluşması durumunda, her iki ajan da uygun şekilde verilmiş doğru maddelerin ters

etkileri olarak kodlanır . Örnek :

Antihistamin ile barbitüratın (her ikisi de reçeteli) birlikte alınmasına bağlı koma

Kodlar: R40.2 Koma, tanımlanmamış

Y43.0 Antiallerjik ve antiemetik ilaçların ters etkisi

Y47.0 Barbitüratların ters etkisi, başkayerde sınıflanmamış

Uygun olay yeri kodu (Y92.-)

Açıklama: ICD-10-AM’de belirli bir ilaç dizine alınmamışsa, ilacın tipine (örneğin,

antiallerjik) ilişkin kodu kullanın .

7

Advers Etkileri Kodlamada Adımlar

1.

ICD-10-AM’de herhangi bir yerden advers etkinin belirtisini veya tabiatını kodlayın. (Koma, mide kanaması...)

2.

Eğer advers etkinin tabiatı konusunda hiç

dokümantasyon bulunmuyorsa, T88.7 İlaç veya ilaç

atayın.

3. İlaçlar ve kimyasallar tablosu’ ndan ilacın

ismine bakın ve son sütundan kodunu seçin – bu dış sebep kodudur.

4.

Herhangi bir açıklama notu için kontrol amacıyla Tablo Liste’deki kodlara bakın.

5.

Y92 kategorisinden meydana geldiği yer kodunu seçin (advers etkiler için hiçbir eylem kodu

gerekmez)

Zehirlenme ve Advers Etkiler İçin Olayın Meydana Geldiği Yer

 İlacın sağlık kuruluşundan alındığı

varsayılabildiği için, advers etkiler için meydana geldiği yer kodu daima

Y92.22 Sağlık hizmeti bölgesi dir.

 İlaçlara bağlı zehirlenmeler için meydana geldiği yer kodu,

zehirlenmenin nerede meydana

geldiğine göre değişir (ev, hastane), çünkü sağlık kuruluşu üzerinden

alınmamış olabilir.

9

Zehirlenmenin Dış Sebepleri

 Zehirlenmeye ait kodlar, kastı belirtmek için bir de dış sebep koduna sahip olmalıdır:

Kazara

Bilerek kendine zarar verme (intihar amaçlı)

Saldırı (Saldırı, zehirlenme’ye göre bakınız)

Tespit edilmemiş

 Zehirlenmeye ait kodlar için İlaçlar ve kimyasallar tablosu’ na bakınız

 Alınan ilaç veya kimyasalın etken maddesine göre listeden zehirlenmeye ait kodu bulunuz.

 Birinci sütundan zehirlenme kodu, ardından sonraki üç sütundan istem (kasıt) tipini

seçiniz.

10

Zehirlenme ve Yaralanmalar – İstem Göstergesi (ACS 2005)

 Bu standart, zehirlenmeler için dış sebep kodlarını kullanma konusunda bilgiler sağlar.

 Zehirlenmelerdeki istem (kasıt), klinisyen tarafından belgelenmelidir.

 Bilerek (istemli) kendine zarar verme:

İntihar girişimi

intihar

Belgelenmiş veya dolaylı ima edilmiş bilerek kendine zarar verme niyeti

Eğer yukarıdakilerden hiç birisi bulunmuyorsa, o zaman tespit edilmemiş istem için Y10-Y19’da

yer

alan kodları kullanınız.

11

Zehirlenmeyi Kodlamada Adımlar

1.

İlaçlar ve kimyasallar tablosu’ na gidin ve

ilacın veya maddenin adını (etken maddesine göre) arayın, T (zehirlenme kodu) ile

başlayan birinci sütundan bir kod seçin.

2.

Sonraki üç sütunun birisinden dış sebep kodunu seçin (kasıt tipine göre).

3.

Herhangi bir açıklama notunu kontrol amacıyla Tablo Liste’deki kodlara bakın.

4.

Koma gibi herhangi bir zehirlenme belirtisi varsa kodlayın.

5.

Y92 ve U50-U73 kategorilerinden meydana

geldiği yer ve eylem kodunu seçin.

Girişim Komplikasyonları (1904)

En geniş anlamıyla, bir ‘komplikasyon’ şu şekilde olabilmektedir:

• Hastalık süreci ile yakından ilişkili

• Bir müdahale eksikliği sonucunda oluşan (örneğin, bir durumun tedavi edilememesi)

• Hastalık süreci ile müdahale arasındaki karmaşık etkileşim ile ilişkili

• Bir müdahale ile doğrudan ilgili (örneğin,

(non)invazif girişimler, cerrahi girişim, anestetik, medikasyon)

Bu kodlama standardının amaçları bakımından, bir girişim komplikasyonu şöyle tanımlanır:

Hastalık sürecinden ziyade bir cerrahi girişim/

girişimsel müdahale ile ilişkili olan bir durum veya yaralanma.

13

 Erken komplikasyon: Erken

komplikasyon, girişimden sonra 28 günden daha kısa bir süre içinde gelişen, girişim sırasında

görülmeyen komplikasyondur.

 Geç komplikasyon: Geç

komplikasyon, girişimden sonra 28 günden daha uzun bir süre içinde gelişen veya bu süre boyunca

devam eden komplikasyondur.

Sekel



Bir komplikasyonun sekeli, daha önce gelişen bir cerrahi girişim sonrası komplikasyonunun ortaya çıkardığı mevcut durumdur.



Daha önce gelişen bu komplikasyon; istenmeyen olay, erken komplikasyon veya geç komplikasyon - herhangi biri kapsamında sınıflandırılabilmektedir.



ICD-10-AM’de diğer sekellerin sınıflandırmasında olduğu gibi, bir sekel kodunun ne zaman

kullanılabileceğine ilişkin herhangi bir süre sınırlaması yoktur.



Ancak, sekelin gelişiminden önce girişim sonrası gelişen bir ilk komplikasyonun olması

gerekmektedir.

15

İstenmeyen olayların sınıflandırılması



Tanı kodu

Herhangi bir ters etki oluşmazsa, istenmeyen olay aşağıdakilerle birlikte sınıflandırılır:

• T80-T88 Cerrahi ve tıbbi bakım

komplikasyonları, başka yerde sınıflanmamış bloğundan bir tanı kodu ve

• Y60-Y69 Cerrahi ve tıbbi bakım esnasında ortaya çıkan istenmeyen olaylar veya Y70-Y82 Teşhis ve tedavi sırasında kullanılmalarıyla istenmeyen olaylara neden olan tıbbi aletler bloğundan bir dış neden kodu). (Doğru dış neden kodunun atanması ile ilgili olarak takip edenbölüme bakınız).

16

Örnek :

Trigonit diyatermi sitoskopisi. Sitoskopi

sırasında, distal üretra kazayla yırtılmıştır. Yırtık, sitoskopi sırasında dikilmiştir. Bakım epizodunun geri kalan bölümünde hastada, istenmeyen olaya bağlı herhangi bir ters reaksiyon görülmemiştir.



Kodlar:

N30.3 Trigonit

T81.2 Bir işlem esnasında kazayla delme ve sıyrık, başka yerde sınıflanmamış

Y60.0 Cerrahi ve tıbbi bakım esnasında, cerrahi girişim sırasında kasıtsız kesi, delme, perforasyon ve kanama

Y92.22 Olay yeri, sağlık bakım kurumlarında

17

Örnek :

Kolonik poliplerin kolonoskopi ve

koterizasyonu. Girişim sırasında, kolon duvarı perfore olmuş ve hasta, akut peritonit

geliştirmiştir.



Kodlar: K63.5- Kolon polibi

T81.2 Bir işlem esnasında kazayla delme ve sıyrık, başka yerde sınıflanmamış

K65.0 Akut peritonit

Y60.4 Cerrahi ve tıbbi bakım esnasında, endoskopik muayene sırasında kasıtsız kesi, delme, perforasyon ve kanama Y92.22 Olay yeri, sağlık bakım

kurumlarında

Dış neden kodu



Gerek erken gerek geç komplikasyonlara ilişkin uygun dış neden kodları şöyledir:



Y83–Y84 Müdahale esnasında istenmeyen bir olaya sebep olmaksızın hastada anormal

reaksiyon veya geç komplikasyona neden olan cerrahi müdahale ve diğer cerrahi işlemler

Örnek :

Kolesistektomi skarında yara enfeksiyonu, cerrahi girişimden 5 gün sonra

Şunlara bakın: Enfeksiyon

- yara

- - girişim sonrası NEC T81.4

Kodlar: T81.4- Bir işlem sonrası enfeksiyon, başka yerde sınıflanmamış

Y83.6 Organın (kısmi) (tam) diğer uzaklaştırılması Y92.22 Olay yeri, sağlık bakım kurumlarında

19

Örnek :

İntraoküler katarakt cerrahisi sonucunda endoftalmi



Kodlar: H59.8 Göz ve adnekslerinin diğer girişim sonrası bozuklukları

H44.1 Diğer endoftalmiler

Y83.1 Yapay iç aracın implantıyla cerrahi operasyon

Y92.22 Olay yeri, sağlık bakım kurumlarında Örnek :

Lokal anestezi enjeksiyonu sonrasında persistan hissizlik



Kodlar: T88.5 Anestezinin diğer komplikasyonları

R20.8 Deri duyusunun diğer ve tanımlanmamış bozuklukları

Y84.8 Cerrahi diğer uygulamalar

Y92.22 Olay yeri, sağlık bakım kurumlarında

Cerrahi bakım

komplikasyonları sekelinin sınıflandırılması

Cerrahi bakım komplikasyonları sekelinin kodlanmasında en az dört kod gereklidir:

• sekelin rezidüel durumu veya niteliği (mevcut durum)

• T98.3 Cerrahi ve tıbbi bakım

komplikasyonlarının sekeli, başka yerde sınıflanmamış

• Y88.- Cerrahi ve tıbbi bakım sekeli, dış neden olarak

• Y92.22 Olay yeri, sağlık bakım kurumlarında

21

Kapalı Kafa Yaralanması / Bilinç Kaybı / Konküzyon

(1905)

 Kırıklar, intrakraniyal yaralanmalar ve bildirilmiş bilinç kaybı gibi kafa yaralanmalarında, yaralanmanın her bir tipi kodlanmalıdır (örneğin; kırıklar (S02.-), intrakraniyal yaralanmalar(S06.1-S06.9) ve bilinç kaybı (S06.01-

S06.05)).

Örnek :

Hastada, etmoid kemiğinin kırığı (x-ray) ve büyük subdural hematom (CT taraması)

bulgulanmıştır. Süresi bilinmeyen bilinç kaybı bildirilmiştir.

Kodlar: S06.5 Travmatik subdural kanama S02.1 Kafa kaidesinin kırığı

S06.01 Süresi bilinmeyen bilinç kaybı bakınız blok [1952] Bilgisayarlı beyin

tomografisi

Örnek :

Hastada, bir kapalı kafa yaralanması

teşhis edilmiştir. 3 saat süren bilinç kaybı bildirilmiştir.



Kod: S06.03 Orta süreli [30 dakikadan 24 saate kadar] bilinç kaybı

Örnek :

Hastada, bir kapalı kafa yaralanması teşhis edilmiştir. Hasta, 3 saat süren bilinç kaybı ile birlikte şiddetli konküzyon geçirmiştir. Kafanın CT taramasında, bir intraserebral kanama

bulgulanmıştır.

Kodlar: S06.23 Birden fazla beyin ve beyincik hematomu

S06.03 Orta süreli [30 dakikadan 24 saate kadar] bilinç kaybı

bakınız blok [1952] Bilgisayarlı beyin tomografisi

23

Kafa yaralanması ile ilgili olmayan koma

 Herhangi bir kafa yaralanması kaydedilmemişse aşağıda verilen semptom kodlarını kullanın:

 R40.0 Somnolens

 R40.1 Stupor

 R40.2 Koma, tanımlanmamış

Örnek :

Hasta, karın ağrısı ile birlikte, bildirilen herhangi bir kafa yaralanması olmaksızın hastaneye yatırılmıştır. 24 saatten sonra hastanın bilinç durumu kötüleşmiş; kafanın CT taramasında herhangi bir anormallik bulgulanmamıştır. Hastada daha sonra bir yağ embolisi teşhis edilmiş ve hasta 3 gün komada kalmıştır.

 Kodlar: T79.1 Yağ embolizmi (travmatik) R40.2 Koma, tanımlanmamış

bakınız blok [1952] Bilgisayarlı beyin tomografisi

S06.9 İntrakraniyal yaralanma, tanımlanmamış kodu nadiren ve yalnızca kayıttan daha spesifik bir tanı alınamıyorsa kullanılmalıdır.²⁴

Çok Sayıda Zedelenme (1907)



Yaralanmalar, mümkünse ayrı yer/ tipe göre kodlanmalıdır.



Yaygın olarak ‘.7’ dördüncü karakterini içeren, çok sayıda zedelenmeye ilişkin kombinasyon kategorileri, T00–T07 Birden fazla vücut bölgesinin yaralanması, ile kodlar yalnızca,

kodlanacak yaralanma sayısının kullanılabilir tanı kodu alanının azami sayısını aşması halinde kullanılacaktır.



Bu tür durumlarda, önemli yaralanmalar için ayrı yer/ tip kodlarını, daha az şiddetli yaralanmalar (örneğin; birden fazla bölgede yüzeysel

yaralanma, birden fazla bölgede açık yara ve burkulma ve gerilme) için ise çoklu kategorileri kullanın.



Bu, önemli bütün durumların dikkate alınmasını ve yaralanmanın tam niteğilinin kodlarda

gösterilmesini sağlayacaktır.

25

Örnek :

Fokal beyin kontüzyonu, kulağın travmatik

ampütasyonu, bilinç kaybı, yüzün, boyun ve omzun kontüzyonu, yanak ve uylukta yırtılma.

 Kodlar: S06.31 Fokal beyin kontüzyonu

S06.01 Süresi bilinmeyen bilinç kaybı S08.1 Kulağın travmatik ampütasyonu S01.41 Yanağın açık yarası

S71.1 Uyluğun açık yarası

S00.85 Başın diğer kısımlarının yüzeysel yaralanması, kontüzyon

S10.95 Boynun yüzeysel yaralanması, yer tanımlanmamış, kontüzyon

S40.0 Omuz ve üst kol kontüzyonu

 Mümkünse özel kodların atanması gerektiğinden, bu örnekte S09.7 Kafa birden fazla yaralanmaları ve T01.8 Diğer vücut bölgelerinin açık yaraları atanmayacaktır.

 Çok sayıda zedelenme – Sıralama: Çok sayıda

tanımlanmış yaralanma söz konusu ise, hayatı en ciddi derecede tehdit edici olan

durumu ana tanı olarak seçin. Söz konusu durum, kayıtta

belirtilmemişse, ilgili hekimden bilgi istenmelidir.

27

Taşıma Kazaları (V01-V99)

 Bu bölümdeki birçok kod trafik

kazaları konusunda bilgi sağlamak – kazaların önlenmesinde yardımcı

olmak içindir

 V01’deki taşıma kazaları

konusundaki birçok tanımdan önemli olan ikisi:

 trafik kazası – kamu yolunda meydana gelen herhangi araç kazası

 Trafik dışı kaza – kamu yolunda olmayan

herhangi araç kazası

Taşıma Kazaları İçin Kodların Yerleşimi

 Kodları atamadan önce şunları bilmeniz gerekir:

 Olaya karışan araçların tipi

 Yaralı kişinin sürücü mü, yolcu mu yoksa araç dışında mı olduğu

 E-kitapda ki içerikten kullanımı daha basit olan yeni yapısıyla ayrı bir klasörde toplanmıştır.

 Kara taşıma kazaları tablosu:

 Dikey sütun Mağdur ve mağdurun yol alış şekli (Hastanızın konumu) hakkında bilgi verir.

 Yatay sütun çarpışılan veya kazanın karşı muhatab ile ilgili özellikleri verir

29

31