B i b l i o g r a f i :
Ş A R K Î T Ü R K İ Y E D E A R K E O L O J İ K S E Y A H A T L E R
Yazan: Albert Gabriel
istanbul Fransız Arkeoloji Enstitüsü Albert Gabriel'in yeni bir eserini neşretti: Şarkî Türkiyede arkeolojik seyahatler; bu eser iki cilttir. Bu kitap da- ha evvel, 1931 de Anadoludaki Türk âbidelerine ait neşredilmiş eserlere bir zeyldir.
Namı herkesçe malûm olan ve Türkiyede bir çok dostu bulunan A. Gabriel mukaddimesinde, böy- le bir tetkike girişirken enşmek istediği gayeyi bize kendisi söylüyor: Gayesi bundan evvel bizzat Ana- doluda kısmen tamamlamış olduğu ankete Fıratm
ötesinde devam etmekti. Fakat, diye müellif ilâve ediyor; 'evvelkinde, işe başlamadan evvel ,elimde, bir takım kısa ıeleve'ler, esquisse, monografi, neşriyat, epigrafique neşriyat ve makaleler vardı ki, bu neşri - yatta Türk müellifleri daha evvel bu mevzu üzerin- de çalışmışlar ve büyük çaptaki müşkülleri halle yar- dım etmişlerdi. Yeni araştırmalarımın eşiğinde böyle yardımlardan eser yoktu, yukarı «Mezopotamya» nin âbideleri ekseriyet itibarile, ancak seyyahların kısa tasvirlerinden tanınıyordu. Neşredilmiş olan etüdler de, binalar da doğrudan doğruya yapılan bir tetkike dayanmıyordu.
Albert Gabriel, böylece, 1932 de, Fırat ve Dic- le cihetinde arkadaşı kıymetli âlim Jean Sauvaget ile birlikte iki seyahat yaptı. Bu âlimle teşriki mesai et- mek ona zarurî görünmüştü, zira, bu taraflara ait çok olan epigraphique metinlerin büyük bir kısmı neşredilmiş değildi.
Umumiyetle müellifin nazarı dikkatini celbtden şey, Türk kurunu vustasınm âbideleri olmuştur, maa-
mafih, anîiquite tarihinin de bazı kısımlarını ihmal etmemiştir. Müellif bu meyanda bazı yeni binalara işaret ediyor, çünkü bu binalar eski an'anenin devam etmekte olduğunu, bu nevi müşahedeler ise kadim yahut kurunu vustaî bazı tarz telâkkilerin daha iyi anlaşılmasını, ve şimdi terkedilmiş teknik usullerin bulunmasını mümkün kılar.
Müellifin söylediği gibi, bu eserde çizilmiş re- simlerin hissesi pek büyüktür, âbidelerin plânları ve teferruatı, kendi relevelerine istinaden çizilmiştir, öyle releve. eskiz, restitution'lar ki, bunlarda, ar- keoloji ilmi ile mimarın mahareti, bu taraflardaki ca- mi, kasır, medrese, türbe, kervansaray, ve insanı hay- rete düşüren bir cüretle yapılmış köprüler gibi, Türk mimarisinin şayanı dikkat nümunelenni üstadca tesbit etmek için muvaffakiyetle elbirliği etmişlerdir.
A. Gabriel, bütün fotografileri eserin daha
ziyade ikinci cildin i teşkil eden bir alibü- me ayrıca koymuş olmasından dolayı, tebrik etmek lâzımdır. Filvaki, birinci cildde, metin yalnız resim- ler, bazan geniş, bazan dakik bir şekilde çizilmiş izahlarla resimlendirilmıştir ve müellifin aynı kıy- mette ve tam müvazenet halinde bulunan typographıe ve resimleri ihtiva eden âhenktar sahifeler meydana getirmek hususundaki dikkati derhal göze çarpıyor.
Zaten, hendesî bir resim, bir kroki, bir kesim, bir fotoğraftan, mimarî bir eser hakkında daha iyi ve tam fikir verirler ve burada da eserin resimle gös- terilen kısmının daha iyi tecessüm ettirdiğini, mev- kiin büyüklüğünü, âbidelerin güzelliğini daha iyi ifa- de ettiğini ve böyle bir eserin kıymetile, fotoğrafı kı- sımından daha ziyade münasebettar olduğunu isbat etmek pek kolaydır. Bu sözlerim, mevzuubahis cil- din iç'ndeki fotoğrafların bir tenkidi değildir, zira, bu fotoğrafların hepsi de iyi seçilmiştir ve hiç bir aksak tarafları yoktur. Bu, fotoğraf vesikanın resim- le çizilmiş bir vesikaya nazaran olan kıymeti hak- kında şahsî bir kanaattir, mevzuubahis halde, fo- toğrafın tamamlayıcı bir rolü vardır.
Albert Gabriel'in, orta Anadolu vüâyetlerinde- ki çalışmaları ve Bursa hakkındaki tetkikini ikmal e- derek, alâkaya celbedecek olan arkeoloji seyahatleri- ne devam etmek arzusunu tahakkuk ettirmesini te- menni ederiz, bu kendisinin de, dilediği gibi. Türki- yede Monumental bir sanat tarihi yazmayı temin edecek bir vesikalar mecmuasının meydana gelmesi- ni mümkün kılacaktır.
Prof. M. L. SÜE Yeniden inşa ettiğimiz zaman
W H E N W E B U I L D A G A I N
A. Bournville Vilage T r u s t R e s e a r c h Pulelicotion
