• Sonuç bulunamadı

AB Yapısal Ve Kırsal Kalkınma Politikaları Ve Türkiye Coş

N/A
N/A
Protected

Academic year: 2021

Share "AB Yapısal Ve Kırsal Kalkınma Politikaları Ve Türkiye Coş"

Copied!
10
0
0

Yükleniyor.... (view fulltext now)

Tam metin

(1)

436

AB Yapısal Ve Kırsal Kalkınma Politikaları Ve Türkiye

Coşkun ŞEREFOĞLU1, Tecer ATSAN2

ÖZET

AB’nde kırsal kalkınma politikası AB tarım politikası ile AB yapısal politikalar (bölgesel ve uyum) arasında şekillenmektedir. Ortak Tarım Politikası içerisinde 2. Eksen olarak adlandırılan Kırsal kalkınma tarım politikaları içerisinde daha fazla gelişme göstermiştir. Kırsal kalkınma politikaları yeni reformlarla değişmekle birlikte son yıllardaki politikalarda çevre unsurlarının daha fazla ön plana çıktığı görülmektedir.

Kırsal Kalkınma programları, 2007-2013 döneminde üç ana eksen olan Tarım sektörünün rekabet edilebilir bir seviyeye çıkarılması, Tarım ve Çevre uygulamaları ve Kırsal alanda ekonomik faaliyetlerin çeşitlendirilmesidir. Bunların tümünü kapsayan yatay eksen olarak adlandırılan Leader programıda ekonomik faaliyetler arasındaki bir bağlantı görevini görmektedir.

Türkiye’de ise 2007-2013 döneminde toplam 42 ilde kurulacak ajansların akreditasyonundan sonra AB’nin aday ülkeler için faydalandırdığı IPARD kırsal kalkınma programları uygulanacaktır.

Bu çalışmanın amacı geçmişten günümüze kırsal alanların kalkınmasını destekleyici rol oynayan yapısal politikalar ve son yıllarda ortak tarım politikaları içerisinde bütçeden aldığı payı gitgide artan Kırsal kalkınma politikalarını inceleyerek ülkemizdeki tatbikine yönelik çıkarımlarda bulunmaktadır.

Ana kelimeler: AB, Yapısal Politikalar, Kırsal Kalkınma, OTP, IPARD

Eu Structural And Rural Development Polıcıes And Turkey ABSTRACT

Policy for “rural development” in the European Union is located at the boundary of EU structural (e.g.regional, cohesion) policy and EU agricultural policy. It has developed within the latter, i.e. as part (now called Pillar 2) of the CAP. In recent decades, it has also increasingly included elements of environmental policy.

Rural development programmes, which is called three main axises, are consisted of Increase competitiveness in Agricultural sector, Agriculture and Environment Implications and Diversification of Economic Activities. Leader Approach which covers all these three main axises has a function that provides linkage among all these axises.

After accreditation process of the IPARD Agencies which are established in 42 provinces in Turkey, IPARD Rural development programme will be implemented.

The aim of this study is to go over Structural Policies which has played an important role in the shaping of Rural development policies in the programme period of EU and Rural Development policy that its budget which is allocated by Common Agricultural Policy has increased year by year in the last decade and draw some conclusions for the implemantation of the programme in Turkey.

Key words: EU, Structural Policies, Rural Development, CAP, IPARD 1.GĐRĐŞ

AB kırsal kalkınma politikası AB’nin iki ana ekseni arasına oturtulmuştur. Bunlardan birincisi, yapısal politika olup ülkeler, bölgeler ve sektörler arasında rekabetçilik, eşitlik ve daha fazla verimliliğin nasıl teşvik edileceğidir. Đkincisi ise kırsal alanlarda önemli bir meslek olarak iştigal etmeyi sürdüren en geniş arazi kullanıcısı olarak çiftçilik desteği ile ilgili olan tarım politikasıdır. AB 1992 yılında yaptığı reformlar ile üye ülkelerde bazı çevresel programların sunulmasını başlatmıştı. Ardından 2004 ve 2007 yıllarında 10 yeni ülkenin katılımı ile birlikte çevre ve yenilenebilir enerji programları dikkate alınmaya başlamıştır.

AB içerisinde kırsal kalkınma politikası, 2007-2013 programlama döneminde başlıca OTP’nin ikinci ayağı olarak işlev görmektedir. Ayrıca 3. Eksen olan kırsal alanlarda yaşam kalitesinin iyileştirilmesi ve ekonomik çeşitlilik ile 4. Eksen olan Leader programı bölgesel ve çok sektörlü programlar olarak kabul görmektedir. Kırsal alanlarda ekonomik faaliyetlerinin çeşitlendirilmesi aktiviteleri, daha geniş bir alanı kapsamakla birlikte, ekonomik olarak sürdürülebilir olmayan işletmelerin serbest piyasa şartları altında rekabet edemeyip üretimi sürdürmeyi bırakması sonucu, bu kişilere yeni iş kolları oluşturulması hedeflenen amaçlar arasında

1 Dr, AB Uzmanı, Tarım ve Köyişleri Bakanlığı, Dış Đlişkiler ve AB Koordinasyon Dairesi Bşk., serefogluc@aol.com

2 Yrd. Doç., Atatürk Üniversitesi, Ziraat Fakültesi, tatsan@atauni.edu.tr

(2)

437

yer almaktadır. Yine 4. Eksen olarak görülen fakat daha bütüncül bir yaklaşımı bünyesinde barındıran Leader yaklaşımı ise tavandan tabana yaklaşımı benimsemekten ziyade tabandan tavana prensibini kabullenmekte, bu kapsamda yerel bazda eylem grupları oluşturulmasını teşvik ederek, bu yerel eylem gruplarının kendi bölge ihtiyaçlarına cevap verebilecek projeler geliştirebilmelerini teşvik etmektedir.

2. AB’DE KIRSAL ALANLARDA UYGULANAN ĐLK POLĐTĐKALAR

Avrupa’da II. Dünya savaşı bitimiyle birlikte baş gösteren gıda kıtlığı ile birlikte tarım yerel ekonomiler için bir itici güç haline gelmiştir. Bu kapsamda 1957 yılında imzalanıp 1958 yılında yürürlüğe giren Roma antlaşmasının içeriğine bakıldığında başlıca tarım politikalarının yer aldığı görülebilir. Bunun yanı sıra, 1975’te kurulan Avrupa Yatırım bankası ile birlikte politikalar ulaşım, sanayinin yeniden harekete geçirilmesi gibi uzun dönemli kamu altyapısı yatırım projelerine odaklanmıştır. Ayrıca, 1958 yılında kurulan sosyal fon sanayi sektöründen atıl duruma düşürülmüş ve tarım sektöründeki işçilerin eğitimine yönelmiştir. OTP içerisinde, başlangıçtan itibaren tarım fonunun yönlendirme bileşeni tarımda fonksiyonel bir rol üstlenmiştir. Bununla birlikte Garanti fonu Avrupa Tarımsal Garanti ve Yönlendirme Fonu’nun 1/3’lik kısmını oluşturmuştur (Oskam et al., 2010).

1960’lı yılların sonuna kadar, çiftliklerdeki hızlı teknolojik ilerlemeler ve yavaş devam eden tarımsal yapılanmalarla birlikte OTP pazar destek mekanizmasının kurulması Avrupa Topluluğu üye ülkelerinde tereyağı dağları, süt gölleri şeklinde tabir edilen bir takım üretim fazlalıklarının oluşmasına neden olmuştur. Üretim fazlalığını azaltmak için 1968 yılında Mansholt planı doğrultusunda daha az fakat daha büyük çaplı rekabet gücü yüksek işletmelerin oluşumu desteklenmeye başlanmıştır. Mansholt planının uygulamasını takiben 1972 yılında 72/159-161 nolu yapısal direktifin çıkarılması ile farklı yardım türleri ile ana faaliyeti tarımla uğraşmak olan üreticilerin modernizasyonunun sağlanması, çiftçiler için erken emekliliğin teşvik edilmesi, ağaçlandırma, sosyoekonomik destek ve hem çiftçiliği bırakanlar için hem de çiftçilik uğraşını devam ettirenler için eğitimler verilmiştir.

1975 yılında, daha az avantaja sahip alanlar direktifi (75/258) kabul edilmiştir. AB kırsal alanlarının yaklaşık yarısı daha az avantaja sahip alanlar olarak desteklemelerden fayda sağlamıştır. Bu kapsamda, doğal engebeli ve diğer zor şartların olduğu alanları telafi etmek için hektar başına yıllık ödemeler yapılmıştır (Anonim, 2009b). Daha sonraki dönemlerde ekonomik gelişmenin gerisinde kalmış Avrupa bölgelerine özel destek sağlayan daha geniş bölgesel yaklaşımlar yürütülmüştür. 1992 yıllar gelindiğinde çevresel endişeler ön plana çıkmaya başlamıştır (Dışbudak, 2008). 1986 yılında Đspanya ve Portekiz’in üyeliği ile birlikte sosyal- ekonomik uyumu teşvik eden ana bir araç olarak 1987 yılında çıkan Tek Avrupa Senedi ile bölgesel politikaları tanımıştır (Ayyıldız ve ark., 1997).

3. AB YAPISAL POLĐTĐKALARI

AB yapısal fonları, spesifik amaçlara ulaşmak için hazırlanmış, özel plan ve programlama dönemlerine sahip ve önceden belirlenmiş bütçe kurallarına ve yasal düzenlemelerine göre harcanabilen, hibe niteliğinde mali yardımlardır (Gülçubuk, 2006).

Topluluk rekabet ve devlet yardımları kurallarıyla uyumlu ve koordinasyon içinde olmasını sağlamaktır. Yönetişim ilkesi çerçevesinde, bölgesel değerlerin ön planda olmasını planlayan AB; insan hakları, çok kültürlülük, sosyal gelişmeler ve ekonomik kalkınma gibi dinamiklerden meydana gelen “Bölgeler Politikasını” uygulamak için bazı finansman kaynaklarına ihtiyaç duymaktadır. Bu finansman da esas olarak “Yapısal Fonlar” aracılığı ile sağlanmaktadır (Yıldız ve Akdağ., 2006).

Avrupa Birliği tarafından sağlanan yapısal fonlar aşağıdaki gibidir;

1. Avrupa Sosyal Fonu

2. Avrupa Bölgesel Kalkınma Fonu

3. Avrupa Tarımsal Yönlendirme ve Garanti Fonu 4. Balıkçılık Yönlendirme Fonudur.

∗1988 yılında, yapısal politikalar temel reform süreci geçirmiştir ve uyum politikaları olarak adlandırılmıştır. 2052/88 nolu tüzük ile bölgeler ve sosyal grupları içerecek şekilde 6 amaca odaklanmıştır (Ayyıldız ve ark., 1997). Bunlar sırasıyla;

Amaç 1: Avrupa’nın “az gelişmiş bölgelerinin” kalkınma seviyelerinin, AB seviyesine yakınlaşması doğrultusunda düzenlenen çalışmalar desteklenmiştir.

Amaç 2: Sanayileşme bakımından geri kalmış bölgeler için çözüm arama çabaları desteklenmiştir.

(3)

438

Amaç 3: Đstihdam, gençler için iş olanaklarının geliştirilmesi ve iş piyasasından dışlanmaya müsait kesimlerin dışlanmaması için çalışmalar desteklenmiştir.

Amaç 4: Üretim sistemlerinde ve sanayide, teknolojik gelişmelerin getirdiği değişikliklere, çalışan kesimin cinsiyet ayrımı göstermeksizin uyum sağlamalarını amaçlayan çalışmalar desteklenmiştir.

Amaç 5a: AB’nin Ortak Tarım Politikası alanında gerçekleştirilen reformlar doğrultusunda tarım alanında yakınlaştırma prosedürünü hızlandırılarak, AB seviyesinde tarımsal gelişmenin sağlanması desteklenmiştir.

Amaç 5b: Tarımsal gelişme ve yakınlaştırma prosedürünün, tarım sektörüne destek amacıyla, kolaylaştırılması çalışmaları desteklenmiştir.

Amaç 6: Az nüfuslu bölgelerin kalkınması ve AB seviyesine yakınlaşması doğrultusunda düzenlenen çalışmalar desteklenmiştir.

4. GÜNDEM 2000 REFORMU

Gündem 2000 ile Yapısal Fonların günün ekonomik, politik ve sosyal şartlarına daha uygun hale getirilmesi öngörülmüştür. Fon’un etkinliğini ve verimliliğini artırmayı amaçlayan reformun asıl hedefi AB’ye katılacak yeni ülkeler için sağlam bir zemin hazırlamak olmuştur.

2000-2006 yılları için yapısal fonların öncelikli hedefleri ve çalışma alanları basite indirgenmiş ve bu çerçevede altı amaç yerine üç amaç belirlenmiştir:

Amaç 1: Gelişmede geri kalmış bölgelerin kalkınma ve yapısal uyumunun teşviki olarak kabul edilmiştir. Bu önlemler Avrupa Tarımsal Yönlendirme ve Garanti Fonu, Avrupa Bölgesel Kalkınma Fonu, Avrupa Sosyal Fonu ve Balıkçılık Yönlendirme Mali Aracı tarafından desteklenmiştir. Birlik içerisindeki en yoksul ve en geri kalmış yöreleri ile çok düşük nüfuslu yerleşim bölgelerini kapsamaktadır.

Amaç 2: Yapısal güçlüklerle karşı karşıya olan bölgelerin ekonomik ve sosyal değişiminin desteklenmesini ele almaktadır. Avrupa Bölgesel Kalkınma Fonu ve Avrupa Sosyal Fonu tarafından desteklenmektedir. Hedef 2 bölgeleri genellikle ekonomileri daha çok tek sektöre bağlı bölgeleri kapsamaktadır. Bu bölgeler toplam AB nüfusunun % 18’inden fazla olamaz (Gülçubuk, 2006).

Amaç 3: Hedef 1 ve Hedef 2 bölgelerinde ele alınmayan bölgeleri kapsar. Bölgesel bir konudan ziyade özel bir konuya odaklanmıştır. Avrupa Sosyal Fonu tarafından desteklenmektedir.

Her ne kadar, öncelik tanınan hedeflerin sayısında bir azalma gerçekleşmişse de, bu azalma temelden bir yapılanma olmamıştır.

Yapısal fonlar altında topluluk girişimciliği başlığı altında çeşitli programlar uygulanmıştır (Akın 2008). Bunlar;

Interreg III: Topluluk alanının tümünde uyumlu, dengeli ve sürdürülebilir kalkınmayı teşvik etmek amacıyla oluşturulmuştur. Topluluk içindeki ortak sınır bölgelerinde, Topluluk üyesi ülkelerle sınırları bulunan ülkelerin sınır bölgeleri arasında ve Topluluğun kendi içindeki bölgeler arasında işbirliklerini kapsamıştır. Bu kapsamdaki girişimlere ERDF’den destek sağlanmıştır.

Leader +: Kırsal kalkınmayı destekleyen hedefleri bütünleştirmeyi amaçlayan Leader Hedef 1’e katkıda bulunmaktadır. Leader, kapsamında kırsal alanlarda çalışan işgücünün desteklenmesi, yenilikçi faaliyetlerin geliştirilmesi gibi alanlarda yerel düzeyde oluşturulan projelere destek sağlanmaktadır (Muğla ve ark., 2009). Finansman kaynağı, FEOGA Yönlendirme Bölümü olarak belirlenmiştir.

Equal: Avrupa istihdam stratejisinin ve ulusal eylem planlarının uygulanması bağlamında, emek piyasasında dışlanma, ayrımcılık ve eşitsizliğin tüm biçimlerine karşı mücadele etmenin yeni yollarını geliştirmeyi hedeflemektedir. Bu yaklaşımlar doğrultusunda, geliştirilen uluslar-ötesi işbirliğini öngören projelere ESF tarafından finansman sağlanmıştır.

Urban: Sürdürülebilir kentsel kalkınma perspektifiyle, AB üyesi ülke şehirlerinin ve komşu şehirlerin ıslahı amacına yönelik girişimlere de bu çerçevede finansman sağlanır.

Finansman kaynağı, ERDF olarak belirlenmiştir.

AB tarafından kırsal alanlarda kalkınmanın gerçekleştirilmesi için kullandırılan yapısal fonlar aşağıda Çizelge 1’de verildiği şekliyle özetlenebilir.

(4)

439

Çizelge 1. Kırsal Kalkınma Tüzüğü (KKT), Avrupa Bölgesel Kalkınma Fonları (ABKF) ve Avrupa Sosyal Fonu (ASF) ve Avrupa Tarımsal Yönlendirme ve Garanti Fonu Yönlendirme Bölümü, LEADER+)

Kategori Tedbir Ekonomik araç Gerekçelendirme

Çiftçileri hedefleyen KKT

Tarımsal işletmelere yatırım

Proje yardımı Sermaye piyasası

noksanlığı, gelir desteği

Arazi iyileştirmesi Proje yardımı Sermaye piyasası

noksanlığı

Yeniden parselleme Proje yardımı Yüksek işlem giderleri Doğal afetlerden sonra geri

yükleme potansiyeli

Proje yardımı Şartlı pazarların eksikliği Çiftliklere yatırımlar

Genç çiftçilerin kurulması Proje yardımı, faiz oranı yardımı

Gelir desteği, işletim giderleri

Tarımsal ürünlerin işlenmesi ve pazarlanması

Yatırım için proje yardımı Gelir desteği Çiftçilerin gelirinin

iyileştirilmesine yardımcı olan işleme ve pazarlama

Kaliteli tarımsal ürünlerin pazarlanması

Pazarlamaya destek Yetersiz ekonomik büyüme ölçeği, işletim giderleri Çiftlik yardımı ve çiftlik

yönetim hizmetleri

Hizmetlerin kurulumuna destek

Yetersiz teknoloji dağılımı, kamu malları

Tarımsal su kaynakları yönetimi

Eğitim Yetersiz teknoloji dağılımı, kamu malları

Tarım için altyapı Faaliyetlerin kurulumunun desteklenmesi

Yetersiz teknoloji dağılımı Çiftçiler için hizmet ve

altyapı

Finansal mühendislik Bilgilendirme Sermaye piyasası

noksanlıkları

Erken emeklilik Erken emekli aylığı Gelir desteği, yapısal uyumu hızlandırma Tarım sektöründe insan

kaynakları Eğitim Eğitim teşviği Sermaye piyasası

başarısızlığı, eğitim sistemindeki eksiklikler, bilgilendirmenin yetersiz olması

Daha az tercih edilen veya çevresel duyarlılığa sahip alanlar

Çiftçilere yapılan telafi ödemeler

Hektar başına ödeme Gelir desteği, dış etkiler, kamu malları

Ormancılık Tarımsal yüzey alanların ağaçlandırılması

Hektar başına ödeme Gelir desteği

Tarımsal-çevre planları Hektar başına ödeme Kamu malları, dış etkiler Çevre Diğer ormancılık tedbirleri Proje yardımı (kısmen),

bilgilendirme

Kamu malları, dış etkiler KKT, Sosyal Fon (SF) ve Leader+

Temel hizmetler: kırsal ekonomi/nüfus

Hizmetlerin kurulumuna destek

Eşitlik Kırsal miras ve köylerin

kalkınması

Proje yardımı Kamu malları

Tarımsal aktivitelerin çeşitlendirilmesi

Pazar araştırması ve pilot projeler için destek

Gelir desteği, eşitlik ve iletişim gideri

KKT

Kırsal alanların gelişimi ve uyumun teşvik edilmesi

Turist ve el sanatları aktivitelerinin promosyonu

Pazar araştırması ve pilot projeler için destek

Đletişim giderleri Programlama dokümanları Pazar araştırması ve pilot

projeler için destek

Đletişim giderleri Büyük projeler Proje yardımı Yetersiz fiziksel altyapı SF

Spesifik kırsal alanlara Hedef 1 ve Hedef 2 tedbirleri

Yenilikçi program Sermaye piyasaları (kısmen)

Đletişim giderleri Entegre bölgesel kırsal

kalkınma yaklaşımları

Program aktivitelerine destek

Đşletim giderleri, sermaye piyasası başarısızlığı Bölgeler arası ve

uluslararası işbirliği

Program aktivitelerine destek

Đşletim giderleri LEADER +

Yaşlanan nüfusa sahip kırsal alanlar ve bazı bölgelerde iş kaybı ile birlikte meydana gelen kırsal nüfusun azalması

Đletişim ağı (zorunlu) Program aktivitelerine destek

Sosyal sermaye eksikliği

Kaynak: (OECD, 2003).

5. OTP ALTINDA AB KIRSAL KALKINMA POLĐTĐKASI

1992 yılında Mac Sharry reformu ile birlikte tarımsal destek fiyatlarının nispi olarak düşürülmesi ve çiftçilere ödenen doğrudan ödemelerin artırılması gibi başlıca politika araçlarının yanısıra erken emeklilik, tarımsal çevre ödemeleri ve çiftlik alanlarının ağaçlandırılması politikaları uygulanmıştır. Bu politikaların uygulanmasının arkasındaki nedenlere bakıldığında üretim fazlalığının azaltılması ve çiftlik yapısının iyileştirilmesinin geldiği görülmektedir. 1993 yılında yapılan Uruguay görüşmeleri ile üye ülkeler çiftçileri için daha uygun planlar sunma

(5)

440

zorunluluğu ile karşı karşıya kalmıştır. Sonraki dönemlerde tarım-çevre programları her bir üye ülke için zorunlu hale gelecektir. 2000-2006 döneminde 2. Eksen olan kırsal kalkınma ekseni kırsal kalkınma tedbirlerinin çok yıllı programlaması, izlenmesi ve değerlendirmesi boyunca önem kazanmıştır. 1257/99 nolu kırsal kalkınma tüzüğü kırsal alanlarda tarım dışı aktivitelerinin gelişimine yönelik tedbirleri içermiştir.

Gündem 2000 ile birlikte 2004 yılında üye olması hedeflenen Merkezi Doğu Avrupa Ülkeleri için hazırlıkların yapılması olmuştur. Bu kapsamda topluluk müktesebatına uyum için SAPARD, ISPA ve PHARE gibi programlar Merkezi Doğu Avrupa Ülkelerinde uygulanmıştır.

Programların içeriği genel hatlarıyla çiftçilik aktivitelerine ve gıda sanayinde rekabetçilik yaklaşımının oluşturulması ve kırsal altyapının iyileştirilmesine yoğunlaşmıştır. Yeni üye ülkeler hem çiftlik-gıda sektöründeki yapısal sorunlarla hem de kamu idaresinin kırsal alanlarda işgücü yaratma ve sürdürülebilir ekonomik gelişme sağlaması için AB fonları için sürdürülebilir önerileri ortaya koyma ihtiyaçları oluşmuştur.

Mayıs 2004 ve Ocak 2007’deki genişleme dalgaları AB’nin önemli politika alanlarındaki reform sürecini hızlandırmıştır. Bu sürecin bir yansıması olarak Avrupa Komisyonu, 2007–2013 programlama dönemini de kapsayacak şekilde kırsal kalkınma, tarım ve yapısal fonlar alanlarında uyguladığı politika ve finansman araçlarını aday ülkeler için gözden geçirmiştir (Akın 2008).

Yeni programlama dönemi olan 2007-2013 döneminde kırsal kalkınma politikalarının yasal, finansal ve kurumsal çerçevesi 2000-2006 dönemi ile karşılaştırıldığında önemli değişiklikleri yansıtmaktadır. Bilhassa, kırsal kalkınma programları Avrupa Tarımsal Garanti ve Yönlendirme Fonunun Garanti ve Yön verme kısmı altında önceki dönemlerde finanse edilen müdahaleleri kapsayan programlar artık tek bir yasal, finansal ve kurumsal taslağa sahip tek bir fon altında Avrupa Tarım ve Kırsal Kalkınma fonu tarafından desteklenmektedir.

2007-2013 dönemi için Avrupa fonları daha önceki politikalarda olduğu gibi destek vermeyi sürdürmüştür. Bu kapsamda: Uyum fonu, Avrupa Bölgesel Kalkınma Fonu, Yardım Fonu uygulamalarına devam edilmiştir. Bu dönem için yeni bir destekleme aracı ortaya çıkmıştır.

Alansal Đşbirliği için Avrupa Gruplaması adı altında farklı üye ülkelerden kamu kurumlarının, bölgesel ve yerel otoritelerin bir yasal tüzük altında uluslararası anlaşmaların ulusal parlamentolar tarafından ön imza veya onayı gerekmeden işbirliği hizmetlerini kurabilme anlayışına dayanmaktadır. 2007-2013 dönemi için Türkiye, Hırvatistan ve Makedonya için Katılım Öncesi Yardım Kapsamında, Kurumsal kapasite gelişimi, Bölgesel ve sınır ötesi işbirliği, Bölgesel kalkınma, Đnsan kaynakları ve son olarak Kırsal kalkınma destekleri sağlanmaktadır.

2007-2013 dönemi bölge veya üye ülkelerdeki uygulanabilir politika tedbirleri kadar katılım öncesi mali araç kapsamının V. Bileşeni olan kırsal kalkınma politikasının temel kuralları Avrupa Birliği’nin 1698/2005 nolu konsey tüzüğünde belirlenmiştir. Bu tüzük altında, 2007-2013 kırsal kalkınma politikası aşağıdaki Şekil 1’de olduğu gibi üç eksene odaklanmıştır:

Şekil 1. Kırsal Kalkınma Programı Eksenleri Kaynak: (Şerefoğlu, 2008).

Dengeli bir politika yaklaşımın teşvik edilmesi amacıyla, üye ülkeler ve bölgeler yukarıda sayılan 3 tematik eksen arasında kırsal kalkınma fonlarını dağıtmaya yükümlü kılınmaktadırlar.

LEADER Programı

(6)

441

Ayrıca, bu 3 eksenle bütünlük sağlayacak şekilde 4. Eksen olan Leader topluluk yaklaşımı deneyimlerine dayalı projeleri desteklemektedir. Leader yaklaşımı, spesifik yerel problemleri gidermek için yerel ortaklık ile yürütülecek ve tasarlanacak bireysel projeleri hedeflemektedir. Her bir eksenin uygulanması üye ülkelerin ulusal yetkilendirilmeye bırakılmasına rağmen, Avrupa Komisyonu fonlarının eksenler arasında tahsisinde bir kontrol mekanizmasını elinde tutmaktadır.

Bu mekanizma içerisinde, Eksen 1 ve Eksen 3 için en az %10’luk bir topluluk katkısı sağlanması, eksen 2 için en az %25 ve eksen 4 olan Leader programı için ise en az %5 bütçeden tahsis edilmesi zorunludur (Oskam et al., 2010).

2007-2013 dönemleri için topluluk fonları tarafından şekil 2’de görüldüğü gibi, topluluk desteklerinin %44’ü eksen 2 için, %34’ü eksen 1 için, %13’ü eksen 3 için, %6’sı eksen 4 ve geriye kalan %3 ise Bulgaristan ve Romanya için teknik destek ve doğrudan ödemelere tahsis edilmiştir.

Şekil 2. 2007-2013 Dönemi Đçin Eksen Bazında Kırsal Kalkınma Đçin Avrupa Tarım Fonu Kaynak: (Oskam and et al., 2010).

2007 yılından önce, her üye ülke (veya gücün bölgesel düzeyde delege edilmesi durumunda bölge) 2007-2013 dönemi için hangi fonların hangi tedbirler için harcanacağını belirten bir kırsal kalkınma programını hazırlamışlardır. 2007-2013 için bu yeni uygulam tüm AB üyesi ülkelerde kırsal kalkınma için bütüncül bir yaklaşıma vurgu yapmaktadır. Bu AB stratejik rehberine dayalı olmak zorunda olan Ulusal strateji planlarının kullanımı vasıtasıyla başarılır.

Bu yaklaşım AB düzeyinde kırsal kalkınma için AB desteklerinin olduğu alanları tanımlamaya, AB öncelikleri arasında bağlantı kurmaya, diğer AB politikaları ile bilhassa ekonomik uyum ve çevre ile ilgili uyumu sağlamaya, Pazar odaklı OTP politikasının uygulanması ve yeni ve eski üye ülkelerde gereksinim duyulacak gerekli yeniden yapılandırmaya yardımcı olması beklenmektedir.

6. IPA Bileşeni ve IPARD Kırsal Kalkınma Programı

IPA (Katılım Öncesi Mali Yardım Aracı), AB tarafından aday ülkelere kullandırılan mali yardım aracıdır. Katılım öncesi mali araç aşağıdaki Çizelge 2’de görüldüğü gibi beş bileşenden oluşmaktadır. I. bileşen Kurumsal kapasitenin gelişimi, mevzuat uyumu, kamu yönetimi reformu, çevre politikaları, eğitim reformu, adalet ve içişleri reformu, sivil toplumun geliştirilmesi ve mali kontrolden oluşmaktadır. II. Bileşen olan Bölgesel ve sınır ötesi işbirliği kapsamında sınır ötesi işbirliği ve uluslararası ve bölgelerarası işbirliği yer almaktadır. III. Bileşen olan Bölgesel kalkınma kapsamında ulaştırma altyapısı, çevre altyapısı, eğitim altyapısı, sağlık altyapısı ve bölgesel kalkınma yer almaktadır. IV. Bileşen olan Đnsan kaynakları altında istihdamın artırılması, istihdam kalitesinin artırılması, sosyal dışlanmayla mücadele ve mesleki eğitim son bilen olan V.

Bileşen Kırsal kalkınma kapsamında ise, Tarımsal işletmelere destek, tarımsal ürünlerin işlenmesi ve pazarlanmasına destek, ekonomik faaliyetlerin çeşitlendirilmesine destek ve üretici birliklerini kurulumuna destek yer almaktadır.

(7)

442 Çizelge 2. IPA (Katılım Öncesi Mali Araç) Bileşenleri

I P A ( K A T I L I M Ö N C E S I M A L I Y A R D I M A R A C I ) ( 2 0 0 7 - 2 0 1 3 )

K u r u m s a l K a p a s i t e G e l i s i m i

B ö l g e s e l v e S i n i r Ö t e s i I s b i r l i g i

B ö l g e s e l

K a l k i n m a I n s a n K a y n a k l a r i K i r s a l K a l k i n m a

- M e v z u a t u y u m u - K a m u Y ö n e t i m i R e f o r m u - A d a l e t v e

I ç i s l e r i R e f o r m l a r i

- S i v i l T o p l u m u n G e l i s t i r i l m e s i - M a l i K o n t r o l - Ç e v r e P o l i t i k a l a r i

- E g i t i m r e f o r m u

- S i n i r ö t e s i I s b i r l i g i - U l u s l a r a r a s i v e

b ö l g e l e r a r a s i i s b i r l i g i

- U l a s t i r m a a l t y a p i s i - Ç e v r e a l t y a p i s i - E n e r j i a l t y a p i s i

- E g i t i m a l t y a p i s i - S a g l i k a l t y a p i s i

- B ö l g e s e l K a l k i n m a

- I s t i h d a m i n a r t i r i l m a s i - I s t i h d a m k a l i t e s i n i n a r t i r i l m a s i

- S o s y a l d i s l a n m a y l a

m ü c a d e l e - M e s l e k i e g i t i m

- T a r i m s a l i s l e t m e l e r e

d e s t e k - T a r i m s a l

ü r ü n l e r i n i s l e n m e s i v e p a z a r l a n m a s i - E k o n o m i k f a a l i y e t l e r i n ç e s i t l e n d i r i l m e s i

- Ü r e t i c i b i r l i k l e r i n e t e k n i k d e s t e k

Kaynak: (Anonim, 2010).

Çizelge 2.’de görüldüğü gibi, IPA’nın ilk iki bileşeni olan Kurumsal kapasite gelişimi ve Bölgesel ve sınır ötesi işbirliği programları Avrupa Birliği Genel Sekreterliği tarafından yürütülmekte, III. Bileşen Bölgesel kalkınma Devlet Planlama Teşkilatı Koordinasyonunda Çevre ve Orman Bakanlığı, Ulaştırma Bakanlığı ve Sanayi ve Ticaret Bakanlığı tarafından yürütülmekte, IV. Bileşen olan Đnsan kaynakları DPT ile işbirliği halinde Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı tarafından son bileşen olan Kırsal kalkınma bileşeni ise Tarım ve Köyişleri Bakanlığı tarafından yürütülmektedir.

Çizelge 3. IPA Bileşenlerinin Yönetimi

Bileşen Operasyonel Program Program Otoritesi

Çevre Çevre ve Orman Bakanlığı

Ulaştırma Ulaştırma Bakanlığı

(3) Bölgesel Kalkınma

Bölgesel Rekabet Edebilirlik Sanayi ve Ticaret Bakanlığı (4) Đnsan Kaynaklarının

Geliştirilmesi

Đnsan Kaynaklarının Geliştirilmesi

Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı

(5) Kırsal Kalkınma Kırsal Kalkınma

Tarım ve Köyişleri Bakanlığı (Yönetim Otoritesi); Tarım ve Kırsal Kalkınmayı Destekleme Kurumu (Katılım Öncesi Yardım Aracı Kırsal Kalkınma Ajansı) Kaynak: (Anonim, 2009a).

Avrupa Birliği tarafından Türkiye gibi aday ülkelerin üye ülkelerde olduğu gibi 1085/2006 sayılı Konsey tüzüğüne dayalı olarak 718/2007 sayılı tüzük doğrultusunda bir Kırsal kalkınma planı hazırlanması istenmiştir. Tarım ve Köyişleri Bakanlığı bünyesinde oluşturulan Yönetim Otoritesi tarafından hazırlanan IPARD kırsal kalkınma programı 25 Şubat 2008 tarihinde Avrupa Komisyonu tarafından tüm üye ülkelerin görüşününe sunularak diğer aday ülkelerin hazırlamış oldukları kırsal kalkınma planları ile birlikte kabul edilmiştir.

IPARD Programında tedbir bazında ayrılan bütçe Şekil 3’te ki gibidir. IPARD Programı birinci faz olan 2007-2009 dönemi için 20 il ve ikinci faz olan 2010-2013 yıllarını kapsayacak dönemde 22 il olmak üzere toplam iki fazda uygulanacak program toplam 42 ilde uygulanacaktır.

Avrupa komisyonu tarafından ilk faz için tahsis edilen bütçe 159,2 milyon €’dur (Anonim, 2008).

Tarım ve Köyişleri Bakanlığı ile Avrupa Komisyonu arasında yapılan müzakere sonucunda tedbir bazında ayrılan paraya bakıldığında diğer SAPARD ülkelerinin aksine ülkemizde en fazla bütçenin Tarım Đşletmelerine Yatırım kapsamındaki sektörlere odaklanacağı görülmektedir. Đkinci fazda uygulamaya konulacak tarım-çevre ve Leader tedbirleri de ülkemizde ilk defa bir kurum tarafından uygulamaları yapılacak programlardır (Anonim 2008).

(8)

443

0 10 20 30 40

I.

Faz II.

Faz

Tarım

İşletmelerine Yatırım İşleme ve Pazarlama Üretici Gruplarının Kurulması Tarım-Çevre

Şekil 3. IPARD programında 2007-2013 döneminde tedbir bazında ayrılan bütçe (milyon€)

Kaynak: (Serefoglu, 2008).

IPARD programında n+3 kuralı olduğundan Türkiye 2007 yılına ait parayı 2010 yılı sonuna kadar kullanabilecektir. Yönetim Otoritesi tarafından ilgili kamu kurumu ve sivil toplum kuruluşları arasından seçilen Đzleme Komitesi yılda 2 kez IPARD Programının izlenmesi için toplanmaktadır. Komite Başkanı Tarım ve Köyişleri Bakanlığı’ndan Müsteşar Yardımcısı olup, Avrupa Komisyonu’ndan yetkililer bu toplantıya gözlemci olarak katılmaktadırlar. Komisyon üyelerinin herhangi bir oy hakkı bulunmamaktadır. Đzleme Komitelerinde nitelikli çoğunlukla karar alınmakta olup, IPARD programının izlenmesi verilerin derlenmesi, programda herhangi bir değişiklik talebi doğrudan izleme komitesi üyelerinin oluruna bırakılmıştır. Đzleme Komitesi üyelerinin yarısı kamu kurum ve kuruluşlarından diğer yarısı ise ilgili Sivil Toplum Kuruluşlarından oluşmaktadır (Serefoglu, 2008).

Program kapsamında üç öncelik belirlenmiştir: 1) Tarım sektörünün sürdürülebilir gelişmesine ve OTP, gıda güvenliği, veterinerlik ve bitki sağlığı politikaları ile ilgili AB müktesebatının uygulanmasına katkı sağlamak, 2) Tarım-çevre tedbirleri ve LEADER uygulamalarına hazırlık, 3) Kırsal alanların sürdürülebilir kalkınmasını sağlamak.

Bu öncelikler kapsamında dört tedbir uygulanmak üzere seçilmiştir (Anonim, 2008):

Tarımsal işletmelerin yeniden yapılandırılması ve AB standartlarına ulaştırılması için yatırımların yapılması,

Tarım ve su ürünlerinin işlenmesi ve pazarlanmasının yeniden yapılandırılması ve AB standartlarına ulaştırılması için yatırımların yapılması,

Üretici örgütlerinin kurulmasına destek vererek piyasalara ortak olarak kaliteli ürün sunmalarının sağlanması,

Kırsal alanda ekonomik faaliyetlerin geliştirilmesi ve çeşitlendirilmesidir.

Bu tedbirlere ek olarak 2010 yılından itibaren uygulanmak üzere;

Çevre ve kırsal peyzajın korunmasına yönelik aktivitelerin uygulanmasına hazırlık ve Yerel ve entegre kırsal kalkınma stratejilerinin hazırlanması ve uygulanmasına hazırlık (LEADER yaklaşımı) tedbirleri yer alacaktır.

Program’da tarımsal işletmelerin modernizasyonu tedbiri kapsamında süt ve et (kırmızı et ve tavuk eti) sektörleri: tarım ve su ürünlerinin işlenmesi ve pazarlanması tedbiri kapsamında ise süt, et (kırmızı et ve kanatlı eti), meyve-sebze ve su ürünleri sektörlerinin AB standartlarına ulaşmak üzere desteklenmesi planlanmaktadır. Ayrıca bu tedbir altında yeni üretici gruplarının kurulumuna da destek sağlanacaktır.

Kırsal alanda ekonomik faaliyetlerin geliştirilmesi ve çeşitlendirilmesi tedbiri kapsamında: Çiftlik aktiviteleri (Arıcılık ve Bal Üretimi, Đlaç ve Aromatik Özelliği Olan Bitkilerin Üretimi ve Süs Bitkisi Yetiştiriciliği), yerel ürünler ve mikro işletmeler, kırsal turizm ve kültür balıkçılığının desteklenmesi tasarlanmıştır. Bu tedbir altında kırsal alanlarda gelir getirici faaliyetlerin çeşitlendirilmesine ve daha çok tarım dışı aktivitelerin yaygınlaştırılmasına destek verilerek kırsal alanlarda yaşayan nüfusun yaşam koşullarının iyileştirilmesi ve onlara ek gelir sağlanması amaçlanmaktadır.

IPARD Programı kapsamında ayrıca Programın izlenmesi, değerlendirilmesi, bilgi ve tanıtım faaliyetleri, uygulamaya yönelik çalışmalar, ziyaretler ve seminerler, dış uzman kullanımı

(9)

444

ve gelecekte kullanılacak olan ulusal kırsal ağ çalışmalarına destek sağlanmasını amaçlayan teknik destek tedbiri yer almaktadır.

Teknik destek kapsamında IPARD Programı’nda Tarımsal yayım ve danışmanlık projesi devam etmektedir. Bu proje ile birlikte kamu ve özel sektörde mevcut kapasitenin belirlenmesi ve eğitim ihtiyaçlarının göz önünde bulundurularak uzun dönemli perspektiflerin oluşturulması hedeflenmektedir. Ülkemizdeki tarımsal yayım ve eğitim çalışmalarının etkili bir şekilde hedef kitlelere ulaştırılmadığı tezi ile hareket edilirse, projenin tespit edeceği çıktılarla başarılı uygulamaların olması önemli olacaktır.

“Avrupa Komisyonu tarafından hazırlanan 2009 yılı ilerleme raporuna göre, Türkiye IPARD programlaması ile birlikte IPARD’a yönelik işleyen bir izleme ve değerlendirme sisteminin kurulması yönünde daha fazla ilerleme kaydedildiği ve ilgili mevzuatın kabul edildiği yer almaktadır. IPARD fonlarının uygulanması için gereken bütün yapıların ulusal akreditasyonu bir yıldan fazla süre gecikmiş olduğundan, bu yapıların oluşturulmasına yönelik olarak hala daha fazla çabaya ihtiyaç duyulduğu belirtilmektedir. Bu yüzden ulusal akreditasyonu takiben yapılabilen yetki devrine yönelik prosedürleri başlatmasına engel olmaktadır. AB’nin Türkiye’ye yönelik IPARD desteğini tamamlayıcı nitelikte olan Ulusal Kırsal kalkınma planının hazırlığına ilişkin olarak ilerleme kaydedilmediği ifadeleri raporda yer almıştır” (Anonymous 2009).

IPARD Programını uygulayacak olan IPARD Ajansı Avrupa Komisyonu’ndan akredite edildikten sonra Avrupa Birliği tarafından ülkemiz için tahsis edilen fonları kullanmamız mümkün olacaktır.

SONUÇ VE ÖNERĐLER

Türkiye aday ülke olarak katılım öncesi mali yardım araçlarından faydalanarak üyeliğe kadar çeşitli fon kaynaklarından faydalanacaktır. Tarım ve kırsal kalkınma için IPA 1 altında yer alan Kurumsal kapasitenin güçlendirilmesi, bölgesel kalkınma, insan kaynakları ve başlı başına kırsal kalkınma ülkemizdeki bölgesel dengesizliğin giderilmesi için doğru ve etkili kullanıldığı taktirde ekonomik ve sosyal katkıları çok fazla olacak projelerdir.

Kırsal kalkınma gerek gelişmekte olan ülkelerde ve gerekse gelişmiş olan ülkelerin çok önem verdiği konuların başında gelmektedir. Gelişmekte olan ülkeler ileri bir refah düzeyine ulaşmada öncelikle kırsal alanda yaşayan insanların refah düzeyini artırmakla planlamaya başlarlar. Günümüzde gelişmiş ülkelere baktığımız zaman bu ülkelerin geçmişten günümüze kadar olan süreçleri incelendiğinde hepsinin ortak özelliği öncelikle kırsal alanı kalkındırmakla başlamalarıdır.

Gelişmiş ülkelerde bölgelerarası dengesizliği gidermeye yönelik politik uygulamalara bakıldığında: çok geniş bir parasal desteğin bölgesel kalkınma politikalarının hizmetine sunulduğu ve demokratik, kapsamlı ve uzun vadeye yönelik bir plan içinde gerçekleştirildiği görülmektedir.

Avrupa Birliği’ndeki mevcut fonların ve diğer finansman kaynaklarının büyük bir kısmı bölgesel kalkınma uygulamalarına ayrılmaktadır.

AB’de politikaların geçmişten günümüze olan seyrine bakıldığında ise, tavandan tabana proje bazlı ve sektörel yaklaşımların yerini tabandan tavana ve bölgesel yaklaşımların aldığı görülmektedir. Sürdürülebilirlik, çok sektörlü yaklaşım (entegre veya bölgesel), çok fonksiyonluluk, tabandan tavana yaklaşım gibi kırsal kalkınmanın çoğu kavramı şu andaki politikalarda geniş oranlarda kabul görmektedir.

Türkiye’de de diğer gelişmekte olan ülkelerde olduğu gibi bölgesel dengesizlikler mevcuttur. Doğu-Batı ve kuzey-güney arasındaki bölgesel politika ve kalkınma hamlelerine baktığımızda aradaki farkı daha iyi anlayabiliriz. Bunun sonucu olarak da ülkenin geri kalmış bölgelerine yönelik çeşitli projeler uygulanmış ve halen IFAD, UNDP, Dünya bankası tarafından fon sağlanan devam eden projeler bulunmaktadır.

Ülkemizde kırsal kalkınma önemli bir rol oynamaktadır. Fakat bu rolü kent yaşam biçiminden soyutlayarak çözmek olanaksızdır. Kalkınma bir bütün olarak düşünülüp sorunlarına ortak çözümler aranmalıdır.

Günümüzde ve gelecekte uygulanacak olan programlara çiftçinin gönüllü katılımı sağlanmalı ve üreticilerin gönüllüğü ve istekliliği ön planda tutulmalıdır. Üretici örgütleri mutlaka teşvik edilmelidir. Yayım çalışmalarının başarısı, bir kırsal kalkınma programının başarısını önemli ölçüde belirlemektedir. Bu nedenle yayım faaliyetlerinde görev alacak personelin teknik ve fiziki donanımı ile sürekli programda çalışması sağlanmalıdır. Çiftçilerin eğitim düzeyinin yükseltilmesi, toprak reformu, kooperatifleşme ve teknolojik yenilikler gibi tarımsal kalkınma araçlarının uygulanmasını da kolaylaştırır.

(10)

445

Tarım ve Köyişleri Bakanlığı ve diğer kamu kurum ve kuruluşları tarafından desteklenen projelerin çoğu çok küçük çaplı işletmeler için istihdam yaratılması ve bu kesimlere gelir yaratılması amacıyla geliştirilmiştir. Bu aslında istenen bir hedef olmakla birlikte bazı durumlarda ekonomik olmayan küçük işletmelerin desteklenmesiyle zirai verimlilik üzerinde ve kırsal kalkınma üzerinde olumsuz bir etkiye sahip olmuştur.

AB uyum sürecinde Türkiye’de uygulanan kırsal kalkınma destekleri ile AB’nin uygulamış olduğu kırsal kalkınma destekleri arasında bariz farklar vardır. Bunlar en önemlisi, AB’de çiftçiliğin bir profesyonel işletme olarak düşünülüp desteklerin bu kapsamda verilmesidir.

Çok küçük ölçekli işletmeler uygulanan politikalar sonucu kırsal ekonomik faaliyetlerin çeşitlendirilmesine yöneltilerek bu alanda devam etmeleri için teşvikler verilmektedir. Türkiye’de kırsal alanlarda ekonomik faaliyetlerin çeşitlendirilmesine yönelik teşvikler fazla yaygın değildir.

AB ve Ulusal katkı desteği ile uygulanacak Kırsal kalkınma programı bu uyumu sağlayacak şekilde hazırlanmakla birlikte, program tüm illeri kapsamadığından uygulamanın dışında kalacak 39 ilde benzeri bir programın uygulanması gerekmektedir.

AB uyum sürecinde AB’de ki işletmeler ile Türkiye’de ki işletmeler karşılaştırıldığında ülkemizde işletme büyüklüklerinin Avrupa ile kıyaslanamayacak şekilde küçük olduğu görülmektedir. Bu yüzden desteklerin profesyonelliği geliştirmesi açısından ilerde AB’ye üye olunduğunda AB ile rekabet edebilirliği olan işletmelere verilmesi, çok küçük işletmelerin sürdürülebilirliği olmadığından bu işletmelerin kırsal ekonomik faaliyetlerin çeşitlendirilmesi tedbiri vasıtasıyla bölgelerinin ihtiyaçlarına göre kırsal turizm, çiftlik içi faaliyetlerin geliştirilmesi ve balıkçılık gibi aktivitelere yönlendirilmelidir. Farklı sektörler bazında ekonomik olarak sürdürülebilir işletme tanımı ayrı ayrı yapılmalıdır. Đlerde destekler verilirken, ekonomik olarak hayatta kalabilecek işletmelere destek verilerek AB’ndeki işletmeler ile rekabet edebilir AB standartlarında üretim yapan işletmeler oluşturulmalıdır.

Avrupa Birliği fonları ve ulusal katkı ile sağlanacak olan IPARD kırsal kalkınma programı ile Teşkilatlanma ve Destekleme Genel Müdürlüğü tarafından uygulanan kırsal kalkınma programları, Birleşmiş Milletler Kalkınma Programı Dünya Bankası destekli kırsal kalkınma projelerinde bütüncül bir yaklaşım sergilenerek fonlar arasında çakışma olmayacak şekilde destek sisteminin oturtulması gerekmektedir.

IPARD programı ile birlikte 7 yıllık süreç içerisinde yaklaşık 800 milyon Avro’nun Türk tarımının modernizasyonu ve iş kollarının çeşitlendirilmesi için kullanılacağı düşünülürse, bu paranın çok iyi bir şekilde tarım sektöründe katalizatör etkisi yaratarak, rekabetçiliği ve profesyonel işletmelerin sayısını artıracağı varsayılabilir. Tarım ve Kırsal Kalkınma Kurumu’nun akredite edilememesinden dolayı süreç gecikmeye uğramıştır. Eğer 2011 yılı içerisinde AB tarafından yetki devri verilemezse 2007 ve 2008 yıllarına ait AB tarafından verilecek olan 73.7 milyon € kullanılamayacak olup ülkemizin uluslararası arenadaki etkinlik ve itibarını sarsacaktır.

Bu yüzden, kurumun etkin bir şekilde yönetilmesi amacıyla üst düzeyde konu ele alınarak çözüme kavuşturulmalıdır.

KAYNAKLAR

Akın S. 2008. Avrupa Birliği’nde Kırsal Kalkınmaya Yönelik Mali Yardımlar, Değişimler ve Türkiye’nin Uyum Çalışmaları, Ankara.

Anonymous. 2005. European Rural Development Regulation. Brussels.

Anonim. 2008. IPARD Kırsal Kalkınma Programı, Tarım ve Köyişleri Bakanlığı, Ankara.

Anonim. 2009a. Katılım Öncesi AB’den Sağlanacak Fonların Yönetimi, Başbakanlık Genelgesi, Ankara.

Anonim 2009b. AB Ortak Tarım Politikası, AB Bilgi, Şubat ayı yayını. Ankara.

Anonim. 2010. IPA Koordinasyon ve Uygulama Merkezi, http://www.ipa.gov.tr/v.aspx?&cID=18358c71-7492-4a87-b8d1- 7ed939d6f13e&cM=1 (Erişim tarihi:29.03.2010).

Anonymous, 2009. 2009 Turkey’s Progress Report, European Commission. Brussels.

Ayyıldız T., Açıkel, S., Keskin, A., Atsan T. 1997. Türkiye-AET Đlişkileri,Erzurum.

Dışbudak, K. 2008. AB’de Tarım-Çevre Đlişkisi ve Türkiye’nin Uyumu. Uzmanlık tezi, Tarım ve Köyişleri Bakanlığı.

Ankara.

Gülçubuk, B. 2006. Kırsal Kalkınma. Türkiye’de Tarım, Tarım ve Köyişleri Bakanlığı, Ankara.

Muğla, S., Şerefoğlu, C., Kantar F. 2009. Kırsal Kalkınma Đçin Leader Yaklaşımı. Uluslar arası Kırsal Kalkınma Sempozyumu, Erzurum.

OECD.2003. Agricultural and Rural Development Policies in the Baltic Countries. USA.

Oskam, A., Meester, G. and Silvis, H. 2010. EU policy for agriculture, food and rural areas.The Netherlands.

Serefoglu, C. 2008. SAPARD-IPARD Programlarının Analiz Edilmesi-Besi Đşletmelerinin IPARD Programındaki Yeri Üzerine Bir Araştırma, Doktora Tezi, Ataturk Üniversitesi, Fen Bilimleri Enstitüsü, Erzurum.

YıldıZ, F.F., Akdağ, K. 2006. AB Yapısal Fonları Kapsamında Bölgesel Kalkınma Đle Kırsal Kalkınma Fonlarının Karşılaştırılması. Türk Tarım Dergisi, Sayı:167, Ankara.

Referanslar

Benzer Belgeler

LEADER yaklaşımının uygulanması için hazırlık aşamasına yönelik çalışmalarda ise YEG yerel kapasitenin oluşturulması, değişik kalkınma ajansları arasında

Sason İlçe GTH Mudurlüğu'nun ortaklığında. Oerekoy Tarımsal Kalkınma Kooperatıfı lıderliğınde yiırutülen proıenın toplam butçesı 599 .023 TL olup. Proıenin

 Çorum-Çankırı kırsal kalkınma projesi, Türkiye'de uygulanan ilk entegre kırsal kalkınma projesi olup başlangıçta yalnızca tarımsal üretimi ve

Muhammed Adak'ın katılımı ile gerçekleştirilecek olan seminerde proje başına %4aile %70 destek oranı bulunan 125 Milyon Avro bütçeli. |PARD ll

Tarlma Dayalı Ekonomik Yatırımıarln Uygulama Rehberin yayımından itibaren 90 (Doksan) gün başvuru süresi tanlnacak ve belirtilen usul ve esaslara göre haıırlanan

Proje limitleri baŞvuru sahibinin özelliğine göre değişmemekte olup tüm yatırım konularına yönelik olarak Hibeye Esas Proje Tutarı;.. YeniYatırım|ar İçin Tamamlama

Lise öğrenimi gören ergenlerin öznel iyi oluş düzeyle- rini daha olumlu bir konuma getirmeleri için aileleri ile bir- likte etkinlik yapmaları, ailelerin ergenlerle ilgilenmeleri,

ormancılık sektöründe yeni ürün, süreç ve teknolojilerin geliştirilmesi için işbirliğine gidilmesi, tarım ve ormancılık sektörünün uyumu ve